KRYZYS FINANSOWY Wiele definicji, np.: - zaburzenie funkcjonowania rynków finansowych, któremu towarzyszą zazwyczaj spadek cen aktywów oraz upadłości dłużników i pośredników, co powoduje niezdolność rynków do alokowania kapitału w gospodarce. - oznacza sytuację, w której znaczna grupa instytucji finansowych ma zobowiązania przekraczające wartość rynkową ich aktywów, co prowadzi do runu na banki i innych przesunięć w portfelach, upadłości niektórych instytucji finansowych i interwencji rządu.
KRYZYS FINANSOWY Model Minsky ego Etap Zachowanie kredytobiorców Zachowanie banków Pierwszy Wzrost optymizmu Wzrost optymizmu Drugi Trzeci Czwarty Piąty Podwyższenie prognoz rentowności w różnych obszarach inwestycji Wzrost skłonności do zadłużania: - cel konsumpcyjny, - cel inwestycyjny, - cel spekulacyjny. Wyścig spekulacyjny Bańka spekulacyjna Tendencja do niedoszacowania ryzyka kredytowego - mniejsza awersja do ryzyka, - walka konkurencyjna, - wzrost skłonności do kredytowania podmiotów bez zdolności kredytowych.
KRYZYS FINANSOWY Dwa podejścia do kryzysów finansowych: v monetarystyczne (A. J. Schwartz, M. Friedman) Panika w sektorze bankowym jest często powodem kurczenia się podaży pieniądza, co w konsekwencji prowadzi do spadku aktywności gospodarczej v eklektyczne (C. P. Kindleberger, H. P. Minsky) Kryzys występuje, gdy objawia się jeden z wymienionych niżej czynników lub ich kombinacja: znaczny spadek cen aktywów, upadłości dużych instytucji finansowych i niefinansowych, deflacja lub dysinflacja, zaburzenia na rynkach walutowych.
RODZAJE KRYZYSÓW kryzys bankowy oznacza sytuację, w której przeważająca część sektora bankowego traci bezpieczeństwo - utożsamiane z wypłacalnością;; utratę bezpieczeństwa można odnosić zarówno do liczby upadłości (upadłości masowe), jak i udziału poszczególnych banków w rynku. Symptomem kryzysu jest wzrost należności zagrożonych oraz powstanie strat w sektorze bankowym kryzys walutowy oznacza sytuację, w której na skutek ataku spekulacyjnego, masowej wyprzedaży waluty krajowej oraz aktywów w niej wyrażonych dochodzi do silnej presji na deprecjację waluty krajowej, co w efekcie prowadzi do skokowego spadku nominalnego kursu walutowego, lub utraty rezerw walutowych w przypadku obrony kursu walutowego przez władze monetarne danego kraju kryzys zadłużenia występuje, gdy kraj nie jest w stanie obsługiwać swojego zadłużenia
CYKLE KONIUNKTURALNE Faza kryzysu: - rośnie: bezrobocie, - maleją: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny, Faza depresji: - koniec spadku, ww. wielkości pozostają na niskim poziomie, Faza ożywienia: - rosną: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny, - maleje: bezrobocie, Faza rozkwitu: - koniec wzrostu, ww. wielkości utrzymują się na wysokim poziomie. Różne koncepcje: J. M. Keynes, L. Von Mises, F. Hayek
STABILNOŚĆ FINANSOWA 1. Wiele definicji, różne koncepcje. 2. Najważniejsze atrybuty: Ø regulowanie zobowiązań przez IF; Ø racjonalność cen na rynkach kapitałowych (podstawy fundamentalne);? Ø monitorowanie rynków i szybkie wychodzenie ze stanów nierównowagi; Ø efektywna alokacja zasobów; Ø zarządzanie ryzykiem; Ø niezakłócone funkcjonowanie systemu rozliczeń.
