PMM a pomiar kapitału intelektualnego. Wykład 6

Transkrypt

1 PMM a pomiar kapitału intelektualnego Wykład 6

2 Plan wykładu Czym jest kapitał intelektualny? Jak mierzymy kapitał intelektualny? Tradycyjne metody pomiaru kapitału intelektualnego. Podejście nowoczesne: performance management. 2

3 Czym jest kapitał intelektualny? 3

4 Czym jest kapitał intelektualny/zasoby niematerialne Autorzy Definicja Stosowana nazwa Edvisson, Malone,1997 Stewart, 1998 Aktywa niematerialne i te, które nie mają postaci fizycznej, ale stanowią wartość dla przedsiębiorstwa Materiał intelektualny - wiedza, informacja, własność intelektualna, doświadczenie - które mogą być wykorzystane do tworzenia wartości Kapitał intelektualny Bontis i wsp Łatwe do zebrania zasoby niematerialne i ich przepływy Sveiby 1997 Aktywa, które należą do trzech kategorii: wzmacniających strukturę zewnętrzną, strukturę wewnętrzną i kompetencje Aktywa niematerialne Gu, Lev 2001 Aktywa niematerialne posiadają główne nośniki: badania i rozwój, reklamę, technologie informatyczne oraz praktykę zarządzania zasobami ludzkimi Bontis, Dragonetti, Jacobsen, Roos 1999 Każdy czynnik (niematerialny i trudny do imitacji), który uczestniczy w procesie tworzenia wartości w organizacji Zasoby niematerialne Lev 2001 Aktywa niematerialne, które stanowią podstawę do oczekiwania przyszłych korzyści i nie posiadają fizycznej ani finansowej postaci Niematerialności (Intangibles) 4

5 Schemat wartości rynkowej według Skandii WARTOŚĆ RYNKOWA Kapitał finansowy Kapitał intelektualny Kapitał ludzki Kapitał strukturalny Kapitał związany z klientami Kapitał oragnizacyjny Kapitał innowacyjny Kapitał procesów Własność intelektualna Aktywa niematerialne Pomiar kapitału intelektualnego w1 5

6 Jak mierzymy kapitał intelektualny? 6

7 Modele pomiaru kapitału intelektualnego K. E. Sveiby Legenda Market-tobook Value Tobin s q Knowledge Capital Earnings Metody kapitalizacji rynkowej Poziom organizacji VAIC EVA Calculated Intangible Value Metody zwrotu z aktywów IC-Index IAMV AFTF Identyfikacja komponentów Balanced Score Card Skandia Navigator Human Capital Intelligence Value Chain Score Board Intangible Assets Monitor Citationweighted Patents Inclusive Valuation Methodology Technolog y Broker HRCA TVC The Value Explorer Intellectual Asset Valuation Bezpośredni Kapitał intelektualny Metody Score Card Bez wyceny Z wyceną 7

8 Czy kiedyś już mierzono kapitał intelektualny? Tradycyjne metody pomiaru kapitału intelektualnego. 8

9 Analiza ekonomiczna ujęcie tradycyjne: Techniczne uzbrojenie pracy Wykształcenie Wskaźnik ogólnego potencjału wykształcenia Wskaźnik średniego potencjału wykształcenia Staż pracy Wskaźnik średniego stażu pracy Wskaźnik stabilizacji 9

10 Wskaźnik technicznego uzbrojenia pracy U z = M Z Gdzie: U z - wskaźnik technicznego uzbrojenia pracy M- wartość środków trwałych Z jednostka pracy żywej 10

11 Wskaźniki potencjału wykształcenia Wskaźnik ogólnego potencjału wykształcenia Gdzie: Ppw- liczba pracowników o danym poziomie wykształcenia na koniec badanego okresu Lp mnożnik odpowiadający danemu poziomowi wykształcenia P P ow pw L p 11

12 Wskaźniki potencjału wykształcenia Wskaźnik średniego potencjału wykształcenia Gdzie: Pow- wskaźnik ogólnego potencjału wykształcenia na koniec badanego okresu P św P Z ow k Zk liczba pracowników zatrudnionych na koniec danego okresu 12

13 Wskaźniki potencjału wykształcenia-przykład Rodzaj wykształcenia Mnożnik Lp Liczba pracowników Ppw Lp Ppw Średnie Wyższe Suma: Pow = 440 (pracownicy w sumie uczyli się przez 440 lat) Pśw = 440/30 = 15 (pracownicy średnio uczyli się 15 lat) 13

