DYNAMIKA MODELU AS-AD

DYNAMIKA MODELU AS-AD tradycyjnym wykładzi podstawowgo i śrdnigo kursu z makrokonomii pomijan są fluktuacj produkcji i stopy inflacji w procsi dochodznia do długookrsowj równowagi. ninijszym szkicu wskazujmy, ż przy przyjęciu adaptacyjnych oczkiwań pojawia się cykliczność w procsi dostosowawczym. Ustaj ona dopiro w momnci, gdy stopa faktycznj inflacji zrówna się z oczkiwaną stopą oraz z stopą wzrostu podaży piniądza. ywód przprowadzamy w dwóch krokach badawczych. Najpirw wyprowadzamy graficzną przntację zagrgowango popytu i podaży w diagrami stopa inflacji-produkcja. Następni wykorzystujmy tn diagram do analizy mchanizmu dostosowań produkcji i inflacji po zmianach polityk fiskalnych i piniężnych.. Dostosowania przy braku oczkiwań inflacyjnych Zakładamy, iż w punkci wyjścia w okrsi t= rynk pracy przy płacy nominalnj oraz poziomi cn jst w równowadz. Oznacza to, iż stopa bzrobocia jst równa stopi naturalnj i produkcja jst równa produkcji potncjalnj Y* przy zatrudniniu N* (Rysunk ). rzyjmijmy, iż równoczśni przy tym poziomi cn rynk produktów ni jst w równowadz. Zagrgowany popyt AD umożliwia wytworzni większj produkcji niż Y*. Spowoduj to wzrost poziomu cn do i produkcji do Rysunk. Równowaga gospodarcza. * Y > Y w okrsi t=. n = n 2 2 2 AS n ( n ) AS 2 ( 2 ) AS ( ) AD Zrównoważni rynku produktów wytrąci równoczśni z równowagi rynk pracy. łac raln spadają do N * N 2 N Y * Y2 Y a zatrudnini rośni do N. Zatm bzroboci spada 5

poniżj naturalngo poziomu. następnym okrsi (t=2) pracownicy domagają się wzrostu płac nominalnych ( 2 ) o kwotę, która pozwoli odzyskać im wyjściowy poziom płacy ralnj. Musi być zatm spłniona równość: łaca musi zatm wzrosnąć = 2 () razy, aby płac nominaln wzrosły do poziomu 2, który zapwnia odzyskani utracongo poziomu płacy ralnj: = (2) 2 owstała nirównowaga na rynku pracy umożliwia uzyskani takij kompnsaty. łac nominal w okrsi t są funkcją sytuacji na rynku pracy opisanj zminną * N t N. Inaczj mówiąc, dzisijsza sytuacja na rynku pracy okrśla możliwości zmiany płacy nominalnj w nadchodzącym, następnym okrsi. Gdy N t > N *, to bzroboci spada poniżj naturalngo. Oznacza to, iż przy danych nominalnych stawkach płac nadmiar chętnych do pracy zmnijsza się poniżj normalngo poziomu. Na rynku pracownicy względni łatwo i szybcij niż normalni znajdują pracę. Taka sytuacja sprzyja wzrostowi siły prztargowj pracowników w ngocjacjach płacowych i tym samym mamy do czyninia z wzrostm prsji na nominaln płac. rsja ta ustaj, gdy w okrsi t=2 pracownicy uzyskują płac nominaln pozwalając odzyskać wyjściowy poziom płacy ralnj. Ostatczni zostaj zatm spłniony warunk (). Dla nowgo poziomu płac nominalnych ( 2 ) mamy nową krzywą zagrgowanj podaży (AS 2 ). Aby ustalić położni nowj krzywj AS 2 względm AS można wykorzystać fakt, iż dla nowych płac nominalnych 2 jst spłniony warunk (). oniważ płac raln są równ w obydwu okrsach, zatm nowa krzywa AS 2 przchodzi przz punkt (,Y*). Cny jdnak ni stabilizują się na poziomi. rzy tym poziomi cn zagrgowany popyt jst większy niż zagrgowana podaż. Cny ustalają się ostatczni na poziomi 2. onowni spadają płac raln, tym razm do poziomu 2. Rynk pracy jst nadal nizrównoważony. Bzroboci jst poniżj naturalngo poziomu, chociaż różnica między faktycznym a naturalnym bzrobocim się zmnijszyła. 2 następnym okrsi (t=3) pracownicy domagają się wzrostu płac nominalnych o, aby skompnsować spadk płac ralnych. Zostaj uruchomiony opisany wyżj mchanizm 2 6

