Gdy dziecko nie je mięsa

Gdy dziecko nie je mięsa dr inż. Agnieszka Sulich Centrum Komunikacji Społecznej

Plan prezentacji 1. Wstęp 2. Znaczenie diet wegetariańskich w żywieniu dzieci i młodzieży 3. Źródła wybranych składników odżywczych w dietach wegetariańskich 4. Różnorodność na talerzu zapobiega niedoborom żywieniowym 5. Podsumowanie 6. Rodzina wege rozpoczyna sezon grillowy

Piramida zdrowego żywienia i aktywności fizycznej dzieci i młodzieży

Zasady zdrowego żywienia 1. Jedz posiłki regularnie (6 posiłków co 3 4 godziny) 2. Warzywa i owoce jedz jak najczęściej i w jak największej ilości 3. Jedz produkty zbożowe zwłaszcza pełnoziarniste 4. Codziennie pij 3-4 szklanki mleka, możesz je zastąpić jogurtem naturalnym, kefirem i częściowo serem 5. Jedz ryby, nasiona roślin strączkowych i jaja, wybieraj chude mięso 6. Ograniczaj spożycie produktów mięsnych przetworzonych 7. Ograniczaj spożycie tłuszczów zwierzęcych, zastępuj je olejami roślinnymi 8. Unikaj spożycia cukru, słodyczy i słodkich napojów, zastępuj je owocami i orzechami 9. Nie dosalaj potraw, unikaj słonych przekąsek i produktów typu fast food 10.Pamiętaj o piciu wody do posiłku i między posiłkami 11.Bądź codziennie aktywny fizycznie w szkole i poza szkołą

Zainteresowanie dietami wegetariańskimi Badania w Polsce GUS 2000r. ok. 400000 osób CBOS 2000r. Ok. 1% populacji IBOP 2012r. ponad 1 mln osób Dieta bezmięsna Wzrasta znaczenie efektów zdrowotnych wynikających z stosowania diet roślinnych

Powody nie jedzenia mięsa przez dzieci i młodzież Przekonania (religijne/filozofia życiowa) Żyj i daj żyć innym Aspekty zdrowotne/ekologiczne/ekonomiczne Brak akceptacji Wrażliwość na los zwierząt Moda, duża dostępność do informacji (rówiesnicy, strony internetowe, książki)

Wegetarianizm Klasyczny polega na jedzeniu pokarmów pochodzenia wyłącznie roślinnego. Wywodzi się on z Indii i terenów Bliskiego Wschodu. Do Europy dotarł w VI w. p.n.e. Jest najbardziej popularny na obszarze Morza Śródziemnego Odmiany Warzywa Owoce Produkty zbożowe Mleko i produkty mleczne Jaja Mięso Ryby Orzechy, nasiona, oleje roślinne Laktowegetarianizm + + + + - - - + Owowegetarianizm + + + - + - - + Laktoowowegetarianizm + + + + + - - + Semiwegetarianizm* + + + + + +/- +/- + Weganizm + + + - - - - + Frutarianizm - + - - - - - - Witarianizm** +/- +/- +/- - - - - +/- * Jedzenie niewielkiej ilości drobiu i ryb. ** Jedzenie żywności nie przetworzonej przemysłowo.

Bezpieczeństwo zdrowotne diety wegetariańskiej W opinii Ministra Zdrowia w porozumieniu z: Instytutem Żywności i Żywienia Konsultantem Krajowym w dziedzinie pediatrii Instytutem Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka oraz Radą ds. Diety, Aktywności Fizycznej i Zdrowia Nie ma przeciwskazań do stosowania prawidłowo zbilansowanej diety laktoowowegetariańskiej oraz owowegetariańskiej u dzieci i młodzieży

Bezpieczeństwo zdrowotne diety wegetariańskiej Według ośrodków specjalistycznych w Ameryce, Anglii czy Kanadzie: American Dietetic Association Dieticians of Canada British Dietetic Association American Academy of Pediatrics Canadian Pediatric Society Dobrze zaplanowane diety wegetariańskie (laktoowowegetarianizm, laktowegetarianizm, owowegetarianizm, weganizm) uważane są za korzystne zdrowotnie i odpowiednie na każdym etapie życia, włącznie z dzieciństwem

Bezpieczeństwo zdrowotne diety wegetariańskiej Stanowisko Instytutu Żywności i Żywienia Zarówno dieta tradycyjna jak i wegetariańska, w przypadku jej niewłaściwego zbilansowania niesie ryzyko niedoborów niektórych składników odżywczych i w konsekwencji złego funkcjonowania organizmu

