2008 dobry na znalezienie pracy w PR. Jaki będzie 2009? W 2008 pracodawcy zamieścili w mediach aż 1644 oferty pracy dla PR-owców. To o 291 ogłoszeń więcej niż w roku 2007, co daje ponad 20-procentowy wzrost. Rekordowy okazał się kwiecień, w którym poszukiwano aż 174 osób na stanowiska związane z public relations. W 2008, podobnie jak rok wcześniej, najczęściej poszukiwano specjalistów sprawnie posługujących się angielskim, którzy gotowi są pracować na terenie województwa mazowieckiego. Trudno powiedzieć, by 2008 charakteryzował się stałą tendencją wzrostową czy spadkową; liczba ofert w jednym miesiącu wzrastała, by spaść o kilka oczek w następnym. Ogłoszeń jednak w trzech pierwszych kwartałach - w porównaniu m/m, wykluczając rekordowy w 2007 lipiec było więcej niż rok wcześniej. Od września liczba ogłoszeń zaczęła spadać. Najmniej ofert ukazało się analogicznie jak w 2007 - w grudniu. Nie wiadomo jednak, na ile spadająca liczba ofert to wynik kryzysu ekonomicznego, którego skutki odczuwalne są już na polskim rynku, na ile krótszego świątecznego miesiąca. Tymczasem w 2007 od początku roku liczba ogłoszeń w sposób umiarkowany, ale stały rosła, by osiągnąć punkt kulminacyjny w wakacje i powoli spadać. (wyk.1, wyk.2) Wyk.1 200 180 160 140 120 100 95 146 114 139 118 162 108 174 124 158 96 164 144 133 127 113 111 144 123 121 118 89 89 87 80 60 40 20 0 styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień 2007 2008 W całym minionym roku 2008 w zakładce Ogłoszenia o pracę na portalu PRoto zarejestrowano 392 382 wizyt. Co ciekawe, o ile na początku roku, liczba wizyt była skorelowana z liczbą zamieszczonych na stronie ogłoszeń, o tyle pod koniec 2008 pomimo widocznego trendu spadkowego opublikowanych ofert, oglądalność nie spadła. Co więcej pomimo dużego spadku ofert w październiku w porównaniu z miesiącem poprzednim - to właśnie wtedy odnotowano największą oglądalność (blisko 38 tys. odsłon). Wyk.2 1
200 Liczba ogłoszeń a liczba wizyt w 2008 r. 40 000 180 38 000 Liczba ogłoszeń 160 140 120 36 000 34 000 32 000 Liczba wizyt 100 30 000 80 28 000 styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Serie2 Serie1 Liniowy (Serie1) Liniowy (Serie2) Wyk.3 Liczba ogłoszeń - porównanie 1353 2007 2008 1644 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000 W 2008 roku połowa wszystkich ogłoszeń napłynęła bezpośrednio do wortalu PRoto (aż 822 z 1644 ofert). Pozostałe ogłoszenia ukazały się kolejno w: internetowych serwisach rekrutacyjnych - z 653 ogłoszeń - oraz prasie (169), głównie w Gazecie Praca - dodatku do poniedziałkowego wydania Gazety Wyborczej. (wyk.3) 2
Wyk. 4 Źródło ogłoszeń 2008 10% 40% 50% PRoto Internet Prasa Proporcje te wyglądały podobnie w roku 2007. Do PRoto nadesłano wtedy 44 proc. wszystkich ofert. W 2008 wortal utrzymał status lidera wśród mediów publikujących ogłoszenia o pracę dla PR-owców. Warto jednocześnie zauważyć, że zarówno serwis PRoto, jak i internetowe portale rekrutacyjne umacniają swoją pozycję kosztem ogłoszeń drukowanych. (wyk.4, wyk. 5) Wyk.5 19% Źródło ogłoszeń 2007 44% PRoto Internet prasa 37% Wyk. 6 3
Źródło ogłoszeń, porównanie PRoto 591 822 Internet 504 653 2007 2008 prasa 169 258 0 200 400 600 800 1000 Do trzech najpopularniejszych źródeł ogłoszeń zaliczają się więc szczegółowo kolejno: PRoto z 822 ogłoszeniami, Pracuj.pl - z 317 oraz Gazeta Wyborcza ze 166. Wszystkie ogłoszenia nadesłane do PRoto zostały umieszczone w dziale Ogłoszenia o pracę w zakładce zatytułowanej Szukasz pracy?. (tab. 1) Tabela 1 PRoto.pl 822 Pracuj.pl 317 Gazeta Wyborcza 166 Tradycyjnie najwięcej ofert bo blisko 70 proc. - pochodziło z województwa mazowieckiego, z czego przeważająca część ogłaszających się pracodawców ma swoje biura w Warszawie. (wyk. 7) wyk. 7 4
