2. Pszenica ozima (doświadczenie specjalne opóźniony termin siewu) Pszenica ozima jest rośliną o największym areale uprawy w naszym kraju, jej powierzchnia uprawy w ostatnich latach wynosi 1,8-2,0 mln ha. Zawdzięcza to dużemu potencjałowi plonowania oraz wszechstronnemu wykorzystaniu ziarna. Forma ozima pszenicy jest podstawowym zbożem chlebowym, gdyż dzięki większej wydajności mąki jest preferowana w skupie na cele młynarsko-piekarskie. Duża część wyprodukowanego ziarna przeznaczona jest także na paszę oraz na inne cele konsumpcyjne (ciastka, makarony, itp.). W krajowym rejestrze odmian znajduje się obecnie 83 odmiany pszenicy ozimej. Połowę z nich (41 odmian) stanowią odmiany zaliczane do grupy technologicznej jakościowej (A), 32 odmiany należą do grupy chlebowej (B), 2 odmiany - na ciastka (K) oraz 8 odmian pszenicy pozostałej (grupa C). W roku 2012 zarejestrowano 9 nowych odmian, w tym 3 odmiany jakościowe i 6 odmian chlebowych. Jesienią 2011 roku w województwie łódzkim założono doświadczenia z pszenicą ozimą w trzech punktach doświadczalnych: ZDOO Lućmierz, ZDOO Masłowice i HR Strzelce. Ze względu na warunki atmosferyczne panujące zimą 2012 roku (bardzo niskie temperatury przy braku okrywy śnieżnej) odmiany wymarzły, a doświadczenia wcześniej zakończono. Ze względu na brak danych, w publikacji wykorzystano jednoroczne wyniki z doświadczeń specjalnych S z opóźnionym terminem siewu, zlokalizowanych w Lućmierzu, w Masłowicach i w Strzelcach. Termin siewu odmian, we wszystkich trzech punktach doświadczalnych, przeprowadzony był w końcu pierwszej dekady listopada. Wschody odmian w Strzelcach odnotowano pod koniec listopada, w Masłowicach w pierwszej dekadzie stycznia, a w Lućmierzu odmiany szpilkowały pod koniec stycznia, natomiast pełne wschody pojawiły się dopiero w kwietniu. Duże różnice w plonowaniu odmian były konsekwencją mrozowych uszkodzeń roślin (Tabela 8). Największe straty w obsadzie, bo około 80% martwych roślin, wystąpiły w ZDOO w Masłowicach. Plonowanie odmian w tej miejscowości było najniższe (29,0 dt/ha), a obserwacje cech w sezonie wegetacyjnym wykonywano na 13 odmianach. Odmiany: Ostka Strzelecka, Bamberka, Bockris i Jenga wymarzły prawie w 100%. Nieco lepiej odmiany przezimowały w Strzelcach i Lućmierzu i w tych miejscowościach plonowanie było na podobnym poziomie. Największą mrozoodpornością cechowały się odmiany: Smuga, Wydma, Tanacja i Ludwig. Niewielkie nasilenie chorób było wynikiem słabej zwartości łanu. Obserwowano brak wylegania w fazie dojrzałości mlecznej. Niewielkie wyleganie przed zbiorem wystąpiło tylko w Lućmierzu. Zima sezonu 2011/2012 unaoczniła niewystarczający postęp hodowlany w mrozoodporności. Na ogół jednak wyższa mrozoodporność wiąże się z obniżoną plennością. Łagodne zimy w ostatnich latach spowodowały zbagatelizowanie tej cechy, a w uprawie na znaczeniu zyskiwały odmiany dobrze plonujące o obniżonej mrozoodporności. Lista Odmian Zalecanych do uprawy (LOZ): 1. Nutka 6. Mewa 11. Skagen 2. Tonacja 7. Zyta 12. KWS Ozon 3. Ludwig 8. Muszelka 4. Wydma 9. Bamberka 5. Smuga 10. Natula 1
