3. Żyto ozime oprac. inż. Monika Kaczmarek

Transkrypt

1 3. Żyto ozime oprac. inż. Monika Kaczmarek Na podstawie badań GUS, powierzchnia uprawy żyta ozimego w 2017 roku w Polsce wynosiła około 0,9 mln ha, co stanowi 12,9 % ogólnej powierzchni zasiewów zbóż w Polsce. Żyto ze wszystkich zbóż ozimych ma najmniejsze wymagania glebowe, wyróżnia się mrozoodpornością oraz okresową wytrzymałością na niedobór wody. Charakteryzuje się też dużą odpornością na choroby grzybowe. Ziarno żyta wykorzystuje się głównie do celów paszowych ale także młynarskich, do produkcji alkoholu i biopaliwa również rekomendowane jest do upraw ekologicznych. Wszystkie cechy żyta i możliwość uzyskiwania wysokiego plonowania, nawet na glebach lekkich, sprawiają że zainteresowanie uprawą żyta systematycznie rośnie. W 2017 roku Krajowy Rejestr (KR) obejmował 65 odmian (stan na ), w tym 64 przeznaczone do uprawy na ziarno i 1 odmianę na zielonkę - Pastar. W KR przeważają odmiany mieszańcowe nad populacyjnymi, jest też odmiana syntetyczna. W województwie łódzkim, w sezonie 2016/2017, badano 20 odmian żyta ozimego: 7 populacyjnych i 13 mieszańcowych (tabela 1). Doświadczenia przeprowadzono z wykorzystaniem zaplecza badawczego COBORU w Sulejowie, Lućmierzu i Masłowicach. Odmiany testowano na dwóch poziomach agrotechniki przeciętnym (a1) i intensywnym (a2). Szczegółowe warunki polowe doświadczeń przedstawiono w tabeli 2. Siewy przeprowadzono w ostatniej dekadzie września we wszystkich trzech stacjach. Nawożenie azotowe stosowano w dwóch terminach, przedsiewnie i pogłównie. Na przeciętnym poziomie agrotechniki łącznie wysiano od 80 do 107 kg N/ha, zaś na poziomie intensywnym zużyto odpowiednio o 40 kg/ha azotu więcej. Nawożenie potasowe wahało się w granicach od 60 do 106,2 kg/ha. Dawka nawozu fosforowego wynosiła: w Masłowicach 30 kg/ha, w Lućmierzu 20,9 kg/ha i w Sulejowie 55 kg/ha. Zgodnie z metodyką COBORU na intensywnym poziomie agrotechnicznym dokarmiano rośliny dolistnymi preparatami wieloskładnikowymi i prowadzono ochronę przeciwko chorobom grzybowym. Dodatkowo, ze względu na zwiększone nawożenie azotowe na poziomie a2 użyto regulatora wzrostu. W doświadczeniach porejestrowych regionu łódzkiego w 2017 roku średni plon żyta ozimego na poziomie przeciętnym wyniósł 82,1 dt/h a na intensywnym 100,2 dt/ha (tabela 5). Najwyższy plon żyta ozimego uzyskano w Sulejowie, gdzie na poziomie a1 średni plon ziarna wynosił 98,0 dt/ha. Niższy plon uzyskano w Masłowicach 74,0 dt/ha oraz Lućmierzu 74,3 dt/ha (tabela 4). Odmiany populacyjne plonowały na wyrównanym poziomie poniżej wzorca, natomiast w grupie odmian mieszańcowych prawie wszystkie przekroczyły wzorzec. W roku 2017 największym plonowaniem wyróżniała się odmiana badana pierwszy rok KWS Binnto, natomiast w ostatnim trzyleciu i dwuleciu bardzo dobre plonowanie uzyskały SU Nasri, KWS Livado, KWS Daniello i SU Performer. Większe nawożenie azotowe oraz ochrona przed patogenami i wyleganiem na poziomie a2 przyczyniło się do zwiększenia plonu żyta ozimego średnio aż o 18,1 dt/ha. Największy przyrost plonu w wyniku intensywnej uprawy uzyskała odmiana SU Performer średnio o 23,1 dt/ha. W roku 2017 porażenie żyta przez choroby było zróżnicowane (tabela 6). Odporność na mączniaka utrzymują odmiany SU Promotor, SU Performer i SU Nasri. Największa odporność na rdzę brunatną cechuje odmiany Dańkowskie Granat i KWS Daniello a najbardziej podatne na tą chorobę były odmiany SU Stakkato i Poznańskie. Rynchosporioza wywołała najsilniejsze porażenie u odmiany Dańkowskie Rubin natomiast najsłabiej porażone były odmiany mieszańcowe KWS Livado i i SU Nasri. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe zawarto w tabeli 7. Odmianą najbardziej odporną na wyleganie był Tur, najmniejszą odporność na wyleganie miała odmiana Dańkowskie Granat.

