Ekonomia klasyczna po Smithie. Thomas Robert Malthus ( ) David Ricardo ( ) Jean-Baptiste Say ( ) John Stuart Mill ( )

Transkrypt

1 Ekonomia klasyczna po Smithie Thomas Robert Malthus ( ) David Ricardo ( ) Jean-Baptiste Say ( ) John Stuart Mill ( )

2 Socjalizm utopijny Kapitalizm (system wolnorynkowy) a socjalizm i komunizm Kapitalizm rynek mechanizmem alokacji i dystrybucji Socjalizm - system oparty na własności wspólnej (brak własności prywatnej), ale działają rynki (w pewnym zakresie) Komunizm własność kolektywna oraz brak rynków (państwo decyduje o alokacji i podziale) Marksa kryterium dystrybucyjne: od każdego według zdolności, każdemu według potrzeb

3 Socjalizm utopijny Pierwsze 3 dekady XIX wieku Reakcja na rozwijający się kapitalizm (warunki życia robotników) Etyczna krytyka kapitalizmu (niesprawiedliwy, nieludzki system) Socjalizm utopijny kontra socjalizm naukowy Główni przedstawiciele Robert Owen ( ), Claude de Saint Simon ( ), Charles Fourier ( )

4 Socjaliści utopijni Wprowadzenie własności wspólnej, uspołecznienie kapitału, spółdzielnie. Likwidacja ubóstwa, dochód minimalny gwarantowany, bezpłatne powszechne szkolnictwo C. Fourier wspólnoty oparte na kooperacji (falangi) prowadzą do wzrostu efektywności; płaca zależy od pracy R. Owen komuna New Harmony w USA (podział zysków, krótsze godziny pracy, szkoły dla dzieci, dobre warunki życia)

5 John Stuart Mill ( ) Zasady ekonomii politycznej, 1848 Oświeceniowe wychowanie Wpływ: Ekonomia D. Ricardo Filozofia utylitaryzmu Harriet Taylor (wpływ na poglądy co do praw kobiet i socjalizmu)

6 J. St. Mill a utylitaryzm Jeremy Bentham ( ) Użyteczność = szczęście (suma przyjemności suma nieprzyjemności) Hedonizm psychologiczny Utylitaryzm etyczny maksymalizacja szczęścia jak największej liczby osób: max sum(u i ) Polityka społeczno-gospodarcza wg utylitaryzmu Wpływ utylitaryzmu na ekonomię

7 Problemy utylitaryzmu Mierzalność użyteczności Rachunek szczęścia Benthama Edgeworth o hedonimetrze w latach 80. XIX w. Ramsey psychogalwanometr lata 20. XX w. Dzisiaj? Badania ankietowe ( Jak bardzo czujesz się szczęśliwy na skali od 1 do 10? ) neuroekonomia i skany mózgu za pomocą rezonansu magnetycznego Porównywalność użyteczności pomiędzy osobami Mill: doświadczone osoby potrafią to zrobić wystarczająco dokładnie

8 Ekonomia J. St. Milla Metoda badawcza (kontekstowa polityka gospodarcza) Mill jako reformator społeczny Koncepcja homo oeconomicus: jeden motyw działań człowieka dążenie do maksymalizacji własnej korzyści Ekonomia jako (niedokładna) nauka dedukcyjna

9 Prawa produkcji a prawa dystrybucji Prawa produkcji są niezmienne i niezależne od woli człowieka Prawa podziału (dochodów osobistych) mogą być zmienione przez ludzkie instytucje, ustawy (np. system podatków i transferów) i zwyczaje Umożliwiło Millowi twierdzenie, że można ograniczać nierówność i biedę w kapitalizmie (np. poprzez ograniczenie prawa do dziedziczenia wielkich majątków)

10 Mill a kapitalizm i socjalizm Pomiędzy socjalizmem a kapitalizmem Idealny socjalizm jest lepszy niż realny (ówczesny kapitalizm): większa równość, brak ubóstwa, lepsze warunki życia itp. Gdyby tedy trzeba było wybierać między komunizmem ze wszystkimi jego możliwościami a obecnym stanem społeczeństwa ze wszystkimi jego cierpieniami i niesprawiedliwościami: gdyby instytucja prywatnej własności nieodzownie przynosiła ze sobą jako następstwo podział produktu pracy taki, jak obecnie widzimy, prawie w odwrotnym stosunku do pracy, a więc największe części tym, którzy nigdy nie pracowali, następne co do wielkości tym, których praca jest prawie symboliczna, a następnie coraz mniej w miarę wzrostu pracy, tak że w końcu najbardziej wyczerpująca i męcząca praca fizyczna nie może liczyć na zarobienie nawet na niezbędne potrzeby życiowe; gdyby taki stan rzeczy i komunizm były alternatywnymi wszystkie małe czy duże trudności komunizmu znaczyłyby tyle, co pył na wadze. Ale, idealny (poprawiony) kapitalizm będzie lepszy nawet niż idealny socjalizm, bowiem daje większą wolność i różnorodność niż socjalizm.

11 Mill a kapitalizm i socjalizm Opowiadał się za reformami kapitalizmu: większa równość dochodów i majątku, redystrybucja majątku (wysokie opodatkowanie nabywania spadków), skrócić godziny pracy, opodatkowanie rent gruntowych, powszechna oświata wprowadzenie praw wyborczych dla kobiet, itp. Socjalizm warto wypróbować na małą skalę Generalnie zwolennik usprawnionego kapitalizmu

12 Mill o roli państwa w gospodarce W zasadzie polityka leseferystyczna jest optymalna, chyba że odstępstwo od niej da społeczeństwu większe korzyści Odstępstwa Milla od czystego laissez-faire: Ochrona młodych przemysłów Przymus szkolny Dostarczanie pewnych dóbr publicznych (edukacja na zasadzie komplementarności wobec edukacji prywatnej) Polityka w krajach biednych, zacofanych Regulacja monopoli Interwencja gdy osoby nie są w stanie przewidzieć długookresowych skutków swoich czynów (np. długie kontrakty handlowe, rozwody) Działania prywatne są nieskoordynowane (np. redukcja godzin pracy) Czym jest większa korzyść uzasadniająca te i wcześniejsze wyjątki?

13 Mill a stan stacjonarny D. Ricardo: kapitalizm zmierza do stanu stacjonarnego, stanu zastoju (wg Ricarda to pesymistyczna konkluzja) Zdanie Milla? Wyznaję, że nie jestem zachwycony ideałem życia wyznawanym przez tych, którzy sądzą, że normalnym stanem istot ludzkich jest walka o byt, że tratowanie, deptanie innych, rozpychanie się łokciami, które składają się na obecny typ życia społecznego, to najbardziej pożądany los istot ludzkich It is scarcely necessary to remark that a stationary condition of capital and population implies no stationary state of human improvement. There would be as much scope as ever for all kinds of mental culture, and moral and social progress; as much room for improving the Art of Living, and much more likelihood of its being improved, when minds ceased to be engrossed by the art of getting on.