Rozwój intelektualny i antropologiczna ocena stanu odżywienia dzieci na diecie wegetariańskiej Badanie przeprowadzone w klinice pediatrii IPCZD (Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka ) z udziałem 46 dzieci w wieku 1,4-7,6 lat Wnioski: Dzieci na diecie wegetariańskiej i wegańskiej rozwijały się prawidłowo pod względem intelektualnym i charakteryzowały się średnią IQ wyższą od populacyjnej Nie stwierdzono zaburzeń stanu odżywiania Masa ciała i wzrost mieściły się w zakresie normy, z korzystnym trendem niższych wartości BMI Książyk i wsp. (2012 ): Rozwój intelektualny i antropologiczna ocena stanu odżywienia dzieci na diecie wegetariańskiej. Standardy Medyczne/ Pediatria T.9. 275-280

Dieta wegetariańska korzystna czy ryzykowna? Korzyści + Duża różnorodność zjadanej żywności (wiąże się z większą gęstość odżywczą, w tym szczególnie większym spożyciem węglowodanów złożonych, błonnika pokarmowego i witaminy C) Mniejsze ryzyko rozwoju chorób dietozależnych Ryzyko - Źle zbilansowana: Niedostateczna ilość energii Niedobory składników odżywczych (głównie białka, żelaza, cynku, wapnia, witaminy D, witaminy B12 oraz niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych); Niedożywienie, anemia Zaburzenia rozwoju, wzrostu oraz funkcjonowania układu nerwowego

Energia Diety roślinne charakteryzują się istotnie niższą wartością energetyczną w stosunku do diet zwyczajowych Dzieci i młodzież powinny spożywać 5-6 posiłków dziennie Każdy posiłek powinien zawierać dodatek produktów wysokoenergetycznych np: pestki nasion oleistych (dyni, słonecznika, siemię lniane, sezam), orzechy w tym masło orzechowe, tofu, owoce oleiste (awokado, oliwki), oleje roślinne dobrej jakości, żółtko jaja, produkty mleczne nie odtłuszczone

Uzupełniające się białka roślinne Białka pochodzenia roślinnego charakteryzują się mniejszą zawartością niezbędnych aminokwasów np. produkty zbożowe zawierają mniejsze ilości lizyny i treoniny zaś warzywa zawierają mniejsze ilości metioniny i cysteiny. W celu uzupełniania niezbędnych aminokwasów na diecie roślinnej ważne jest dostarczanie ich każdego dnia z różnych źródeł roślinnych (rośliny strączkowe, orzechy, nasiona, produkty zbożowe, owoce oleiste awokado, oliwki) Celowe łączenie w jednym posiłku różnych produktów zawierających komplementarne białka nie jest konieczne, jednak w przypadku dzieci jest to czasami rekomendowane*

Strawność białka Strawność białka pochodzenia roślinnego jest zazwyczaj niższa w stosunku do białka pochodzenia zwierzęcego (85% vs. 95%) Moczenie Obieranie Kiełkowanie nasion roślin strączkowych Zwiększa strawność białek

Witamina B12 Główne źródła: produkty pochodzenia zwierzęcego Objawy niedoborów witaminy B12: Zmęczenie, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, drętwienie kończyn, drażliwość, problemy z pamięcią, obniżona odporność ryzyko niedokrwistości oraz chorób neurologicznych Wzrost stężenia homocysteiny we krwi - ryzyko chorób układu krwionośnego

Witamina B12 Dzieci oraz młodzież stosujące diety wegetariańskie powinny przyjmować suplementy witaminy B12: lub spożywać dwie porcje żywności wzbogacanej w tą witaminę (1,5 2,5 µg) Ilość witaminy B12 przyjmowanej w suplementach powinna być wyższa od dziennego jej zapotrzebowania Wiek (lata) Zalecane spożycie witaminy B12 (μg/dzień) Normy IŻŻ 2012 1-3 0,9 4-6 1,2 7-12 1,8 13-18 2,4

Żelazo Żelazo Fe Hemowe Niehemowe Źródło: produkty pochodzenia zwierzęcego Lepiej przyswajalne Źródło: produkty pochodzenia roślinnego Trudniej przyswajalne

Przyswajalność żelaza Witamina C Moczenie Fermentowanie Kiełkowanie Nasion i warzyw strączkowych Fityniany (zboża, rośliny strączkowe) Błonnik pokarmowy Kawa Kakao Herbata czarna Mleko i produkty mleczne Przyprawy (szafran, chili)