prsji na wzrost płac, który doprowadza do koljngo wzrostu płac nominalnych, nowj krzywj zagrgowanj podaży i wzrostu poziomu cn. rocs tn trwa tak długo aż rynk pracy zostani zrównoważony, czyli faktyczn bzroboci zrówna się z bzrobocim naturalnym. Ustaj wówczas prsja na zmianę płac nominalnych i krzywa zagrgowanj podaży (AS n ) ni zminia swojgo położnia a płac raln wróciły do swojgo wyjściowgo poziomu n =. Zarówno rynk pracy jak i rynk produktów są n równoczśni w równowadz przy stabilnym poziomi cn. Mankamntm powyższgo rozumowania jst pwna sprzczność z rzczywistością, którą ma objaśnić. Otóż w ostatnim powojnnym okrsi ni obsrwujmy okrsów stabilnych cn. Cny systmatyczni rosną nawt w okrsach zrównoważnia gospodarki. ygodnij zatm jst przdstawić cały procs dostosowawczy posługując się diagramm stopa inflacji - zagrgowana produkcja a ni poziom cn - zagrgowana produkcja. yprowadzni tgo diagramu wymaga jdnak wczśnijszgo wyjaśninia roli oczkiwań zmiany poziomu cny w procsi dostosowawczym. 2. Oczkiwania cnow w procsi dostosowawczym Gdy podmioty poddan są trwałmu oddziaływaniu wzrostu cn, to zminiają sposób ustalania płac. łac ni będą mchaniczni dostosowywać się do wzrostu cn z poprzdnigo okrsu, jak to miało mijsc w dotychczas opisywanym mchanizmi dostosowawczym. racownicy będą starali się z wyprzdznim ustalić płac na dany okrs tak, aby utrzymać swoja płacę ralna. ystąpią z swoimi żądaniami płacowymi zanim jszcz dojdzi do wzrostu cn, aby z góry przciwdziałać spadkowi płac ralnych. Będą zatm już na początku dango okrsu dążyli do ustalnia wzrostu płac, który w całości zamortyzuj nadchodzący w danym okrsi wzrost cn. Taki sposób ustalania płac wymaga znajomości wzrostu cn w nadchodzącym okrsi. racownicy ni maja płnj informacji, mogą tylko przwidywać wzrost cn. Starają się to zrobić w oparciu o posiadaną widzę o minionj inflacji i wnioskować o zmiani cn na podstawi nadchodzącj informacji o planowanj polityc piniężnj i fiskalnj. Załóżmy, ż w okrsi n płaca ralna jst równa n n i mamy równowagę na rynku 7

pracy i rynku produktów (Rysunk 2). Dla krzywj podaży AS n ( n ) i krzywj popytu AD n zatrudnini wynosi N* i produkcja całkowita Y* a bzroboci jst równ naturalnmu poziomowi. nadchodzącym okrsi pracownicy spodziwają się poziomu cn +. Zatm na początku okrsu zażądają płacy nominalnj, która spłni warunk n utrzymania ralnj płacy na stałym poziomi: n n = (3) Jśli n + jst przciętnym przwidywanym poziomm cn w gospodarc, czyli równiż pracodawcy spodziwają się takigo wzrostu cn swoich produktów, to zgodzą się na taka podwyżkę płac, gdyż ni narusza ona ich ralnych zysków (płac, zyski i cny zminiają się w takim samym stopniu). = a n n n + b N a N * N b b n + n + a n + n a Yn + Y * b Yn + AS n ( ) AS n ( n ) AD n Y AD a n + AD b n + AD Rysunk 2. Równowaga gospodarcza z oczkiwaniami cnowymi zrost przciętnj płacy nominalnj do prowadzi do nowj krzywj podaży AS( ). owstaj zatm ważn pytani: jaki będzi poziom produkcji w równowadz, gdy pracownicy przyjmują dla wyznacznia swojj płacy przwidywany poziom cn? Zalży to od tgo, jaki będzi faktyczny wzrost cn w stosunku do przwidywango. Z koli faktyczny wzrost cn zalży ostatczni od faktycznj zmiany zagrgowango popytu. Załóżmy, ż popyt zminia się z AD n na AD. tj sytuacji faktyczny poziom cn równa się przwidywanmu = n +. Oznacza to, ż rzczywista płaca ralna jst równa oczkiwanj i rynk pracy jst w równowadz a produkcja równa się nadal potncjalnj Y*. płni przwidziany wzrost cn ni daj żadnych ralnych fktów w produkcji i zatrudniniu. 8

Gdy nastąpi wzrost cn wyższy niż oczkiwany ( wzrostm popytu do oczkiwango poziomu: b ADn < ), co jst spowodowan b n + +, to ma mijsc nioczkiwany spadk płac ralnych poniżj + > (4) n b yższy popyt niż oczkiwany moż być zaspokojony dzięki wzrostowi zatrudninia i spadkowi bzrobocia poniżj naturalngo poziomu. Zatrudnini wzrośni dzięki nioczkiwanmu spadkowi płac ralnych. rzy płacach ralnych opłaca się powiększyć zatrudnini do N b i produkcję do b Yn + przdsiębiorcom n b +. Inaczj mówiąc, gdy wzrost cn jst wyższy od oczkiwango, można krótkookrsowo osiągnąć fkty w postaci wzrostu produkcji ponad poziom potncjalny * Y b n > Y + Y*. Gdy zagrgowany popyt wzrośni do a ADn +, doprowadzi to do wzrostu cn niższgo niż oczkiwany ( > ), będzimy obsrwowali odwrotn fkty od wskazanych a n + poprzdnio. Ma mijsc nioczkiwany wzrost płac ralnych powyżj oczkiwango poziomu: + < (5) n a zrost kosztu pracy spowoduj spadk zatrudninia do N a i produkcji do a Yn +, która dostosowuj się do poziomu zagrgowango popytu niższgo niż oczkiwany. Bzroboci wzrośni powyżj naturalngo poziomu. Zatm gdy wzrost cn jst niższy od oczkiwango, to produkcja spada poniżj potncjalnj Y a n < Y * +. 3. Stopa inflacji i łączna produkcja w równowadz. Rysunk 3 w części A przdstawia tradycyjną krzywą AD w układzi poziom cn () i produkcja (Y), natomiast w części B przdstawia zmodyfikowaną wrsję w układzi stopa inflacji () i produkcja. rzjści do nowgo diagramu jst dosyć prost. Załóżmy, ż popyt globalny w okrsi t jst okrślony przz AD (Rysunk 3). rzyjmijmy, ż dla Y* poziom cn jst równy, podaż piniądza wynosi M i zagrgowan wydatki E. Nich w następnym okrsi t podaż piniądza wzrości w tmpi µ, co spowoduj przsunięci zagrgowango popytu do AD. owstaj pytani, 9

