Makroekonomia 1 Wykład 13: Model ASAD i szoki makroekonomiczne

Transkrypt

1 Makroekonomia 1 Wykład 13: Model ASAD i szoki makroekonomiczne Gabriela Grotkowska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego

2 Plan wykładu Sytuacja na rynku pracy a położenie krzywej AS Krótko- i długookresowa krzywa zagregowanej podaży Szoki makroekonomiczne i dostosowania gospodarki: szoki podażowe i popytowe Interwencja państwa w procesie absorpcji szoków makroekonomicznych

3 Dopasowania w modelu AD-AS w krótkim i długim okresie 3

4 Model AD-AS w warunkach nieograniczonej dostępności czynników wytwórczych Kiedy może wystąpić nieograniczona podaż pracy? w Gdy krajowe zasoby pracy są niewykorzystane (wg ekonomii keynesowskiej, jeśli występuje tzw. bezrobocie przymusowe) w=const 4 LD 0 ΔL LS LD 1 L Gdy możliwa imigracja z krajów, w których zasoby pracy są niewykorzystane (możliwe w gospodarce o otwartym rynku pracy i o płacach wyższych niż w krajach, gdzie te zasoby istnieją)

5 Model AD-AS w warunkach pełnego wykorzystania zasobów czynników wytwórczych Kiedy może wystąpić całkowicie sztywna podaż pracy? w K=const LS Gdy krajowe zasoby pracy są całkowicie wykorzystane (wg ekonomii klasycznej, nawet jeśli występuje bezrobocie strukturalne) Δw 5 L=const LD 0 LD 1 L Gdy niemożliwa imigracja z krajów, w których zasoby pracy są niewykorzystane (możliwe w gospodarce o zamkniętym rynku pracy lub o płacach niższych niż w krajach, gdzie istnieją wolne zasoby pracy)

6 Położenie AS przy doskonale elastycznej i całkowicie sztywnej podaży pracy p p AS p = const AS AD 0 AD 1 AD 0 AD 1 Nieskończenie wysoka elastyczność podaży pracy (i w ogóle czynników wytwórczych) = const Całkowicie sztywna podaż pracy (i w ogóle czynników wytwórczych) 6

7 Dostosowania na rynku pracy w odpowiedzi na wzrost popytu agregatowego Wzrost agregatowego popytu bodziec do wzrostu produkcji Początkowe dostosowanie: wykorzystanie rezerw w czasie pracy, ew. jego wydłużanie Utrwalenie wzrostu popytu wzrost zatrudnienia Gdy ograniczone zasoby pracy (brak poszukujących pracy lub są poszukujący pracy, ale zatrudnią się za wyższe płace albo są mniej produktywni od dotychczasowych pracowników) konieczność wzrostu płac Wzrost płac wzrost kosztów produkcji wzrost cen Zmienne Okres Ultrakrótki Krótki Krótki cd. Długi Czas pracy Wydłużanie Częściowo Wraca do normy 0 wydłużony Zatrudnienie 0 Rośnie Bardziej rośnie 0 Płace 0 0 Stopniowy wzrost Wzrosły 7

8 Model AD-AS dla krótkiego okresu przy wyjściowym bezrobociu strukturalnym (przy równowadze na rynku pracy) 2) Punkt wyjścia: jest bezrobocie strukturalne rośnie popyt na pracę LD, bo wzrósł popyt na produkty AD p AD 0 AD 1 AS 3) Skutki na rynku pracy: wzrost płac pewien wzrost zatrudnienia Δp w LD 0 LD 1 JA LS Δw Δ 1) Punkt wyjścia: rośnie popyt agregatowy AD 8 ΔL L 4) Skutki na rynku produktów: wzrost kosztów pracy, więc i wzrost cen pewien wzrost produkcji

9 Model AD-AS dla długiego okresu przy wyjściowym bezrobociu strukturalnym (równowadze na rynku pracy) Skoro wzrosły ceny, to płace realne zmalały p AD 0 AD 1 AS 2 AS 1 Żeby utrzymać zatrudnienie trzeba podnosić płace nominalne AS 0 To powoduje: wzrost kosztów produkcji i jej zmniejszanie oraz wzrost cen Δp Ostatecznie: produkcja wraca do wyjściowego poziomu ceny są wyższe nominalne płace też są wyższe ale realne takie, jak w punkcie wyjścia zatrudnienie wraca do wyjściowego poziomu 9 Δ

