Zasoby/kapitał organizacji

Zasoby/kapitał organizacji

Zasoby organizacji

Definicje zasobów pewna ilość czegoś, co zostało zebrane, nagromadzone w celu wykorzystania w przyszłości; to coś, co mamy, zapas, rezerwa; to rzeczy wykorzystywane do produkcji dóbr i usług. Jest wielkością ekonomiczną, którego stan mierzy się w określonym momencie (nie ma wymiaru czasowego) (Z. Stachowiak, B. Stachowiak, 2015). Zasoby (resources) wszystko co dodaje wartości produktowi lub usłudze w procesie projektowania, wytwarzania lub dostawy. W odróżnieniu od: potencjału (capacity) Zdolności systemu do realizacji oczekiwanych od niego zadań (słownik APICS)

Rodzaje zasobów (Griffin 2004, s. 5) Zasoby ludzkie - umiejętności, wiedza, zdolności oraz predyspozycje wszystkich osób zatrudnionych w przedsiębiorstwie. Zasoby pieniężne - kapitał finansowy, który organizacja wykorzystuje do finansowania działań zarówno bieżących, jak i długoterminowych. Zasoby rzeczowe - w skład, których wchodzą między innymi surowce, półprodukty, pomieszczenia biurowe i produkcyjne oraz wszelkiego rodzaju sprzęt. Zasoby informacyjne - to wszelkiego rodzaju użyteczne dane potrzebne do skutecznego podejmowania decyzji. Lub: zasoby niematerialne

Potencjał Rodzaj zasobów Potencjał Sposób wykorzystania Rozmiar zasobów

Zarządzanie zasobami elementy systemów informatycznych planowanie zapotrzebowania na zasoby/materiały (Resource Requirements Planning-RRP, Material Requirements Planning - MRP), zgrubne/ wstępne planowanie zapotrzebowania na potencjał (Rough-Cut Capacity Planning RCCP), planowanie zapotrzebowania na zdolności produkcyjne (Capacity Requirements Planning CRP) sterowanie wejście/wyjście (Input/Output Control).

Główne czynniki zasobowej przewagi konkurencyjnej Dostępność zasobów Innowacyjność Imitowalność Konkurencyjność Trwała przewaga konkurencyjna Trwałość Możliwość substytucji Odpowiedniość

Model VRIO (Valuable, Rare, Inimitable and Well Organized Resources) Wartość Organizacja VRIO Rzadkość Imitowalność

Model VRIN (Valuable, Rare, Inimitable and Not-substituable) Wartość Niesubstytuowalne VRIO Rzadkość Imitowalność

Mierniki efektywności zasobów Rentowność aktywów ROA Rotacja majątku Rotacja zapasów Wydajność pracy pracownika

Mierniki zdolności produkcyjnych Zdolność (moc) produkcyjna - maksymalna wielkość produkcji, jaka może zostać wytworzona w określonym czasie

Zasoby a kapitał

Rodzaje kapitału według Luthansa i wsp. 2004 Tradycyjny ekonomiczny kapitał Kapitał ludzki Kapitał społeczny Kapitał psychologiczny Źródło wartości: Co posiadamy? Źródło wartości: Co wiemy? Źródło wartości: Kogo znamy? Źródło wartości: Kim jesteśmy? Aktywa finansowe, Aktywa rzeczowe Doświadczenie, Edukacja, Umiejętności, Wiedza, Pomysły Relacje, Sieć kontaktów, Przyjaciele Pewność siebie, Nadzieja, Optymizm, Odnawialność zasobów Generacja 0 Generacja I Generacja II Generacja III K. Mazur, prof. UZ 13

Rodzaje kapitałów i pól (wg. P. Bourdieu) Kapitały Ekonomiczny Społeczny Kulturowy Symboliczny Pola