jaki moż być zagrgowany popyt przy różnych tmpach wzrostu cn. Jśli równiż wzrosną w tmpi µ, to ralna podaż piniądza pozostani bz zmian. cny M( + µ ) M = ( + µ ) Gdy ralna podaż piniądza pozostaj bz zmian, to przy innych czynnikach nizminionych, stopy procntow są stabiln oraz fkt bogactwa (fkt igou) ni wystąpi. Oznacza to, iż raln wydatki i odpowiadająca im w równowadz produkcja pozostaną bz zmian. Zatm jśli tmpo wzrostu podaży piniądza będzi równ tmpu wzrostu cn, to produkcja będzi równa Y*. Otrzymujmy w tn sposób pirwszy punkt na wykrsi B o współrzędnych ( * ) wzrostu podaży piniądza.,y (6). rzy czym tmpo inflacji jst równ tmpu A M M µ = = = M B (7) A B Rysunk 3. pływ stopy inflacji na produkcję. Krzywa zagrgowango popytu ADI. Gdyby cny wzrosły do poziomu B, czyli ich tmpo wzrostu (oznaczmy j B ) byłoby mnijsz niż tmpo wzrostu podaży piniądza, to wówczas ralna podaż piniądza wzrosłaby. AD M ( + µ ) M > ( + ) AD Y Y* Y Y Y Y* Y B A zrost ralnj podaży piniądza spowodowałby spadk stopy procntowj oraz wzrost bogactwa podmiotów (dodatni fkt igou). To z koli doprowadziłoby do wzrostu wydatków i pociągnęłoby za sobą wzrost produkcji w równowadz do poziomu Y. Mamy koljny punkt na wykrsi B o współrzędnych ( B, Y ). B (8) AD I Y

Idntyczni postąpimy w przypadku, gdyby cny wzrosły do A. ówczas tmpo ich wzrostu (oznaczmy j A ) byłoby większ niż tmpo wzrostu podaży piniądza. obc tgo ralna podaż piniądza spadłaby. M( + µ ) M < ( + ) A Spadk ralnj podaży piniądza spowodowałby wzrost stopy procntowj oraz spadk bogactwa podmiotów (ujmny fkt igou). To z koli doprowadziłoby do spadku wydatków i produkcji w równowadz do poziomu Y. Mamy koljny punkt na wykrsi B o współrzędnych ( A, Y ). ostępując dokładni w tn sam sposób możmy wyznaczać koljn punkty na wykrsi B. Ostatczni otrzymujmy wykrs zagrgowango popytu w funkcji stopy inflacji (ADI), przy założniu, iż wyjściowy poziom cn jst równy. Krzywa ADI pokazuj nam wszystki możliw kombinacj produktu (Y) i stóp inflacji () w danym okrsi przy ustalonym tmpi wzrostu podaży piniądz (µ), wyjściowych poziomach cn ( ) i wydatków (E ). Jżli zmini się jdn z czynników danych, krzywa ADI zmini swoj położni (Rysunk 4). Gdy zmini się tmpo wzrostu podaży piniądza, to tmpo inflacji utrzymując ralną podaż piniądza na stałym poziomi, równiż się zmini. Gdy tmpo µ rośni, to krzywa ADI przsuwa się na prawo, natomiast gdy spada, przsuwa się na lwo. odobny fkt będzi miała zmiana wydatków nizalżna od poziomu cn. Jśli wydatki wzrosną, to krzywa ADI przsuni się w większym stopniu niż wynika to z wzrostu podaży piniądza. ówczas nawt w przypadku wzrostu cn utrzymującgo ralną podaż piniądza na nizminionym poziomi i tak dojdzi do wzrostu produkcji w wyniku autonomiczngo (gzogniczngo) wzrostu wydatków. przciwnym przypadku, gdy wystąpi autonomiczny spadk wydatków, krzywa ADI przsuwa się na lwo. (9)

Rysunk 4. rzsunięcia krzywj ADI µ = 2 wzrost tmpa podaży piniądza do µ µ= autonomiczny wzrost wydatków lub niższy wyjściowy poziom cn ADI Y* Y Y Gdyby wyjściowy poziom cn był niższy, to zgodni z przbigim krzywj AD wyższy byłby wyjściowy poziom produktu. ówczas tmpo wzrostu cn równ tmpu wzrostu podaży piniądza utrzymałoby tn większy produkt na nizminionym poziomi. Daj to ostatczni przsunięci na prawo krzywj ADI. Dla wyższgo wyjściowgo poziomu cn uzyskujmy przsunięci w lwo. yprowadzni krzywj zagrgowanj podaży w układzi stopa inflacji () i produkcja (Y) wymaga uwzględninia oczkiwań cnowych ( ). Rysunk 5 w części A przdstawia tradycyjną krzywą AS w układzi poziom cn () i produkcja (Y). A B AS ( (+ )) ASI 2 AS ( ) 2 Y 2 Y* Y Y 2 Y* Y Rysunk 5. pływ produkcji na inflację. Krzywa zagrgowanj podaży ASI. Nich krzywa AS opisuj zalżność między cnami i produkcją dla okrsu t. rzyjmijmy, ż dla cn mamy produkcję Y* przy naturalnym poziomi bzrobocia. Z poprzdnich rozważań wimy, ż produkcja utrzyma się na tym samym poziomi, jśli wyngocjowany wzrost poziomu płac będzi równy oczkiwanmu wzrostowi cn, dzięki 2