2 Średnia wysokość roślin w 2017 roku była niższa niż za wielolecie na dwóch poziomach agrotechniki. Najwyższymi odmianami były Antonińskie oraz Dańkowskie Hadron, najniższymi SU Performer i SU Stakkato. Najdorodniejsze ziarno na obydwu poziomach uzyskały odmiany Dańkowskie Hadron i KWS Binnto, najdrobniejsze ziarno w 2017 roku na poziomie a1 i a2 utworzyła odmiana KWS Bono. W oparciu o wyniki doświadczeń, Łódzki Wojewódzki Zespół PDO, podjął decyzję o utworzeniu dla żyta ozimego Listy Odmian Zalecanych (LOZ): 1. DAŃKOWSKIE AMBER 2. DAŃKOWSKIE GRANAT 3. DAŃKOWSKIE RUBIN 4. KWS BINNTO* 5. KWS DOLARO* 6. SU NASRI 7. SU PERFORMER *-odmiana wstępnie rekomendowana

3 Tabela 1. Żyto ozime. Odmiany badane. Rok zbioru: Rok wpisania do Krajowego Rok włączenia Adres jednostki zachowującej odmianę, Lp. Odmiana Rejestru do LZO a w przypadku odmiany zagranicznej Odmian - pełnomocnika w Polsce w Polsce Dańkowskie Amber (p) DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń, Kościan 2 Antonińskie (p) 2013 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. ul. Kasztanowa 5, Tulce 3 Dańkowskie Rubin (p) DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń, Kościan 4 Dańkowskie Granat (p) 2015 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń, Kościan 5 Poznańskie (p) 2015 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. ul. Kasztanowa 5, Tulce 6 Dańkowskie Hadron (p) 2016 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń, Kościan 7 Dańkowskie Turkus (p) 2016 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń, Kościan 8 SU Stakkato (F1) Saaten- Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, Wągrowiec 9 Tur (F1) 2013 Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR Smolice 146, Kobylin Danko Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, Kościan 10 KWS Bono (F1) KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, Prusy 11 SU Performer (F1) Saaten- Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, Wągrowiec 12 KWS Daniello (F1) 2015 KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, Prusy 13 KWS Livado (F1) 2015 KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, Prusy 14 SU Nasri (F1) R Saaten- Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, Wągrowiec 15 SU Promotor (F1) 2015 Saaten- Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, Wągrowiec 16 KWS Binnto (F1) 2016 KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, Prusy 17 KWS Dolaro (F1) 2016 KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, Prusy 18 KWS Florano (F1) 2016 KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, Prusy 19 SU Arvid (F1) 2016 Saaten- Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, Wągrowiec 20 SU Gerit (F1) 2016 Saaten- Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, Wągrowiec (p)- odm. populacyjne, (F1)- odm. mieszańcowe. R -odmiana wstępnie rekomendowana.

4 Tabela 2. Żyto ozime. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: Miejscowość Sulejów Lućmierz Masłowice Powiat Piotrkowski Zgierski Wieluński Kompleks rolniczej przydatności gleby pszenny dobry żytni dobry żytni dobry Klasa bonitacyjna gleby III a IV b IV a ph gleby w KCl 6,0 5,9 6,5 Przedplon rzepak groch groch Data siewu (dzień, m-c, rok) Obsada nasion (szt/m 2 ) Data zbioru (dzień, m-c, rok) Nawożenie mineralne N na poziomie a 1 (kg/ha) N na poziomie a 2 (kg/ha) P 2 O 5 (kg/ha) 55 20,9 30 K 2 O (kg/ha) ,2 60 Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi na poziomie a 2 (l/ha) Plonvit Opty - 4kg/ha Mikrovit Miedź 2kg/ha Tytanit -0,3kg/ha; 0,2 kg/ha Plonvit Kali 2kg/ha Agroleaf Power Total - 3 kg/ha Agroleaf Crop 5kg/ha Florovit - 2 x 2 l/ha Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Domnic 060 FS - - Herbicyd (nazwa, dawka/ha) Legato Plus 600 SC -1,5l/ha Komplet 560 SC - 0,5 l/ha Mustang 306 SE - 0,6 l/ha Atlantis 12 OD - 0,45 l/ha Boxer 800 EC 3l/ha Mustang Forte 195 SE - 1 l/ha Insektycyd (nazwa, dawka/ha) Pyrinex 480 EC -0,6 l/ha Fury 100 EW 0,1 l/ha - (tylko na poziomie a 2 ) Fungicyd- pierwszy zabieg (nazwa, dawka/ha) Boogi Xpro 400 EC - 1,2 l/ha Soligor 425 EC - 0,8 l/ha Topsin M 500 S.C. 1,4 l/ha Fungicyd drugi zabieg (nazwa, dawka/ha) Prosaro 250 EC 1 l/ha Falcon 460 EC 0,6 l/ha Soligor 425 EC - 0,8 l/ha Regulator wzrostu (nazwa, dawka/ha) Cerone 480 SL 1 l/ha Cerone 480 SL 1 l/ha Cerone 480 SL 1 l/ha