BEZPIECZEŃSTWO RYNKU USŁUG FINANSOWYCH Stan (względny), w którym: Ø istnieją mechanizmy dopuszczające na rynek tylko IF godne zaufania; Ø możliwa jest (efektywna) ocena ryzyka związanego z uczestnikami, produktami, usługami i transakcjami; Ø istnieją mechanizmy kontroli bezpieczeństwa; Ø istnieją mechanizmy chroniące interesy uczestników rynku. BEZPIECZNY STABILNY Sieć bezpieczeństwa to ogół regulacji prawnych oraz samoregulacji mających na celu zapewnienie stabilności finansowej oraz ochronę interesów uczestników rynku ( )
BEZPIECZEŃSTWO RYNKU USŁUG FINANSOWYCH Perspektywa władzy publicznej: Ø IF wypełniają prawidłowo zadania na rzecz gospodarki narodowej; Ø kompetencje i odpowiedzialność IF są jasno określone; Ø w przypadku zjawisk o charakterze kryzysowym nie ma politycznych przeszkód w podejmowaniu działań interwencyjnych.
BEZPIECZEŃSTWO RYNKU USŁUG FINANSOWYCH Perspektywa sieci bezpieczeństwa: Ø możliwa jest ocena ryzyka związanego z funkcjonowaniem IF; Ø istnieją mechanizmy pozwalające na interwencję w przypadku stwierdzenia, że ryzyko danego podmiotu nie jest akceptowalne; Ø upadłości IF zdarzają się sporadycznie.
BEZPIECZEŃSTWO RYNKU USŁUG FINANSOWYCH Perspektywa klientów instytucjonalnych: Ø istnieją mechanizmy dopuszczające na rynek tylko IF godne zaufania; Ø możliwa jest (efektywna) ocena ryzyka związanego z uczestnikami, produktami, usługami i transakcjami.
BEZPIECZEŃSTWO RYNKU USŁUG FINANSOWYCH Perspektywa klientów indywidualnych: Ø istnieją mechanizmy dopuszczające na rynek tylko IF godne zaufania; Ø możliwa jest (efektywna) ocena ryzyka związanego z uczestnikami, produktami, usługami i transakcjami; Ø usługi finansowe są dopasowane do potrzeb i możliwości klienta indywidualnego; Ø istnieją mechanizmy obronne w sytuacjach niewypłacalności pośredników finansowych.
BEZPIECZEŃSTWO RYNKU USŁUG FINANSOWYCH Rozwiązania instytucjonalnoprawne Samoregulacja Bezpieczeństwo rynku usług finansowych Dyscyplina rynkowa Świadomość finansowa Źródło: M. Iwanicz-Drozdowska, Bezpieczeństwo rynku usług finansowych, SGH 2008.
RYZYKO SYSTEMOWE Ryzyko wystąpienia zakłóceń w funkcjonowaniu systemu finansowego, które może mieć poważne negatywne skutki dla sfery realnej gospodarki. Niebezpieczeństwo, iż niezdolność jednego z uczestników rynku (biorącego udział w systemie płatności) do wywiązania się ze zobowiązań spowoduje niezdolność do wywiązania się ze zobowiązań przez innych uczestników rynku (i systemu płatności). W wyniku reakcji łańcuchowej może to prowadzić do poważnych zakłóceń w funkcjonowaniu systemu finansowego danego kraju lub wielu krajów.
KRYZYSY GOSPODARCZE W HISTORII Wybrane kryzysy przed 2007 r.: Tulipomania (1636-1637), Wielki Kryzys (1929 1933), Kompania Mórz Południowych (1720), Kryzysy naftowe (1973-1982), Azjatycki kryzys finansowy (1997), Pęknięcie bańki internetowej (2001).
LITERATURA OBOWIĄZKOWA DO WYKŁADU 2. 1. Iwanicz-Drozdowska M., Bezpieczeństwo rynku usług finansowych, Wydawnictwo Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa 2008, rozdziały 1 i 2. 2. Jurkowska-Zeidler A., Bezpieczeństwo rynku finansowego w świetle prawa Unii Europejskiej, Oficyna Wolters Kluwer, Warszawa 2008, rozdział 2. 3. Morawski W., Kronika kryzysów gospodarczych, Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2003.
Ćwiczenia 19.10 Sala 502 E, godz. 9.45 1. System finansowy w Polsce: wydarzenia 1989-1990, historia po 1989 r., sytuacja bieżąca, perspektywy, najpoważniejsze problemy. 2. Kryzysy gospodarcze w historii. 3. F. Keynes vs szkoła austriacka w kontekście problemu stabilności systemu finansowego.