e-poradnik Podatki Podatki Podatki Podatki VAT po zmianach Sprzedaż gruntu bez podatku VAT Rozliczenie VATu od importu Pomoc dzieciom z ubogich rodzin zwolniona z VAT Odsetki od zaniżonej wartości towaru Podstawowy VAT na ubranka i odzież dla dzieci Ustawa o podatku od towaru i usług
Adres redakcji: 01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72 tel. (22) 530 40 40; www.gazetaprawna.pl Redakcja: Anita Jackiewicz, Marek Kutarba DTP: Joanna Archacka Biuro Obsługi Klienta: 05-270 Marki, ul. Okólna 40 tel. (22) 761 30 30, 0 801 62 66 66; e-mail: bok@infor.pl Copyright by INFOR Biznes Sp. z o.o. ISBN 978-83-63360-32-0 Wydanie styczeń 2012 r.
SPIS TREŚCI Porady eksperta Faktura od podmiotu niezarejestrowanego jest podstawą odliczenia...5 W deklaracji można rozliczyć VAT od importu...5 Podatnik ma prawo wyboru przy transakcjach unijnych...6 Grunt można sprzedać bez VAT...7 Nabywca złomu rozlicza podatek... 8 Podatnik zapłaci odsetki od zaniżonej wartości towaru...9 Miejsce świadczenia usługi zostało doprecyzowane...10 Ubranka i odzież dla dzieci objęta podstawowym VAT...10 Pomoc dzieciom z ubogich rodzin zwolniona z VAT... 11 Proporcja sprzedaży nie zawiera czynności nieobjętych VAT...12 Sprzedaż wyrobów mleczarskich z olejem roślinnym z 5-proc. VAT...13 USTAWA z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług...15 DZIAŁ I. Przepisy ogólne...16 DZIAŁ II. Zakres opodatkowania Rozdział 1. Przepisy ogólne...23 Rozdział 2. Dostawa towarów i świadczenie usług... 24 Rozdział 3. Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów i wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów...27 Rozdział 4. Opodatkowanie przy likwidacji działalności spółki i zaprzestaniu działalności przez osobę fizyczną...34 DZIAŁ III. Podatnicy i płatnicy...37 DZIAŁ IV. Obowiązek podatkowy Rozdział 1. Zasady ogólne...41 Rozdział 2. Obowiązek podatkowy w wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów i w wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów... 45 Rozdział 3. Obowiązek podatkowy u małych podatników...47 DZIAŁ V. Miejsce świadczenia Rozdział 1. Miejsce świadczenia przy dostawie towarów... 48 Rozdział 2. Miejsce świadczenia przy wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów... 54 Rozdział 3. Miejsce świadczenia przy świadczeniu usług...55 DZIAŁ VI. Podstawa opodatkowania...61 DZIAŁ VII. Zasady wymiaru i poboru podatku z tytułu importu towarów...67 DZIAŁ VIII. Wysokość opodatkowania Rozdział 1. Stawki...73 Rozdział 2. Zwolnienia...80 Rozdział 3. Zwolnienia z tytułu importu towarów... 89 Rozdział 4. Szczególne przypadki zastosowania stawki 0%...114 Rozdział 5. Szczególne przypadki określania wysokości podatku należnego...122 DZIAŁ IX. Odliczenie i zwrot podatku. Odliczanie częściowe Rozdział 1. Odliczenie i zwrot podatku...123 Rozdział 1a. Rozliczenie podatku w odniesieniu do nieściągalnych wierzytelności...136
Rozdział 2. Odliczanie częściowe podatku oraz korekta podatku naliczonego...138 DZIAŁ X. Rejestracja. Deklaracje i informacje podsumowujące. Zapłata podatku Rozdział 1. Rejestracja...143 Rozdział 2. Deklaracje... 148 Rozdział 3. Informacje podsumowujące...150 Rozdział 4. Zapłata podatku...153 DZIAŁ XI. Dokumentacja Rozdział 1. Faktury...156 Rozdział 2. Ewidencje...159 Rozdział 3. Kasy rejestrujące...161 Rozdział 4. Terminy przechowywania dokumentów...167 DZIAŁ XII. Procedury szczególne Rozdział 1. Szczególne procedury dotyczące drobnych przedsiębiorców...167 Rozdział 2. Szczególne procedury dotyczące rolników ryczałtowych...170 Rozdział 3. Szczególne procedury przy świadczeniu usług turystyki... 