STRATEGIE NA RYNKU OPCJI SPRZEDAŻ OPCJI SPRZEDAŻY (Short Put) * * * Niniejsza broszura ma charakter jedynie edukacyjny i nie stanowi oferty kupna ani oferty sprzedaży żadnych instrumentów finansowych ani usług inwestycyjnych. Podstawowym źródłem informacji o opcjach są warunki obrotu dla opcji dostępne na stronie internetowej www.opcje.gpw.pl. Giełda Papierów Wartościowych nie ponosi żadnej odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody powstałe w wyniku wykorzystania informacji zawartych w niniejszej broszurze. * * * Warszawa 14 czerwca 2006 roku oprac. Krzysztof Mejszutowicz
Spis Treści 1. Informacje podstawowe... 3 2. Zobowiązania wystawcy... 3 3. Oczekiwania wystawcy opcji... 4 4. Zyski... 4 5. Straty... 5 6. Depozyty zabezpieczające... 5 7. Profil zyskowności... 6 8. Zamykanie pozycji... 6 9. Upływ czasu do wygaśnięcia... 8 10. Podsumowanie... 10 11. Arkusz kalkulacyjny... 10 12. Zadaj pytanie... 12-2-
1. Informacje podstawowe Sprzedaż (inaczej wystawienie opcji) jest strategią trudniejszą od prostego kupowania opcji jednak pomimo tego jej znajomość jest niezwykle istotna w inwestowaniu w opcje ponieważ stanowi ona składnik wielu złożonych strategii opcyjnych. Każdy inwestor który chce rozwijać swoje umiejętności w zakresie inwestowania w opcje koniecznie musi wiedzieć czym jest wystawienie opcji. Ta broszura opisuje z czym wiąże się wystawienie opcji sprzedaży (Short Put). Jeżeli nie wiesz czym jest kupowanie opcji przed przejściem do kolejnych części tego opracowania koniecznie przeczytaj broszurę poświęconą właśnie strategii kupowania opcji dostępną na stronie www.opcje.gpw.pl. Zwracamy uwagę, że wystawianie opcji jest strategią obarczoną wysokim ryzykiem inwestycyjnym. Jest przeznaczona dla inwestorów w pełni świadomych skutków zajęcia takiej pozycji. Wystawianie opcji stanowi najczęściej składnik złożonej strategii inwestycyjnej (np. strategii spread byka). 2. Zobowiązania wystawcy Opcje sprzedaży można kupować oraz wystawiać. Kupując opcję sprzedaży płacimy za ten instrument premię w zamian otrzymując gwarancję wypłaty w terminie wygaśnięcia kwoty rozliczenia (jeżeli kurs rozliczeniowy opcji spadnie poniżej kurs wykonania). Gwarantem wypłaty owej kwoty rozliczenia jest właśnie wystawca opcji. Jest to inwestor który otrzymuje od kupującego opcję premię opcyjną w zamian za co zobowiązuje się w stosunku do niego, że w terminie wygaśnięcia wypłaci mu kwotę rozliczenia (wygraną z jego inwestycji). Przykład nr 1 Transakcja na opcjach sprzedaży (Put) na WIG20 o kursie wykonania 2.900 pkt. po kursie 130 pkt. oznacza: a. dla kupującego: konieczność zapłacenia premii opcyjnej wysokości 1.300 zł, otrzymuje gwarancję wypłaty kwoty rozliczenia jeżeli kurs rozliczeniowy opcji w terminie wygaśnięcia spadnie poniżej 3.900 pkt. (kurs wykonania opcji), b. dla sprzedającego (wystawca) otrzymuje od kupującego premię opcyjną wysokości 1.300 zł, zobowiązuje się w stosunku do kupującego, że wypłaci mu kwotę rozliczenia jeżeli kurs rozliczeniowy opcji w dniu wygaśnięcia spadnie poniżej 2.900 pkt. (kurs wykonania opcji). -3-