10 Jakie są skutki krótko- i długookresowe wzrostu AD? Stopniowe wzrosty cen współwystępują ze stopniowym zmniejszaniem produkcji aż do osiągnięcia wyjściowego poziomu Powstaje pionowa krzywa długookresowych dostosowań globalnej podaży: LAS W konsekwencji zmieniają się: p Δp AD 0 AD 1 LAS SAS 2 SAS 1 SAS 0 Wielkości Okres krótki długi produkcja + 0 zatrudnienie + 0 ceny + ++ płace nominalne + ++ płace realne + 0 Δ Krzywą AS dla krótkiego okresu oznaczamy jako SAS (od short) Krzywą AS dla długiego okresu oznaczamy jako LAS (od long) 10

11 p Różnice położenia krzywej AS: podsumowanie Czynniki determinujące położenie AS 1. Czas: Płaska ultrakrótki Dodatnio nachylona - krótki Pionowa - długi AS 2. Stopień wykorzystania zasobów pracy Płaska dużo niewykorzystanych bezrobocie koniunkturalne Dodatnio nachylona - niepełna dostępność bezrobocie strukturalne o pewnej elastyczności zatrudnienia w stosunku do wzrostu płac Pionowa brak zasobów pracy, które można zatrudnić 3. Dopasowanie strukturalne na rynku pracy Płaska pełne Dodatnio nachylona - częściowe Pionowa brak 1

12 Wyzwania makroekonomiczne krótkiego okresu 1

13 Model AD-AS: krótki okres p P* * E SAS AD Stan krótkookresowej równowagi Popyt sankcjonujący podażowy stan równowagi Skutki zmian popytu agregatowego Wzrost AD zwiększenie cen i produkcji Spadek AD spadek cen i produkcji Większe dostosowania cenowe czy produkcyjne zależy od nachylenia AS Krzywa AS bardziej płaska zmiany cen mniejsze, zmiany wielkości produkcji większe Krzywa AS bardziej stroma zmiany cen większe, zmiany wielkości produkcji mniejsze 1

14 Szoki makroekonomiczne p E SAS AD Definicja: gwałtowne zmiany warunków równowagi w gospodarce Pozytywne dla zwiększenia produkcji Negatywne dla zmniejszania produkcji Rodzaje Popytowe Wydatkowe Pieniężne Podażowe Od strony rynku pracy Z powodu wzrostu kosztów wytwarzania innych niż praca (surowce) 1

15 Szok popytowy - jak powstaje? Wydatkowy: kiedy zmienią się (gwałtownie) wydatki Spadek lub wzrost wydatków konsumpcyjnych bardzo rzadko jest przyczyną szoków, raczej może pogłębiać szok inicjowany przez inne wydatki Spadek lub wzrost inwestycji bywa przyczyną szoków, zwykle następuje po gwałtownie zmieniających się warunkach opłacalności inwestowania; duże znaczenie ma: zmiana poziomu niepewności (ryzyka) w gospodarce zmiana przepisów zmieniających koszty inwestycji (np. dot. ochrony środowiska, ulg inwestycyjnych, partycypacji państwa w ) zmiana oczekiwań co do kierunków i natężenia zmian koniunkturalnych (oczekiwania dotyczące przyszłego popytu na produkty) zmiany technologii natężenie konkurencji, w tym zewnętrznej np. demonopolizacja może wyzwolić wzrost wydatków inwestycyjnych Zmiany poziomu deficytu sektora rządowego Zmiany salda handlu zagranicznego 1

16 Szok popytowy - jak powstaje? Pieniężny: kiedy spadnie (gwałtownie) ilość pieniądza w obiegu, co poprzez mechanizm zmian stóp procentowych prowadzi do dopasowania do poziomu stóp procentowych wydatków, głównie inwestycyjnych i salda handlowego Za szok pieniężny odpowiada zwykle polityka monetarna banku centralnego; Za szok wydatkowy może odpowiadać polityka fiskalna, jeśli dochodzi do zmian poziomu deficytu sektora rządowego (trzeba pamiętać, ze rząd zmieniając swój bilans wpływa na dochody sektora prywatnego przez podatki, zakupy rządowe lun transfery) 1

17 Dostosowania po negatywnym szoku wydatkowym (rynek pracy w równowadze w punkcie wyjścia) r r 0 IS 1 IS 0 LM LM 1 Spadek wydatków (przesunięcie IS w lewo) = spadek popytu agregatowego (przesunięcie AD w lewo) spadek produkcji i cen oraz stóp procentowych w w 0 LD 1 LD 0 JA LS r 1 r 2 p AD 1 AD 0 LAS SAS Spadek popytu na pracę (przesunięcie LD w lewo) spadek zatrudnienia i powstanie bezrobocia koniunkturalnego w 2 L L 0 =L 2 L p 0 p 1 p 2 0 = 2 SAS 1 Długi okres: Obniżenie płac warunkuje: - spadek cen (SAS 1 ), - zwiększenie opłacalnej skali produkcji (wzrost siły nabywczej pieniądza (LM 1 ) - ponowny wzrost zatrudnienia (do L 2 ) 1