czmu płac raln i zatrudnini pozostaną bz zmian. rzyjmijmy, ż w okrsi t przwidywan tmpo zmiany cn jst równ =. Tmpo wzrostu płac nominalnych musi zatm równiż równać się ralnj: ( + ) ( + ) = = (), aby zagwarantować stałość płacy Spłnini równania () z koli oznacza, ż, przy nizminionym popyci i podaży na rynku pracy oraz stałj funkcji produkcji, będzimy mili w okrsi t tn sam poziom zatrudninia i produkcji (Y*). Uzyskujmy w tn sposób pirwszy punkt na wykrsi B o współrzędnych (,Y*). Rozważmy, jak na podaż wpłyni mnijsza stopa inflacji niż oczkiwana w danym okrsi. okrsi t płac nominaln wzrosną zgodni z oczkiwaniami inflacyjnymi ( + ) =. Natomiast cny wzrosną o stopę = mnijszą od stopy oczkiwanj. łaca ralna w okrsi t jst zatm równa: = ( + ) ( + ) > ( + ) Jst ona wyższa niż przwidywana na tn okrs, która jst równa () ( + ) oraz wyższa niż z poprzdnigo okrsu. yższy poziom płacy ralnj powoduj zmnijszni zatrudninia (wzrost bzrobocia) i w konskwncji zmnijszni produkcji do Y 2. Uzyskujmy koljny punkt na wykrsi B o współrzędnych (,Y 2 ). idntyczny sposób można zbadać wpływ na globalną podaż wyższj stopy inflacji od oczkiwanj. Załóżmy, ż w okrsi t cny wzrosły do 2 co odpowiada stopi inflacji =, łaca ralna jst wówczas równa: 2 2 2 2 = ( + ) < ( + 2) Z równania (2) wynika, iż tym razm płaca ralna w okrsi t jst niższa niż w t. To z koli prowadzi do wzrostu zatrudninia i wzrostu produkcji do Y. Uzyskujmy koljny (2) 3

punkt na wykrsi w przstrzni stopa inflacji-produkcja o współrzędnych (,Y 2 ). owtarzając powyższa procdurę z dowolnymi stopami inflacji odbigającymi od stopy oczkiwanj otrzymalibyśmy koljn punkty wykrsu ASI przdstawiającgo globalną podaż dla różnych poziomów inflacji (Rysunk 5B). rzy czym oczkiwanj stopi inflacji odpowiadałby poziom globalnj produkcji przy płnym zatrudniniu. ' ASI' ASI wzrost oczkiwanj stopy inflacji do ' Spadk potncjalnj produkcji do Y*' Y*' Y* Y Rysunk 6. rzsunięcia krzywj ASI. Krzywa ASI pokazuj nam wszystki możliw kombinacj produktu (Y) i stóp inflacji () w danym okrsi przy ustalonym tmpi oczkiwanj inflacji ( ) i produkcji potncjalnj (Y*). Jżli zmini się jdn z czynników ustalonych, krzywa ASI zmini swoj położni (Rysunk 6). Gdy wzrosną oczkiwania inflacyjn, to równiż wzrośni płaca nominalna, która ma zapwnić stałość płacy ralnj i tym samym poziom zatrudnini i produkcji. Krzywa AS i ostatczni krzywa ASI przsuną się na lwo (ASI' na rysunku 6). Gdyby oczkiwania inflacyjn spadły, krzywa ASI przsunęłaby się na prawo. od wpływm trwałych zmian na rynku pracy czy to po stroni popytu, czy tż podaży, zmini się poziom zatrudninia w równowadz. Jst to równoznaczn z zmianą produkcji przy płnym zatrudniniu. Gdyby produkcja potncjalna zmnijszyła się, krzywa ASI przsunęłaby się na lwo. przciwnym przypadku - na prawo. 4. Mchanizm dostosowawczy Załóżmy, ż punkci wyjścia mamy stan płngo zatrudninia przy produkcji Y* i stopi inflacji, która jst równa oczkiwanj na tn okrs oraz oczkiwanj na następny okrs. Oznacza to, ż tmpo wzrostu podaży piniądza µ jst równ 4

oczkiwanj stopi inflacji. rzyjmijmy, ż w t gospodarka doznaj wstrząsu popytowgo w wyniku podnisinia na trwał tmpa wzrostu podaży piniądza do µ'>µ, co powoduj przsunięci krzywj zagrgowango popytu z ADI do ADI 2 (Rysunk 7). Zwiększni popytu powoduj nizbędny do zrównoważnia gospodarki wzrost stopy inflacji do. zrost tn jst mnijszy niż wzrost podaży piniądza z powodu nominalnych sztywności. owoduj to wzrost ralnj podaży piniądza, który poprzz spadk ralnych stóp procntowych oraz dodatni fkt bogactwa (fkt igou) prowadzi do wzrostu zagrgowango popytu. Z drugij strony, wzrost stopy inflacji jst wynikim wstrząsu, którgo podmioty ni uwzględniły w swoich oczkiwaniach. Zatm powstaj sytuacja, gdy w okrsi t stopa faktycznj inflacji przwyższa oczkiwaną stopę ( > ). rowadzi to do nispodziwango spadku płacy ralnj i w konskwncji umożliwia wzrost zatrudninia (spadk bzrobocia poniżj naturalngo poziomu), dzięki czmu produkcja moż wzrosnąć, aby zaspokoić zwiększony popyt globalny. Ostatczni dzięki wzrostowi popytu uzyskujmy wzrost produkcji do Y (przsuwamy się z punktu E do A). D µ'= n = n F E H C 2 = 3 G B ASI 2 ASI, ASI = 2 µ= E A ADI ADI ADI 2 Y* Y Y 2 Y Rysunk 7. Ekspansywna polityka piniężna. oziom produkcji Y ni moż się jdnak utrzymać. Ni jst stanm długookrsowj równowagi. racownicy sformułują nowy poziom oczkiwań inflacyjnych, który staj się podstawą do sformułowania nowych żądań płacowych na początku następngo okrsu t 2. Załóżmy, ż oczkiwana inflacja na dany okrs jst równa inflacji faktycznj z poprzdnigo okrsu (oczkiwania mają adaptacyjny charaktr). odmioty oczkują 5