14 Wskaźniki stażu pracy wskaźnik średniego stażu pracy Z S sp sp Zk x' p Gdzie: Zsp - Liczba pracowników należących do danego przedziału klasowego na koniec badanego okresu X p środek przedziału klasowego stażu pracy Zk liczba pracowników zatrudnionych na koniec danego okresu 14

15 Wskaźniki stażu pracy wskaźnik stabilizacji S z Z Z mb k 100 Gdzie: Zmb - Liczba pracowników ze stażem pracy dłuższym niż przyjęte minimum stabilizacyjne na koniec badanego okresu Zk liczba pracowników zatrudnionych na koniec danego okresu 15

16 Wskaźniki stażu pracy -przykład Staż pracy Środek przedziału Liczba zatrudnionych Zspx p 0-1 0,5 5 2, , , ,5 Suma Średni staż pracy = 95/30=3 (pracownicy przepracowali średnio trzy lata Jeżeli minimum stabilizacyjne to 4 lata: wskaźnik stabilizacji = 15/95=16% Jeżeli minimum stabilizacyjne to 2 lata: wskaźnik stabilizacji = (10+15)/95=26% 16

17 Podejście nowoczesne Performance Measurement and Management 17

18 Czym jest Performance Measurement and Management PMM? PMM umożliwia kontrolowanie bieżącego poziomu efektywności (contemporary performance measurement CPM) PMM zestawia CPM z zamierzeniami strategicznymi organizacji PMM wykorzystuje kluczowe wskaźniki efektywności (KPI key performance indicators) Przykład: BSC (Balanced Scorecard Strategiczna Karta Wyników - R.S. Kaplana i D.P. Nortona) 18

19 System PMM Performance measures miary efektywności Metric metryki Metric sets zestawy metryk PMM systems systemy PMM 19

20 Miary efektywności metryki/ narzędzia używane do kwantyfikowania efektywności lub sprawności działania muszą być kwantyfikowalne i weryfikowalne 20

21 Metryki stanowią coś więcej niż miary efektywności są podstawą systemu PMM muszą zawierać określone elementy: 1. Miarę efektywności, która kwantyfikuje to, co się dzieje. 2. Standard lub wartość docelową umożliwiającą ocenę kierunku rozwoju organizacji. 3. Konsekwencje spełnienia (lub nie) standardu. 21

22 Zestawy metryk są to grupy miar używane do kierowania i wpływania na działania ludzi, grup, zespołów, funkcji i zdarzeń w organizacji zwykle zawierają określoną liczbę mierników dotyczących danego obszaru odzwierciedlają strategie lub zamierzenia strategiczne organizacji 22

23 Systemy PMM zawierają dwa komponenty: 1. System miary efektywności - obejmuje procesy ustalania celów (ustalanie zestawu metryk) 2. System zarzadzania efektywnością - zbieranie, analizowanie, interpretacja danych efektywnościowych cel: konwertowanie danych w informację oraz ocena efektywności działania 23

24 Czym są wskaźniki efektywności? Wskaźniki wyników Result Indicators RI Wskaźniki efektywności Performance Indicators PI Kluczowe wskaźniki efektywności Key Performance Inditactors 24

25 Metody pomiaru oparte na strategicznej karcie wyników 25

26 Strategiczna karta wyników a kapitał intelektualny 30

27 Badanie gotowości kapitału intelektualnego według Kaplana i Nortona Perspektywa finansowa Strategia wzrostu efektywności Utrzymanie i rozwój wartości dla akcjonariuszy Strategia wzrostu przychodów Optymalizacja struktury kosztów Wzrost stopnia wykorzystania zasobów Zwiększenie wartości dla klienta Poszukiwanie nowych Możliwości wzrostu przychodów Perspektywa klienta Propozycja wartości dla klienta cena jakość dostępność wybór funkcjonalność obsługa partnerstwo marka Perspektywa Procesów wewnętrznych Zarządzanie operacjami W jakim stopniu zasoby Niematerialne są dopasowane do mapy strategii? Cechy produktu (dobra lub usługi) Relacje z klientem Wizerunek Zarządzanie klientami Innowacje Procesy regulacyjne I społeczne Strategiczne grupy Stanowiska pracy Strategiczne zasoby informatyczne Plan zmian organizacyjnych Dostosowywanie Zasobów do strategii I dochodzenie Do stanu gotowości Perspektywa Uczenia się I rozwoju Kapitał ludzki Kapitał informacyjny Kapitał organizacyjny 31