18 Dostosowania po negatywnym szoku pieniężnym (rynek pracy w równowadze w punkcie wyjścia) r r 1 r 0= r 2 IS 0 LM 1 LM 0 =LM 2 Spadek podaży pieniądza (przesunięcie LM w lewo) = spadek popytu agregatowego (przesunięcie AD w lewo) spadek produkcji w w 0 LD 1 LD 0 JA LS p AD 1 AD 0 LAS SAS Spadek popytu na pracę (przesunięcie LD w lewo) spadek zatrudnienia i powstanie bezrobocia koniunkturalnego w 2 L L 0 =L 2 L p 0 p 1 p 2 0 = 2 SAS 1 Długi okres: Obniżenie płac warunkuje: - spadek cen (SAS 1 ), -- zwiększenie opłacalnej skali produkcji (wzrost siły nabywczej pieniądza (LM 2 ) - ponowny wzrost zatrudnienia (do L 2 ) 1

19 Szok podażowy - jak powstaje Wskutek wzrostu kosztów wytwarzania producenci przy danym poziomie cen dostarczają mniej produktów szok podażowy ujemny Nagła obniżka kosztów wytwarzania powoduje zwiększenie dostaw produktów przy każdym poziomie cen dodatni szok podażowy Typowe przyczyny zmiany poziomu kosztów wytwarzania: wzrost cen surowców (najczęściej energetycznych) wzrost kosztów pracy np. podniesienie wysokości płac minimalnych zmian opodatkowania (mogą być dodatnie lub ujemne) 1

20 Dostosowania po negatywnym szoku podażowym powodowanym przez rynek pracy (rynek pracy w równowadze w punkcie wyjścia) r IS 0 LM 1 LM 0 =LM 2 w LD 0 JA LS r 1 r 0= r 2 Wzrost płac (do Wn) spadek zatrudnienia do Ln w N W 0 =W 2 r 2 p LAS SAS 1 Spadek opłacalności produkcji z powodu wzrostu płac (AS w lewo) wzrost cen spadek siły nabywczej pieniądza (LM w lewo) L N L 0 =L 2 L p 1 p 0 =p 2 0 = 2 SAS 0 =SAS 2 AD Długi okres: Obniżenie płac realnych wskutek wzrostu cen -powrót zatrudnienia do wyjściowego poziomu -powrót produkcji do wyjściowego poziomu 2

21 Dostosowania po negatywnym szoku podażowym nie powodowanym przez rynek pracy (rynek pracy w równowadze w punkcie wyjścia) r r 1 IS 0 LM 1 LM 0 =LM 2 Spadek opłacalności produkcji np. wzrost cen surowców (AS w lewo) wzrost cen spadek siły nabywczej pieniądza (LM w lewo) w w 0 LD 1 LD 0 JA LS r 0= r 2 r 2 p LAS SAS 1 Spadek popytu na pracę (przesunięcie LD w lewo) spadek zatrudnienia i powstanie bezrobocia koniunkturalnego w 2 L L 0 =L 2 L p 1 p 0 =p 2 0 = 2 SAS 0 =SAS 2 AD Długi okres: Obniżenie płac warunkuje: - spadek cen (SAS 2 ), - zwiększenie opłacalnej skali produkcji (wzrost siły nabywczej pieniądza (LM 2 ) - ponowny wzrost zatrudnienia (do L 2 ) 2

22 Interwencja makroekonomiczna przy negatywnym szoku popytowym p P 0 =P 2 P 1 LAS E 0 = 2 AD 1 SAS AD 0 =AD 2 Istotą próba zwiększenia popytu do wyjściowych rozmiarów albo poprzez wzrost deficytu budżetowego (wzrost wydatków sektora rządowego lub zmniejszenie podatków) albo poprzez wzrost podaży pieniądza (pobudzenie popytu w tych pozycjach wydatków, które silnie zależą od poziomu stóp procentowych) 2

23 Usuwanie negatywnych następstw szoków popytowych Podnoszenie popytu agregatowego środkami fiskalnymi lub monetarnymi Samoczynne dostosowania Niezmienione płace i ceny Powrót do wyjściowego poziomu zatrudnienia i produkcji Krótszy czas powrotu do 0 Obniżone place i ceny Powrót do wyjściowego poziomu zatrudnienia i produkcji Relatywnie długi okres dostosowań 23