Schemat wartości rynkowej według Skandii WARTOŚĆ RYNKOWA Kapitał finansowy Kapitał intelektualny Kapitał ludzki Kapitał strukturalny Kapitał związany z klientami Kapitał oragnizacyjny Kapitał innowacyjny Kapitał procesów Własność intelektualna Aktywa niematerialne Pomiar kapitału intelektualnego w1 K. Mazur, prof. UZ 15

Kapitał intelektualny

Czym jest kapitał intelektualny/zasoby niematerialne Autorzy Definicja Stosowana nazwa Edvisson, Malone,1997 Stewart, 1998 Bontis i wsp. 1999 Sveiby 1997 Gu, Lev 2001 Bontis, Dragonetti, Jacobsen, Roos 1999 Lev 2001 Aktywa niematerialne i te, które nie mają postaci fizycznej, ale stanowią wartość dla przedsiębiorstwa Materiał intelektualny - wiedza, informacja, własność intelektualna, doświadczenie - które mogą być wykorzystane do tworzenia wartości Łatwe do zebrania zasoby niematerialnych i ich przepływy Aktywa, które należą do trzech kategorii: wzmacniających strukturę zewnętrzną, strukturę wewnętrzną i kompetencje Aktywa niematerialne posiadają główne nośniki: badania i rozwój, reklamę, technologie informatyczne oraz praktykę zarządzania zasobami ludzkimi Każdy czynnik (niematerialny i trudny do imitacji), który uczestniczy w procesie tworzenia wartości w organizacji Aktywa niematerialne, które stanowią podstawę do oczekiwania przyszłych korzyści i nie posiadają fizycznej ani finansowej postaci Kapitał intelektualny Aktywa niematerialne Zasoby niematerialne Niematerialności (Intangibles) K. Mazur, prof. UZ 17

Wzrost znaczenia zasobów niematerialnych Procent wartości rynkowej w odniesieniu do Aktywów niematerialnych 38% 62% 85% Aktywów materialnych 62% 38% 15% 1982 1 1992 1 2000 2 1. Brookings Institute 2. Baruch Lev analysis of S&P500 companies Adapted from a slide by The Balanced Scorecard Collaborative, Inc 2000 K. Mazur, prof. UZ 18

Wartość rynkowa jako wielokrotność wartości księgowej Utility Transportation Technology Services Retail Pharmaceuticals Media Financial services Food and drink Engineering Engergy Construction Chemicals Auto Other 0 5 10 15 20 25 30 35 ecfo, Wiley 2001, s. 95 19 K. Mazur, prof. UZ

Relacje międzyorganizacyjne 20

Definicja kapitału relacyjnego (I. Chomiak-Orsa, 2014) Kapitał strukturalny zewnętrzny, nazywany również kapitałem relacyjnym, zawiera struktury służące do utrzymania właściwych relacji z otoczeniem, obejmuje m. in. system rekrutacji, sieci sprzedaży, projekty badawczo-rozwojowe, bazy klientów, markę i reputację firmy, partnerstwo strategiczne 21

Elementy jakości relacji międzyorganizacyjnych: Kooperacja Wspólne wysiłki uczestników relacji w zakresie promowania wspólnych interesów i osiągania celów wzajemnie korzystnych (Anderson and Narus 1990) Zaufanie Przekonanie że na partnerze w relacji można polegać, że jest on uczciwy i prawy w zakresie dążenia do pozytywnych konsekwencji i redukcji negatywnych wyników (Anderson and Narus 1990) Zaangażowanie (przywiązanie): Przekonanie jakiegoś uczestnika w relacji, że jakiś inny uczestnik jest taki ważny, że zasługuje na maksymalny wysiłek aby utrzymać z nim relację (Anderson and Weitz 1992; Morgan and Hunt 1994) 22

Efektywność Efektywność relacyjna - Sukces jednej firmy w pomocy innej i osiąganiu jej wyników poprzez koordynowanie wspólnych i zrównoważonych praktyk biznesowych dla innych (Kumar, Stern, and Achrol 1992) Efektywność finansowa przychody ze sprzedaży, zyski, rentowność, zwroty (np. z inwestycji), oszczędności kosztów (Hult et al. 2008) 23