Tabela 1. Pszenica ozima. Odmiany badane. Rok zbioru: 2012 Rok wpisania do Rok Krajowego Odmiana włączenia Lp. Rejestru do LOZ Odmian w Polsce Kod kraju pochodzenia Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej - pełnomocnika w Polsce 1 2 3 4 3 1 Zyta 1999 2006 PL Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, 99-307 Strzelce 2 Tonacja 2001 2006 PL Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, 99-307 Strzelce 3 Smuga 2004 2011 PL DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o., Choryń 27, 64-000 Kościan 4 Wydma 2005 2008 PL Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR, Smolice 146, 63-740 Kobylin 5 Boomer 2006 PL RAGT Semences Polska sp. z o.o. ul. Sadowa 10A, 87-148 Łysomice 6 Ludwig 2006 2009 PL DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o., Choryń 27, 64-000 Kościan 7 Ostka Strzelecka 2006 PL Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, 99-307 Strzelce 8 Akteur 2007 PL DSV Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, 62-100 Wągrowiec 9 Figura 2007 PL DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, 64-000 Kościan 10 Bamberka 2009 2011 PL Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, 99-307 Strzelce 11 Bockris 2010 PL Saaten - Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, 62-100 Węgrowiec 12 Nutka 2001 2006 PL Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, 99-307 Strzelce 13 Garantus 2007 PL RAGT Semences Polska sp. z o.o. ul. Sadowa 10A, 87-148 Łysomice 14 Jenga 2008 PL Saaten - Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, 62-100 Węgrowiec 15 Mulan 2008 PL Saaten - Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, 62-100 Węgrowiec 16 Muszelka 2008 2010 PL DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, 64-000 Kościan 17 KWS Ozon 2010 2013 PL KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, 57-150 Prusy 2
Tabela 2. Pszenica ozima. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2012 Miejscowość SDOO Lućmierz SDOO Masłowice HR Strzelce Powiat Zgierski Wieluński Kutnowski Kompleks rolniczej przydatności gleby żytni dobry żytni bardzo dobry pszenny dobry Klasa bonitacyjna gleby IV b III b II a ph gleby w KCl 5,1 7,3 6,3-6,6 Przedplon pszenżyto ozime gorczyca burak cukrowy Data siewu (dzień, m-c, rok) 10.11.11 10.11.11 11.11.11 Obsada nasion (szt/m 2 ) 550 500 400 Data zbioru (dzień, m-c, rok) 02.08.12 03.08.12 10.08.12 Nawożenie mineralne N (kg/ha) 134 160 174 P 2 O 5 (kg/ha) 40 30 45 K 2 O (kg/ha) 90 90 90 Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi na poziomie a 2 (l/ha) Florovit 0,75 l Aminoplant 1,5 l Środki ochrony roślin Florovit 1,0 l Florovit 1,0 l Siarczan Magnezu + Plonvit Z + Tytanit 6,0 kg + 1,0 l + 200 ml Zaprawa nasienna (nazwa) Oxafun T 65 Oxafun T 65 Kinto Duo 080 FS Herbicyd Insektycyd (nazwa,dawka/ha) (nazwa,dawka/ha) Attribut 70 WG 60 g Mustang 306 SE 0,4 l Starane Super 101 SE 0,4 l Karate Zeon 050 CS 0,1 lx2 Sumi-Alpha 050 EC 0,25 l Mustang Forte 195 SE - 1,0 l Karate Zeon 050 CS 0,1 l Fastac 100 EC 0,12 l Maraton 375 SC 4,0 l Fungicyd- pierwszy zabieg (nazwa,dawka/ha) Zenit 575 EC 1,0 l Sarfun 500 SC 0,1 l Capalo 337,5 SE 1,0 l Fungicyd drugi zabieg (nazwa,dawka/ha) Acanto 250 SC 1,0 l Artea 330 EC 0,5 l Swing Top 183 SC 0,6 +0,4 l Regulator wzrostu (nazwa,dawka/ha) Cerone 480 SL 0,75 l Moddus 250 EC + Antywylegacz płynny 675 SL 0,2 l + 0,8 l 3
Tabela 3. Pszenica ozima. Warunki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2012 Lp. Cecha Lućmierz Masłowice Strzelce 1 Stan roślin przed zimą (skala 9 o ) 9,0 9,0 9,0 2 Stan roślin po zimie (skala 9 o ) 3,1 3,5 4,0 3 Martwe rośliny (%) 40,4 78,3 4 Termin kłoszenia (dzień, m- c) 10.06 10.06 09.06 5 Termin dojrzałości woskowej (dzień, m- c) 13.07 16.07 6 Wysokość roślin (cm) 78,9 82,5 78,3 7 Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 o ) 9,0 9,0 8 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 o ) 8,8 9,0 9 Porażenie przez mączniaka (skala 9 o ) 8,1 8,0 8,4 10 Porażenie przez rdzę brunatną (skala 9 o ) 9,0 8,3 8,3 11 Porażenie przez septoriozę liści (skala 9 o ) 8,4 7,9 8,1 12 Porażenie przez septoriozę plew (skala 9 o ) 8,0 8,5 13 Masa 1000 ziaren (g) 42,7 38,3 14 Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 12,6 13,8 15,5 15 Plon ziarna (dt z ha) 58,4 29,0 60,5 Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian Skala 9 o : 9 - oznacza stan najkorzystniejszy, 1 - oznacza stan najmniej korzystny 4
Tabela 4 Pszenica ozima. Plon ziarna odmian w miejscowościach (%wzorca). Rok zbioru: 2012 Odmiana Mrozoodporność Lućmierz Masłowice Strzelce Wzorzec, dt z ha 58,4 29,0 60,5 1 Zyta 2,5 88 64 125 2 Tonacja 5,5 95 168 150 3 Smuga 5,5 123 267 143 4 Wydma 4,5 120 252 118 5 Boomer 3 101 65 79 6 Ludwig 4 120 238 128 7 Ostka Strzelecka 4,5 71 0 92 8 Akteur 3,5 119 118 113 9 Figura 4,5 111 52 101 10 Bamberka 3,5 76 0 91 11 Bockris 2,5 108 0 44 12 Nutka 3 115 175 126 13 Garantus 3 77 51 80 14 Jenga 3 67 0 38 15 Mulan 3 90 48 106 16 Muszelka 3 98 52 67 17 KWS Ozon 3,5 121 149 100 wzorzec wszystkie badane odmiany 5
