EDUKACJA PROZDROWOTNA Zestawienie bibliograficzne w wyborze Opracowanie: Maria Gron. Biblioteka Pedagogiczna w Chełmie Opublikowano 25.03.2004 1 PROGRAMY NAUCZANIA 1. Autorski program z zakresu zajęć edukacyjnych "Zachowanie zdrowia w szkołach podstawowych, gimnazjach i liceach"/ Andrzej Godlewski, Andrzej Grzybowski. -Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1999. - 48 s. DKW 4014-70/99 2. Biologia z elementami ścieżek edukacyjnych: prozdrowotnej i ekologicznej w klasach I-III gimnazjum / Danuta Cichy, Ilona Żeber-Dzikowska. - Bielsko-Biała: "DEBIT", 1999. - 48 s. DKW-4014-219/99 3. Edukacja prozdrowotna dla klas 4-6 : ścieżka edukacyjna: program nauczania: szkoła podstawowa / Gabriel Adamczyk, Bogusława Breitkopf, Zbigniew Worwa. - Warszawa: Wydaw. Szk. i Pedag., 1999. - 49 s. Nr DKW-4014-40/99. 4. Edukacja zdrowotna: program przeznaczony dla przedszkoli / Krystyna Dudkiewicz, Krystyna Kamińska. - Warszawa: "Nasza Księgarnia", 2001. - 47 s. DKW-4013-9/01. 5. Program nauczania biologii (+ edukacja ekologiczna, prozdrowotnap: ggimnazjuma / olanta Kamecka-Krupa. - Kraków: Wydawnictwo Edukacyjne, 1999. - 43 s. DKW-4014-145/99 6. Szkolny program profilaktyki do realizacji w gimnazjum i szkołach ponadgimnazjalnych "Żyj zdrowo i szczęśliwie" / aut. Barbara Anioł gi in.a. - Toruń: "Bea-Bleja", 2003. - 62 s. 7. Ścieżka edukacyjna - edukacja prozdrowotna i promocja zdrowia w szkole / Barbara Woynarowska, Maria Sokołowska. - Warszawa: Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej, 2001. - 56 s. Podstawa programowa i program edukacji prozdrowotnej. Dostępne programy, podręczniki i pomoce. Zasady opracowywania własnego programu edukacji prozdrowotnej. Metody pracy nauczyciela i ucznia. Promocja zdrowia w szkole. Aneks zawiera następujące załączniki: Wykaz aktów prawnych dokumentów i programów uwzględniających zadania resortu edukacji z zakresu edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia; Programy i podręczniki zatwierdzone przez MEN; Zasady układania scenariuszy zajęć w edukacji zdrowotnej. ARTYKUŁY Z CZASOPISM 8. Edukacja prozdrowotna w szkole. Propozycja programowa / Teresa Klepka // Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne. - 1999, nr 1 (wkładkap, s. 10-16 9. Program edukacji prozdrowotnej dla uczniów klas I-III / Irena Urynowicz // Lider. - 2002, nr 7-8, s.10-11 10. Program edukacji prozdrowotnej do realizacji w klasach III szkoły podstawowej w ramach "Zielonej Szkoły" / Grażyna Śliwa // Przyroda Polska. - 2003, nr 2, dodatek "Biuletyn Eko-edukacyjny" nr 2, s.1-2 11. Program autorski edukacji prozdrowotnej w klasach I-III / olanta Salamon / Lider. - 2003, nr 6, s. 10-12 12. Profilaktyczny program zachowań prozdrowotnych uczniów kl. I-VI szkoły podstawowej " estem ostrożny - dam sobie radę" / Małgorzata Pawlak // Lider. - 2001, nr 11, s.11-14 13. Propozycja programu nauczania przedmiotu "Edukacja zdrowotna" / Barbara Woynarowska // Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne. - 2001, nr 5, s. 29-37 14. "Zdrowo i bezpiecznie" - program edukacji prozdrowotnej kl. I -III / Elżbieta Romaniuk, Maria Gancewska // Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne. - 2002, nr 12, s. 8-9