Należy zatem zauważyć, że podział praw i zobowiązań stron transakcji opcyjnej nie jest równy i przedstawia się jak w tabeli poniżej: Nabywca opcji (Long) Wystawca opcji (Short) Opcje sprzedaży (Put) Płaci premię opcyjną Przysługuje mu PRAWO do otrzymania kwoty rozliczenia Kwotę rozliczenia otrzyma jeżeli wartość instrumentu bazowego (kurs rozliczeniowy) spadnie poniżej kurs wykonania opcji Otrzymuje premię opcyjną Przyjmuje ZOBOWIĄZANIE do zapłacenia kwoty rozliczenia Kwotę rozliczenia płaci jeżeli wartość instrumentu bazowego (kurs rozliczeniowy) spadnie poniżej kurs wykonania opcji 3. Oczekiwania wystawcy opcji Oczekiwania wystawcy są odwrotne do oczekiwań nabywcy opcji. Nabywca opcji sprzedaży zarabia jeżeli wartość instrumentu bazowego spadnie. Oznacza to, że wystawca opcji sprzedaży zarabia jeżeli wartość instrumentu bazowego wzrośnie lub nie zmieni swojej wartości. Zyski i straty stron transakcji można zatem podsumować tabelą Zmiana wartości Opcje sprzedaży (Put) instrumentu bazowego Nabywca Wystawca Wzrost Strata Zysk Bez zmian Strata Zysk Spadek Zysk Strata Uwaga!!! powyższa tabela jest prawdziwa przy założeniu, że na cenę opcji wpływa wyłącznie wartość instrumentu bazowego. Należy wiedzieć, że na cenę opcji mają wpływ również inne czynniki (więcej w innych materiałach edukacyjnych Giełdy) 4. Zyski Wystawiając opcje inwestor ma ograniczone zyski. Nie może zarobić więcej niż premia otrzymania od nabywcy opcji. Z tego względu wystawcom opcji zależy na uzyskaniu możliwe jak najwyższej ceny za wystawiony instrument. Wystawiając opcję nie można zrealizować tak dużych zysków jak przy ich nabywaniu. Kupując opcję możemy na niektórych seriach osiągnąć bardzo duże (wprost spektakularne) zyski. Inwestując w opcje jako wystawca również inwestujemy z dźwignią, jest ona jednak mniejsza. Maksymalny zysk wystawca opcji osiąga w terminie wygaśnięcia w przypadku jeżeli opcja wygasa out-of-the-money (inwestor zachowuje 100% otrzymanej premii). W przypadku jeżeli inwestor zamyka pozycję przed terminem wygaśnięcia wówczas cześć otrzymanej premii oddaje w transakcji zamykającej. -4-
W przypadku jeżeli wystawioną opcję sprzedaży zatrzymujemy do wygaśnięcia wówczas punkt opłacalności od którego zaczynamy osiągać zyski można wyrazić wzorami: BE sprzedaży = X - KK sprzedaży gdzie: BE sprzedaży punkt opłacalności dla opcji sprzedaży KK sprzedaży kurs kupna opcji sprzedaży, X kurs wykonania opcji. 5. Straty Wystawiając opcję tracimy jeżeli kurs tej opcji rośnie. W takim przypadku zamykając pozycję będziemy zobowiązani zapłacić większą premię opcyjną niż premia otrzymana przy otwieraniu pozycji. Możemy ponieść bardzo duże straty. Strata jest jedynie ograniczona tym, że wartość instrumentu bazowego nie może spaść poniżej zera. Jeżeli po wystawieniu opcji zatrzymamy ją do terminu wygaśnięcia wówczas ponosimy stratę jeżeli kurs rozliczeniowy opcji przekroczy jej kurs wykonania. Wielkość naszej straty to różnica pomiędzy kwotą rozliczenia którą płacimy nabywcy opcji a otrzymaną premią opcyjną. 6. Depozyty zabezpieczające Wystawca opcji przyjmuje na siebie zobowiązanie do dostarczenia w terminie wygaśnięcia kwoty rozliczenia. Gwarancją jego wypłacalności jest depozyt zabezpieczający, który wystawca musi utrzymywać. Poniżej znajdują się podstawowe zasady dotyczące depozytów na rynku opcji: W skład depozytu mogą wchodzić: gotówka oraz papiery wartościowe (uznawane przez KDPW), Ponieważ wystawca opcji otrzymuje premię opcyjną dlatego wstępny depozyt zabezpieczający wpłacany przez niego pomniejsza się o wysokość premii jaką po zawarciu transakcji może on otrzymać (otrzymana przez wystawcę premia opcyjna jest zatem blokowana na rachunku i uzupełnia depozyt zabezpieczający), Wystawca opcji jest zobowiązany do codziennego utrzymywania depozytu powyżej poziomu depozytu minimalnego. W przypadku jeżeli wartość