Zalecenia spożycia żelaza u wegetarian Wiek (lata) Zalecane spożycie żelaza (mg/dzień) x 1,8 1-3 12,6 4-12 18 13-18 21,6 Zawartość żelaza w wybranych produktach: Natka pietruszki, jarmuż, szpinak (kilka listków ok. 50 g) ~ 2 mg Fe Burak (1 sztuka ok. 50g) ~ 1 mg Fe Morele suszone (garść ok. 90 g) ~ 3 mg Fe Migdały (garść ok. 100g) ~ 3 mg Fe Pistacje (garść ok. 100g) ~ 6 mg Fe Groch, fasola, soczewica (garść ok. 100g) ~ 6 mg Fe suma: 21 mg Fe Pestki dyni (garść ok. 100g) ~ 15 mg Fe Pestki słonecznika (garść ok. 100g) ~ 4 mg Fe Mak (łyżka ok. 20 g) ~ 1,5 mg Fe Kasza jaglana (mała miseczka ok. 100g) ~ 5 mg Fe Kasza gryczana (mała miseczka ok. 100g) ~ 3 mg Fe

Różnorodność na talerzu jest ważna Aby zapobiegać niedoborom żywieniowym u dzieci i młodzieży, powinny one spożywać różnorodne grupy produktów: Warzywa Owoce Produkty zbożowe (pieczywo, płatki, kasze, ryż) Tłuszcze (masło, oleje, nasiona oleiste, orzechy, owoce typu awokado, oliwki) Produkty strączkowe (soja, soczewica, cieciorka, fasola, groch) Mleko i produkty mleczne Jaja Ryby Do każdego posiłku Źródła białka: Powinny być w posiłkach stosowane wymiennie

Sposoby zachęcania dzieci do próbowania nowych produktów Dawanie dobrego przykładu Umożliwienie poznania różnych produktów za pomocą zmysłów Wspólne przygotowywanie posiłków, wybór dodatków przez dzieci Przygotowanie różnych produktów, umożliwienie wyboru Opowiadanie o pochodzeniu żywności Nie należy wywierać presji na dziecko, gdyż można osiągnąć odwrotny efekt do zamierzonego

Propozycje rodziców zachęcania dzieci do próbowania nowych produktów Wymyślamy zabawną nazwę nowej potrawy Ugotujmy to razem Dzieci decydują co dodać do potrawy Awokado ukryte w koktajlach owocowych Jedzenie wspólnych rodzinnych posiłków Estetyka dań, dekorowanie potraw, dużo kolorów Dziecko wybiera samo nową potrawę Spróbuj, potem zdecydujesz czy chcesz więcej Wspólne zakupy Dodanie nowych produktów do dań dobrze znanych i lubianych Wzorowanie się na członkach rodziny np. Starszy brat jako autorytet Jemy i mówimy jakie to dobre Umożliwienie wyboru z pośród 2-3 nowych produktów

Dieta wegetariańska min 2000 kcal na dzień Produkty, które powinny być spożywane w sugerowanych ilościach lub większych Zupa warzywna 1 talerz Gotowane warzywa, w tym połowa z rodziny kapustnych (np. brokuł, kalafior, kapusta) 3 szklanki gotowanego produktu Surówka (w tym połowa zielonych warzyw liściastych) 2 ½ szklanki surowego produktu Kasze, ryż pełnoziarnisty 1 ½ szklanki gotowanego produktu Rośliny strączkowe (fasola, soczewica, groch, soja) 1 szklanka gotowanego produktu Suplementy witaminy D 3 /D 2 w okresie jesienno/zimowym oraz witaminy B 12 (dawkę warto skonsultować z dietetykiem specjalizującym się w dietach roślinnych) Produkty, które powinny być spożywane w sugerowanych ilościach Owoce (od czasu do czasu zamiast jednej porcji owoców świeżych można zjeść małą garść owoców suszonych) 600g świeżego produktu (średniej wielkości banan warzy ok. 120g, średniej wielkości jabłko warzy ok. 150g) Nabiał - mleko lub jogurt 2% tłuszczu lub ½ szklanki chudego sera twarogowego (uwaga twaróg zawiera mniej wapnia przy takiej samej kaloryczności diety, dlatego nie powinien być wybierany codziennie) 2 szklanki surowego produktu Orzechy i pestki 3 łyżki (ok. 45g suchego produktu) Siemię lniane (dobre źródło kwasów tłuszczowych omega 3) 1 łyżka zmielonego spożytego na zimno produktu Płatki pełnoziarniste (owsiane, jęczmienne, żytnie, pszenne) ½ szklanki suchego produktu lub chleb pełnoziarnisty 2 kromki Sól jodowana - ok. ½ łyżeczki lub algii morskie (wakame, dulse, arame, nori) 1-3g http://dieta.mp.pl/diety/zdrowe_diety/74452,zalecenia-zywieniowe-dla-wegan-i-wegetarian