MATERIAŁY METODYCZNE 1. Edukacja ekologiczna i prozdrowotna / Wiktoria Sobczyk. - Kraków: Wydaw. Nauk. Akademii Pedagogicznej im Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, 2001. - 170 s. Metodyka edukacji ekologicznej na różnych etapach nauczania. eden rozdział dotyczy metodyki ekoedukacji prozdrowotnej. Edukacja prozdrowotna na zajęciach z ochrony środowiska. 2. Bibliografia edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia oraz innych wybranych publikacji przydatnych dla osób pracujących w tych dziedzinach teorii i praktyki w Polsce w latach 1990-2000 / pod. red. Barbary Woynarowskiej. - Warszawa: Katedra Biomedycznych Podstaw Rozwoju i Wychowania. Wydział Pedagogiczny UW, 2001. - 127 s. 3. Edukacja prozdrowotna / Alicja Kozak // W : Ścieżki edukacyjne w szkole podstawowej dla klas IV- VI: poradnik dla nauczycieli pracujących z podręcznikami Wydawnictwa "ARKA" / oprac. Maria Pacholska gi in.a. - Poznań: "ARKA", 2001, S. 32-64 Edukacja zdrowotna w szkole podstawowej. Podstawa programowa. Rozkład materiału nauczania dla każdej klasy w formie tabeli. Materiał nauczania zawarty w podręcznikach Wydawnictwa "Arka". Ponadto są dwa scenariusze lekcji: Znam swoje mocne i słabe strony (kl. IVP; W odżywianiu - odżywianie (kl. VP. 4. Edukacja prozdrowotna / Ewa Krawczyk, Katarzyna Augustyn // W: Ścieżki edukacyjne dla klas I-III gimnazjum: poradnik dla nauczycieli pracujących z programami "ARKI" / oprac. Grażyna Koralewska, Maria Pacholska, Ewa Krawczyk gi in.a. - Poznań: "ARKA", 2001. - S. 163-232 Rozkład materiału nauczania dla klasy I z uwzględnieniem środków dydaktycznych, metod, technik nauczania i ćwiczeń. Kilka scenariuszy lekcji m.in.: Opalamy się bezpiecznie; Zasady zdrowego odżywiania się; Charakterystyka etapów rozwoju osobniczego człowieka; Higiena pracy umysłowej; Choroby cywilizacyjne i społeczne; Czasami trzeba powiedzieć "nie"; Do czego zachęcają nas reklamy żywności. 5. Edukacja prozdrowotna / oanna Gromadzka-Ostrowska, Dariusz Włodarek, Zuzanna Teoplitz. - Warszawa: SGGW, 2003. - 372 s. Zawiera: Mechanizmy obronne organizmu; Uzależnienia i metody zapobiegania im; Zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimiap; Wybrane zagadnienia zdrowia psychicznego. 6. Edukacja prozdrowotna : przewodnik metodyczny dla nauczycieli gimnazjum / Krzysztof Zajączkowski. - Kielce: " edność", 2001. - 96 s. Przewodnik składa się z trzech części. Część pierwsza - teoretyczna, w której znajdują się podstawowe informacje potrzebne do realizacji poszczególnych zajęć. Celem publikacji jest podniesienie kompetencji nauczyciela do poziomu niezbędnego przy prowadzeniu zajęć z edukacji prozdrowotnej. W drugiej części znajdują się scenariusze zajęć z uczniami dla kl I, II i III. Scenariusze te może realizować każdy nauczyciel. Wyjątek stanowią jedynie zajęcia dotyczące udzielania pierwszej pomocy w sytuacji zagrożonego życia. Część trzecia to załączniki - rysunki, ankiety, tabele, które ułatwiają nauczycielowi zrealizowanie danego tematu. 7. Edukacja prozdrowotna - przykłady zajęć / Anna Głowacka, Danuta Kossak // W: Ścieżki edukacyjne teoria i praktyka / pod red. Małgorzaty Suchańskiej. - Kielce: Zakład Wydawniczy SFS, 2001. - S. 183-206 Ogólne założenia edukacji prozdrowotnej w gimnazjum. Opis metodyczny wybranych tematów: 1. Zachowania sprzyjające zdrowiu oraz podejmowanie odpowiedzialnych wyborów. 