ZAŁOŻENIA. STRONA POPYTOWA (ZAGREGOWANY POPYT P a ): OGÓLNA RÓWNOWAGA RYNKU. STRONA PODAŻOWA (ZAGREGOWANA PODAŻ S a )

Transkrypt

1 przeciętny poziom cen MODEL ZAGREGOWANEGO POPYTU I ZAGREGOWANEJ PODAŻY ZAŁOŻENIA Dochód narodowy (Y) jest równy produktowi krajowemu brutto (PKB). Y = K + I + G Neoklasycyzm a keynesizm Badamy zależność pomiędzy przeciętnym poziomem cen rynkowych a dochodem narodowym. OGÓLNA RÓWNOWAGA RYNKU STRONA POPYTOWA (ZAGREGOWANY POPYT P a ): P a S a obniżka przeciętnego poziomu cen rynkowych powoduje wzrost siły nabywczej pieniądza oraz spadek stopy procentowej; wzrost siły nabywczej pieniądza stwarza możliwość zakupienia większej ilości dóbr i usług; spadek stopy procentowej zachęca przedsiębiorców do zwiększenia inwestycji a gospodarstwa do zwiększenia konsumpcji. Wniosek spadek przeciętnego poziomu cen powoduje wzrost realnego dochodu narodowego realny dochód narodowy STRONA PODAŻOWA (ZAGREGOWANA PODAŻ S a ) wzrost przeciętnego poziomu cen powoduje zwiększenie produkcji. Wniosek wzrost przeciętnego poziomu cen powoduje wzrost realnego dochodu narodowego TEORIA OGÓLNEJ RÓWNOWAGI GOSPODARKI Jakie czynniki (podażowe czy popytowe) decydują o poziomie dochodu narodowego? Czy równowaga możliwa jest tylko w punkcie pełnego wykorzystania wszystkich czynników produkcji? 1

2 realna stopa procentowa KLASYCZNA TEORIA RÓWNOWAGI PRAWO RYNKÓW J. B. SAYA koszty produkcji ponoszone przez producentów są jednocześnie wynagrodzeniem za czynniki produkcji (płaca, zysk, renta), a tym samym są przeznaczone na konsumpcję. wzrost produkcji (podaży) stwarza dla siebie taki sam wzrost popytu ponieważ wartość produkcji tworzy dochody, które w całości są wydatkowane na zakup wytworzonych dóbr; ZAGREGOWANY POPYT = ZAGREGOWANA PODAŻ WNIOSKI oszczędności gromadzone przez podmioty są niczym innym jak odroczoną konsumpcją; niemożliwa ogólna nadprodukcja; niemożliwa niedostateczna produkcja; pełne wykorzystanie zdolności produkcyjnych; brak przymusowego bezrobocia Z uwagi na elastyczność realnej stopy procentowej i realnej płacy nie jest możliwe trwałe odchylenie od stanu równowagi globalnej w warunkach doskonałej konkurencji TEORIA REALNEJ STOPY PROCENTOWEJ Realna stopa procentowa stopa procentowa obowiązująca w bankach komercyjnych, skorygowana zmianami cen (nominalna stopa procentowa minus inflacja). Spadek realnej stopy procentowej Inwestycje zwiększenie popytu na kredyt, zwiększenie popytu na dobra inwestycyjne, Oszczędności zmniejszenie oszczędności, zwiększenie konsumpcji. STOPA RÓWNOWAGI STOPA RÓWNOWAGI I O s I = O s oszczędności, inwestycje 2

3 Ogólny poziom cen płaca realna STOPA RÓWNOWAGI TEORIA RYNKU PRACY Zmiana stopy procentowej koryguje niedostosowanie inwestycji i oszczędności. Wniosek: OSZCZĘDNOŚCI AUTOMATYCZNIE PRZEKSZTAŁCAJĄ SIĘ W INWESTYCJE; oszczędzanie jest zjawiskiem pozytywnym, sprzyja wzrostowi produkcji. liczba pracowników TEORIA RYNKU PRACY Bezrobocie przymusowe sytuacja w której pracownik nie jest w stanie znaleźć pracy za aprobowaną płacę Również na rynku pracy działa mechanizm korygujący ZAŁOŻENIA Os = I Popyt na pracę = podaż pracy przy poziomie równości płacy realnej z produkcyjnością krańcową i pełnym zatrudnieniem RÓWNOWAGA GLOBALNA WNIOSEK POPYT1 POPYT 0 G, t PODAŻ E* dochód narodowy jest wytwarzany w granicach pełnego wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych; krzywa podaży jest pionowa i nie zależy od przeciętnego poziomu cen rynkowych E Ymax PKB 3

