Model klasyczny gospodaki otwatej Do tej poy ozpatywaliśmy model sztucznie zakładający, iż gospodaka danego kaju jest gospodaką zamkniętą. A zatem bak było międzynaodowych pzepływów dób i kapitału. Jeżeli jednak wpowadzimy założenie o możliwości wymiany międzynaodowej, to sumę wydatków w gospodace danego kaju tzeba zapisać jako: Y = C + I + G + gdzie = X Im = bilans handlowy (B h ) Zaazem widać, że ekspot netto jest ówny óżnicy pomiędzy dochodem i wydatkami na doba kajowe, poniesionymi pzez mieszkańców danego kaju: = Y A gdzie A = C + I + G Dlatego gdy podukcja pzewyższa popyt kajowy to nadwyżka jest ekspotowana i ekspot netto będzie pzyjmował watości dodatnie. Innymi słowy nasz bilans handlowy będzie pozytywny. W pzeciwnym pzypadku będziemy mieli do czynienia z ujemnym ekspotem netto i negatywnym saldem bilansu handlowego. Wpowadzenie wymiany międzynaodowej do achunku dochodu naodowego powoduje, iż należy dokonać ozóżnienia pomiędzy Poduktem Kajowym Butto (dochodem wytwozonym w danym kaju) i Dochodem Naodowym (dochodem wytwozonym pzez obywateli danego kaju). I tak mamy: DN = Y + B* gdzie B* - aktywa zaganiczne netto, stopa pocentowa Jednocześnie wiemy, że suma bilansu handlowego, wymiany usług, dochodów z własności zaganicznych oaz tansfeów międzynaodowych twozy bilans obotów bieżących. Dla uposzczenia pzyjmiemy jednak, że bak jest wymiany usług, dochodów z własności zaganicznych i tansfeów, dlatego w naszym postym modelu: Bilans obotów bieżących (B ob ) = Wato zauważyć, że wpowadzenie wymiany międzynaodowej musi mieć bezpośedni wpływ na wielkość inwestycji w danym kaju. Pzypomnijmy, iż w gospodace zamkniętej mieliśmy: (Y C T) + (T G) = I gdzie Y C T = S p oaz T G = S pu S p + S pu = S = Y C G = I Po dodaniu ekspotu netto mamy: S = I + S I = (I S) + = 0 1
Widać wyaźnie, że wpowadzenie wymiany międzynaodowej spawia, że możliwa jest sytuacja, w któej inwestycje są większe niż oszczędności kajowe. Finansowanie inwestycji odbywa się wtedy popzez pożyczki zaciągane zaganicą. Temin (I S) nosi nazwę achunku lub salda kapitałowego. Zgodnie z ównaniem powyżej saldo kapitałowe i bilans obotów bieżących muszą się ównoważyć. Jeżeli saldo kapitałowe jest dodatnie, a B ob ujemny to oznacza, że dany kaj zaciąga pożyczki zaganicą na finansowanie inwestycji oaz impotuje więcej niż ekspotuje. Gdy mamy do czynienia z ujemnym saldem kapitałowym i nadwyżką B ob to pożyczamy pieniądze innym kajom, zaś nasz ekspot pzewyższa impot. Model małej gospodaki otwatej Podstawowe założenia modelu są takie same jak w modelu klasycznym jedyną zmianą jest to, iż ealna stopa pocentowa nie musi już ównoważyć inwestycji i oszczędności. Ponieważ nasza mała gospodaka ma dostęp do międzynaodowych ynków finansowych to jej ealna stopa pocentowa będzie ówna światowej stopie pocentowej. = * = S I(*) Z powyższych ównań wynika jednoznacznie, że wielkość inwestycji zależy od wysokości światowej stopy pocentowej. Jednocześnie tzeba pamiętać, że na poziom oszczędności kajowych wpływ mają wydatki ządowe i podatki. 1 * S clo 2 * I() Powyższy ysunek pokazuje zależność pomiędzy ealną stopą pocentową, inwestycjami, oszczędnościami i bilansem obotów bieżących. W gospodace zamkniętej stopa pocentowa wyznaczona byłaby pzez pzecięcie kzywej inwestycji i oszczędności ( clo ). W pzypadku małej gospodaki otwatej, jeżeli światowa stopa pocentowa jest wyższa niż dla gospodaki zamkniętej, to będziemy mieli do czynienia z nadwyżką bilansu obotów bieżących. Jeżeli jednak światowa stopa pocentowa jest niższa, to bilans obotów bieżących będzie wykazywał deficyt. 2