Miejsce oferowanej pracy - województwa 83 87 74 67 59 4211 10 1122 mazowieckie dolnośląskie małopolskie śląskie wielkopolskie pomorskie łódzkie lubelskie świętokrzyskie Kolejne województwa, w których można było znaleźć zatrudnienie to już zupełnie inny pułap w żadnym województwie poza mazowieckim liczba ofert nie przekroczyła nawet 10 proc. ogółu. I tak: 5 proc. ogółu ofert dotyczyło pracy w województwach dolnośląskim - (87 ofert); małopolskim (83) i śląskim (74), po 4 proc. w wielkopolskim (67) i pomorskim (59); 3 proc. w łódzkim (42), a po 1 proc. w lubelskim (11) i świętokrzyskim (10). Poniżej jednego procenta ofert było związanych z zatrudnieniem w województwach: podkarpackim (8), kujawsko-pomorskim (7), zachodniopomorskim (6), warmińskomazurskim (4), opolskim (2), podlaskim (2) i lubuskim (1). Większość dużych koncernów, firm, a także agencji PR-owskich mieści się w stolicy z tym prawdopodobnie wiąże się liczba ofert, w których za miejsce pracy podano właśnie Warszawę. Co ciekawe, w tym roku tylko 60 pracodawców zdecydowało się nie podać miejsca zatrudnienia, podczas gdy w 2007 nie zrobiło tego aż 276 ogłoszeniodawców. W 2008 najczęściej poszukiwano specjalistów ponad połowa (48 proc.) wszystkich ofert była przeznaczona właśnie dla nich. Ta tendencja utrzymywała się nieprzerwanie przez cały rok. 27 proc. ofert dotyczyło stanowisk managerskich/dyrektorskich, w 16 proc. ogłoszeń poszukiwano praktykantów i stażystów, zaś w 9 proc. - asystentów/konsultantów. Większość ogłoszeń dotyczyła więc stałego zatrudnienia, choć niemało było ofert dla praktykantów, na których zapotrzebowanie na rynku jest obecnie, jak i rok wcześniej, większe niż na asystentów/konsultantów. (wyk.8) Wyk. 8 5
Profil stanowiska 2008 9% 16% 48% specjalista manager,dyrektor praktykant/stażysta asystent/konsultant 27% Proporcje te prawie nie zmieniły się w porównaniu z 2007. Rok temu częściej poszukiwano specjalistów, rzadziej zaś dyrektorów. (wyk. 9, wyk. 10) Wyk. 9 10% Profil stanowiska 2007 13% 24% 53% specjalista manager./dyrektor praktykant/stażysta asystent/konsultant Wyk. 10 6
Profil stanowiska - porównanie 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 728 791 320 442 172 264 133 147 specjalista manager/dyrektor praktykant/stażysta asystent/konsultant W 2008 najczęściej PR-owców bezpośrednio poszukiwały firmy prawie połowa opublikowanych ogłoszeń (44 proc), potem agencje (39 proc.); najrzadziej korzystano z usług pośredników - zaledwie 15 proc. (wyk. 11, wyk. 14) Wyk. 11 Instytucja zamieszczająca ogłoszenie 2008 2007 2008 15% 44% firma agencja pośrednik 41% W roku poprzednim proporcje te były niemal identyczne. Zmiany na rzecz agencji, które w tym roku częściej niż w poprzednim poszukiwały PR-owców były rzędu 2 proc. Firmy zamieściły zaś 3 proc. mniej ogłoszeń dla osób zatrudnianych do działów PR-u. Trudno mówić więc o spektakularnej zmianie trendu: chętniej PR-owców zatrudniają firmy. Widać to było zwłaszcza w ostatnim miesiącu 2008, w którym na 87 ofert aż 48 dotyczyło zatrudnienia w firmach (przy 23 ofertach agencyjnych). (wyk.12, wyk. 13) 7