4 WNIOSEK Ceny mogą zmieniać się pod wpływem zmian podaży pieniądza ale zawsze pociąga to za sobą identyczną zmianę płac nominalnych. Płace realne nie ulegają zatem zmianie. Popyt realny nie ulega zmianie Realny dochód narodowy nie ulega zmianie WNIOSEK Mechanizm elastycznych cen i płac oraz stopy procentowej w warunkach doskonałej konkurencji utrzyma realny dochód narodowy na nie zmienionym poziomie w granicach pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych. Nie istnieją nadmierne oszczędności ani nadmierne inwestycje. Gospodarka jest w stanie wchłonąć każdy rozmiar oszczędności ponieważ możliwości inwestycyjne są nieograniczone. Zmiana podaży pieniądza nie wpływa na wielkości realne (poziom produkcji i dochód narodowy). Pieniądz w gospodarce jest neutralny. KEYNESOWSKA TEORIA RÓWNOWAGI John Maynard Keynes John Maynard Keynes od 1909 roku wykładowca ekonomii na Uniwersytecie w Cambridge, w latach redaktor Economic Journal, od 1921 roku prezes wielkiego towarzystwa ubezpieczeniowego; prowadził też własne przedsiębiorstwo finansowe. W uporządkowany sposób przedstawił popytową teorię dochodu narodowego (tzw. teoria Keynesa). Był doradcą rządu brytyjskiego w czasie I Wojny Światowej. Uczestniczył w konferencji wersalskiej jako doradca Lloyda George a. Wywołał znaczne poruszenie opuszczając konferencję w proteście przeciw nałożeniu reparacji wojennych na Niemcy. Jeden z twórców Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju. Główne prace: A Treatise on Money (t. 1 The Pure Theory of Money, 1930; t. 2 The Applied Theory of Money, 1930); Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza (1936, wydanie polskie 1956). TEZY KEYNESA RÓWNOWAGA OGÓLNA Prawo Saya jest niesłuszne mechanizm napędzający działalność gospodarczą nie jest związany z wytwarzaniem i otrzymywaniem dochodu ale z jego wydawaniem (to co jeden wyda, drugi zarobi). W gospodarce nie ma doskonałej konkurencji ceny i płace są w wysokim stopniu sztywne. Krzywa podaży jest odwróconą literą L. Jeżeli spada globalny popyt, spada również produkcja (realny dochód narodowy) a ceny pozostają stałe. P POPYT0 POPYT1 G, t E E* PODAŻ LUKA RECESYJNA PKB 4

5 TEZY KEYNESA Tylko spadek cen poszczególnych dóbr zwiększa ich popyt; spadek cen wszystkich dóbr nie zwiększa popytu. Możliwa jest równowaga przy bardzo różnym stopniu wykorzystania czynników produkcji (w szczególności przy różnym bezrobociu). Jeżeli efektywny popyt konsumpcyjny i inwestycyjny będzie wzrastał w wystarczającym stopniu, będzie wzrastał dochód narodowy i będzie zmniejszało się bezrobocie. Dopiero gdy gospodarka osiągnie stan pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych, dalsze zwiększanie popytu będzie powodowało wzrost cen, a nie dochodu realnego. TEZY KEYNESA Mechanizm rynkowy jest niedoskonały samoczynnie nie jest w stanie zapewnić ani pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych ani pełnego zatrudnienia. Konieczne jest wspieranie tego mechanizmu przez zwiększenie konsumpcji i inwestycji oraz wydatków rządowych. TEZY KEYNESA Oszczędności są stałym procesem, który zmienia się powoli w czasie, pod wpływem poważniejszych zmian w wysokości otrzymywanych dochodów. Inwestycje charakteryzują się bardzo dużą zmiennością, gdyż narażone są na: zmiany oczekiwań przedsiębiorców, zmiany popytu, zmiany cen, zmiany stopy procentowej. Nie ma automatyzmu w przekształcaniu się oszczędności w inwestycje. CO DECYDUJE O WYDATKACH KONSUMPCYJNYCH I INWESTYCYJNYCH? PKB = K+ I + G PKB = DDL + A m + N z + T B t G + B t = T DDL = O L + K O s = O L + A m + N z K+ I + G = DDL + A m + N z + T B t K+ I = DDL + A m + N z K+ I = O L + K + A m + N z K + I = O s + K I = Os ROZBIEŻNOŚCI MIĘDZY OSZCZĘDNOŚCIAMI A INWESTYCJAMI EX ANTE O s > I mechanizm depresyjny wzrost oszczędności zmniejszenie konsumpcji spadek sprzedaży, wzrost zapasów zniechęcenie przedsiębiorców do dalszego inwestowania, zmniejszenie produkcji, spadek zatrudniania, spadek dochodów zmniejszenie inwestycji RECESJA O s < I spirala ekspansji spadek oszczędności wzrost konsumpcji wzrost produkcji, wzrost inwestycji OŻYWIENIA... EX POST I = O s OSZCZĘDNOŚCI A INWESTYCJE Skoro oszczędności są nadwyżką dochodów nad konsumpcją a inwestycje nadwyżką bieżącej produkcji, która nie została skonsumowana. Inwestycje przez zmianę poziomu dochodu narodowego uruchamiają proces dostosowawczy oszczędności 5

6 wzrost inwestycji wzrost popytu na dobra kapitałowe wzrost produkcji wzrost zatrudnienia wzrost dochodów wzrost konsumpcji (i oszczędności) wzrost produkcji wzrost zatrudnienia wzrost dochodów Y = m i I wskaźnik, który pokazuje o ile przyrośnie dochód narodowy jeśli inwestycje w gospodarce przyrosną o jedną jednostkę Krańcowa skłonność do oszczędzania KSO = O/ Y jest to relacja która pokazuje o ile przyrosną oszczędności jeżeli dochód przyrośnie o jedną jednostkę, Krańcowa skłonność do konsumpcji KSK = K/ Y jest to relacja która pokazuje o ile przyrośnie konsumpcja jeżeli dochód przyrośnie o jedną jednostkę Y = O + K / Y Y/ Y = O/ Y + K/ Y 1 = O/ Y + K/ Y KSO + KSK = 1 I = KSK = 0,8 KSO = 0,2 Y =? (a 1 ) (a 2 ) (a 3 ) (a 4 ) itd... Y = =? = a 1 + a 2 + a 3 + +a n a 1 =?a 2 a n =?a 1 a 1 = = I q = 0,8 = KSK Σ = Y Y = 1/(1-KSK) * I Y = m i I m i = 1/(1-KSK) KSO + KSK = 1 KSO = 1 - KSK mi = 1/KSO Wielkość m i jest rosnącą funkcją krańcowej skłonności do konsumpcji i malejącą funkcją krańcowej skłonności do oszczędzania. 6