173 Rozdział 4. Szczególne procedury w zakresie dostawy towarów używanych, dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjonerskich i antyków...174 Rozdział 5. Szczególne procedury dotyczące złota inwestycyjnego...178 Rozdział 6. System zwrotu podatku podróżnym... 180 Rozdział 7. Procedury szczególne dotyczące podmiotów zagranicznych świadczących na terytorium Unii Europejskiej usługi elektroniczne osobom niepodlegającym opodatkowaniu... 184 Rozdział 7a. Szczególna procedura w zakresie świadczenia usług międzynarodowego okazjonalnego przewozu drogowego osób...187 Rozdział 8. Wewnątrzwspólnotowe transakcje trójstronne procedura uproszczona... 190 DZIAŁ XIII. Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe Rozdział 1. Zmiany w przepisach obowiązujących...193 Rozdział 2. Przepisy przejściowe i końcowe...193 Załączniki do ustawy z dnia 11 marca 2004 r. (poz. 535) Załącznik nr 1. (uchylony)... 207 Załącznik nr 2. Wykaz towarów i usług, od których dostawy i świadczenia przysługuje zryczałtowany zwrot podatku od towarów i usług...208 Załącznik nr 3. Wykaz towarów i usług, opodatkowanych stawką podatku w wysokości 7%... 211 Załącznik nr 4. (uchylony)...227 Załącznik nr 5. (uchylony)...227 Załącznik nr 6. Wykaz towarów i usług, opodatkowanych stawką podatku w wysokości 3%... 228 Załącznik nr 7. Wykaz towarów, do których ma zastosowanie zwolnienie od podatku na podstawie art. 74 ust. 1 pkt 17 ustawy...232 Załącznik nr 8. Wykaz towarów, których dostawa jest opodatkowana stawką 0% na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 26 ustawy... 233 Załącznik nr 9. (uchylony)... 233 Załącznik nr 10. Wykaz towarów opodatkowanych stawką podatku w wysokości 5%.. 234 Załącznik nr 11. Wykaz towarów, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 7 ustawy... 237 Indeks rzeczowy... 238
Porady eksperta Faktura od podmiotu niezarejestrowanego jest podstawą odliczenia Podatnik otrzymał fakturę VAT, od podmiotu, który nie był uprawniony do jej wystawienia. Nie wiedział o tym i odliczył podatek. Czy miał do tego prawo? W zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi VAT przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Istnieją jednak wyjątki od tej reguły, które zabraniają prawa do odliczenia. Jednym z nich jest sytuacja dotycząca podmiotu wystawiającego faktury. Do końca czerwca 2011 r. nie było podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego, gdy sprzedaż została udokumentowana fakturami lub fakturami korygującymi wystawionymi przez podmiot nieistniejący lub nieuprawniony do wystawiania faktur lub faktur korygujących. Od 1 lipca zmodyfikowano ten przepis w zakresie prawa do odliczenia podatku z faktur wystawionych przez podmiot niezarejestrowany do celów VAT (stanowiło to wykonanie wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z 22 grudnia 2010 r. w sprawie C-438/09). Obecnie nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku gdy sprzedaż została udokumentowana fakturami lub fakturami korygującymi wystawionymi przez podmiot nieistniejący. n Art. 88 ust. 3a pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 z późn. zm.) W deklaracji można rozliczyć VAT od importu Przedsiębiorca zajmuje się importem towarów z Ukrainy. Czy może rozliczać VAT w deklaracji podatkowej? Przedsiębiorcy uzyskali od 1 kwietnia 2011 r. ułatwienia w zakresie rozliczania VAT z tytułu importu towarów. Podatek mogą rozliczać bezpośrednio w deklaracji. Ponadto nie muszą już składać zabezpieczenia kwoty podatku jako warunku rozliczenia podatku z tytułu importu towarów w deklaracji po-