Wyk. 12 Instytucja zamieszczająca ogłoszenie 2007 14% 39% 47% firma agencja pośrednik Wyk. 13 Instytucje, porównanie 800 700 600 500 400 300 200 100 0 725 641 672 522 247 190 firma agencja pośrednik 2007 2008 Wykres 14. Kto kogo szuka? Instytucja zamieszczająca ogłoszenie (agencja PR/firma/pośrednik) i profil stanowiska (specjalista, manager/dyrektor PR, konsultant/asystent, praktykant/stażysta). 8
Kto kogo szuka? Profil stanowiska i instytucja zamieszczająca ogłoszenie specjalista 241 416 134 manager/dyrektor 173 166 103 praktykant/stażysta 171 88 5 agencja firma pośrednik asystent/konsultant 87 55 5 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 550 600 650 700 750 800 W analizowanym roku pracodawcy oczekiwali od kandydatów głównie znajomości języka angielskiego (aż 1102 spośród 1644 ogłoszeń).; w 58 ogłoszeniach wymagano oprócz umiejętności posługiwania się angielskim także znajomości języka niemieckiego; w 29 ofertach innego europejskiego języka. 14 pracodawców spodziewało się, że ich pracownicy będą posługiwać się oprócz angielskiego rosyjskim lub (w 13 ofertach) - znali francuski; w sześciu ofertach niezbędna była znajomość francuskiego; w pojedynczych ofertach poszukiwano osób, które oprócz angielskiego posługiwałyby się włoskim, hiszpańskim, ukraińskim czy japońskim. Znajomość wymienionych była w nich jednak raczej atutem niż warunkiem niezbędnym. Co ciekawe, aż w 396 ofertach ogłoszeniodawcy nie sprecyzowali swoich oczekiwań w tym względzie. Jednym słowem angielski był w 2008, podobnie jak rok wcześniej the must. (wyk. 14). Wyk. 15 Najczęściej wymagane języki 2008 1200 1102 1000 800 600 400 200 0 58 29 14 13 6 angielski ang i/lub niem ang/obcy jako atut ang i/lub ros ang i/lub franc franc W badanym okresie najwięcej ogłoszeń dotyczyło zatrudnienia w branży media/marketing 9
(46 proc.), głównie są to oferty pochodzące z agencji PR-owskich, PR-owsko-reklamowych, marketingowych, w większości mających swoje biura w Warszawie. 8 proc. ofert dotyczyło pracy w branży finanse/ubezpieczenia, 5 proc. w branży IT i FMCG, 4 proc. na co należy zwrócić szczególną uwagę w branży administracyjnej, głównie w instytucjach państwowych, po 3 proc. dotyczyło zatrudnienia w branży edukacyjnej i wydawniczej, a po 2 proc. ofert zamieścili ogłoszeniodawcy związani z telekomunikacją, nieruchomościami i branżą budowlaną. (wyk. 15). Wykres 16 Branże, w których najczęściej oferowano zatrudnienie 56 60 48 97 29 24 18 161513 30 33 744 media i marketing finanse/ubezpieczenia IT FMCG administracja publiczna wydawnicza edukacja telekomunikacyjna deweloper/nieruchomości budowlana handel farmaceutyczna kosmetyczna Najwięcej ogłoszeń w 2008 spośród agencji zamieściły kolejno On Board (28), Ciszewski PR (20), Multi Communications (18), 180 PR (17), ComPress (17) oraz Headlines Porter Novelli (17). (tab.2) Tab. 2 On Board 28 Ciszewski PR 20 Multi Communications 18 180 PR 17 ComPress 17 Headlines 17 W 2007 roku były to agencje: Ciszewski PR (25), Ad rem (17), On Board (16), Core PR (15), 180 º PR oraz Euro RSCG (po 14). Dwie agencje więc od dwóch lat przodują w szukaniu nowych pracowników to On Board i Ciszewski PR. Czy będzie tak również w roku przyszłym? O to zapytaliśmy dyrektorów zarządzających obu firm PR-owskich, Sebastiana Hejnowskiego z Ciszewski PR i Norberta Ofmańskiego z On Board. 10