5 Tabela 3. Żyto ozime. Warunki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: Sulejów Lućmierz Masłowice Lp. Cecha a 1 a 2 a 1 a 2 a 1 a 2 1 Stan roślin przed zimą (skala 9 o ) 8,9 7,6 7,8 2 Stan roślin po zimie (skala 9 o ) 8,9 8,6 8,5 3 Martwe rośliny (%) 0,0 0,0 0,0 4 Pleśń śniegowa (skala 9 o ) 9,0 9,0 9,0 5 Termin kłoszenia (dzień, m-c) Termin dojrzałości woskowej (dzień, m-c) Wysokość roślin (cm) 158, ,6 145,5 138,8 8 Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 o ) 7,5 9,0 9,0 9,0 8,9 9,0 9 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 o ) 3,9 6,8 9,0 9,0 8,2 8,7 10 Porażenie przez mączniaka (skala 9 o ) 8,8 9,0 9,0 9,0 8,0 8,4 11 Porażenie przez rdzę brunatną (skala 9 o ) 6,2 8,5 6,9 9,0 7,3 8,2 12 Porażenie przez rynchosporiozę (skala 9 o ) 6,8 9,0 7,1 9,0 8,0 8,6 13 Porażenie przez septoriozę liści (skala 9 o ) 5,7 8,0 6,3 7,4 7,1 7,9 14 Masa 1000 ziaren (g) 32,1 36,5 38,4 40,5 34,3 35,8 15 Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 12,1 12,5 13,6 13,8 12,8 13,0 16 Plon ziarna (dt z ha) 98,0 115,2 74,3 98,4 74,0 86,9 a 1 przeciętny poziom agrotechniki; a 2 wysoki poziom agrotechniki. Skala 9 o : 9 - oznacza stan najkorzystniejszy, 1 - oznacza stan najmniej korzystny.

6 Tabela 4. Żyto ozime. Plon ziarna odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: Poziom a 1 Poziom a 2 Lp. Odmiana Sulejów Lućmierz Masłowice Sulejów Lućmierz Masłowice Wzorzec, dt z ha 98,0 74,3 74,0 115,2 98,4 86,9 odmiany populacyjne 1 Dańkowskie Amber (p) Antonińskie (p) Dańkowskie Rubin (p) Dańkowskie Granat (p) Poznańskie (p) Dańkowskie Hadron (p) Dańkowskie Turkus (p) odmiany mieszańcowe 8 SU Stakkato (F1) Tur (F1) KWS Bono (F1) SU Performer (F1) KWS Daniello (F1) KWS Livado (F1) SU Nasri (F1) SU Promotor (F1) KWS Binnto (F1) KWS Dolaro (F1) KWS Florano (F1) SU Arvid (F1) SU Gerit (F1) a 1 -przeciętny poziom agrotechniki ; a 2 - wysoki poziom agrotechniki.

7 Tabela 5. Żyto ozime. Plon ziarna odmian (%wzorca). Lata zbioru: 2017, 2016, Lp. Odmiana Plon ziarna w % wzorca Poziom a 1 Poziom a 2 Średnia Średnia Wzorzec, dt z ha 82,1 63,9 75,1 73,7 100,2 80,4 84,6 88,4 odmiany populacyjne 1 Dańkowskie Amber (p) Antonińskie (p) Dańkowskie Rubin (p) * * 4 Dańkowskie Granat (p) * * 5 Poznańskie (p) * * 6 Dańkowskie Hadron (p) Dańkowskie Turkus (p) odmiany mieszańcowe 8 SU Stakkato (F1) Tur (F1) KWS Bono (F1) SU Performer (F1) KWS Daniello (F1) * * 13 KWS Livado (F1) * * 14 SU Nasri (F1) * * 15 SU Promotor (F1) * * 16 KWS Binnto (F1) KWS Dolaro (F1) KWS Florano (F1) SU Arvid (F1) SU Gerit (F1) 107 Liczba doświadczeń Wzorzec: w roku 2017 wszystkie badane odmiany, w roku 2016 Dańkowskie Amber, Antonińskie, Dańkowskie Granat, Poznańskie, SU Stakkato, Tur, KWS Bono, SU Performer, KWS Daniello, KWS Livado, SU Nasri i SU Promotor, w roku 2015 Dańkowskie Amber, Antonińskie, Dańkowskie Rubin, SU Stakatto, Tur, KWS Bono i SU Performer. *- średnia z dwóch lat. Liczba doświadczeń dla okresu odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata jest odpowiednio mniejsza.