zatm w t 2 stopy inflacji 2 =. Oznaczmy przz * płacę nominalną z okrsu wyjściowgo przd kspansją piniężną.. ówczas płaca nominalna w okrsi t 2, która przywraca wyjściowy poziom płacy ralnj jst równa: ( + ) * 2 2 = + (3) oniważ płac raln są równ w obydwu okrsach, zatm nowa krzywa ASI 2 przchodzi przz punkt (,Y*). Trwał podnisini tmpa wzrostu podaży piniądza do µ'>µ, wpływa takż na położni krzywj zagrgowango popytu. Gdy mamy produkcję Y i tmpo podaży piniądza µ', to stopa inflacji, przy którj zostani utrzymany poziom produkcji Y musi być równy tmpu wzrostu podaży piniądza. ówczas ralna podaż piniądza pozostaj bz zmian, dzięki czmu stopy procntow są równiż stabiln, co ostatczni powoduj stabilność ralnych wydatków. Zatm produktowi Y odpowiada traz stopa inflacji równa µ'. Krzywa zagrgowango popytu przsuwa się traz na pozycję ADI 2. rodukcja i poziom stopy inflacji w równowadz zostają obcni wyznaczon przz krzyw ASI 2 i ADI 2. Aby zrównoważyć gospodarkę, nizbędny jst koljny wzrost stopy inflacji do 2. oniważ tmpo wzrostu nominalnj podaży piniądza jst ponowni wyższ od tmpa wzrostu cn, nadal rośni ralna podaż piniądza doprowadzająca do obniżki stóp procntowych i dodatnigo fktu bogactwa (fkt igou). zrost cn jst wyższy niż oczkiwany, co daj nizamirzony spadk płac ralnych, dzięki czmu rośni zatrudnini i produkcja. Równowaga krótkookrsowa przsuwa się z punktu A do B, który równiż ni jst punktm stabilnym w długim okrsi. Następuj zmiana oczkiwań inflacyjnych, co przsuwa krzywą ASI oraz zmiana ralnj podaży piniądza, co z koli przsuwa krzywą ADI. Gospodarka ponowni zminia swój punkt równowagi. Na rysunku 7 przchodzni do koljnych stanów krótkookrsowj równowagi jst zaznaczon w postaci krzywj zmirzającj spiralni do punku E, który jst nowym stanm długookrsowj równowagi. Charaktryzuj się on powrotm do produkcji potncjalnj i trwal wyższą stopą inflacji równą nowmu tmpu nominalnj podaży piniądza. rzjści z punktu B do C przbiga początkowo przy rosnącj produkcji i stopi inflacji, gdy tmpo wzrostu nominalnj podaży piniądza jst wyższ od tmpa wzrostu cn (koljn krzyw ADI przsuwają się na prawo). Z drugij strony rosnąca stopa inflacji podbija oczkiwania inflacyjn, co wypycha na lwo koljn krzyw ASI. 6

Łączny fkt tych przsunięć to wzrost produkcji i stopy inflacji. Gdy stopa inflacji przwyższa tmpo wzrostu nominalnj podaży piniądza (przjści przz punkt C i D), spada ralna podaż piniądza, co prowadzi do spadku wydatków i krzyw ADI przsuwają się lwo. oniważ stopa inflacji nadal przwyższa inflację oczkiwaną, krzyw ASI nadal przsuwają się na lwo, co daj łączny fkt w postaci spadku produkcji i wzrostu stopy inflacji. Kirowani się do punku F nadal charaktryzuj się wyższą inflacją niż tmpm wzrostu piniądza, czyli spadają wydatki. Oczkiwana inflacja jst traz wyższa niż faktyczna, co prowadzi do wzrostu płac ralnych i spadku zatrudninia. Ostatcznym łącznym fktm tych zjawisk jst spadk produkcji i stopy inflacji. Ruch ku punktowi G charaktryzuj się niższą faktyczną inflacją niż oczkiwana oraz wyższym tmpm wzrostu piniądza niż cn. rowadzi to do równoczsngo spadku stopy inflacji i wzrostu produkcji. rzjści do punktu H i dalj wywołuj od początku całą skwncj zdarzń opisaną wyżj. Mamy do czyninia z gasnącą fluktuacją produkcji i stopy inflacji (rysunk 8). rzy czym fluktuacj stopy inflacji przbigają wokół nowgo tmpa wzrostu podaży piniądza. Dostosowania trwają tak długo aż nastąpi zrównani faktycznj stopy inflacji z oczkiwaną ( = ) n n, co stabilizuj płacę ralną. Zatrudnini wraca do poziomu, który zapwnia otrzymani produkcji potncjalnj. Natomiast stopa inflacji równa się nowmu tmpu wzrostu podaży piniądza ( = µ ' ) n. µ'= n µ= t Rysunk 8. Fluktuacj stopy inflacji po kspansji piniężnj. rzyjmijmy traz, ż władz montarn dochodzą do wniosku, iż istnijący poziom stopy inflacji w równowadz jst za wysoki. Aby obniżyć na trwał poziom inflacji, władz montarn wywołują wstrząs popytowy w okrsi t polgający na skurczniu tmpa 7