Rzeczywiście zarówno w 2007, jak i w 2008 roku intensywnie poszukiwaliśmy pracowników. Jest jednak różnica w naszej rekrutacji w tych dwóch latach. 2007 rok był dla nas okresem znaczącego wzrostu zatrudnienia. W 2008 roku natomiast poszukiwaliśmy głównie specjalistów do jasno wydzielonych działów branżowych. O to znacznie trudniej, dlatego na niektóre pozycje rekrutacja trwała nawet kilka miesięcy. W ubiegłym roku głównie zwiększaliśmy zasoby osobowe działu finansowego i nowych technologii. Zgodnie ze strategią rozwoju naszej spółki poszukiwaliśmy więc nie tylko doświadczonych PR-owców, ale oczekiwaliśmy od nich znajomości zagadnień ekonomicznych, czy technologicznych. O takich pracowników szczególnie trudno. Polski rynek agencji PR daleki jest od profesjonalizmu, dlatego częstokroć pracownicy agencji jednego dnia pracują dla firmy finansowej a drugiego zajmują się brand PR batonów czekoladowych. Taka sytuacja powoduje, że accounci nie mają prawdziwych relacji z dziennikarzami i często nie rozumieją oczekiwań klienta. Obecny kryzys z pewnością spowoduje pojawienie się na rynku pracy większej liczby doświadczonych PR-owców. Będzie też mniej ogłoszeń o pracę, lecz osoby z unikalnymi umiejętnościami nigdy nie będą miały problemu ze znalezieniem zatrudnienia. Dlatego oprócz oczywistej dziś znajomości języka angielskiego agencje coraz częściej będą wymagały biegłego poruszania się w wybranych zagadnieniach, czy to będzie IT, czy też PR w sporcie. powiedział redakcji Sebastian Hejnowski. Natomiast Norbert Ofmański tak komentuje obecną i przyszłą sytuację na rynku: Ciągle szukamy najlepszych specjalistów, bo zależy nam na rozwoju naszego zespołu. W ubiegłym roku prowadziliśmy rekrutację ze względu na nowe projekty. Oczywiście rotacja też ma miejsce, a przy zatrudnieniu na poziomie kilkudziesięciu osób powoduje już bardzo konkretne potrzeby. W tej chwili On Board PR zatrudnia ok. 40 osób. Poziom zatrudnienia pozostaje mniej więcej taki sam od ostatnich 2 lat, choć były chwile, kiedy w związku z liczbą prowadzonych projektów zatrudnienie przekraczało 50 osób. Przede wszystkim brakuje PR-owców ze sporym doświadczeniem agencyjnym i specjalistów z określonymi doświadczeniami branżowymi. Kryzys na pewno będzie rzutować na sytuację na rynku pracy, choć nie sądzę, żeby zmieniło to politykę rekrutacyjną najsilniejszych firm PR. Zależy nam na pozyskiwaniu najlepszych ludzi, bo wierzymy, że to oni stanowią kapitał naszej firmy. Pozostałe agencje szukające pracowników to między innymi: patrz link W analizowanym roku pracowników i stażystów poszukiwały firmy i instytucje, w tym m.in.: patrzy link Ze względu na dużą rozbieżność w nazwach stanowisk zajmowanych przez PR-owców, nie została sformułowana zamknięta lista stanowisk. W 2008 wymieniane były następujące nazwy stanowisk patrz link 11
Metodologia badania Analiza ogłoszeń o pracę obejmuje publikacje z polskimi ofertami pracy w branży PR na różnych stanowiskach. Ogłoszenia pochodzą z: tytułów aktualnie monitorowanych przez Instytut Monitorowania Mediów (lista jest dostępna na stronie www.instytut.com.pl), źródła własnego ogłoszenia bezpośrednio przysłane do Redakcji PRoto, stron internetowych zawierających ogłoszenia o pracę: - www.pracuj.pl - www.hrk.pl - www.press.pl - www.jobpilot.pl (do sierpnia 2008) - www.aaaby.pl - www.gratka.pl - praca.onet.pl - www.jobsales.pl - www.wakaty.com.pl - www.topjobs.pl - www.jobs.pl - www.bigram.pl - www.grafton.pl - www.jobaid.pl Do analizy wybierane są ogłoszenia: - oferujące pracę dla PR-owców - z ogólnie rozumianej branży PR oraz z innych, wyspecjalizowanych dziedzin PR, np. eventy, konferencje prasowe: - oferujące pracę w działach marketingu / promocji, gdy w obowiązkach jest wymieniona obsługa PR. 12