8 Tabela 6. Żyto ozime. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby na przeciętnym poziomie agrotechniki a 1 (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2017, Lp. Odmiana Liczba lat badań Mączniak Rdza brunatna Rynchosporioza Wzorzec (skala 9 o ) 8,4 7,9 6,8 6,9 7,3 7,4 odmiany populacyjne 1 Dańkowskie Amber (p) 3 0,1 0,1 0,2 0,2-0,6-0,3 2 Antonińskie (p) 3 0,1 0,1 0,2 0,2-0,3-0,2 3 Dańkowskie Rubin (p) 2-0,6-0,7* -0,1 0,4* -0,5-0,6 4 Dańkowskie Granat (p) 2-0,4-0,6* 0,9 0,9* -1,0-0,4 5 Poznańskie (p) 2 0,1 0,1* -1,0-0,8* -0,5-0,1 6 Dańkowskie Hadron (p) 1 0,1-0,4 - -0,5-7 Dańkowskie Turkus (p) 1-0,6-0,9 - -0,3 - odmiany mieszańcowe 8 SU Stakkato (F1) 3 0,1-0,4-1,1-0,8 0,2 0,0 9 Tur (F1) 3 0,1 0,1-0,5-0,5-0,8-0,5 10 KWS Bono (F1) 3-0,1 0,2 0,7 0,5-0,3-0,3 11 SU Performer (F1) 2 0,4 0,3* -0,1-0,6* 0,5 0,2* 12 KWS Daniello (F1) 2-0,4-0,1* 0,9 0,7* 0,2 0,5* 13 KWS Livado (F1) 2 0,1 0,1* 1,2 1,2* 0,2 0,6* 14 SU Nasri (F1) 2 0,1 0,3* -1,5-0,6* 0,7 0,6* 15 SU Promotor (F1) 2 0,4 0,4* -0,8-0,4* -0,6-0,4* 16 KWS Binnto (F1) 1-0,1-0,7-1,0-17 KWS Dolaro (F1) 1-0,1-0,4-0,9-18 KWS Florano (F1) 1-0,1-0,4-0,5-19 SU Arvid (F1) 1 0,4 - -1,3 - -0,1-20 SU Gerit (F1) 1 0,1 - -0,1-1,0 - Liczba doświadczeń Wzorzec: w roku 2017 wszystkie badane odmiany, w roku 2016 Dańkowskie Amber, Antonińskie, Dańkowskie Granat, Poznańskie, SU Stakkato, Tur, KWS Bono, SU Performer, KWS Daniello, KWS Livado, SU Nasri i SU Promotor, w roku 2015 Dańkowskie Amber, Antonińskie, Dańkowskie Rubin, SU Stakatto, Tur, KWS Bono i SU Performer. *- średnia z dwóch lat. Liczba doświadczeń dla okresu odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata jest odpowiednio mniejsza.