wzrostu nominalnj podaży piniądza z µ na µ' (rysunk 9). Krzywa ASI w okrsi t ni zminia swojgo położnia, gdyż ni zminiły się jszcz oczkiwania inflacyjn. Natomiast zminia swoj położni krzywa zagrgowango popytu na pozycję ADI (spada ralna podaż ciągnąc za sobą spadk wydatków). rzsuwamy się z punktu E do nowgo stanu krótkookrsowj równowagi w A, który stanowi punkt wyjścia ku dalszj wędrówc do długookrsowj równowagi. Stopa inflacji z okrsu t stanowi podstawę do formułowania oczkiwań na okrs t 2 (nadal utrzymujmy założni o adaptacyjnych oczkiwaniach). Krzywa zagrgowanj podaży przsuni się do ASI 2. Z drugij strony utrzymani produkcji na nowym poziomi Y przy tmpi podaży piniądza µ' wymaga stopy inflacji, przy którj zostani utrzymany ralny poziom piniądza, czyli stopy inflacji równj µ'. ówczas zapwni to stabilność ralnych wydatków. Zatm produktowi Y odpowiada traz stopa inflacji równa µ'. Krzywa zagrgowango popytu przsuwa się traz na pozycję AD 2. Faktyczna stopa inflacji ni spadni jdnak do µ'. Będzi ona wyższa, gdyż oczkiwania inflacyjn jszcz się ni ukształtowały na poziomi nowgo tmpa podaży piniądza µ'. Ostatczni znajdzimy się w punkci B z niższą inflacją ( 2 ) i niższym produktm (Y 2 ). Spadk produkcji trwa tak długo aż stopa inflacji spadni poniżj nowgo tmpa wzrostu podaży piniądza (<µ'). rzsuwając się do równowagi w punkci C przchodzimy właśni do sytuacji <µ'. Rośni ralna podaż piniądza, co wywołuj wzrost wydatków i krzywa ADI przsuwa się traz na prawo. Z drugij strony oczkiwania inflacyjn, mimo iż opadając, są wciąż wyższ niż faktyczna inflacja. Zatm krzywa ASI nadal przsuwa się na prawo. Oznacza to, ż dynamika płac nominalnych spada. Jdnak spadk jst zbyt mały, aby zapwnić zrównoważni rynku pracy i powrót do produkcji potncjalnj. oniważ inflacja jst niższa od oczkiwanj, to płac raln są wyższ niż wymagan dla zrównoważnia rynku pracy. Bzroboci jst zatm powyżj naturalngo poziomu, jdnak jst niższ niż w poprzdnim okrsi, dzięki wzrostowi wydatków. Istotn jst to, iż na drodz ku trwałmu zmnijszniu stopy inflacji, spadającj stopi inflacji początkowo towarzyszy spadk produkcji (z E do B) i następni wzrost produkcji (z B do C). 8

µ= = E ASI O, ASI = 2 A ASI 2 2 = 3 B µ'=n = n E D ADI 2 ADI C ADI Y 2 Y Y* Y Rysunk 9. Rstrykcyjna polityka piniężna. oruszani się dalj do punktu D wiąż się z jdnoczsnym wzrostm stopy inflacji i produkcji. Jst to wynik kształtowania się traz oczkiwań inflacyjnych poniżj faktycznj stopy inflacji, przy równoczsnym wzrości wydatków. Dynamika płac nominalnych jst poniżj dynamiki cn, co powoduj spadk płac ralnych poniżj wymagango dla zrównoważnia rynku pracy. Bzroboci jst poniżj swojgo naturalngo poziomu a produkcja jst większa niż potncjalna. rocs dostosowawczy ma charaktr fluktuacji (rysunk ) i trwa tak długo aż faktyczna stopa inflacji zrówna się z oczkiwaną ( = ) n n, co stabilizuj płacę ralną na poziomi nizbędnym do zrównoważnia rynku pracy. Zatrudnini wraca do poziomu, który zapwnia wytworzni produkcji potncjalnj. Stopa inflacji równa się nowmu tmpu wzrostu podaży piniądza ( = µ ' ) n a produkcja równa się potncjalnj. µ µ' t Rysunk. Fluktuacj stopy inflacji po wprowadzniu rstrykcji w polityc piniężnj. 9

