1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Procesy poznawcze 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Cognitive processes 3. Jednostka prowadząca przedmiot Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych, Instytut Psychologii, Zakład Psychologii Ogólnej 4. Kod przedmiotu/modułu 5. Rodzaj przedmiotu obowiązkowy 6. Kierunek studiów Psychologia 7. Poziom studiów (I lub II stopień lub jednolite studia magisterskie) Jednolite studia magisterskie 8. Rok studiów I 9. Semestr (zimowy lub letni), letni 10. Forma zajęć i liczba godzin (dotyczy nazw różnych typów zajęć) Forma zajęć: Wykład, 45 godzin 11. Imiona, nazwiska, tytuły/stopnie naukowe osób prowadzących zajęcia Bożena Janda-Dębek, dr hab. prof. UWr.; Urszula Dębska, dr 12. Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych dla przedmiotu umiejętność czytania tekstów ze zrozumieniem 13. Cele przedmiotu 1
C1 Dostarczenie wiedzy o tożsamości psychologii poznawczej: jej historii, przedmiocie, warsztacie badawczym, podstawowych pojęciach. C2 Dostarczenie wiedzy na temat struktur i funkcji procesów poznawczych C3 Omówienie wybranych koncepcji teoretycznych dotyczących sposobu poznawania i reprezentacji poznawczych. C4 Omówienie wybranych koncepcji teoretycznych dotyczących sposobu poznawania i reprezentacji poznawczych. C5 Omówienie wybranych koncepcji teoretycznych dotyczących sposobu poznawania i reprezentacji poznawczych. C6 Kształtowanie umiejętności praktycznego stosowania wiedzy o procesach poznawczych w dziedzinach psychologii stosowanej. C7 Kształtowanie umiejętności praktycznego stosowania wiedzy o procesach poznawczych w dziedzinach psychologii stosowanej. C8 Uświadomienie roli własnej aktywności studenta w procesie poszukiwania informacji na temat funkcjonowania poznawczego jednostki i poszerzania wiedzy w tym przedmiocie. 14. Zakładane efekty kształcenia (dla przedmiotu) Symbole kierunkowych efektów kształcenia, np.: K_W01*, K_U05, K_K03 (symbole dla kierunku) EK_W_01 Definiuje podstawowe pojęcia z zakresu psychologii poznawczej EK_W_02 Zna i różnicuje odmienne koncepcje reprezentacji poznawczych. EK_W_03 Wymienia i charakteryzuje podstawowe i złożone procesy poznawcze. K_W_01, K_W_02, K_W_03, EK_U_04 Wieloaspektowo analizuje możliwości poznawcze jednostki w kontekście społeczno-kulturowym, umie zastosować zdobytą wiedzę w innych dziedzinach psychologii. EK_U_05 Potrafi zaplanować oraz przeprowadzić badanie eksperymentalne w wybranym obszarze psychologii poznawczej. EK_U_06 Potrafi czytać ze zrozumieniem oraz dokonywać krytycznej analizy tekstu naukowego z zakresu psychologii poznawczej. K_U_04, K_U_05, K_U_06, 2
15. Treści programowe 1. Narodziny i tożsamość psychologii poznawczej: historia, przedmiot, warsztat badawczy. Dominujące paradygmaty i modele umysłu: przetwarzania informacji, poznawczy, psychometryczny. Podstawowe problemy psychologii poznawczej, charakterystyka. Szerokie i wąskie rozumienie procesów poznawczych. Świadomość w poznaniu, poziomy świadomości. Procesy poznawcze w poznaniu społecznym 2. Możliwości poznania: poznanie bezpośrednie i reprezentacjonizm. Reprezentacje poznawcze: wyobrażenia (podejście obrazowe i propozycjonalne; model Kosslyna; koncepcja podwójnego kodowania A. Paivio), pojęcia, skrypty, modele umysłowe (klasyczna koncepcja pojęć, pojęcia sztuczne, pojęcia naturalne: ujęcie prototypowe i egzemplarzowe, teorie wyjaśniające). Istota pojęcia, procedura identyfikacyjna, strategie odkrywania pojęć. Funkcje pojęć. Model sieci semantycznej Collinsa, Quilliana. Wiedza deklaratywna i proceduralna. 