Kapitał społeczny

Kapitał społeczny Ojcowie pojęcia: J. Coleman i R. Putnam oraz później P. Bourdieu i F. Fukuyama Definicja: Kapitał społeczny to te cechy organizacji społecznych, takich jak sieci (układy) jednostek lub gospodarstw domowych oraz powiązanych z nimi norm i wartości, które kreują efekty zewnętrzne dla całej wspólnoty (Pogonowska, 2004, s. 16, za: Putnam 1995) Typy kapitału społecznego: inkluzywny (spajający, bonding) i eksluzywny (łączący, bridging) Rozwinięcie: R. Florida: kapitał kreatywny 25

Czym są sieci społeczne? węzeł 26 Źródło: naukawpolsce.pap.pl

Wymiary sieci przykładowe miary Bliskość (closeness) węzła - średnia długość najkrótszych ścieżek między nim a wszystkimi pozostałymi węzłami Wektor własny węzła (eigenvector) - względną ważność węzła w danej sieci Wzajemność (reciprocity) stosunek związków zwrotnych do liczby wszystkich związków w sieci 27

Przykłady analizy sieci (Stepka, Subda 2009) Pojęcie Aspekt Twórca (rok) Sieci wartości (Value networks) Otoczenie i struktura organizacji Verna Allee (2003) Organizacja sieciowa (Networked organization) Sieci praktyków (Network of Practice-NoPs) Innowacyjne sieci współpracy (Collaborative Innovation Networks -COINs) Sieci wiedzy (Knowledge networks) Struktura organizacji Zespoły pracownicze Jessica Lipnack i Jeffrey Stamps (1994) John Seely Brown i Paul Duguid (2000) Zespoły pracownicze Peter A. Gloor (2005) Zespoły pracownicze Charles Savage (1996) Knowledge networking Tworzenie wiedzy David J. Skyrme (1999) Praca sieciowa (Net work) Praca w organizacji Patti Anklam (2007) 28

Definicja kapitału społecznego -Robert D. Putnam w: Bowling Alone: America s Declining Social Capital (1995). Kapitał społeczny to te cechy organizacji społecznych, takich jak sieci (układy) jednostek lub gospodarstw domowych oraz powiązanych z nimi norm i wartości, które kreują efekty zewnętrzne dla całej wspólnoty (Pogonowska, 2004, s. 16).

Kapitał społeczny według P. Bordieu kapitał społeczny to zbiór rzeczywistych i potencjalnych zasobów, jakie związane są z posiadaniem trwałej sieci mniej lub bardziej zinstytucjonalizowanych związków wspartych na wzajemnej znajomości i uznaniu lub inaczej mówiąc z członkostwem w grupie która dostarcza każdemu ze swych członków wsparcia w postaci kapitału posiadanego przez kolektyw, wiarygodności, która daje im dostęp do kredytu w najszerszym sensie tego słowa (Bourdieu, 1986).

Cechy kapitału społecznego według Krzysztofa Kostro (2005) Produkcja Transformacja Proces inwestycji Różnorodność Różne stopnie trwałości Dbałość o kapitał społeczny Przewidywalność Koszt alternatywny Zbywalność

Typy kapitału społecznego Robert D. Putnam Michael Woolcock i Fabio Sabatini Jarosław Działek Francis Fukuyama Typy Kapitał społeczny inkluzywny (spajający) Kapitał społeczny więzi bonding social capital Kapitał społeczny zamykający Kultury rodzinne Kapitał społeczny ekskluzywny (łączący) Kapitał społeczny mostów bridging social capital oraz kapitał społeczny powiązań linking social capital Kapitał społeczny otwierający Kultury inne Opracowanie własne na podstawie: Woolcock M. (1998); Sabatini F. (2006); Działek J. (2008, s. 127 143), Sierocińska K. (2011, s.