Rozważmy jszcz przbig procsu dostosowawczgo w przypadkach kspansywnj polityki fiskalnj, opartj na powiększniu dficytu budżtowgo (rysunk ) i rstrykcyjnj, polgającj na zmnijszaniu dficytu (rysunk 3). owiększni dficytu budżtowgo w t daj krótkookrsowy fkt w postaci wzrostu wydatków, co ilustrujmy przsunięcim krzywj zagrgowango popytu na prawo do ADI. Krzywa ASI w okrsi t ni zminia swojgo położnia. Rosnąc wydatki pobudzają wzrost produkcji. Zwiększni produkcji wymaga traz podnisinia stopy inflacji do, aby zrównoważyć gospodarkę. Równoczśni podmioty zminiają oczkiwania inflacyjn na okrs t 2 dostosowując się adaptacyjni do inflacji z okrsu t. Mamy zatm = 2. Ngocjowani nowych stawk płac w oparciu o wyższą stopę inflacji prowadzi do wzrostu płac nominalnych w t 2, co znajduj odzwircidlni w przsunięciu krzywj podaży do ASI 2. oniważ tmpo podaży piniądza ni zminia się oraz podnisini poziomu dficytu było jdnorazowym działanim, krzyw ADI równiż przsuwa się na prawo. Ostatczni uzyskujmy zmnijszni produkcji z Y na Y 2 i wzrost stopy inflacji do 2 (inflacja jst pchana przz koszty). rzsuwamy się do punktu B. yższy poziom stopy inflacji ponowni podbija w górę oczkiwania inflacyjn, co owocuj dalszym spadkim zagrgowanj podaży (krzywa ASI nadal przsuwa się na prawo). Natomiast krzywa ADI przsuwa się równiż na prawo, gdyż tmpo podaży piniądza jst wciąż niższ niż stopa inflacji, co w dalszym ciągu jst źródłm spadku ralnych wydatków. Zmiany zagrgowango popytu i podaży wpływają jdnokirunkowo na spadk produkcji. Natomiast zmiana stopy inflacji zalży od tgo, który czynnik - popytowy czy podażowy - wywira silnijszy wpływ na inflację. Gdy siła spadku ralnych wydatków przważy (spychani w dół stopy inflacji), siłę spadku podaży (pchani w górę stopy inflacji), rozpoczyna się ruch ku punktowi C, który charaktryzuj się spadkim produkcji i stopy inflacji. Spadk produkcji i inflacji trwa tak długo aż stopa inflacji spadni poniżj tmpa wzrostu podaży piniądza. ówczas następuj wzrost ralnych wydatków i w połączniu z wzrostm podaży (przsunięcia krzywj ASI na lwo) daj to łączny fkt wzrostu produkcji i spadku stopy inflacji. Ruszamy traz ku punktowi D. oniważ jstśmy traz w obszarz wyższgo wzrostu podaży piniądza niż stopy inflacji, to cały czas rosną raln wydatki, co ostatczni doprowadzi do wędrówki do punktu F. Tutaj z koli mamy do czyninia z spadkim podaży, gdyż oczkiwana inflacja jst wyższa niż faktyczna. rowadzi to do równoczsngo wzrostu stopy inflacji i produkcji. Ostatczni 2

fluktuacj produkcji i inflacji ustają, gdy faktyczna stopa inflacji zrówna się z stopą podaży piniądza i oczkiwaną inflacją (punkt E n ). rzy czym fluktuacj stopy inflacji przbigają wokół tmpa podaży piniądza (rysunk 3). 3= 2 B ASI 2 ASI O, ASI 2= A C n= n =µ= = = E, E n F D ADI 2 ADI ADI Y* Y 2 Y Y Rysunk. Ekspansywna polityka fiskalna. =µ 5 5 2 25 3 35 4 t Rysunk 2. Fluktuacj stopy inflacji po kspansji fiskalnj. przypadku obniżnia dficytu budżtowgo (rstrykcyjna polityka fiskalna) mchanizm dostosowawczy dla adaptacyjnych oczkiwań przbiga wdług podobngo schmatu. Spadk dficytu obniża wydatki, co obrazuj przsunięci zagrgowango popytu do pozycji ADI. odaż jszcz ni zminiła się. Ostatczni prowadzi to zmnijsznia stopy inflacji do i produkcji do Y. Znajdujmy się traz w strfi rosnących ralnych wydatków, gdyż stopa inflacji jst mnijsza od stopy wzrostu podaży piniądza (<µ) oraz jst to takż obszar rosnącj podaży, gdyż oczkiwana inflacja jst wyższa od faktycznj. ostatcznym fkci uruchamia to ruch ku punktowi B. 2

D ASI O, ASI ADI 2 = =µ= n = n ADI E, E n C ASI 2 = 2 A 2 = 3 B ADI Y Y 2 Y* Rysunk 3. Rstrykcyjna polityka fiskalna. Dalszy wzrost ralnych wydatków wypchni krótkookrsową równowagę w kirunku punktu C. Znajdzimy się zatm w strfi rosnących wydatków (<µ) i spadającj podaży (przchodzimy do <). Cały procs kończy się w punkci E n, gdzi faktyczna stopa inflacji równa się stopi podaży piniądza i oczkiwanj inflacji. Dynamika mchanizmu dostosowawczgo została podsumowana w tabli. Ogólni mówiąc, cykliczność procsu dostosowawczgo w produkcji i inflacji powoduj, ż rosnącj stopi inflacji moż towarzyszyć zarówno wzrost, jak i spadk produkcji. Równiż dla spadającj stopy inflacji możmy mić różnokirunkow zmiany w produkcji. Każdy płny cykl fluktuacji inflacji i produkcji składa się z cztrch faz. Załóżmy, ż gospodarka jst w długookrsowj równowadz. olityka piniężna zminia na trwał tmpo wzrostu podaży piniądza i tym samym od razu powoduj, ż, przy nominalnych sztywnościach, tmpo inflacji jst albo poniżj tmpa podaży piniądza (kspansja piniężna), albo powyżj (rstrykcj piniężn). 22