9 Tabela 7. Żyto ozime. Ważniejsze właściwości rolniczo użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2017, Wyleganie (skala 9 o ) Liczba Wysokość roślin Masa 1000 ziaren w fazie dojrzałości Lp. Odmiana lat przed zbiorem (cm) (g) mlecznej badań Poziom agrotechniki a 1 Wzorzec 7,5 8,2 6,0 6,1 144,8 147,5 34,9 31,9 odmiany populacyjne 1 Dańkowskie Amber (p) 3-1,0-0,2 0,2 0,3 5,4 6,1-0,7-0,8 2 Antonińskie (p) 3-1,5-0,8-0,3-0,0 17,0 14,0-0,2 0,8 3 Dańkowskie Rubin (p) 2-1,0-0,5* -0,3 0,5* 6,9 5,4* -0,6 0,1* 4 Dańkowskie Granat (p) 2-1,0-0,8* -0,3-0,5* 4,9 3,2* -0,5-0,6* 5 Poznańskie (p) 2 0,0 0,2* -0,0-0,1* 6,4 6,6* -1,3-0,7* 6 Dańkowskie Hadron (p) 1 0,0 - -0,3-10,0-1,8-7 Dańkowskie Turkus (p) 1-1,5 - -0,3-5,0-1,0 - odmiany mieszańcowe 8 SU Stakkato (F1) 3 0,5 0,5-0,5-0,7-7,6-6,7-0,0-0,0 9 Tur (F1) 3 1,5 0,8-0,0 0,4-0,3 2,2-0,3 1,1 10 KWS Bono (F1) 3 0,0-0,5-0,5-0,2-5,8-6,8-1,3-1,0 11 SU Performer (F1) 2 0,5-0,2* -0,8-0,5* -7,8-8,3* -0,6-0,7* 12 KWS Daniello (F1) 2 0,0-0,3* 0,2 0,2* -1,3-2,6* -0,6 0,5* 13 KWS Livado (F1) 2-0,5-0,0* 0,7 0,4* -0,8-0,4* -0,6-0,6* 14 SU Nasi (F1) 2 1,0 0,7* -0,0 0,2* -1,3-0,1* -0,4-0,6* 15 SU Promotor (F1) 2 1,0 0,7* -0,5-0,2* -4,8-5,2* 0,4-0,1* 16 KWS Binnto (F1) 1 0,5-1,2 - -6,0-2,6-17 KWS Dolaro (F1) 1 1,0-1,0 - -5,3-1,4-18 KWS Florano (F1) 1 1,5-1,5 - -3,5-0,2-19 SU Arvid (F1) 1-1,0 - -0,0 - -6,1-0,3-20 SU Gerit (F1) 1 0,0 - -0,8 - -5,3 - -0,6 - Liczba doświadczeń

10 cd. tabeli 7. Lp. Odmiana Liczba lat badań w fazie dojrzałości mlecznej Wyleganie (skala 9 o ) przed zbiorem Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziaren (g) Poziom agrotechniki a 2 Wzorzec 9,0 9,0 7,7 7,4 138,4 143,8 37,6 34,1 odmiany populacyjne 1 Dańkowskie Amber (p) 3 0,0 0,0 0,0 0,2 3,2 3,7-1,0-0,9 2 Antonińskie (p) 3 0,0 0,0-0,5-0,3 12,9 13,4 0,8 1,4 3 Dańkowskie Rubin (p) 2 0,0 0,0 0,5 0,4* 5,1 2,5* 0,6 0,7* 4 Dańkowskie Granat (p) 2 0,0 0,0 0,5 0,0* 4,7 2,7* -0,3-1,2* 5 Poznańskie (p) 2 0,0 0,0 0,3 0,1* 8,4 7,6* -0,5-0,7* 6 Dańkowskie Hadron (p) 1 0,0-0,0-6,6-1,7-7 Dańkowskie Turkus (p) 1 0,0-0,3-3,2-0,6 - odmiany mieszańcowe 8 SU Stakkato (F1) 3 0,0 0,0-1,2-0,5-5,8-5,2 0,7 0,3 9 Tur (F1) 3 0,0 0,0 0,5 0,3 0,9 3,3-0,7 0,7 10 KWS Bono (F1) 3 0,0 0,0-0,7-0,1-3,9-6,2-1,6-0,7 11 SU Performer (F1) 2 0,0 0,0-0,5-0,5* -6,4-6,7* 0,8 0,5* 12 KWS Daniello (F1) 2 0,0 0,0 0,0 0,2* -2,6-3,8* 0,4 0,9* 13 KWS Livado (F1) 2 0,0 0,0 0,5 0,5* -0,8-0,9* -1,4-0,8* 14 SU Nasi (F1) 2 0,0 0,0 0,3 0,2* 0,6 0,4* 0,0-1,3* 15 SU Promotor (F1) 2 0,0 0,0-0,2-0,1* -6,8-7,3* -0,5-0,5* 16 KWS Binnto (F1) 1 0,0-0,3 - -4,8-1,7-17 KWS Dolaro (F1) 1 0,0-0,5 - -2,8-0,8-18 KWS Florano (F1) 1 0,0-0,8 - -3,1 - -0,6-19 SU Arvid (F1) 1 0,0 - -0,2 - -5,4 - -1,0-20 SU Gerit (F1) 1 0,0 - -1,2 - -3,1 - -0,6 - Liczba doświadczeń *- średnia z dwóch lat. Liczba doświadczeń dla okresu odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata jest odpowiednio mniejsza.