Makroekonomia: rewolucja Keynesowska

Transkrypt

1 Makroekonomia: rewolucja Keynesowska Brak dużego zainteresowania makroekonomią (wzrostem gospodarczym, cyklami koniunktury, inflacją itp.) w okresie ca ca Trwało to do czasów wielkiego kryzysu gospodarczego lat Wielki kryzys był najgorszą katastrofą gospodarczą w historii kapitalizmu dotknął poważnie wszystkie kraje rozwinięte Stopa bezrobocia w USA wzrosła z 3% w 1929 do niemal 25% w 1933 Poziom produkcji w USA spadł o ok. 30% w okresie

2 Bezrobocie w okresie wielkiego kryzysu lat 30.

3 Makroekonomia: rewolucja Keynesowska Przed Keynesem brak teorii która tłumaczyła by tak poważny kryzys Makroekonomia klasyczna i neoklasyczna sugerowały, że to niemożliwe J. M. Keynes w 1936 r. zaproponował teorię, która tłumaczy wielki kryzys i tym samym odrzuca makroekonomię (neo)klasyczną Stąd rewolucja Keynesowska w makroekonomii Makroekonomia jako samodzielna część ekonomii Nowa (pierwsza?) teoria cyklu koniunktury Uzasadnienie dla polityki stabilizacji koniunktury Wpływ na późniejszą i dzisiejszą makroekonomię

4 Makroekonomia przed Keynesem Makroekonomia szkoły klasycznej i neoklasycznej Twierdzenie o niewidzialnej ręce rynku Dochód narodowy determinują czynniki podażowe (K, L) Działa prawo Saya podaż tworzy popyt Wniosek: długotrwałe i głębokie kryzysy są niemożliwe Pieniądz nie ma wpływu na dochód narodowy, poziom zatrudnienia i inne zmienne realne (niepieniężne)

5 Makroekonomia przed Keynesem Ilościowa teoria pieniądza MV = PY, M ilość pieniądza, V prędkość obiegu pieniądza, P poziom cen, Y ilość sprzedanych towarów V i Y nie zależą od M i P Wniosek: wzrost M spowoduje wyłącznie wzrost P.

6 Makroekonomia przed Keynesem O ile państwo nie interweniuje znaczące kryzysy gospodarcze (spadek Y) są niemożliwe Bezrobocie (poza przejściowym lub frykcyjnym) występuje tylko gdy państwo interweniuje (np. wprowadza płace minimalne) albo występują przejściowe tarcia na rynku pracy Bezrobocie tego typu zlikwiduje się samo poprzez spadek płac Polityka pieniężna państwa (np. drukowanie pieniądza lub obniżanie stóp procentowych) jest nieskuteczna (nie wpływa na Y, bezrobocie itp.)

7 John Maynard Keynes ( ) Syn Johna Neville Keynesa Studiował ekonomię w Cambridge, UK (m.in. u A. Marshalla) Zajmował stanowiska rządowe, także członek londyńskiej bohemy artystycznej Zdolny matematyk, w 1921 roku opublikował dobrze przyjętą książkę A Treatise on Probability Inwestował prywatnie w akcje (od niemal bankructwa w 1920 r. doszedł do majątku wartego ok. 30 mln obecnych USD)

8 John Maynard Keynes ( ) Ekonomista zorientowany na politykę społeczno-gospodarczą Opublikował 2 książki poświęcone ekonomicznym konsekwencjom wojny i pokoju Reprezentował Wielką Brytanię na konferencji pokojowej po I W. Ś. W 1926 opublikował książkę The end of laissez-faire W 1936 opublikował Ogólną teorię zatrudnienia, procentu i pieniądza, która przedstawia jego teorię makroekonomiczną W 1944 walnie przyczynił się do powstania MFW i Banku Światowego

9 John Maynard Keynes ( ) Znacznie Keynesa 1. dostarczył teorii cyklu koniunkturalnego (tym samym teorii kryzysów), której w ekonomii brakowało 2. zrewolucjonizował makroekonomię w 20. wieku (zarówno teorię jak i praktykę) 3. poddał w wątpliwość (dla wielu skutecznie) przeświadczenie o dobroczynności wolnych rynków na poziomie makroekonomicznym 4. wpłynął poważnie na wzrost akceptacji interwencjonizmu państwowego w dziedzinie problemu bezrobocia 5. jest jedną z najważniejszych ekonomistów w historii (pod względem oryginalności i wpływu)

10 Poglądy Keynesa Główna teza: w kapitalizmie może utrzymywać się w długim okresie bezrobocie przymusowe Bezrobocie przymusowe = niedobrowolne (czyli poza osobami, które nie chcą pracować po rynkowych płacach lub zmieniają właśnie pracę) Niezgodne z ekonomią (neo)klasyczną, wg której bezrobocie jest tylko dobrowolne Zatem, wg JMK, względem poziomu zatrudnienia kapitalizm nie był stabilnym i samoregulującym się systemem Przeciwnik ekonomii neoklasycznej i leseferyzmu (w makroekonomii)

11 Przyczyny bezrobocia przymusowego wg Keynesa Keynes odrzuca prawo Saya To produkcja (podaż) dostosowuje się do popytu a nie na odwrót Wg Keynesa wysokość Y jest determinowana przez popyt efektywny (E=C+I) Zasada popytu efektywnego: wielkość dochodu narodowego i zatrudnienia jest determinowana przez wydatki konsumpcyjne i inwestycyjne: Y = C + I Y determinowane przez E może odpowiadać pełnemu zatrudnieniu (przypadek klasyczny ) ale nie musi; wg Keynesa wręcz się to nie zdarza, zwykle normalnym stanem gospodarki jest mniejsze lub większe odchylenie od pełnego zatrudnienia.

