Inżynieri Rolniz 1(126)/2011 WPŁYW SKŁDU SUROWCOWEGO MIESZNEK I DK-G N EFEKTYWNOŚĆ PROCESU GRNULOWNI Ryszrd Kulig, Stnisłw Skoneki, Jnusz Lskowski Ktedr Eksplotji Mszyn Przemysłu Spożywzego, Uniwersytet Przyrodnizy w Lublinie Streszzenie. W pry przedstwiono wyniki bdń wpływu udziłu jęzmieni oplewionego i ngiego orz ows ngiego w miesznkh i DK-G n prmetry proesu grnulowni. Stwierdzono, iż średnie wrtośi wytrzymłośi kinetyznej grnultu whły się w przedzile od 89,22 do 96,21%. Ntomist średnie nkłdy energii grnulowni mieśiły się w przedzile od 135,82 do 160,52 kj kg -1. Słow kluzowe: grnulownie,, DK-G, jęzmień ngi, owies ngi. Wykz oznzeń G g gęstość grnultu w stnie zsypnym [kg m -3 ], E jednostkowe nkłdy energii ieplnej [kj kg -1 ], E p jednostkowe nkłdy energii prsowni [kj kg -1 ], P DI wytrzymłość kinetyzn grnultu [%], α i przyjęty poziom istotnośi. Wstęp pełnowrtośiowyh miesznek pszowyh dl drobiu bzuje w głównej mierze n pszeniy i kukurydzy. Niemniej jednk, w osttnih lth obserwuje się zwiększone zinteresownie wykorzystniem do tego elu innyh zbóż, w tym przede wszystkim nieoplewionyh form jęzmieni i ows [Gąsiorowsk i Cybulsk 2006; 2006b]. Wyniki bdń żywieniowyh przeprowdzonyh w tym zkresie wskzują, że surowe te użyte w odpowiedniej dwe mogą być w pewnym zkresie substytutem pszeniy [Svihus i Gullord 2002; Kosierdzk i Fbijńsk 2003]. Tk wię pojwi się reln szns n zmniejszenie kosztów wytwrzni psz w wyniku zstępowni drogih komponentów miesznek (tkih jk pszeni) tńszymi surowmi lterntywnymi. Mją n uwdze powyższe orz fkt, iż przemysłow hodowl drobiu opier się n skrminiu psz w posti grnulownej, zhodzi potrzeb przeprowdzeni kompleksowyh bdń nd efektywnośią proesu glomerowni iśnieniowego miesznek o różnym skłdzie surowowym [riggs i in. 1999]. Stąd też elem niniejszej pry było określenie wpływu zwrtośi jęzmieni oplewionego i ngiego orz ows ngiego n prmetry proesu grnulowni miesznek i DK-G. 123
Ryszrd Kulig, Stnisłw Skoneki, Jnusz Lskowski Metodyk i przebieg bdń Do bdń wykorzystno trzy kombinje miesznek DK-strter () orz DK-grower (DK-G), któryh skłd surowowy opierł się n kukurydzy i poekstrkyjnej śruie sojowej. Zsdniz różni pomiędzy poszzególnymi miesznkmi poległ n zmiennym wykorzystniu jęzmieni oplewionego, jęzmieni ngiego orz ows ngiego (tb. 1). Pondto w skłdzie miesznek znjdowł się olej sojowy, fosforn, kred, sól pstewn i premiks. Tbel 1. Udził proentowy głównyh surowów w miesznkh poddwnyh grnulowniu Tble 1. The perent shre of min rw mterils in mixes subjet to grnultion Surowie Zwrtość surow w miesznkh [%] Zwrtość surow w miesznkh DK-G [%] Kukurydz 26 27 27 31 32 32 P. śrut. sojow 30,5 30 30 22 22 22 Jęzmień oplewiony 36 - - 35 - - Jęzmień ngi - 36 - - 35 - Owies ngi - - 36 - - 35 Wszystkie kombinje miesznek zostły zbilnsowne pod względem wrtośi pokrmowej, wymgnej dl tego rodzju psz. Surowe whodząe w skłd miesznek śrutowno w rozdrbnizu bijkowym typu H-950 wyposżonym w sito o średniy otworów 3mm. Po rozdrobnieniu mterił bdwzy doprowdzno do stłej wilgotnośi 14%. Złożoną wilgotność surow uzyskiwno poprzez nwilżnie wodą o temperturze otozeni (21 o C). Do surow o wilgotnośi mniejszej od wymgnej (poddwnego mehniznemu mieszniu) dodwno odpowiednią ilość wody w posti mgły rozpylnej pistoletem. Cłość bdń przeprowdzono w lbortorium Ktedry Eksplotji Mszyn Przemysłu Spożywzego UP w Lublinie przy wykorzystniu grnultor firmy mndus Khl typ L-175. Prsownie mteriłu odbywło się w ukłdzie robozym płsk mtry (średni knłów 5 mm i długość 30 mm) i