Tabla. odsumowani mchanizmu dostosowawczgo. Faza 2 unkt startu: rstrykcyjna piniężna > >µ Spadk zagrgowango popytu, wzrost zagrgowanj podaży Ostatczny fkt fazy: spadk stopy inflacji i produkcji, krótkookrsowa równowaga Faza 3 unkt startu: rstrykcyjna fiskalna, > <µ zrost zagrgowango popytu i podaży Ostatczny fkt fazy: spadk stopy inflacji i wzrost produkcji, krótkookrsowa równowaga Stan długookrsowj równowagi ==µ Brak zmiany zagrgowango popytu i podaży Faza unkt startu: kspansja fiskalna < >µ Spada zagrgowany popyt i podaż Ostatczny fkt fazy: wzrost stopy inflacji,spadk produkcji, krótkookrsowa równowaga Faza 4 unkt startu: kspansja piniężna < <µ zrost zagrgowango popytu, spadk zagrgowanj podaży Ostatczny fkt fazy: wzrost stopy inflacji i produkcji, krótkookrsowa równowaga pirwszym przypadku mamy wzrost zagrgowango popytu i prsję na wzrost inflacji przy wzrości produkcji (punkt startu: faza 4). oniważ oczkiwana inflacja jst niższa od faktycznj uruchamia się procs spadku zagrgowanj podaży, co równiż tworzy prsję na wzrost stopy inflacji. Zatm zmiany popytu i podaży tworzą jdnokirunkowy nacisk na wzrost inflacji. Natomiast wpływ na produkcj w tj fazi jst różnokirunkowy. Jdnak przważa wpływ rosnących ralni wydatków pod wpływm wzrostu ralnj podaży piniądza. Daj to ostatczny fkt w postaci wzrostu stopy inflacji i produkcji. Raln wydatki rosną do momntu zrównania stopy inflacji z stopą podaży piniądza, natomiast podaż nadal spada. owoduj to w pwnym momnci przjści do fazy (poruszamy się w tabl w odwrotnym kirunku do ruchu wskazówk zgara), w którj wydatki zaczynają spadać. tj fazi wpływ popytu i podaży na produkcję jst jdnokirunkowy: obydwa czynniki tworzą prsję na jj spadk. Natomiast wpływ na inflację jst różnokirunkowy: popyt tworzy nacisk na spadk, a podaż na wzrost inflacji. Tn różnokirunkowy wpływ powoduj, iż w pwnym momnci wzrost stopy inflacji zostaj całkowici wyhamowany. Ma to mijsc wtdy, gdy oczkiwana inflacja zrówna się z faktyczną. Jdnak nadal trwa spadk ralnych wydatków, który doprowadza do spadku stopy inflacji i spadku produkcji. 23

Następuj skok do fazy 2. Nominaln sztywności płac powodują, ż tym razm oczkiwania inflacyjn są powyżj faktycznj inflacji, co uruchamia wzrost podaży. To z koli gnruj nacisk na spadk inflacji. onowni popyt i podaż działają jdnokirunkowo na stopę inflacji. Tym razm wpływają na jj spadk. Natomiast wpływ na produkcj jst różnokirunkowy. Jdnak i tym razm silnijszą stroną jst popyt, który prowadzi do spadku produkcji. Spadk produkcji trwa tak długo, aż zostaj wyhamowany spadk ralnych wydatków, co ma mijsc przy zrównaniu stopy inflacji z tmpm podaży piniądza. oniważ podaż nadal rośni, to nacisk na spadk inflacji ni ustaj i przskakujmy do fazy 3. Niższa stopa inflacji niż tmpo podaży piniądza powoduj w tj fazi wzrost ralnych wydatków i ostatczni prowadzi do wzrostu zagrgowango popytu. odaż i popyt tworzą łączną, jdnokirunkową prsję na wzrost produkcji. pływ na zmianę stopy inflacji jst ponowni różnokirunkowy: wzrost popytu tworzy nacisk na podnisini inflacji, natomiast wzrost podaży sprzyja spadkowi inflacji. I tym razm silnijszą stroną wpływającą na inflację okazuj się podaż. Inflacja spada do momntu aż oczkiwana zrówna się z faktyczną stopą inflacji. Jdnak nadal rosną raln wydatki, co powoduj prsję na wzrost produkcji i przjści do fazy 4. Cały cykl powtarza się od nowa. rzy czym amplituda wahań produkcji i stopy inflacji się zmnijsza. Ruch ustaj, gdy stopy oczkiwanj i faktyczn inflacji oraz tmpa podaży piniądza się zrównują. Istotn jst równiż to, iż zmiana produkcji jst zawsz zgodna co do kirunku w z zmianą popytu każdj fazi. krótkim okrsi silnijszą strona wyznaczającą produkcj jst zatm kirunk zmiany zagrgowango popytu. Natomiast zmiana podaży odgrywa w krótkim okrsi rolę czynnika wzmacniającgo lub osłabiającgo kirunk zmiany produkcji w krótkookrsowj równowadz. Gdy rośni produkcja, to spadająca podaż tłumi dynamikę wzrostu produkcji w równowadz (faza 4), powodując w pwnym momnci pojawini się spadku produkcji (przjści do fazy ). Natomiast gdy spada produkcja, to rosnąca podaż przyczynia się do wygasznia tgo spadkowgo trndu (faza 2), odprowadzając w końcu do wzrostu produkcji (przjści do fazy 3). Stopa inflacji zawsz zminia się odwrotni do kirunku zmiany podaży w każdj fazi. Zatm silnijszą stroną w wyznaczaniu inflacji jst zmiana zagrgowanj podaży. Czynnikim wzmacniającym lub osłabiającym dynamikę zmiany stopy inflacji jst tym 24

razm zmiana popytu. Gdy inflacja rośni, to spadk popytu tłumi jj wzrost (faza ) doprowadzając ostatczni do odwrócnia trndu, czyli pojawia się spadk inflacji (przjści do fazy 2). Moż być równiż tak, iż wzrostowi inflacji towarzyszy wzrost popytu (faza 4). ówczas wzmacniana to rosnący trnd inflacji. To z koli moż spowodować, ż stopa inflacji przwyższy tmpo podaży piniądza doprowadzając do spadku popytu (przjści do fazy ). Spadający popyt uruchomi mchanizm wyhamowania wzrostu stopy inflacji i przjści do fazy 2. Gdy rosnąca podaż spycha inflację na coraz niższy poziom (faza 3), to rosnący popyt działa hamująco na spadk inflacji, doprowadzając w końcu do odwrócnia trndu (przjści do fazy 4). 25