Wpływ kajowej polityki fiskalnej na bilans płatniczy Jak pokazaliśmy już wielokotnie oszczędności kajowe zależą od tego jaką politykę fiskalną powadzi ząd. Ponieważ mamy: S = Y C G to widać, że wzost G powadzi do spadku S. Podobny efekt będzie mieć obniżenie podatków, któe spowoduje wzost konsumpcji. Jeżeli jednak stopa pocentowa nie ulegnie zmianie to ównież zmianie nie ulegną inwestycje. A zatem zgodnie z ównaniem bilansu płatniczego spadek oszczędności spowoduje spadek ekspotu netto, bo: S I = W sytuacji gdy piewotnie mamy do czynienia ze zbilansowaną wymianą handlową ( = 0), polityka fiskalna powadząca do wzostu wydatków ządowych lub konsumpcji dopowadzi do wystąpienia deficytu obotów bieżących i dodatniego salda kapitałowego. S 2 S 1 * I() Okazuje się, że w zeczywistości pzewidywania modelu spawdzają się, a zatem deficytowi budżetowemu zwykle towazyszy deficyt bilansu obotów bieżących (tzw. twin deficits). Wpływ zaganicznej polityki fiskalnej na bilans płatniczy Jak podkeślaliśmy już wcześniej w sytuacji gdy gospodaka danego kaju jest mała, to polityka powadzona pzez jego ząd nie ma wpływu na światowe stopy pocentowe. Jeżeli jednak duży kaj postanowi powadzić ekspansywną politykę fiskalną to dopowadzi do spadku światowych oszczędności i wzostu światowej stopy pocentowej. W wyniku takiej polityki w małym kaju wystąpi deficyt salda kapitałowego oaz nadwyżka achunku obotów bieżących. 2 * S 1 * I() 3
Wpływ zmian w popycie inwestycyjnym na bilans płatniczy W sytuacji gdy popyt inwestycyjny w kaju ulegnie zwiększeniu (np. w wyniku działań ządu zachęcających do większych inwestycji) to pzy stałej stopie pocentowej musi wystąpić deficyt bilansu obotów bieżących. Zwiększone inwestycje będą finansowane popzez pożyczki zaganiczne saldo kapitałowe musi zatem wzosnąć. * S I() 1 I() 2 Nominalny i ealny kus walutowy Nominalny kus walutowy jest elatywną ceną waluty dwóch óżnych kajów. A zatem kusy walutowe po któych codziennie możemy zamienić złotówki na np. euo to kusy nominalne. W pzypadku bilansu obotów bieżących jego wielkość zależy jednak od poziomu ealnego kusu walutowego, któy okeśla elatywne ceny dób w dwóch óżnych kajach. Ceny te okeślają z kolei konkuencyjność towaów kajowych i zaganicznych, któa z kolei ma wpływ zaówno na poziom ekspotu towaów kajowych jak i impotu towaów zaganicznych. Aby móc poównać watość dwóch óżnych walut musimy wpowadzić pojęcie nominalnego kusu walutowego: e = P cu /P cu * gdzie e to nominalny kus walutowy, P cu i P cu * to ceny walut Jak wynika z powyższego nominalny kus walutowy jest definiowany jako cena waluty zaganicznej w walucie kajowej (czyli np. 4 zł za 1 euo). Ponieważ ealny kus walutowy jest elatywną ceną dób w dwóch kajach to mamy: e (ε) = ep*/p (1) gdzie P i P* to ceny dób Tzeba zaznaczyć, że w powyższym ównaniu e oznacza cenę waluty zaganicznej w walucie kajowej. Innymi słowy aby poównać ceny dób w dwóch kajach wyaziliśmy cenę doba zaganicznego w walucie kajowej. Gdybyśmy jednak zdefiniowali e jako cenę waluty kajowej w walucie zaganicznej to wówczas ealny kus walutowy obliczany byłby jako: e (ε) = ep/p* (2) Widać zaazem, że nominalny kus walutowy jest pochodną kusu ealnego i stopy inflacji: e = e (ε)p/p* 4