obrotowe rolki wytłzjąe. Szzegółowy opis wyposżeni stnowisk wrz z metodyką określni nkłdów energii ieplnej i elektryznej przedstwiono w pry [Kulig i Lskowski 2002]. Proes grnulowni prowdzono z zstosowniem kondyjonowni prowego. dne surowe przed prsowniem doprowdzno do tempertury 80 o C poprzez trktownie mteriłu prą wodną o iśnieniu 400 kp. dni wytrzymłośi kinetyznej grnultu, po zsie 30 minut od jego wytworzeni, przeprowdzono według PN R 64834/98 n testerze Pfost. Ntomist pomiry gęstośi grnultu w stnie zsypnym przeprowdzono zgodnie z PN-ISO 7971-2:1998. nlizę zleżnośi pomiędzy skłdem surowowym miesznek prmetrmi proesu grnulowni wykonno przy wykorzystniu proedur sttystyznyh zwrtyh w progrmie STTISIC, przyjmują z kżdym rzem poziom istotnośi α i = 0,01. N rysunkh przedstwiono wyniki nlizy istotnośi różni pomiędzy średnimi wrtośimi bdnego prmetru w odniesieniu do poszzególnyh miesznek (test Tukey). Miesznki, 124
Wpływ skłdu surowowego... które różnią się istotnie między sobą średnią wrtośią dnego prmetru, oznzono różnymi litermi. Wyniki bdń Średnie wyniki bdń wytrzymłośi kinetyznej grnultu bdnyh miesznek pszowyh o różnym skłdzie surowowym przedstwiono n rys. 1. DK-G 100 90 b C PDI [%] 80 70 60 50 Rys. 1. Fig. 1. Zleżność wytrzymłośi kinetyznej grnultu (P DI ) od udziłu zirn jęzmieni i ows w miesznkh i DK-G Dependene between grnulte kineti strength (P DI ) nd ots nd brley grin frtion in the nd DK-G mixes W przypdku obydwu rodzjów miesznek, zobserwowno istotny sttystyznie wzrost wrtośi wytrzymłośi kinetyznej grnultu w przypdku stosowni zboż w formie ngozirnistej. Sytuj tk może wynikć z fktu wyższej zwrtośi biłk w tyh surowh niż m to miejse w formie oplewionej. iłko jko nturlne lepiszze przyzyni się do powstwni trwłyh wiązń międzyząstezkowyh, o skutkuje wzrostem wytrzymłośi mehniznej grnultu. Njwiększą wrtośią rozptrywnego prmetru hrkteryzuje się grnult wytworzony z miesznki z udziłem jęzmieni ngiego (pond 96%), njmniejszą zś otrzymny z miesznki DK-G zwierjąej jęzmień oplewiony (89,22%). Oddziływnie skłdu surowowego n gęstość grnultu zobrzowno n rys. 2. Również w tym przypdku njwyższe wrtośi nlizownego prmetru przyjmuje produkt otrzymny przy udzile w mieszne jęzmieni ngiego (). Tk jk poprzednio jest to zpewne wynikiem wyższej zwrtośi biłk w tym surowu. Z bdń włsnyh [Kulig 2009] wynik, iż im więej biłk zwier dny surowie, tym hrkteryzuje się on wyższą wrtośią gęstośi włśiwej. Ntomist w przypdku miesznki DK-G, w odniesieniu do udziłu jęzmieni i ows ngiego, nie stwierdzono sttystyznie istotnego wpływu rodzju surow n gęstość grnultu. 125
Ryszrd Kulig, Stnisłw Skoneki, Jnusz Lskowski DK-G Gg [kg m -3 ] 640 620 600 580 560 b 540 520 Rys. 2. Fig. 2. Zleżność gęstośi grnultu w stnie zsypnym (G g ) od udziłu zirn jęzmieni i ows w miesznkh i DK-G Dependene between grnulte density in pouring ondition (G g ) nd ots nd brley grin frtion in the nd DK-G mixes Zleżność jednostkowyh nkłdów energii ieplnej od skłdu przerbinej miesznki przedstwiono n rys. 3. Średnie wrtośi prmetru whją się w przedzile od 71,52 do 85,11 kj kg -1. Uzyskne wyniki wskzują, iż brdziej wrżliwą n zminy wrtośi nlizownego prmetru jest miesznk. Przy zym njwyższe wrtośi prmetru uzyskno w odniesieniu do miesznek zwierjąyh jęzmień oplewiony. DK-G. E [kj kg -1 ] 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 b C Rys. 3. Fig. 3. Zleżność jednostkowyh nkłdów energii ieplnej (E ) od udziłu zirn jęzmieni i ows w miesznkh i DK-G Dependene between unit therml energy expenditures (E ) nd ots nd brley grin frtion in the nd DK-G mixes Jednostkowe nkłdy energii prsowni uzyskne podzs grnulowni miesznek o różnym skłdzie surowowym zilustrowno n rys. 4. Jk wynik z uzysknyh dnyh, 126