28 Nawigator Skandii PRZESZŁOŚĆ FINANSE KLIENCI LUDZIE PROCESY TERAŹNIEJSZOŚĆ KAPITAŁ INTELEKTUALNY ROZWÓJ PRZYSZŁOŚĆ OTOCZENIE 32

29 Wskaźniki obszaru finansowego: 18 Pozycja Jednostka pomiaru Aktywa ogółem Aktywa ogółem na jednego zatrudnionego USD/PLN USD/PLN Przychody / Aktywa ogółem % Zyski / Aktywa ogółem % Przychody wynikające z operacji nowych jednostek Zyski wynikające z operacji nowych jednostek Przychody na jednego zatrudnionego USD/PLN USD/PLN USD/PLN Czas poświęcony dzielony przez obecność pracowników % Wskaźnik straconych klientów do średniej w sektorze % Przychody od nowych klientów / Przychody ogółem % Wartość rynkowa USD/PLN 33

30 Wskaźniki obszaru klientów: 19 Pozycja Jednostka Udział w rynku Liczba klientów Roczna sprzedaż na jednego klienta Liczba straconych klientów Przeciętna długość związku z klientem Przeciętna wielkość klienta USD/PLN n USD/PLN n n USD/PLN Rating klienta % Liczba wizyt klienta w przedsiębiorstwie Liczba dni poświęconych na wizyty u klienta n n Klienci / Pracownicy % Pracownicy generujący przychody USD/PLN 34

31 Wskaźniki obszaru procesów: 20 Pozycja Jednostka Koszty administracyjne / Przychody ogółem % Koszty błędów administracyjnych / Przychody zarządu % Czas przetwarzania Kontrakty wypełnione bezbłędnie Punkty funkcyjne na jednego zatrudnionego w miesiącu Liczba komputerów osobistych na pracownika Wydajność sieci na jednego pracownika Koszty administracyjne na pracownika Koszty informatyczne na pracownika h n n n n USD/PLN USD/PLN Koszty informatyczne / Koszty administracyjne % 35

32 Wskaźniki obszaru wiedzy i rozwoju: 32 Pozycja Koszty podnoszenia kwalifikacji na jednego pracownika Indeks satysfakcji pracowników Inwestycje w relacje na jednego klienta Jednostka USD/PLN n USD/PLN Udział godzin szkoleniowych w ogólnej liczbie godzin pracy % Udział godzin rozwoju w ogólnej liczbie godzin pracy % Udział możliwości % Nakłady na badania i rozwój / Koszty administracyjne % Koszty szkoleniowe na jednego pracownika USD/PLN Koszty szkoleniowe / Koszty administracyjne % Nakłady na rozwój biznesu / Koszty administracyjne % 36

33 Wskaźniki w obszarze ludzkim: 22 Pozycja Jednostka Indeks przywództwa % Indeks motywacji % Indeks umocowania Liczba pracowników n n Fluktuacja pracowników % Przeciętna długość zatrudnienia w spółce Liczba kierowników Liczba kobiet na stanowiskach kierowniczych Przeciętny wiek pracowników Czas poświęcony na szkolenia (liczba dni rocznie) n n n n n 37

34 Pomiar wartości Kapitału Intelektualnego wg Skandii organizacyjny kapitał intelektualny = i * C gdzie: C wartość kapitału intelektualnego wyrażona w jednostkach pieniężnych i współczynnik wydajności (efektywności) organizacji w zakresie wykorzystaniu kapitału intelektualnego. 38

35 Pomiar składowej C Lp. Pozycja 1. Przychody wynikające z operacji nowych jednostek (nowych programów, usług) 2. Inwestycje w rozwój nowych rynków (klientów, programów) 3. Inwestycje w rozwój branży 4. Inwestycje w rozwój nowych kanałów 5. Inwestycje w technologię informacyjną dla sprzedaży, serwisu i wsparcia 6. Inwestycje w technologię informacyjną dla administracji 7. Zmiana zapasów technologii informacyjnej 8. Inwestycje we wsparcie dla klientów 9. Inwestycje w serwis dla klientów 10. Inwestycje w szkolenia dla klientów 11. Wydatki na klientów nie związane z produktami 12. Inwestycje w rozwój kwalifikacji pracowników 13. Inwestycje w szkolenia dla pracowników 14. Wykształcenie wyjątkowe dla pracowników nie umieszczonych w przedsiębiorstwie 15. Inwestycje w szkolenia, komunikację i wsparcie wyjątkowe dla pełnoetatowych stałych pracowników 16. Programy szkoleniowe wyjątkowe dla pełnoetatowych tymczasowych pracowników 17. Programy szkoleniowe wyjątkowe dla niepełnoetatowych tymczasowych pracowników 18. Inwestycje w rozwój aliansów/join venture 19. Aktualizacje systemów elektronicznej wymiany danych i elektronicznych systemów sieciowych 20. Inwestycje w rozwój marki (logo, nazwy) 21. Inwestycje w nowe patenty, prawa autorskie 39