3. Ewolucyjne, kulturowe, sytuacyjne i podmiotowe uwarunkowania procesów percepcji 4. Proces percepcji jako aktywny i twórczy sposób odzwierciedlenia rzeczywistości. Propozycja systemów wielorakich, cyklu percepcyjnego. Fazy procesu. Spostrzeganie jako proces wyodrębniania cech (bottom-up) i uwarunkowany schematami poznawczymi (top-down). Spór o struktruralizowanie spostrzeżeń asocjacjonizm, strukturalizm. Podejście ekologiczne koncepcja gibsonowskich afordancji. 5. Charakterystyka rzeczywistości rozumianej jako źródło bodźców (pojęcie bodźca, charakterystyka analizatorów, receptory, ich lokalizacja, podział oraz progi wrażliwości) 6. Wnioskowanie percepcyjne, przebieg procesu kategoryzacji. Tworzenie struktur poznawczych. 7. Niektóre zaburzenia neurologiczne i ich konsekwencje dla procesów percepcji. Zjawisko synestezji: błąd natury czy niezbędna predyspozycja, koncepcja Ramachandrana i Hubberda. 8. Procesy spostrzegania wzrokowego. Drogi wzrokowe, najważniejsze struktury neuronalne. Wyodrębnianie konturów, kształtów, ruchu, barw. 3
Teorie rozpoznawania cech 9. Uwaga charakterystyka procesu, jego funkcje. Neurologiczne korelaty procesów uwagi. Optymalny poziom aktywacji, stany czuwania, czujności i pobudzenia. 10. Teorie uwagi: selekcji źródła informacji, przeszukiwania pola percepcyjnego, przedłużonej koncentracji, podzielności, przerzutności. Teorie filtra uwagowego Donalda Broadbenta, wielu filtrów uwagowych Ann Treisman. Modele zasobów uwagi Kahnemana. Rodzaje dystraktorów i ich skutki 11. Charakterystyka procesów pamięci. Pamięć jako zdolność i pamięć jako proces. Poziomy pamięci. Modele pamięci wg Atkinsona i Schiffrina. Model pamięci operacyjnej Baddleya. Neurologiczne korelaty pamięci: organizująca funkcja hipokampa, rola płatów skroniowych w trwałym przechowywaniu, rola jądra migdałowatego w warunkowaniu. 12. Podział pamięci ze względu na zapamiętane treści. Pamięć deklaratywna (semantyczna i epizodyczna) i proceduralna. Charakterystyka pamięci autobiograficznej. Pamięć prospektywna. Kryteria pamięci 13. Zacieranie śladów pamięciowych. Procesy interferencyjne zakłócające zapamiętywanie. Szczególne przypadki zapamiętywania zjawisko flashbulb. Zaburzenia pamięci spowodowane czynnikami organicznymi, oraz związane z aktualnym stanem podmiotu. Zaburzenia pamięci i odtwarzania związane z nietrwałością, procesami uwagi, błędną atrybucją, tendencyjnością i podatnością na sugestię 14. Klasyczne teorie uczenia się (warunkowanie klasyczne i instrumentalne). Rola czynników kontekstowych w procesie uczenia się. Podstawowe pojęcia: generalizacja, różnicowanie, hamowanie. Wzmocnienia i zasady ich stosowania. Uczenie utajone, przez próby i błędy, uczenie społeczne. 15. Znaczenie transferu w procesie uczenia się. Rodzaje transferu. Krzywe uczenia się. Czynniki optymalizujące proces uczenia się: rodzaj i organizacja materiału, zainteresowania, nastawienie, poziom motywacji. 16. Procesy poznawcze a procesy emocjonalno-motywacyjne. Odmienność i współzależność procesów. Stres i jego wpływ na procesy poznawcze zmiany w OUN pod wpływem stresu (struktura hipokampa). Nieusuwalność doświadczeń emocjonalnych, relacje pomiędzy jądrem migdałowatym a korą. 17. Potrzeba domknięcia poznawczego. Złożone procesy poznawcze: myślenie i rozwiązywanie problemów; myślenie twórcze charakterystyka 4
