KNO 410-09-2/08 P/08/080 Warszawa, dnia 22 kwietnia 2009 r. Pan Andrzej Sułek Dyrektor Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina w Warszawie WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli (Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1701, ze zm.), zwanej dalej ustawą o NIK, NajwyŜsza Izba Kontroli, Departament Nauki, Oświaty i Dziedzictwa Narodowe skontrolował w Narododowym Instytucie Fryderyka Chopina (Instytut) realizację przez Instytut planu przychodów i kosztów. W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w protokole kontroli, podpisanym w dniu 6 kwietnia 2009 r., na podstawie art. 60 ust. 1 ustawy o NIK, przekazuję Panu Dyrektorowi niniejsze wystąpienie pokontrolne. NajwyŜsza Izba Kontroli ocenia pozytywnie skontrolowaną działalność, mimo stwierdzonych nieprawidłowości. Pozytywna ocena wynika z szerokiego zakresu prowadzonej przez Instytut działalności promocyjnej dotyczącej osoby i muzyki Fryderyka Chopina, w szczególności: organizowanych koncertów, wydawania na płytach CD utworów Fryderyka Chopina nagranych na instrumentach pochodzących z epoki kompozytora oraz działań związanych rewitalizacją kościoła pw. Św. Jana Chrzciciela w Brochowie miejsca chrztu Fryderyka Chopina. Stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły: planowania i wydatkowania środków na inwestycje, nieprzeprowadzenia inwentaryzacji środków trwałych oraz prowadzenia ich ewidencji niezgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami, nieprzestrzegania przepisów dotyczących zasad ewidencjonowania muzealiów, wykreślenia z inwentarza muzealiów dwóch zabytkowych fortepianów, nieterminowego rozliczania zaliczek pobranych na koszty podróŝy słuŝbowych.
1. Przychody Instytutu w 2008 r. wyniosły kwotę 21.581 tys. zł, z czego 19.399 tys. zł (89,9%) stanowiła dotacja z budŝetu państwa. Koszty działalności Instytutu na koniec 2008 r. wyniosły kwotę 21.045 tys. zł i zostały przekroczone w stosunku do wersji planu z dnia 6 stycznia 2009 r. o kwotę 166 tys. zł, tj. o 1%. WyŜsze niŝ zaplanowano były koszty związane z utrzymaniem Instytutu o kwotę 151 tys. zł oraz z działalnością merytoryczną o 15 tys. zł. PowyŜsze stanowiło naruszenie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104 ze zm.), według którego którego wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokości ustalonych w ustawie budŝetowej, uchwale budŝetowej jednostki samorządu terytorialnego i w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych. ZastrzeŜenia NIK dotyczą równieŝ rzetelności planowania przychodów i kosztów, stwierdzono bowiem, Ŝe Instytut uzyskał przychody własne z tytułu prowadzonej działalności w kwocie wyŝszej od zaplanowanej o 1.032 tys. zł, tj. o 90%, co było efektem zaplanowania niŝszych wpływów ze sprzedaŝy biletów oraz nieujęciem w planie (stosownie do wytycznych organizatora) przychodów i kosztów operacyjnych, w tym między innymi z tytułu otrzymanej darowizny dwóch fortepianów (114 tys. zł). 2. NIK krytycznie ocenia sposób planowania i realizacji wydatków inwestycyjnych. Stwierdzono, Ŝe wydatki inwestycyjne NIFC w 2008 r. wyniosły kwotę 35.088 tys. zł., co stanowiło 156% pierwszej wersji planu oraz 86,9% wielkości wynikającej z planu po zmianach. Zrealizowano siedem zadań inwestycyjnych wobec zaplanowanych dwóch. Zmiana zakresu i liczby zadań akceptowana był przez organizatora. Kontrola wykazała, Ŝe w w dwóch przypadkach wydatki inwestycyjne zrealizowane zostały przez Instytut niezgodnie z z celem określonym w decyzji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego: 1) na rewaloryzację zabytkowego parku w Brochowie w tym wybudowanie tarasu koncertowego wydatkowano kwotę 407,7 tys. zł, tj. o 107,7 tys. zł więcej niŝ wynikało to z planu, 2) na kontynuację prac w śelazowej Woli i w zespole dworsko-parkowym Brochowie oraz rewaloryzację Parku w śelazowej Woli wraz z obiektami obsługi turystów, administracji oraz zaplecza gospodarczego wydatkowano kwotę 11.184,8 tys. zł, tj. o o 108,2 tys. zł mniej od zaplanowanej. 2