36 Pomiar składowej I L p. Pozycja Udział. w rynku Indeks. zadowolonych klientów Indeks. przywództwa Indeks. motywacji Indeks. zasobów badawczo-rozwojowych w stosunku do zasobów ogółem Indeks. godzin szkoleniowych Indeks. osiągniętej jakości w stosunku do celu jakości Retencja. (wskaźnik zatrzymania) pracowników Współczynnik efektywności organizacji w wykorzystaniu Kapitału Intelektualnego: i = (n/x), gdzie: n suma wartości dziesiętnych wskaźników efektywności, x iliczba wskaźników 9 Wydajność administracyjna / Przychody (odwrotność wskaźnika: Błędy. administracyjne / Przychody) 40

37 Strategiczna karta wyników a Monitor Aktywów Niematerialnych 41

38 Wartość rynkowa Aktywa materialne Aktywa niematerialne Struktura zewnętrzna Struktura wewnętrzna Kompetencje Wzrost Odnowienie Efektywność Stabilność 42

39 Monitor Aktywów Niematerialnych - K. E. Sveiby Wzrost Odnowienie Efektywność Stabilizacja Aktywa materialne Wartość rynkowa Aktywa niematerialne Kapitał strukturalny Kapitał strukturalny zewnętrzny wewnętrzny Kompetencje 43

40 IC Rating (Hofman-Bang, Martin 2005) 44

41 Skala ocen IC Rating Efektywność Odnowa Ryzyko AAA - wyjątkowo silne dążenie do AAA - wybitnie wysoka efektywność odnowy - ryzyko porażki bez znaczenia AA - bardzo wysoka efektywność AA - bardzo silne dążenie do odnowy R - nieznaczny poziom ryzyka A - wysoka efektywność A - silne dążenie do odnowy RR - wysoki poziom ryzyka BBB - relatywnie wysoka BBB - relatywnie silne dążenie do efektywność odnowy RRR - bardzo wysoki poziom ryzyka BB - przeciętna efektywność BB - przeciętne dążenie do odnowy B - relatywnie niska efektywność B - relatywnie niskie dążenie do odnowy CCC - niska efektywność CCC - słabe dążenie do odnowy CC - bardzo niska efektywność CC - bardzo słabe dążenie do odnowy C - wyjątkowo niska efektywność C - wyjątkowo słabe dążenie do odnowy D - brak efektywności D - brak dążenia do odnowy 45

42 IC Rating : perspektywy (Standard & Poor) 1. Efektywność 2. Ryzyko 3. Odnowienie i rozwój Terażniejszość Przyszłość Rachunkowość Wartość teraźniejsza efektywność IC w kreowaniu wartości finansowej Ograniczenia efektywności * prawdopodobieństwo Wysiłek mający na celu budowanie bieżącej efektywności 46

43 The Value Explorer 48

44 The Value Explorer 1. Zdefiniowanie aktywów niematerialnych oraz identyfikacja kluczowych kompetencji przedsiębiorstwa. 2. Oszacowanie siły każdej ze zidentyfikowanych kluczowych kompetencji. 3. Określenie wartości każdej z kluczowych kompetencji. 4. Proces analizowania danych i monitorowania aktywów niematerialnych 49

45 Literatura Kasiewicz S., Rogowski W., Kicińska M. (2006), Kapitał intelektualny. Spojrzenie z perspektywy interesariuszy, Oficyna Wydawnicza, Kraków Hofman-Bang P., Martin H. (2005), IC Rating na tle innych metod oceny kapitału intelektualnego, E-mentor nr 4 (11) Mariusz Strojny M., Jak identyfikować i mierzyć niewidoczne zasoby przedsiębiorstwa? Zastosowanie metody The Value Explorer, ementor 2017, nr 5(72), s