wpłaconego przez inwestora depozyt będzie mniejsza niż depozyt minimalny wówczas wystawca jest zobowiązany do jego uzupełnienia, Jeżeli wystawca opcji na wezwanie biura maklerskiego nie uzupełnia depozytu wówczas biuro ma prawo zamknięcia jego pozycji (wykorzystując środki znajdujące się w depozycie odkupuje opcję z rynku), Wartość depozytu jest różna dla różnych serii opcji. Na stronie internetowej www.kdpw.pl znajduje się arkusz kalkulacyjny, który umożliwia kalkulacje wstępnych wymagań depozytowych. O wysokości depozytu jaki ostatecznie musi wnieść inwestor decyduje biuro maklerskie. -5-
7. Profil zyskowności Wykres nr 1 przedstawia profil zyskowności wystawcy opcji sprzedaży (wyliczony na podstawie danych z przykładu nr 1). Zaznaczono kurs wykonania opcji. Maksymalny zysk wyniósł 1.300 zł (kurs wystawienia opcji 130 pkt x mnożnik 10 zł). Punkt opłacalności wynosi 2.770 pkt (kurs wykonania opcji - kurs wystawienia opcji). Wykres nr 1 Profil zyskowności wystawcy opcji sprzedaży (w terminie wygaśnięcia). Zysk/Strata (pkt.) 150 100 130 pkt Maksymalny zysk 50 0-50 2.770 pkt (punkt opłacalności) -100-150 -200 2 600 2 650 2 700 2 750 2 800 2 850 2 900 2 950 3 000 3 050 3 100 3 150 3 200 3 250 Wartość instrumentu bazowego (pkt.) 8. Zamykanie pozycji Inwestując w opcje nie musimy czekać do wygaśnięcia aby zamknąć posiadaną pozycję. Można zamknąć pozycję wcześniej zarabiając na dużej zmienności ceny opcji. WYSTAWIAJĄC opcje zarabiamy w efekcie spadku jej KURSU. Inwestor musi wiedzieć w jakich okolicznościach spadnie kurs opcji sprzedaży. Czynników które wpływają na cenę opcji jest wiele (patrz inne materiały edukacyjne Giełdy), jednak w odniesieniu do najistotniejszego, czyli zmiany wartości instrumentu bazowego inwestor musi wiedzieć, że kurs opcji sprzedaży spadnie jeżeli wartość instrumentu bazowego wzrośnie lub pozostanie w miejscu. -6-
Po wystawieniu opcji zamykamy pozycję poprzez zawarcie transakcji odwrotnej, czyli dokonujemy kupna instrumentu. Dla inwestora, który zawiera z nami transakcję (on zajmuje pozycję krótką sprzedaje opcje) płacimy premię opcyjną i w ten sposób przechodzą na niego zaciągnięte przez nas wcześniej zobowiązania wystawcy. Jeżeli przy zamykaniu pozycji zapłacimy mniejszą premię niż otrzymaliśmy przy jej otwieraniu wówczas zarabiamy. Jeżeli będzie odwrotnie (zapłacimy wyższą premię) wówczas tracimy. Przykład nr 2 Wystawienie opcji sprzedaży na przykładzie opcji na WIG20 Wykres nr 2 Wartość WIG20 (pkt.) w okresie 02 stycznia 17 marca 2006 r. 225 200 175 150 125 100 75 50 25 0 2-01 5-01 8-01 11-01 14-01 17-01 20-01 23-01 26-01 29-01 1-02 4-02 7-02 10-02 13-02 16-02 19-02 22-02 25-02 28-02 3-03 6-03 9-03 12-03 15-03 Wykres nr 3 Kurs opcji sprzedaży OW20O6270 (pkt) w okresie 02 stycznia 17 marca 2006 r. 125 100 75 50 25 0 2-01 5-01 8-01 11-01 14-01 17-01 20-01 23-01 26-01 29-01 1-02 4-02 7-02 10-02 13-02 16-02 19-02 22-02 25-02 28-02 3-03 6-03 9-03 12-03 15-03 -7-
Termin rozpoczęcia inwestycji 02 stycznia 2006 r. Wartość indeksu WIG20 2.694,92 pkt. Oczekiwania Wzrost wartości instrumentu bazowego Decyzja Wystawienie opcji sprzedaży Inwestor wystawia opcję z kursem wykonania 2.700 pkt wygasająca w marcu 2006 r. (OW20O6270) Kurs wystawienia opcji 98,00 pkt Otrzymana premia 98,00 pkt x 10 zł = 980,00 zł Zamknięcie pozycji Następuje wzrost wartości indeksu. W dniu 26 stycznia 2006 r. indeks osiąga poziom 2.923,61 pkt. (wzrost indeksu o 8,5%) W tym dniu kurs opcji sprzedaży osiąga poziom 