PowyŜsze stanowiło naruszenie art. 106 ust. 2 pkt 1 lit. e ustawy o finansach publicznych, według którego dotacjami celowymi są wydatki budŝetu państwa przeznaczone na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji. Stosownie do złoŝonych wyjaśnień przyczyną powyŝszych nieprawidłowości było nieuwzględnienie w zaktualizowanym planie inwestycji z powodu pomyłki - podziału kwoty 6.592.601 na realizację inwestycji: w śelazowej Woli w kwocie 6.488.194 zł oraz w w Brochowie w kwocie 104.407 zł. W związku z ustaleniami kontroli Instytut w dniu 25 marca 2009 r. przedłoŝył do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego korektę planów finansowych zadań inwestycyjnych. ZastrzeŜenia NIK dotyczą równieŝ nieprowadzenia prac inwestycyjnych w zabytkowym parku w Brochowie oraz w znajdującym się tam Dworze, w którym w latach poprzednich planowane było utworzenie Centrum Kształcenia Mistrzowskiego. Jedynymi działaniami w 2008 r. było rozebranie niedokończonych obiektów kubaturowych, które zgodnie z koncepcją zagospodarowania terenu z 1988 r. miały pełnić funkcję hotelowo dydaktyczną, a których roboty wstrzymano na początku lat 90-tych. W ocenie NIK, w związku z uniewaŝnieniem postępowania o zamówienie publiczne na zagospodarowanie powyŝszego terenu termin uroczystego otwarcia parku (w dniu 23 kwietnia 2010 r., to jest w dniu, w którym został ochrzczony Fryderyk Chopin w Bazylice Brochowskiej) moŝe być zagroŝony. 3. W Instytucie nie została przeprowadzona inwentaryzacja środków trwałych, co stanowiło naruszenie art. 26 ust. 1 pkt 3 ust. 3 pkt 3 ustawy o rachunkowości (Dz. U. z 2002, Nr 76, poz. 694, ze zm.) oraz stosownie do art. 18 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 14, poz. 114 ze zm.) nosiło znamiona czynu stanowiącego naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Skutkiem zaniechania przeprowadzenia inwentaryzacji środków trwałych był fakt, Ŝe dopiero w trakcie obecnej kontroli NIK do ksiąg rachunkowych Instytutu wprowadzona została wartość - 114,2 tys. zł - dwóch fortepianów marki STEINWEG otrzymanych przez Instytut w darze w marcu 2007 r. Ponadto ewidencja środków trwałych Instytutu prowadzona była z naruszeniem zasad określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1999 r. w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych (Dz. Nr 112, poz. 1317, ze zm.), tj. bez uwzględnienia podziału środków trwałych według określonych 10 grup. Do księgi wpisywane były: 3
środki trwałe, tj. przedmioty o okresie uŝytkowania ponad rok i wartości powyŝej 3,5 tys. zł (np. fortepiany, samochody, komputery przenośne), przedmioty nie stanowiące środków trwałych (o wartości niŝszej niŝ 3,5 tys. zł), np. drukarki laserowe, komputery stacjonarne oraz wyposaŝenie, jak kryształowe Ŝyrandole, kandelabry stylowe meble. Stosownie do art. 4 ust. 5 ustawy o rachunkowości oraz art. 44 ust. 1 ustawy o finansach publicznych kierownik jednostki ponosi odpowiedzialność za całość gospodarki finansowej jednostki. Kontrola wykazała, Ŝe ewidencja muzealiów w Muzeum Fryderyka Chopina przy Instytucie prowadzona była z naruszeniem przepisów rozporządzenia Ministra Kultury z dnia 30 sierpnia 2004 r. w sprawie zakresu, form i sposobu ewidencjonowania zabytków w w muzeach (Dz. U. Nr 202, poz. 2073). I tak: 1) nie została wpisana wartość muzealiów pochodzących z darów, co stanowiło naruszenie 3 ust. 1 powołanego wyŝej rozporządzenia Ministra Kultury, 2) nie były przestrzegane terminy komisyjnej kontroli zgodności wpisów dokumentacji ewidencyjnej (co pięć lat od daty zakończenia poprzedniej) ze stanem faktycznym zbiorów, co stanowiło naruszenie przepisów 3 ust. 6 rozporządzenia cytowanego rozporządzenia, 3) wartość fortepianu zabytkowego Pleyel Grand Piano (pochodzącego z 1848 r.) nosiła ślady przerabiania przy uŝyciu korektora, co stanowiło naruszenie 3 ust. 4 cytowanego rozporządzenia, poniewaŝ wpisy do dokumentacji ewidencyjnej powinny być nanoszone w sposób trwały i czytelny, a niedopuszczalne jest jakiekolwiek zacieranie treści dokonywanych zapisów, 4) Księga Depozytów nie spełniała wymogów 3 ust. 2 rozporządzenia Ministra Kultury z powodu, nieprzesznurowanych kart, oraz braku podpisu dyrektora umieszczonego na okładce potwierdzającego liczbę kart. Osobą odpowiedzialną za powyŝsze była osoba pełniąca obowiązki Kuratora Muzeum, a a przyczyną stwierdzonych nieprawidłowości był brak nadzoru Kuratora nad pracą osób zatrudnionych w Muzeum. 4. Jako nielegalne NIK ocenia wykreślenie z inwentarzy muzealnych dwóch zabytkowych fortepianów wyprodukowanych w 1848 r. marki ERARD i PLEYEL, o wartości 216.541 zł, w szczególności, Ŝe Fortepian PLEYELA był obiektem unikatowym. 4