Tabela 6 Pszenica ozima. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby na przeciętnym poziomie agrotechniki a 1 (odchylenia od wzorca). Liczba Mączniak Rdza brunatna Septorioza liści Septorioza plew Lp. Odmiana lat badań 2012 2012 2012 2012 Wzorzec, (skala 9 o ) 8,2 8,5 8,1 8,3 1 Zyta 1-0,6-0,2 0,3 0,1 2 Tonacja 1-0,5-0,1 0,2 0,3 3 Smuga 1-0,1-0,3-1,0 0,4 4 Wydma 1-0,3-0,2-0,4 0,4 5 Boomer 1 0,2 0,5 0,2-0,4 6 Ludwig 1 0,0 0,1 0,0 0,6 7 Ostka Strzelecka 1-0,2 0,0 0,0-0,5 8 Akteur 1-0,6 0,1 0,1 0,4 9 Figura 1 0,3 0,0 0,0 0,2 10 Bamberka 1 0,8 0,2 0,5-1,3 11 Bockris 1 0,6 0,5 0,4 0,0 12 Nutka 1-0,6-0,3 0,0 0,2 13 Garantus 1 0,4-0,2 0,0-0,8 14 Jenga 1-0,4 0,5 0,5-1,5 15 Mulan 1 0,2 0,5 0,1 0,0 16 Muszelka 1 0,6-0,4-0,1-1,1 17 KWS Ozon 1 0,6 0,2-0,1 0,5 Liczba doświadczeń 3 3 3 3 Wzorzec: w roku 2012 wszystkie badane odmiany. Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Septorioza plew określona tylko w dwóch punktach: w ZDOO w Masłowicach i ZDOO w Lućmierzu. W ZDOO w Masłowicach choroby oceniono na 13 odmianach. Brak oceny porażenia chorobami na 4 wymarzniętych odmianach: Bockris, Ostka Strzelecka, Jenga, Bamberka 6
Tabela 7 Pszenica ozima. Ważniejsze właściwości rolniczo użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Wyleganie (skala 9 o ) Liczba w fazie Lp. Odmiana lat przed zbiorem dojrzałości mlecznej badań Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziaren (g) 2012 2012 2012 2012 Wzorzec, (skala 9 o ) 9,0 8,9 80 40,5 1 Zyta 1 0,0-0,5 12 4,1 2 Tonacja 1 0,0 0,1 7 5,4 3 Smuga 1 0,0-0,4 3 1,7 4 Wydma 1 0,0 0,1 1-0,3 5 Boomer 1 0,0 0,1-11 -5,0 6 Ludwig 1 0,0-0,3 16 4,8 7 Ostka Strzelecka 1 0,0 0,1 1-0,5 8 Akteur 1 0,0 0,1 3-0,8 9 Figura 1 0,0 0,0 4 1,8 10 Bamberka 1 0,0 0,1-6 2,8 11 Bockris 1 0,0 0,1-3 7,5 12 Nutka 1 0,0 0,1 6 2,8 13 Garantus 1 0,0 0,1-6 -8,2 14 Jenga 1 0,0 0,1-11 -8,9 15 Mulan 1 0,0 0,1-2 -0,6 16 Muszelka 1 0,0 0,1-18 -4,9 17 KWS Ozon 1 0,0 0,1-5 3,2 Wzorzec: w roku 2012 wszystkie badane odmiany Wyniki oceny wylegania i MTZ pochodzą tylko z dwóch punktów: w ZDOO w Masłowicach i ZDOO w Lućmierzu. W ZDOO w Masłowicach cechy oceniano na 13 odmianach. Brak ocen na 4 wymarzniętych odmianach: Bockris, Ostka Strzelecka, Jenga, Bamberka. 7
Tabela 8 Pszenica ozima. Przezimowanie odmian w poszczególnych punktach doświadczalnych w 2012 roku. Lp. Odmiana Stan roślin po zimie (skala 9 o ) Procent martwych roślin (%) Lućmierz Masłowice Strzelce Lućmierz Masłowice Strzelce 1 Zyta 2,0 3,3 6,0 50 92 2 Tonacja 3,3 5,5 6,5 34 75 3 Smuga 5,3 6,8 7,5 4 7 4 Wydma 5,0 6,5 6,0 6 13 5 Boomer 2,5 3,3 3,0 64 92 6 Ludwig 5,0 6,0 4,0 5 31 7 Ostka Strzelecka 2,0 1,5 4,0 79 99 8 Akteur 3,3 2,5 3,5 24 89 9 Figura 3,3 2,8 3,0 20 94 10 Bamberka 2,3 2,0 3,0 79 99 11 Bockris 3,3 2,3 1,5 21 99 12 Nutka 3,5 4,3 6,0 23 70 13 Garantus 1,5 2,5 2,0 90 96 14 Jenga 1,3 1,0 2,5 90 100 15 Mulan 2,3 2,5 3,5 50 96 16 Muszelka 2,8 2,8 2,5 28 95 17 KWS Ozon 3,5 3,8 4,0 20 86 Procent martwych roślin oceniono tylko w dwóch punktach: w ZDOO w Masłowicach i ZDOO w Lućmierzu. 8