24 Interwencja makroekonomiczna przy negatywnym szoku podażowym P 1 p LAS E SAS 1 SAS 0 AD 1 AD 0 =AD 2 Jej istotą jest próba zwiększenia popytu w celu podniesienia opłacalności produkcji Środkami fiskalnymi Środkami monetarnymi Konsekwencją wzrost cen (i zmniejszenie płac realnych) 2

25 Usuwanie negatywnych następstw szoków podażowych Podnoszenie popytu agregatowego środkami fiskalnymi lub monetarnymi Silny wzrost cen Stabilność stóp procentowych, gdy użyto ekspansywnej polityki monetarnej, albo wzrost stóp procentowych, gdy użyto ekspansywnej polityki fiskalnej Redukcja (przez inflację) realnych płac Krótszy czas powrotu do 0 Samoczynne dostosowania Obniżone place Wzrost cen Inflacja samoczynnie obniża płace Powrót do wyjściowego poziomu zatrudnienia i produkcji Relatywnie długi okres dostosowań i powrotu do 0 25

26 Po co stosuje się polityki makroekonomiczne? Przede wszystkim w celu stabilizacji koniunktury, czyli zmniejszenia odchyleń rzeczywistego poziomu PKB () od tzw. poziomu potencjalnego PKB (*) Mniejsze odchylenia PKB od potencjalnego poziomu pozwalają podmiotom gospodarczym (przedsiębiorstwom i konsumentom) podejmować więcej trafnych decyzji co do przeznaczenia środków, którymi dysponują, czyli lepiej / efektywniej je alokować Im lepiej alokowane są te środki (czynniki produkcji), tym ich efektywność jest większa Im wyższa efektywność czynników produkcji, tym wyższa dynamika PKB w długim czasie 2

27 Produkcja w krótkim i długim czasie rola głębokości wahań cyklicznych W długim czasie bez zaburzeń cyklicznych produkcja rosłaby według tempa *, które zależy wyłącznie od czynników długookresowych 2 * * 2 * 1 1 czas 2

28 Czy zawsze można zastosować polityki makroekonomiczne dla likwidacji bezrobocia? W okresie bezrobocia koniunkturalnego jest miejsce na polityki makroekonomiczne: Ekspansywne polityki fiskalna i monetarna - popytowe W okresie bezrobocia strukturalnego (kiedy nie ma bezrobocia koniunkturalnego) nie ma możliwości ich stosowania Należy stosować polityki strukturalne podażowe; nieprzydatność popytowych 2

29 Następstwa użycia ekspansywnej polityki makroekonomicznej, kiedy bezrobocie ma charakter wyłącznie strukturalny W W 1 W 0 * JA LS u 1 * u* E 0 * E 1 L Wzrost popytu na pracę, kiedy nie ma bezrobocia koniunkturalnego Pierwszy etap: mały wzrost zatrudnienia i mały spadek bezrobocia zwiększenie płac Drugi etap = samoczynne dostosowanie gospodarki podniesienie kosztów produkcji przesunięcie AS w lewo i spadek wzrost cen obniżenie płac realnych Trzeci etap niwelacja początkowego efektu podniesienia popytu na pracę 2

30 Skutki ekspansywnej polityki makroekonomicznej Jeśli jest koniunkturalne bezrobocie i bezrobotni mogą podjąć pracę nie przyczyniając się do wzrostu kosztów produkcji ekspansywna polityka makroekonomiczna dałaby same pozytywne skutki (wzrost PKB, zatrudnienia, spadek bezrobocia, brak inflacji) Jeśli jest tylko bezrobocie strukturalne, to skutkiem ekspansywnej polityki makroekonomicznej jest inflacja, a zatrudnienie, bezrobocie i PKB pozostają niezmienione Jeśli jest bezrobocie mieszane, wzrost zatrudnienia pociągnie za sobą pewien wzrost kosztów produkcji, inflację, ale też zmniejszy bezrobocie i zwiększy zatrudnienie 30

31 Jaka polityka? Jeśli jest koniunkturalne bezrobocie ekspansywna polityka makroekonomiczna jest właściwa Jeśli jest tylko bezrobocie strukturalne można starać się doprowadzić do lepszej charakterystyki bezrobotnych np. szkoląc ich, likwidując motywacje do pasywnych zachowań na rynku pracy Jeśli jest bezrobocie mieszane, za spadek bezrobocia trzeba zapłacić pewnym poziome inflacji dylemat trade off stoi przed politykami 3

32 Koniec wykładu 12. Dziękuję i zapraszam za tydzień!