W ocenie NIK, nie stanowi uzasadnienia dla powyŝszej decyzji, przytoczony w zeznaniach poprzedniego kuratora Muzeum fakt, Ŝe fortepiany powyŝsze zakupiono do nagrań utworów Fryderyka Chopina na historycznych instrumentach, a nie jako obiekty muzealne oraz to były postawione w siedzibie Instytutu, a nie w Zamku Ostrogskich oraz przewoŝone do nagrań w w Radio, Telewizji, Filharmonii. Stosownie do przepisów art. 6 ust. 1 pkt 2 lit. f ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568, ze zm.) ochronie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania: zabytki ruchome instrumentami muzycznymi. Jedną z form ochrony jest wpisanie obiektu do inwentarzy muzealnych lub stosownie do art. 7 pkt 1 cytowanej ustawy do rejestru zabytków, prowadzonego przez wojewódzkiego konserwatora zabytków. 5. Utworzone przy NIFC Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie, na podstawie zawartej umowy przejęło zbiory muzealne od Towarzystwa im. Fryderyka Chopina, w tym równieŝ muzealia zakupione ze środków Ministerstwa Kultury w latach 1994-1998 i przekazane w w depozyt do Towarzystwa im. Fryderyka Chopina, tj. 10 listów Fryderyka Chopina oraz portret namalowany przez Franza Xavera Winterhaltera. Zbiory powyŝsze są zaewidencjonowane w Księdze Depozytów Muzeum jako obiekty stanowiące własność Skarbu Państwa. Instytut powołany został właśnie do ochrony dziedzictwa narodowego związanego z osobą Fryderyka Chopina, a muzealia powyŝsze są częścią tego dziedzictwa, dlatego powinny one stanowić własność Muzeum. 6. NajwyŜsza Izba Kontroli krytycznie oceniła fakt nierozliczenia przez Pana Dyrektora do czasu zakończenia kontroli kwoty 24.925,92 zł zaliczek pobranych w 2008 r. na koszty podróŝy, w tym do: Czech, Cannes, Nohant i ParyŜa oraz USA. NIK nie wnosi uwag do prawidłowości sporządzania sprawozdań budŝetowych w zakresie naleŝności i zobowiązań oraz nadzoru Instytutu nad zadaniami sfinansowanymi w ramach Programu operacyjnego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pn. Fryderyk Chopin 2010. Przedstawiając Panu Dyrektorowi powyŝsze uwagi i oceny, NajwyŜsza Izba Kontroli wnosi o realizację następujących wniosków pokontrolnych: 1. Rzetelne planowanie przychodów, kosztów i wydatków inwestycyjnych. 5
2. Realizowanie wydatków ze środków publicznych w granicach kwot określonych w w planie finansowym oraz kaŝdorazowe dokonywanie zmiany planu przychodów i i wydatków, jeŝeli osiągnięto wyŝsze przychody i istniała moŝliwość zrealizowania wyŝszych kosztów. 3. Przeprowadzenie pełnej inwentaryzacji środków trwałych i muzealiów. 4. Podjęcie działań w celu doprowadzenia wszystkich ksiąg inwentarzowych do stanu wymaganego przepisami, zapewnienie kompletnego wpisywania wszystkich danych do ksiąg inwentarzowych oraz niedokonywanie w sposób nieuprawniony skreśleń w inwentarzu muzealiów. 5. Wpisanie do inwentarza muzealiów dwóch zabytkowych fortepianów wykreślonych w w 2008 r. 6. Podjęcie działań w celu nabycia na własność Instytutu muzealiów stanowiących depozyt Skarbu Państwa znajdujących się w Muzeum Fryderyka Chopina. 7. Rozliczenie zaliczek pobranych na koszty podróŝy. NajwyŜsza Izba Kontroli na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, zwraca się do Pana Dyrektora o przesłanie w terminie 14 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków, bądź o działaniach podjętych w celu ich realizacji lub przyczynach niepodjęcia takich działań. Stosownie do treści art. 61 ust. 1 i 2 ustawy o NIK, przysługuje Panu Dyrektorowi w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego prawo zgłoszenia do Dyrektora Departamentu Nauki, Oświaty i Dziedzictwa Narodowego umotywowanych zastrzeŝeń w sprawie zawartych w nim ocen, uwag i wniosków. W razie zgłoszenia zastrzeŝeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o którym mowa wyŝej, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK. 6