12 Przyczyny bezrobocia przymusowego wg Keynesa Dlaczego dochodzi do kryzysów? Przyczyną są wahania poziomu I, które powodują, że Y również się zmienia I zależą od stopy procentowej (r) i od przewidywanych zysków, które z kolei zależą częściowo od nieprzewidywalnych i nieracjonalnych zachowań inwestorów (animal spirits) Zatem inwestorzy (kapitaliści) bywają u Keynesa nieracjonalni; przyczyną problemów kapitalizmu są sami kapitaliści (w szczególności zaś nie państwo) Stąd Y i poziom zatrudnienia, determinowane przez E=C+I, też podlega nieprzewidywalnym wahaniom jest niestabilny Wpływ I na Y multiplikowany przez efekt mnożnikowy wzrost I o 100 powoduje wzrost Y o wzrost konsumpcji wywołany wzrostem Y; w sumie Y wrośnie o k*100, gdzie k = 1/(1-KSK), KSK krańcowa skłonność do konsumpcji Np. gdy KSK = 2/3, k = 3 i Y wzrośnie w przykładzie o 300

13 W=w/P W kryzysie wg Keynesa występuje bezrobocie przymusowe płace utrzymują się w równowadze na poziomie W1

14 Rola pieniądza wg Keynesa Dla ekonomistów klasycznych popyt na pieniądz wynikał z potrzeb transakcyjnych (zależał wyłącznie od dochodu) Keynes wprowadza nowy motyw utrzymywania pieniądza spekulacyjny Popyt na pieniądz zależy od dochodu i od stopy procentowej (r) kosztu utrzymywania gotówki (płynnego aktywu); im wyższe r, tym mniejszy popyt na gotówkę, większy na mniej płynne aktywa (np. obligacje) r S M = M/P r e D M Ilość pieniądza gotówkowego(m) Stopa procentowa jest wyznaczana na rynku pieniężnym

15 Jak rozwiązywany jest problem bezrobocia wg ekonomii neoklasycznej? Płaca realna W=w/P musi się obniżyć Wg ekonomii neoklasycznej w (płace nominalne) są obniżane przez przedsiębiorców i automatycznie dochodzi do równowagi na rynku pracy Wg Keynesa płace nominalne są sztywne w dół bowiem robotnicy się opierają przed obniżkami płac nominalnych Poza tym w modelu klasycznym (analiza tylko rynku pracy) obniżka płac wywoła obniżkę cen produktów i nie dojdzie do wzrostu popytu na pracę W modelu Keynesa obniżenie płac może doprowadzić do wzrostu zatrudnienia poprzez wyjście poza rynek pracy (efekt Keynesa): (w ) P (M/P) r I E Y and L (M/P) realna podaż pieniądza (r) stopa procentowa (I) inwestycje (E), (Y), (L) to, odpowiednio, popyt efektywny (E=C+I), dochód narodowy i poziom zatrudnienia.

16 Dlaczego efekt Keynesa zawodzi (1): pułapka płynności Efekt Keynesa: (w ) P (M/P) r I E Y i L Stopa procentowa jest tu tak niska (zero?), że popyt na pieniądz jest doskonale elastyczny i wzrost podaży pieniądza nie przekłada się na zakup obligacji, stopa procentowa nie może spaść jeszcze niżej. r S M1 D M S M2 S M3 M

17 Dlaczego efekt Keynesa może zawodzić (2): Inwestycje nieelastyczne względem stopy procentowej Efekt Keynesa: (w ) P (M/P) r I E Y i L Inwestycje rosną ale niewystarczająco by doprowadzić do pełnego zatrudnienia r r I Popyt na inwestycje

18 Jak zatem wg Keynesa doprowadzić do pełnego zatrudnienia? Wyjściem jest bezpośrednie pobudzenie E poprzez zwiększenie wydatków państwa (zwiększenie deficytu budżetowego w okresie kryzysu) Ewentualnie można obniżyć podatki dochodowe co podniesie konsumpcję i będzie stymulowało popyt

19 Polityka gospodarcza Keynesa w szczegółach W Ogólnej teorii zaproponował szereg posunięć interwencjonistycznych 1. kontrola stopy procentowej, obniżanie jej by pobudzać inwestycje 2. uspołecznienie inwestycji (by stabilizować poziomy zatrudnienia i produkcji), w tym wzrost wydatków państwa by pobudzać popyt efektywny i zmniejszać bezrobocie 3. wykorzystanie polityki podatkowej i spadkowej w celu redukcji nierówności

20 Polityka gospodarcza Keynesa Keynes a zalety gospodarki wolnorynkowej Przeciwnik socjalizmu i komunizmu Sądził, że proponuje środki konserwatywne Pragnął zachować zalety kapitalizmu a usunąć zła (bezrobocie i nierówność) Zwolennik ograniczonego interwencjonizmu, niepodminowującego podstaw wolnorynkowego kapitalizmu Keynes a keynesizm i późniejszy rozwój makroekonomii