Wpływ skłdu surowowego... średnie wrtośi nlizownego prmetru mieszzą się w przedzile od 56,81 do 89,72 kj kg -1. DK-G. EP [kj kg -1 ] 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 b C Rys. 4. Fig. 4. Zleżność jednostkowyh nkłdów energii prsowni (E p ) od udziłu zirn jęzmieni i ows w miesznkh i DK-G Dependene between unit pressing energy expenditures (E p ) nd ots nd brley grin frtion in the nd DK-G mixes Njwiększe wrtośi prmetru odnoszą się do miesznki zwierjąej w skłdzie owies ngi. Sytuj tk wynik prwdopodobnie z fktu, iż mterił ten hrkteryzuje się njniższym nwilżeniem po kondyjonowniu (njniższ wrtość zużyi pry wodnej w elu osiągnięi tempertury 80 o C). W konsekwenji skutkuje to tym, iż w zsie przetłzni mteriłu przez otwory mtryy w njmniejszym stopniu zhodzi redukj wrtośi współzynnik tri. Wnioski N podstwie przeprowdzonyh bdń możn przedstwić nstępująe wnioski: 1. Wytrzymłość kinetyzn grnultu orz jego gęstość przyjmują wyższe wrtośi w przypdku wykorzystni w miesznkh surowów zbożowyh w formie nieoplewionej. W odniesieniu do jęzmieni dl wytrzymłośi kinetyznej wzrost ten wynosi średnio 5 punktów proentowyh. Ntomist gęstość gotowego produktu wzrst przeiętnie o 10%. 2. Njwyższe wrtośi nkłdów energii ieplnej ponoszone są podzs kondyjonowni miesznek zwierjąyh w skłdzie jęzmień oplewiony. Jednoześnie mterił ten hrkteryzuje się njniższą wrtośią jednostkowyh nkłdów energii zpotrzebownej n jego prsownie. 3. Uzyskne wyniki bdń wskzują n możliwość modelowni eh wytrzymłośiowyh grnultu poprzez zminę skłdu surowowego miesznek pszowyh. 127
Ryszrd Kulig, Stnisłw Skoneki, Jnusz Lskowski ibliogrfi riggs J.L., Mier D.E., Wtkins.., ehnke K.C. 1999. Effet of Ingredients nd Proesing Prmeters on Pellet Qulity. Poultry Si. Vol. 78. s. 1464-1471 Gąsiorowsk., Cybulsk. 2006. Owies - nowe możliwośi. Por. Gosp. Nr 2. s. 20-21 Gąsiorowsk., Cybulsk. 2006b. Owies - Owies trzeb uprwić. Por. Gosp. Nr 4. s. 33 Kosierdzk I., Fbijńsk M. 2003. Owies ngi w żywieniu trzody hlewnej i drobiu Część II. Owies ngi w żywieniu kurząt brojlerów. iuletyn IHR. Nr 229. s. 329-340 Kulig R., Lskowski J. 2002. Pomiry zużyi pry wodnej w proesie kondyjonowni surowów i miesznek pszowyh, Inżynieri Rolniz. Nr 4 (24). s. 134-141 Kulig R. 2009. Wpływ proesu kondyjonowni wybrnyh surowów strązkowyh n włśiwośi fizyzne grnultu. Inżynieri Rolniz. Nr 1 (110). s. 147-155 Svihus., Gullord M. 2002. Effet of hemil ontent nd physil hrteristis on nutritionl vlue of whet, brley nd ots for poultry. niml Feed Siene nd Tehnology. Vol. 102. s. 71-92 PN-R-64834:1998. Psze dnie wytrzymłośi kinetyznej grnul. PN-ISO 7971-2:1998 - Oznznie gęstośi w stnie zsypnym THE IMPCT OF RW MTERIL COMPOSITION IN ND DK-G MIXES ON GRNULTION PROCESS EFFICIENCY bstrt. The pper presents results of the reserh on the impt of weeded nd bre brley nd bre ots ontent in nd DK-G mixes on grnultion proess prmeters. It ws observed tht men vlues of grnulte kineti strength were rnging from 89.22 to 96.21%. Wheres, verge grnultion energy expenditure vlues remined within 135.82 to 160.52 kj kg -1. Key words: grnultion,, DK-G, bre brley, bre ots dres do korespondenji: Ryszrd Kulig; e-mil: ryszrd.kulig@up.lublin.pl Ktedr Eksplotji Mszyn Przemysłu Spożywzego Uniwersytet Przyrodnizy w Lublinie ul. Doświdzln 44 20-280 Lublin 128