6 e-biblioteka Gazety Prawnej datkowej. Inaczej też określono obowiązki związane z monitorowaniem rozliczenia VAT importowego. Podatnik ma obowiązek przedstawienia organowi celnemu dokumentów potwierdzających rozliczenie kwoty podatku należnego z tytułu importu w deklaracji podatkowej w terminie 4 miesięcy po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy z tytułu importu towarów. Podatnik, który w tym terminie nie przedstawi wymaganych dokumentów, utraci prawo do rozliczania podatku z tytułu importu towarów w deklaracji podatkowej, w odniesieniu do tej kwoty podatku, którą miał w deklaracji podatkowej rozliczyć. Dodatkowo musi zapłacić organowi celnemu podatek wraz z odsetkami. W przypadku gdy objęcie towarów procedurą uproszczoną dokonane zostanie przez przedstawiciela pośredniego, obowiązek zapłaty podatku wraz z odsetkami ciąży solidarnie również na tym przedstawicielu. W przypadku gdy organ celny pobrał podatek VAT z tytułu importu towarów, a podatnik rozliczył tę kwotę podatku w deklaracji podatkowej, podatnik ma prawo do dokonania korekty kwoty podatku w deklaracji składanej za okres rozliczeniowy, w którym kwota podatku została pobrana przez organ celny. Trzeba też pamiętać, że jeżeli podatnik nie przestrzega terminu na przedstawienie organowi celnemu dokumentów potwierdzających rozliczenie VAT z tytułu importu w deklaracji podatkowej, naczelnik urzędu skarbowego może w drodze decyzji pozbawić tego podatnika na okres 36 miesięcy prawa do rozliczania podatku w deklaracji. Nie jest to jednak sankcja bezwzględna. Decyzji pozbawiającej uproszczonego rozliczenia VAT nie wydaje się, gdy uchybienie terminu na dostarczenie stosownych dokumentów jest nieistotne w stosunku do liczby i wielkości operacji importowych oraz pod warunkiem że uchybienie to było spowodowane okolicznościami niewynikającymi z zaniedbania lub świadomego działania podatnika. n Art. 33a ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 z późn. zm.) Podatnik ma prawo wyboru przy transakcjach unijnych Przedsiębiorca zamierza sprowadzać towary z Niemiec, których zakup chce rozliczać w ramach wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów. Kiedy może wybrać taki sposób rozliczeń? Podatnicy oraz osoby prawne niebędące podatnikami mogą wybrać opodatkowanie wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów m.in. poprzez podanie
VAT po zmianach 7 dokonującemu dostawy towarów numeru VAT (podatnicy zarejestrowani jak podatnicy VAT UE). Jednocześnie podmioty te mają możliwość, wyboru opodatkowania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów poprzez złożenie naczelnikowi urzędu skarbowego pisemnego oświadczenia o takim wyborze. Po zmianach od 1 lipca 2011 r. podatnicy oraz osoby prawne niebędące podatnikami mogą wybrać opodatkowanie wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów przez złożenie naczelnikowi urzędu skarbowego pisemnego oświadczenia o takim wyborze albo przez podanie dokonującemu dostawy towarów numeru VAT UE. Wybór opodatkowania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (WNT) jest wiążący dla podmiotu 2 lata. Od 1 lipca w celu uniknięcia wątpliwości interpretacyjnych doprecyzowano tę regulację, określając, że okres ten będzie biegł od dnia dokonania WNT, dla którego dokonano takiego wyboru. W przypadku podmiotów, które chcą wybrać opodatkowanie wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów poprzez złożenie pisemnego oświadczenia o takim wyborze, zostało także doprecyzowane w zgłoszeniu rejestracyjnym VAT-R, że zaznaczenie pkt 60 w części C.3. jest równoznaczne ze złożeniem takiego oświadczenia. n