2. Przyczyny i skutki używania środków psychotropowych. 3. Sposoby radzenia sobie w trudnych sytuacjach. 4.Co to jest zdrowie? 5. Czynniki wpływające na zdrowie. Przykłady ćwiczeń. Karty pracy. Scenariusze zajęć. 8. Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia w szkole. Zeszyt 1. / red. merytoryczna Maria Sokołowska i Grażyna Skoczek. - Warszawa: KOWEZ, 2000. - 76 s. Cykliczne wydawnictwo, które służy popularyzowaniu dobrej praktyki. Propozycja realizacji ścieżki prozdrowotnej metodą projektów. Projekt 1: abłuszko, gruszka i pietruszka dla każdego łakomczuszka - zasady właściwego odżywiania (szkoła podstawowap. Projekt 2: Ścieżka zdrowia (kl 2
IV_VIP. Projekt 3: Folder promujący zdrowie (kl IV-VIP. Projekt 4: Co ma wpływ na moje samopoczucie - interdyscyplinarny przewodnik do realizacji ścieżki (kl IVP. Ponadto informacje dla Szkół Promujących Zdrowie (SzPZP. Współpraca z zagranicą. Projekt deklaracji przystąpienia do SzPZ. 9. Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia w szkole. Zeszyt 2. / red. merytoryczna Maria Sokołowska, Grażyna Skoczek. - Warszawa : KOWEZ, 2000. - 68 s. Przykłady realizowania ścieżki edukacyjnej - edukacja prozdrowotna metodą projektów. Tematy: 1. Czynniki zagrażające zdrowiu w środowisku szkolnym. 2. Czy jestem bezpieczny. 3.Bezpieczeństwo na drodze podczas gier i zabaw ruchowych. Aktualności Europejskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie. Struktura organizacyjna tych szkół. 10. Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia w szkole. Zeszyt 3. / red. merytoryczna Maria Sokołowska, Grażyna Skoczek. - Warszawa: KOWEZ, 2000. - 66 s. Kolejne przykłady realizowania ścieżki metodą projektów. Tematy: 1. Kiedy "Do zobaczenia" a kiedy "No to nara...". 2. Przeżyjmy to razem. 3. edną nogą w gimnazjum. 4. Wśród przyjaciół. 5.Problematyka zdrowotna w nauczaniu początkowym. Współpraca z zagranicą. Szkoły projektowe po dziesięciu latach. 11. Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia w szkole. Zeszyt 4. / red. merytoryczna Maria Sokołowska i Grażyna Skoczek. - Warszawa: KOWEZ 2002. - 100 s. Część pierwsza dotyczy problematyki zdrowej żywności. "Zasady zdrowego żywienia" - projekt ścieżki, przykłady jej realizacji w różnych szkołach. Część druga - prezentacja osiągnięć Szkół Promujących Zdrowie, posiadających doświadczenia w realizacji tematyki zdrowego odżywiania (w ramach ścieżki prozdrowotnejp. 12. Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia w szkole. Zeszyt 5. / red. merytoryczna Maria Sokołowska, Grażyna Skoczek. - Warszawa: KOWEZ, 2002. - 54 s. Wstępna wersja poradnika "Kształtowanie umiejętności życiowych uczniów w praktyce szkolnej". Założenia teoretyczne i uwarunkowania prawne oraz rozwiązania praktyczne tego programu, m.in. "Współpraca z rodzicami". Dołączona jest wkładka tematyczna "Ewaluacja projektów ścieżki prozdrowotnej". 13. Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia w szkole. Zeszyt 6. / red. merytoryczna Maria Sokołowska, Grażyna Skoczek, Katarzyna Leśniewska. - Warszawa: Centrum Pomocy Psychologiczno- Pedagogicznej, 2003. - 82 s. Zawiera materiały teoretyczne i praktyczne rozwiązania przydatne nauczycielowi w realizacji ścieżki prozdrowotnej oraz podnoszeniu jej jakości. Przykłady pracy z uczniami na lekcji wychowawczej i lekcji przedmiotowej. Współpraca ze specjalistami i rodzicami. Dołączona jest wkładka tematyczna "Narzędzia do diagnozowania i ewaluacji w edukacji zdrowotnej", w której przedstawiona jest szczegółowo ewaluacja realizacji ścieżki oraz metody pracy warsztatowej - pomysły do pracy z uczniami. 14. Poradnik wychowawczo-dydaktyczny ścieżek edukacyjnych dla uczniów klasy IV szkoły podstawowej: materiały pomocnicze, scenariusze lekcji / Barbara Bleja-Sosna, adwiga Oporska. - Toruń: "Bea-Bleja", 1999. - S. 10-20 Propozycja realizacji ścieżki prozdrowotnej. Tematy: 1. Bezpieczny marsz do szkoły. 2. ak się odżywiam. 3. Czas wolny na co dzień i od święta. 4. Nasze hobby, czyli co wybieramy i dlaczego? 5. Osoby niepełnosprawne, chore i starsze - jak im można pomóc? 6. Miejsca, w których należy zachować rozwagę i ostrożność? 7. Bawimy się bezpiecznie, przyjemnie i kulturalnie. 15. Promocja zdrowia i profilaktyka uzależnień: przewodnik nauczyciela szkoły podstawowej i gimnazjum / Hanna akubowska. - Warszawa; Łódź: Wydawnictwa Szk. PWN, 1999. - 61 s. Część pierwsza zawiera scenariusze zajęć dla I, II i III etapu nauczania. W każdym rozdziale zawarte są uwagi o realizacji, wyjaśnienie pojęć i informacje merytoryczne. Część druga zawiera wiadomości teoretyczne. Główne hasła tej części: emocje, asertywność, komunikacja międzyludzka, kreatywność, środki psychosomatyczne, uzależnienia, pomoc uzależnionym. 3
16. Szkolna edukacja zdrowotna ukierunkowana na zapobieganie AIDS i innym chorobom przenoszonym drogą płciową / konsultacja nauk. Dorota Cianciara. - Warszawa: Krajowe Biuro Koordynacyjne ds. Zapobiegania AIDS, 1996. - 76 s. 17. Szkoła promująca zdrowie: doświadczenia dziesięciu lat: poradnik dla koordynatorów i zespołów promocji zdrowia szkolnych, lokalnych i wojewódzkich / pod red. Barbary Woynarowskiej i Marii Sokołowskiej. - Warszawa: KOWEZ, 2000. - 181 s. Historia, koncepcja, strategia i "technologia" tworzenia szkoły promującej zdrowie oraz dokonania i doświadczenia 10 lat pracy. Aneks zawiera m.in.: Zadania szkoły w promocji zdrowia psychicznego uczniów i pracowników. Plan diagnozy wstępnej, wybrane metody i narzędzia do wykorzystania w diagnozie stanu wyjściowego i ewaluacyjnego. Przykład planu pracy szkoły w zakresie promocji zdrowia. 18. Ścieżka prozdrowotna i ekologiczna / ustyna Truszowska, Barbara Stachańska, Beata Zozula // W : Humanistyczne ścieżki edukacyjne: scenariusze, plany, konspekty, ćwiczenia, propozycje / red. Halina Wiśniewska, Leszek Tymiakin; Instytut Filologii Polskiej. Zakład Metodyki Nauczania Literatury i ęzyka Polskiego UMCS. - Lublin: "Norbertinum", 2000. - S. 33-56 Zawiera propozycję realizacji ścieżki prozdrowotnej w szkole podstawowej. Są tu przykłady zajęć następujących tematów: ak cię widzą, tak cię piszą, czyli jak sprawiać miłe wrażenie; Mój kącik do pracy i wypoczynku; Bezpieczny marsz do szkoły; ak smakuje zdrowie; Niepełnosprawni są wśród nas; Owoce źródłem witamin; W zdrowym ciele - zdrowy duch; Walka z własnymi słabościami; Życie bez nałogów. 