Wpływ ealnego kusu walutowego na wielkość ekspotu netto Jak zaznaczyliśmy już wcześniej ealny kus walutowy wpływa na poziom konkuencyjności dób kajowych i zaganicznych. Kozystając z definicji (1) ealnego kusu walutowego widać, że jego spadek oznacza pogoszenie się konkuencyjności dób kajowych (bo albo osną ich ceny nominalne albo też spadają ceny dób zaganicznych) zaś jego wzost jej popawę. Zależność ekspotu netto i ealnego kusu walutowego pokazuje poniższy wykes: ε (ε) Deteminanty ealnego kusu walutowego Wiemy już, że jednym z czynników wpływających na wysokość ealnego kusu walutowego są ceny dób w danych kajach. A zatem ealny kus walutowy jest związany z poziomem bilansu obotów bieżących. Jednocześnie jednak bilans obotów bieżących musi się ównoważyć z saldem kapitałowym, któe jest óżnicą pomiędzy oszczędnościami i inwestycjami. Ponieważ ani oszczędności ani też inwestycje nie zależą od poziomu ealnego kusu walutowego, to kzywa salda kapitałowego będzie pionowa 1. ε S - I (ε) ε Jak wynika z wykesu ealny kus walutowy jest deteminowany pzez pzecięcie się kzywych ekspotu netto i salda kapitałowego. Wpływ kajowej polityki fiskalnej na ealny kus walutowy Wiemy, że ekspansywna polityka fiskalna powoduje spadek oszczędności kajowych. A zatem kzywa S I pzesunie się w lewo, co dopowadzi do spadku ealnego kusu walutowego. To z kolei wpłynie na pogoszenie się konkuencyjności dób kajowych 1 Wato zwócić uwagę na to, że na wykesie bilans kapitałowy jest epezentowany pzez kzywą S I, któa jest jego odwotnością (bo I S + = 0 czyli = S I). Tylko w ten sposób możemy gaficznie pzedstawić punkt, w któym bilans płatniczy jest ówny 0. 5
nastąpi spadek ekspotu i wzost impotu. Będziemy mieć zatem do czynienia z deficytem bilansu obotów bieżących (widać wyaźnie, że ekspot netto będzie niższy). ε S 2 I S 1 I ε 1 ε 2 (e ) Wpływ zaganicznej polityki fiskalnej na ealny kus walutowy Powadzona pzez inne kaje ekspansywna polityka fiskalna lub obniżka podatków spowodują wzost światowej stopy pocentowej. To z kolei pzełoży się na spadek inwestycji kajowych i pzesunięcie się kzywej S I w pawo (w naszym kaju saldo kapitałowe ulegnie zatem pogoszeniu). W konsekwencji nastąpi wzost ekspotu netto i ealnego kusu walutowego. ε S I 1 S I 2 ε 2 ε 1 (e ) Wpływ zwiększonego popytu inwestycyjnego na ealny kus walutowy Efekty zwiększenia się kajowego popytu inwestycyjnego będą takie same jak efekty zmniejszenia oszczędności kajowych (np. na skutek ekspansywnej polityki fiskalnej). A zatem nastąpi spadek ekspotu netto i ealnego kusu walutowego. ε S I 2 S I 1 ε 1 ε 2 (e ) Zadanie 1. W dużej Wegetaianolandii ząd postanowił zwiększyć wydatki ządowe. Jak powyższe działanie wpłynie na wielkość oszczędności naodowych, inwestycji, bilans 6
handlowy, ealną stopą pocentową oaz ealny kus walutowy w małej Canibalii? Poszę założyć, że początkowo Canibalia miała zównoważony bilans handlowy, a gospodaka Wegetaianolandii jest na tyle duża, że ma wpływ na poziom światowej stopy pocentowej. Uzasadnienie odpowiedzi poszę popzeć odpowiednimi wykesami. Zadanie 2. Załóżmy, że ząd małej Canibalii postanowił zmniejszyć wydatki administacyjne. Jednocześnie ząd postanowił obniżyć podatki kwotowe w takim stopniu, aby w sumie saldo budżetu państwa nie uległo zmianie. Jaki będzie wpływ tej polityki, zgodnie z modelem klasycznym gospodaki otwatej na bilans handlowy, ealną stopę pocentową oaz ealny kus walutowy? 1/ 3 2 / 3 Zadanie 3. Funkcja podukcji ma postać Y = AK L gdzie A=1,25 K=L=8000 C=100+0,8(Y-T) T=1500 I=5000-100 G=1100 =500-50ɛ Realna stopa pocentowa jest ówna stopie światowej i wynosi *=10. Oblicz: a) poziom C, I,, ɛ w ównowadze; b) zmianę C, I,, ɛ po spadku c o 0,2; c) zmianę C, I,, ɛ po wzoście G o 500; d) zmianę C, I,, ɛ po spadku * o 3 pkt; e) zmianę C, I,, ɛ po wzoście podukcji o 20% (spowodowanym zmianą technologii); f) zmianę C, I,, ɛ po spadku inwestycji autonomicznych o 1000. 7