Rola kapitału społecznego w procesie tworzenia wartości (Libertowska 2014, Bullen i Onyx, 1998) Uczestnictwo w sieciach Wzajemność Zaufanie Normy społeczne Wspólnota Proaktywność.

Idea sieci wartości V. Allee Przepływy materialne Przepływy niematerialne 34

Kapitał kulturowy

Kapitał kulturowy: rodzaje Kapitał ucieleśniony (embodied) Kapitał uprzedmiotowiony (objectified Kapitał zinstytucjonalizowany (institutionalized)

Kapitał symboliczny

Kapitał symboliczny - istota na kapitał symboliczny składają się świadectwa społecznego uznania), sposoby bycia widzianym i zauważalnym w przestrzeni społecznej: prestiż (np. odziedziczony), sława etc.

Kapitał kreatywny

Geneza pojęcia pozytywnego kapitału psychologicznego Rozwój psychologii pozytywnej Zamiast doszukiwać się w ludziach ułomności, których skutkom trzeba zapobiegać, zwrócono uwagę na pozytywne wartości pracowników, czyli ich silne strony i możliwości Wprowadzenie koncepcji pozytywnych zachowań organizacyjnych (ang. Positive Organizational Behavior -POB) M.E.P. Seligman pod koniec lat 90-tych zauważył, że istnieją pewne indywidualne czynniki wpływające na efektywność organizacji i jednym z nich jest optymizm pracowników 1998 M.E.P. Seligman zdefiniował Pozytywny Kapitał Psychologiczny (PsyCap) konstrukt oparty na czterech wymiarach

Czym jest pozytywny kapitał psychologiczny? Konstrukt oparty na czterech składowych: 1. Poczucie sprawstwa (efficacy) 2. Optymizm (optimism) 3. Nadzieja (hope) 4. Odnawialność zasobów (resilience)

POCZUCIE SPRAWSTWA Przekonanie osoby o jej zdolności do mobilizowania motywacji, zasobów poznawczych i kierunków działań do skutecznego wykonania określonego zadania w danym kontekście Osoby o dużej pewności siebie i o silnym przekonaniu o skuteczności swoich działań będą wybierały zadania ambitne, trudne do osiągnięcia, stanowiące dla nich wyzwanie i będą się angażowały w ich realizację pokonując nawet te trudne przeszkody

OPTYMIZM Czynienie wewnętrznych, relatywnie stabilnych i globalnych atrybucji związanych z pozytywnymi zdarzeniami (takimi jak osiąganie celów) i zewnętrznych relatywnie niestabilnych i specyficznych związanych z negatywnymi zdarzeniami (takimi jak niepowodzenie) Np. stwierdzenie optymisty w sytuacji powodzenia: Mam talent podczas gdy pesymista powie: Jestem w tym słaby, ale mi tym razem wyszło Np. stwierdzenie optymisty w sytuacji niepowodzenia: Tym razem mi nie wyszło, podczas gdy pesymista powie: Jestem w tym słaby. (Seligman,1998)

NADZIEJA Posiadanie woli do realizacji założonych i pożądanych celów Pozytywny stan motywacji, na który składają się takie elementy, jak: siła woli sposoby realizacji celów Najczęściej rozpatrywana w kontekście pracy i osiągnięć sportowców, naukowców lub pracowników ochrony zdrowia [Snyder, Irving, Anderson, 1991]

ODNAWIALNOŚĆ ZASOBÓW PSYCHOLOGICZNYCH Tendencja do radzenia sobie z problemami przez oderwanie się od negatywnych doświadczeń Inaczej: zdolność do odtwarzania zasobów emocjonalnych po porażce lub innym negatywnym doświadczeniu. Teoria odnosząca się do tego zagadnienia ma źródła w psychologii klinicznej dorastających dzieci, które przeszły przez duże niepowodzenie (Luthans 2002, s. 702)