35,15 pkt. Inwestor zamyka pozycję odkupując opcję. Płaci premię wysokości 351,50 zł Kwota zysku 980,00 zł 351,50 zł = 628,50 zł 9. Upływ czasu do wygaśnięcia Na kurs opcji oprócz wartości instrumentu bazowego ma również wpływ czas do wygaśnięcia. Należy pamiętać, że upływający czas zawsze działa na korzyść wystawcy opcji sprzedaży ponieważ ma swój negatywny wpływ obniżając wartość opcji. Każdy dzień upływający do terminu wygaśnięcia powoduje pewien ubytek w wartości opcji. Warto również wiedzieć, że im bliżej do terminu wygaśnięcia tym negatywy wpływ czasu jest coraz silniejszy (więcej w innym materiałach edukacyjnych Giełdy). -8-
Na wykresie nr 4 przedstawione są profile zyskowności z wystawionej opcji sprzedaży (na podstawie danych z przykładu nr 1) w zależności od czasu pozostałego do terminu wygaśnięcia. Wykres nr 4 Profil zyskowności wystawionej opcji sprzedaży w zależności od czasu do wygaśnięcia (1 miesiąc, 15 dni, 2 dni przed wygaśnięciem oraz profil w terminie wygaśnięcia). Zysk/Strata (pkt.) 150 100 50 0-50 Upływ czasu do wygaśnięcia zwiększa zyski -100-150 -200 wygaśnięcie 2 dni 15 dni 1 miesiąc 2 600 2 650 2 700 2 750 2 800 2 850 2 900 2 950 3 000 3 050 3 100 3 150 3 200 3 250 Wartość instrumentu bazowego (pkt.) -9-
10. Podsumowanie Najważniejsze cechy strategii wystawiania opcji sprzedaży a) Osiąganie zysków w efekcie wzrostu wartości instrumentu bazowego. Wystawca zarabia również w przypadku jeżeli wartość instrumentu bazowego nie zmienia się, b) Wystawienie opcji to inwestycja dźwignią finansową. Zyski są ograniczone do wielkości otrzymanej premii. c) Straty są nieograniczone. 11. Arkusz kalkulacyjny Na stronie internetowej Giełdy, w sekcji dotyczącej opcji (www.opcje.gpw.pl) znajdują się arkusze kalkulacyjne które ułatwiają planowanie strategii na rynku opcji (patrz podsekcja narzędzia i wskaźniki ). Zamieszczono tam dwa arkusze prosty i rozbudowany. Pierwszy z nich umożliwia symulację strategii przy założeniu, że wygasa ona w terminie wygaśnięcia. Drugi umożliwia symulację strategii również w przypadku, gdy strategia jest zamykana przed upływem terminu wygaśnięcia. Dostępne są również obszerne instrukcje obsługi arkuszy. Arkusze dostępne są bezpłatnie. Wykresy przedstawione w tej broszurze zostały przygotowane właśnie przy zastosowaniu tych arkuszy. Poniżej pokazano jak należy zdefiniować wystawienie opcji sprzedaży przy zastosowaniu arkusza prostego i rozbudowanego. -10-
Arkusz prosty Zakładka [Strategia Nr 1] Definiowanie wystawienia opcji sprzedaży (na podstawie danych z wykresu nr 2) O opcja, -1 jedna opcja wystawiona, P opcja sprzedaży (put), 2900 kurs wykonania 130 kurs wystawienia opcji Wykres strategii znajduje się w zakładce [Wykres Strategia nr 1] Arkusz rozbudowany Zakładka [Strategia_Nr_1] Definiowanie wystawienia opcji sprzedaży (na podstawie danych z wykresu nr 2) Wykresy strategii znajdują się w zakładce [Wykres Strategia nr 1] -11-
12. Zadaj pytanie Jeżeli po przeczytaniu tej broszury masz pytania, napisz na adres opcje@gpw.com.pl. Postaramy się udzielić odpowiedzi w ciągu 24 godzin (nie licząc sobót i niedziel), ale tylko na pytania dotyczące opcji. Pytania z innych tematów prosimy kierować do odpowiedniej skrzynki tematycznej lub na ogólny adres Giełdy gielda@gpw.com.pl. Zapraszamy. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie ul. Książęca 4, 00-498 Warszawa tel.: (022) 628 32 32, fax.: (022) 628 17 54 Internet: http://www.gpw.pl, e-mail: gielda@gpw.pl -12-