Art. 10 ust. 6 i 7 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 z późn. zm.) Grunt można sprzedać bez VAT Podatnik jest rolnikiem ryczałtowym, który prowadzi działalność polegającą na uprawie roli na obrzeżach dużego miasta. Posiadane grunty zostały przekształcone wskutek zmiany planu zagospodarowania przestrzennego, z rolnych na grunty pod zabudowę. Czy sprzedaż takiego gruntu będzie podlegała VAT? W sprawie sprzedaży gruntów rolnych, które utraciły swój charakter czysto rolniczy wypowiedział się niedawno Trybunał Sprawiedliwości UE. Sprawa rozpatrywana przed trybunałem dotyczyła interpretacji przepisów polskiej ustawy o VAT. W przeciwieństwie do interpretacji, które prezentowały polskie sądy oraz organy podatkowe, trybunał orzekł, że istnieje możliwość sprzedaży gruntów bez VAT, które straciły charakter rolniczy. Co prawda dostawę gruntu przeznaczonego pod zabudowę należy uznać za objętą podatkiem od towarów i usług (co wynika z przepisów ustawy o VAT), ale nie może to dotyczyć przypadku, gdy sprzedaż wynika ze zwykłego zarządu majątkiem prywatnym. Oznacza to, że niezależnie od częstotliwości transakcji oraz kwestii, czy sprzedawca prowadzi działalność producenta, handlowca lub usługodawcy, sprzedaż może być nieobjęta VAT pod warunkiem, że transakcja
8 e-biblioteka Gazety Prawnej ta stanowi jedynie czynność związaną ze zwykłym wykonywaniem prawa własności. Natomiast jeżeli osoba ta w celu sprzedaży podejmuje aktywne działania w zakresie obrotu nieruchomościami, angażując środki podobne do wykorzystywanych przez producentów, handlowców i usługodawców, należy uznać ją za podmiot prowadzący działalność gospodarczą, a więc za podatnika VAT. Okoliczność, że osoba sprzedająca jest rolnikiem ryczałtowym nie wpływa na zakres opodatkowania. n Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 15 września 2011 r. (sprawy połączone C-180/10 i C-181/10) Nabywca złomu rozlicza podatek Firma prowadzi działalność w zakresie obrotu surowcami wtórnymi. Skupuje złom i inne odpady szklane i plastykowe od osób fizycznych i innych firm. Kiedy będzie zobowiązana do rozliczenia VAT? Od 1 kwietnia 2011 r. zmienił się system naliczania i odliczania podatku od towarów i usług w obrocie surowcami wtórnymi złomem. Stosować mechanizm polegający na przesunięciu obowiązku zapłaty VAT na osobę, na rzecz której dokonywana jest dostawa złomu muszą przedsiębiorcy, którzy skupują surowce wtórne od innych podatników VAT. Mechanizm odwrotnego obciążenia (ang. reverse charge), obejmuje towary, które zostały zakwalifikowane do odpadów w załączniku nr 11 do ustawy o VAT. Nie jest to więc tylko złom żelazny, ale też inne surowce wtórne np. odpady i złom metali nieszlachetnych, odpady szklane, gumowe, z tworzyw sztucznych, odpady i braki ogniw i akumulatorów elektrycznych; zużyte ogniwa i baterie galwaniczne oraz akumulatory elektryczne, surowce wtórne z pozostałych metali wyłącznie odpady i złom. W systemie odwrotnego obciążenia nabywcom przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego stanowiącego podatek należny (z tytułu dokonania na ich rzecz dostawy) na ogólnych zasadach. W konsekwencji nabywca złomu jest odpowiedzialny za zapłatę VAT (w praktyce oznacza to, że jednocześnie zadeklaruje oraz odliczy ten podatek). Zarówno obowiązek podatkowy, jak i prawo do odliczenia podatku naliczonego powstają w tym samym okresie rozliczeniowym, a podstawą opodatkowania przy nabyciu towarów jest kwota, którą nabywca będzie obowiązany zapłacić. n Art. 17 ust. 1 pkt 7 oraz załącznik nr 11 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 z późn. zm.)