Podsumowanie Dobrze zbilansowana dieta wegetariańska może być stosowana we wszystkich etapach życia Dieta laktoowowegetariańska i semiwegetariańska może być bezpiecznie stosowana u dzieci pod warunkiem prawidłowego jej zbilansowania, w połączeniu z suplementacją witaminy B12 Każde dziecko niezależnie od sposobu żywienia powinno być objęte stałą profilaktyczną opieką zdrowotną

Podsumowanie Dzieci i młodzieży na dietach wegetariańskich powinny być poddawane okresowym badaniom: - wskaźniki gospodarki żelaza - witamina B12 / homocysteina - witamina D - parametry rozwoju i wzrastania W celu uzyskania szczegółowych informacji na temat prawidłowego planowania posiłków wegetariańskich warto poradzić się doświadczonego dietetyka

Rodzina wege rozpoczyna sezon grillowy http://szczypta-wege.blog.pl/2012/05/06/wege-szaszlyki/ https://akademiasmaku.pl/vademecum/wege-grill-czylijakie-warzywa-wrzucic-na-ruszt,276 https://www.chowhound.com/pictures/vegetariangrilling-recipes/vegetarian-pelaustuffed-peppers https://urodaizdrowie.pl/bezmiesne-dania-i-przekaski-zgrilla-czyli-grillowanie-dla-wegetarian https://urodaizdrowie.pl/bezmiesne-dania-i-przekaski-zgrilla-czyli-grillowanie-dla-wegetarian

Grill tradycyjny Stosując kupną podpałkę odczekaj aż wypali się ona do końca, dopiero wtedy połóż produkt na ruszt Najlepiej węgiel drzewny lub drewno z drzew liściastych Produkty należy piec na czystej tacce aluminiowej lub owijać w folię aluminiową Jak zdrowo grillować? Warzywa i owoce spryskać olejem, nie przypalać Grill elektryczny / patelnia grillowa Jest rozwiązaniem nie wymagającym spalania się węgla, brykietu czy szkodliwej podpałki Do każdej potrawy grillowanej zalecana jest porcja świeżych warzyw i owoców, w postaci np. sałatek i surówek Zawarte w nich antyoksydanty redukują działanie szkodliwych związków powstających w trakcie grillowania w żywności.

Planowanie zakupów Odpowiednie przechowywanie NIE MARNUJ JEDZENIA PRODUKUJ MNIEJ ODPADÓW ZAGOSPODAROWUJ RESZTKI Czytanie etykiet Kreatywność w kuchni Zwracanie uwagi na jakość m.st. m.st. Warszawa Wiem, Wiem, co jem co jem

Dziękujemy za uwagę

Spis piśmiennictwa 1. CBOS (2000) Nawyki żywieniowe i upodobania kulinarne Polaków; BS/145/2000; informacja dostępna na: http://www.cbos.pl/spiskom.pol/2000/k_145_00.pdf; korzystano 25.05.2010 2. Craig, Mangels. Position of the American Dietetic Association: vegetarian diets. J Am Diet Assoc 2009;109:1266 82. 3. Gawęcki J. Żywienie człowieka 1 Podstawy nauki o żywieniu. Wydawnictwo Naukowe PWN 4. Gomes Silva i wsp. (2015): Guidelines for healthy vegetarian diet. The National Programme for the Promotion of Healthy Eating 5. Jarosz M. (2012): Normy żywienia dla populacji polskiej - nowelizacja. Instytut Żywności i Żywienia 6. Kunachowicz i wsp. (2016): Wartość odżywcza wybranych produktów spożywczych i typowych potraw 7. Książyk i wsp. (2012 ): Rozwój intelektualny i antropologiczna ocena stanu odżywienia dzieci na diecie wegetariańskiej. Standardy Medyczne/ Pediatria T.9. 275-280 8. Mangels i wsp. (2010): The dietitian s guide to vegetarian diets: Issue and Applications. Jones & Bartlett Learning, 3 ed 9. Odpowiedź na petycję w sprawie umożliwienia wyboru diety wegetariańskiej lub wegańskiej w publicznych placówkach oświatowych. Informacja dostępna na: http://wegemaluch.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1338:odpowiedz-na-petycjeministerstwo-zdrowia&catid=113:newsy&itemid=411 10. Wykład Małgorzaty Desmond z konferencji Krakowska Jesień Pediatryczna 2014 pt. Diety wegetariańskie u dzieci i młodzieży. Informacja dostępna na: http://dieta.mp.pl/aktualnosci/110801,diety-wegetarianskieu-dzieci-i-mlodziezy-wyklad-malgorzaty-desmond