procesów, uwarunkowania. Procesy inkubacji, intuicji, wglądu. Algorytmy i heurystyki metody rozwiązywania problemów. Analogia mechanizm twórczego funkcjonowania: definicja, podejścia_ strukturalne, funkcjonalne; funkcje analogii. Przeszkody w myśleniu: neurofizjologiczne, indywidualne i społeczne aspekty. Rozwiązywanie problemów przez ekspertów i laików. 18. Podejmowanie decyzji charakterystyka procesu; uwarunkowania; rodzaje decyzji: indywidualne, grupowe, ryzykowne. Style poznawcze (zależność-niezależność od pola; refleksyjność-impulsywność, fragmentaryczność, całościowość, zewnątrzsterownośćwewnątrzsterowność, zakres ekwiwalentności, zaostrzanie-wygładzanie, zakres skaningu uwagi, tolerancji niezgodności); typologie umysłu: w. Jamesa, I. Pawłowa, C.G. Junga skala STU dla diagnozy typów umysłu 19. Kompetencja językowa i komunikacyjna (neurofizjologiczne podstawy języka i mowy; język jako system znaków; istota znaku językowego; budowa języka; model Uniwersalnej Gramatyki Noama Chomsky ego; relacje między językiem a myśleniem; akty mowy i warunki ich skuteczności; zasady efektywnej komunikacji; metody analizy dyskursu). 16. Zalecana literatura Obowiązkowa: 1. Doliński D., Strelau J. (2008). Psychologia. t 1. Gdańsk: GWP. 2. Maruszewski T. (2011). Psychologia poznania. Gdańsk: GWP. 3. Nęcka E. (2001). Psychologia Twórczości. Gdańsk: GWP. 4. Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B. (2006). psychologia poznawcza. Warszawa: PWN. 5. Nosal Cz. (1992). Diagnoza typów umysłu. Warszawa: PWN. Uzupełniająca: 1. Chlewiński Z. (1999). Umysł. Dynamiczna organizacja pojęć. Warszawa: PWN 2. Chlewiński Z., Falkowski A., Francuz P.(1995). Wnioskowanie przez analogię. Lublin: TN KUL. 3. Damasio A. (2001) Tajemnica świadomości. Warszawa: Pruszyński i S-ka. 4. LeDoux J. (2000) Mózg emocjonalny. Warszawa: Pruszyński i S-ka. 5. Nisbett R.E. (2009) Geografia myślenia. Dlaczego ludzie wschodu i Zachodu myślą inaczej. Sopot: Smak Słowa. 6. Tyszka T. (2006). Psychologiczne pułapki podejmowania decyzji. Gdańsk: GWP. 17. Forma zaliczenia poszczególnych komponentów przedmiotu, sposób sprawdzenia osiągnięcia zamierzonych efektów kształcenia 5
- wykład: ocena podsumowująca (końcowa) z egzaminu (test wiedzy obejmujący pytania zamknięte i/lub otwarte - wykład fakultatywny:. - ćwiczenia:. - laboratorium:. - konwersatorium:. - warsztat:. - zajęcia fakultatywne:. - inne:. 18. Język wykładowy polskii 19. Obciążenie pracą studenta Forma aktywności studenta Średnia liczba godzin na zrealizowanie aktywności Godziny zajęć (wg planu studiów) z nauczycielem: - wykład: 45 godzin - wykład fakultatywny:. godzin - ćwiczenia:. godzin - laboratorium:. godzin - konwersatorium:. godzin - warsztat:. godzin - zajęcia fakultatywne:. godzin - inne:. godzin 45 godzin Praca własna studenta np.: - przygotowanie do zajęć:. godzin - opracowanie wyników:. godzin - czytanie wskazanej literatury: 60 godzin - napisanie raportu z zajęć:. godzin - przygotowanie do egzaminu: 75 godzin - przygotowanie do kolokwium:. godzin 135 godzin Suma godzin 180 godzin Liczba punktów ECTS 6 6