19. Ścieżki międzyprzedmiotowe: poradnik dla dyrektora szkoły / Anna Iwicka-Okońska, Bogusława Walenta. - Toruń: "Bea-Bleja", gok.2000a. - 42 s. Poradnik z zakresu metodyki ścieżek międzyprzedmiotowych. Zawiera materiały pomocnicze do budowania szkolnych programów nauczania oraz pomysły na projekty edukacyjne. ARTYKUŁY Z CZASOPISM 20. Co to jest szkoła promująca zdrowie? / Lesław Kulmatycki // Lider. - 1999, nr 12, s. 7-13 21. Dbam o swoje zdrowie. Konspekt lekcji edukacji zdrowotnej w kl. I-III szkoły podstawowej / Wanda Chmielewska // Wychowawca. - 2001, nr 5, s. 15 22. Edukacja prozdrowotna w szkołach podstawowych (klasy I-VIP / Magdalena Kędzierska-Osuchowska // Wszystko dla Szkoły. - 1999, nr 6, s. 2-9 23. Edukacja zdrowotna - nowa jakość w życiu człowieka / Agnieszka Zalewska-Meler // Edukacja. Studia -Badania - Innowacje. - 2001, nr 4, s. 85-91 24. Edukacja zdrowotna - zachowanie zdrowia. Rozkład materiału dla klas IV - VI / Aleksandra Bulas // Lider. - 2000, nr 1, s. 12-15 25. Dobrze uczyć się dobrze: projekt prozdrowotnej ścieżki edukacyjnej / arosław Matłach, Katarzyna Kaczyńska // Wszystko dla Szkoły. - 2002, nr 3, s. 1-4 26. ak organizujemy międzyszkolny konkurs dla uczniów klas I-III pod hasłem: "Żyj zdrowo i bezpiecznie" / aut. Halina Bęben gi in.a // Nauczanie Początkowe: kształcenie zintegrowane. - rocznik XXV (XLVIIP: rok szkolny 2001/2002, nr 2, s. 35-44 27. ak promować zdrowie w zreformowanej szkole? / Michał Ziarko // Edukacja i Dialog. - 2000, nr 1, s. 48-51 28. Kształtowanie postaw prozdrowotnych / olanta Kowalewska, Paweł Greaber // Życie Szkoły. - 2003, nr 1, s. 8-14 29. Kształtowanie umiejętności życiowych u dzieci i młodzieży - wyzwanie dla szkoły / Barbara Woynarowska // Chowanna. - 2002, nr 1, s. 57-69 30. Metody aktywizujące jako sposób modelowania zachowań prozdrowotnych ucznia / Zofia Kubińska, olanta Danielewicz // Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne. - 2002, nr 11, s. 26-29 4
31. Obszary tematyczne w edukacji zdrowotnej oraz sposoby wprowadzania tych treści do programów nauczania / olanta Malanowska // Lider. - 1999, nr 11, s. 8-9 32. Projektowanie działań dydaktyczno-wychowawczych w ramach edukacji zdrowotnej / Maria Sokołowska // Lider. - 1999, nr 9, s. 7-10 33. Promocja zdrowia / Agata Szlęk-Sitkiewicz, Monika Ślusarczyk // Lider. - 2003, nr 1, s. 11 34. Realizacja ścieżki prozdrowotnej w szkole podstawowej i gimnazjum / Anna Majer // Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne. - 2002, nr 12, s. 31-36 35. Szkolna edukacja zdrowotna a narkotyki / Monika Michalska // Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne. - 2001, nr 3, s. 37-39 36. Ścieżka edukacyjna: edukacja prozdrowotna / Beta Bodziak // Lider. - 2001, nr 8, s. 14-16 37. Święto witaminek: konkurs prozdrowotny dla uczniów klas I-III / Teresa Bych // Życie Szkoły. - 2002, nr 1, s. 51-52 38. Walka z nikotynizmen / Agata Szlęk-Siatkiewicz, Monika Ślusarczyk // Lider. - 2003, nr 1, s. 11 39. Wpływ palenia papierosów na zdrowie / Urszula Gryniuk // Biologia w Szkole. - 2003, nr 2, s. 101-104 40. Zdrowa szkoła / Maria Sokołowska // Remedium. - 2002, nr 6, s. 4-5 5