Podatnik zapłaci odsetki od zaniżonej wartości towaru VAT po zmianach 9 Podatnik sprowadził towary do Polski z kraju pozaunijnego. W wypełnionym zgłoszeniu celnym nieprawidłowo zadeklarował wartość towarów, co wpłynęło na niższy VAT. Na tej podstawie naczelnik urzędu celnego wydał mu decyzję z prawidłową kwotą podatku. Czy będzie musiał od niezapłaconej różnicy uiścić odsetki? Od dnia 1 kwietnia 2011 r. uregulowana została kwestia poboru odsetek od niezapłaconego podatku z tytułu importu towarów. Wprowadzony został pobór odsetek w przypadku, gdy VAT z tytułu importu towarów określany jest w decyzjach wydawanych przez naczelnika urzędu celnego. Jeżeli organ celny stwierdzi, że w zgłoszeniu celnym kwota podatku została wykazana nieprawidłowo, naczelnik urzędu celnego wydaje decyzję określającą podatek w prawidłowej wysokości. Naczelnik urzędu celnego może określić kwotę podatku w decyzji dotyczącej należności celnych. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji nielegalnego wprowadzenia towarów, usunięcia towarów spod dozoru celnego lub sytuacji, gdy VAT z tytułu importu towarów nie został prawidłowo zadeklarowany w zgłoszeniu celnym. Po przyjęciu zgłoszenia celnego podatnik może także sam wystąpić do naczelnika urzędu celnego o wydanie decyzji określającej podatek w prawidłowej wysokości. W takich przypadkach naczelnik urzędu celnego pobiera od niepobranej kwoty podatku odsetki z uwzględnieniem wysokości i zasad obowiązujących dla poboru odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych. Odsetki te pobierane są od dnia następującego po dniu powstania obowiązku podatkowego do dnia powiadomienia o wysokości należności podatkowych. Z kolei odsetki nie są pobierane, jeżeli podatnik udowodni, że wykazana w zgłoszeniu celnym nieprawidłowa kwota podatku była spowodowana okolicznościami niewynikającymi z jego zaniedbania lub świadomego działania. Trzeba pamiętać, że podatnik jest obowiązany w terminie 10 dni (licząc od dnia doręczenia decyzji), zapłacić różnicę między podatkiem wynikającym z decyzji naczelnika urzędu celnego, a podatkiem pobranym przez ten organ lub należnym z tytułu importu towarów wykazanym przez podatnika w: zgłoszeniu celnym i rozliczanym w deklaracji podatkowej, lub deklaracji importowej. n Art. 37 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 z późn. zm.)
10 e-biblioteka Gazety Prawnej Miejsce świadczenia usługi zostało doprecyzowane Przedsiębiorca zakupił usługi od zagranicznego operatora (z usług tych korzystają pracownicy). Gdzie powinny być one opodatkowane? W trakcie 2011 r. zostały wprowadzone zmiany do ustawy o VAT, które miały usunąć wątpliwości, w którym miejscu jest opodatkowana usługa nabywana przez podatnika wyłącznie do celów prywatnych, a w którym usługa nabywana zarówno do celów związanych z działalnością gospodarczą, jak również do celów prywatnych. Od 1 lipca 2011 r. został zmodyfikowany ust. 4 art. 28b ustawy o VAT przez dodanie słowa wyłącznie. Od tego czasu w przypadku świadczenia usług, które są przeznaczone wyłącznie na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych lub członków stowarzyszenia, do określenia miejsca świadczenia stosuje się odpowiednio przepisy art. 28c ustawy o VAT. Oznacza to, że w przypadku gdy usługa będzie przeznaczona wyłącznie do użytku prywatnego usługobiorcy, w tym jego personelu, zastosowanie znajdzie art. 28c (miejsce świadczenia będzie w miejscu siedziby działalności gospodarczej podatnika-usługodawcy). Natomiast gdy usługa będzie przeznaczona zarówno do celów działalności gospodarczej, jak i osobistych podatnika, zastosowanie znajdzie zasada wskazana w art. 28b (miejsce świadczenia będzie w miejscu siedziby działalności gospodarczej podatnika-usługobiorcy). n Art. 28b ust. 4 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 z późn. zm.) Ubranka i odzież dla dzieci objęta podstawowym VAT Przedsiębiorca, prowadzi działalność związaną ze sprzedażą odzieży i butów dziecięcych. Stosuje obecnie 8-proc. stawkę VAT. Czy od 2012 r. wzrośnie stawka na te artykuły dziecięce? Od 1 stycznia 2012 r. stawka VAT na ubranka dziecięce wzrośnie z 8 do 23 proc. Zmiana stawki podatku od towarów i usług na ubranka dziecięce wynika z nowelizacji ustawy o VAT obowiązującej od 1 kwietnia 2011 r. Prze-