Rola kapitału psychologicznego w organizacji wybrane badania Problem Badania Wnioski Relacja z kreatywnością J.B. Avey, F. Luthans, D. Sweetman B.C. Luthans, 2011 Relacja z wydajnością pracy F. Luthans, J.B. Avey, S.N. Norman, B.J. Avolio, 2008 F. Luthans, J. B. Avey, B.J. Avolio, S J. Peterson, 2010 Potwierdzona Potwierdzona Relacja z wydajnością grupową F.O. Walumbwa, F. Luthans, J.B. Avey, A. Oke, 2011 Potwierdzona Relacja z zachowaniami i postawami pracowników J. B. Avey, R. J. Reichard, F. Luthans, K. H. Mhatre, 2011 (metaanaliza) Potwierdzona Wpływ na stres i intencje odejścia J. B. Avey, F. Luthans S.M. Jensen, 2009 Potwierdzony Wpływ na zaangażowanie w pracę N. Nigah, J. Davis, S. A. Hurrell, 2012 Potwierdzony Relacja z satysfakcją z pracy M. Larson, F. Luthans, 2006 Potwierdzona

Literatura wybrane pozycje 1. Avey J.B., Reichard R.J., Luthans F., Mhatre K.H., (2011) Meta-Analysis of the Impact of Positive Psychological Capital on Employee Attitudes, Behaviors, and Performance, Human Resource Development Quarterly, vol. 22, s. 127-152 2. Avey J.B., Luthans F., Jensen S,M, (2009), Psychological Capital: A Positive Resource for Combating Employee Stress and Turnover, Human Resource Management, Vol. 48, s.. 677 693 3. Avolio B.J. (1999), Re-examinating the Components of Transformational and Transactional Using Multi-factor Leadership Questionnaire, Journal of Occupational and Organizational Psychology, vol. 72, s. 441-462 4. Luthans F., Luthans K.W., Luthans B.C. (2004), Positive Psychological Capital: Beyond Human And Social Capital, Business Horizons, vol. 47, no. 1, s. 45-50 5. Larson M, Luthans F. (2006) Potential Added Value of Psychological Capital in Predicting Work Attitudes, Journal of Leadership and Organizational Studies, 2006, Vol. 13, No. 1, s. 46-62 6. Luthans F., Avey J.B. Avolio B.J., Peterson S.J. (2010), The Development and Resulting Performance Impact of Positive Psychological Capital, Human Resource Development Quarterly, vol. 21, s. 41-67 7. Luthans F., Norman S.M., Avolio B.J., Avey J.B. (2008), The mediating role of psychological capital in the supportive organizational climate - employee performance relationship, Journal of Organizational Behavior vol. 29, s. 219 238) 8. Luthans F. Youssef C.M., Avolio B.J. (2007) Psychological capital., New York: Oxford University Press 9. Luthans F. (2002), The Need for And Meaning of Positive Organizational behavior, Journal of Organizational Behavior, vol. 23, s. 695-706 10.Nigah N. Davis A.J., Hurrell S.A (2012) The Impact of Buddying on Psychological Capital and Work Engagement: An Empirical Study of Socialization in the Professional Services Sector, Thunderbird International Business Review Vol. 54,. s. 891-905 11.Strajkovic A., Luthans F. (1998), Social Cognitive Theory ans Self-efficacy: Going Beyond Traditional Motivational And Behavioral Approaches, Organizational Dynamics, vol. 26., s. 62-74 12.Snyder C.R., Irving L., Anderson J. (1991), Hope and Health. w: Snyder C.R., Forsyth D.R. (red.) Handbook of social and clinical psychology, Pergamon, Elmsford, Nowy Jork 13.Sweetman D, Luthans F., Avey J.B., Luthans B.C. (2011), Relationship between Positive Psychological Capital and Creative Performance, Canadian Journal of Administrative Sciences vol. 28: s. 4 13 14.Walumbwa F.O., Luthans F., Avey J.B., Oke A (2011), Authentically leading groups: The mediating role of collective psychological capital and trust Journal of Organizational Behavior vol 32, s. 4 24 Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, 29.11.2012