PLAN PROFILAKTYKI XIII LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO im. Marii Piotrowiczowej w Łodzi na rok szkolny 2010/2011 dla klas: wstępnych, I-III Plan profilaktyki zatwierdzony przez radę pedagogiczną po pozytywnym zaopiniowaniu przez radę rodziców w dniu 9 września 2010r.
W rozumieniu potocznym profilaktyka oznacza zapobieganie występowaniu zjawisk niepożądanych. Według W. Okonia profilaktyka to: ogół działań zapobiegających niepożądanym zjawiskom w rozwoju i zachowaniu się ludzi. W pedagogice oznacza zapobieganie powstawaniu u dzieci niepożądanych przyzwyczajeń i postaw, błędów w uczeniu się lub postawie ciała. W tym znaczeniu profilaktyka oznacza wszelkie pożądane oddziaływanie pedagogiczne, wytwarzając bowiem jakieś wartościowe cechy, jednocześnie zapobiega powstawaniu cech niepożądanych lub ich utrwalaniu się. 1 Współczesne podejście profilaktyki obejmuje trzy stopnie działań profilaktycznych: 1. Profilaktyka pierwszorzędowa adresowana jest do grupy niskiego ryzyka, głównym jej celem jest promocja zdrowego stylu życia oraz opóźnienie wieku inicjacji zachowań ryzykownych 2. Profilaktyka drugorzędowa adresowana jest do grupy podwyższonego ryzyka, osób po inicjacji zachowań ryzykownych. Celem działań jest ograniczenie głębokości i czasu trwania dysfunkcji oraz wycofanie się z ryzykownego działania. 3. Profilaktyka trzeciorzędowa adresowana jest do grupy wysokiego ryzyka, obejmuje ona swoim zasięgiem działanie rehabilitacyjne, lecznicze oraz resocjalizacyjne, której celem jest przeciwdziałanie rozszerzaniu się degradacji społecznej oraz powrót do normalnego funkcjonowania. I. Podstawy prawne a) Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej art. 72 b) Konwencja o Prawach Dziecka 1989 art. 3, 19, 33 c) Ustawa z dnia 7 września 1991 o systemie oświaty (zapis postulujący wprowadzenie programów profilaktycznych, Dz.U. z 1996r nr 67, poz.329 z późniejszymi zmianami) d) Rozporządzenie MENiS z dnia 31 stycznia 2003r w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej, zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem e) Rozporządzenie MENiS z dnia 26 lutego 2002r w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. nr 51, poz. 458) 1 W. Okoń. Nowy Słownik Pedagogiczny, Warszawa 1998, s. 315-316 1
f) Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z dn. 24.04.1997r. g) Rozporządzenie MENiS z dnia 31.01.2002r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz.U nr 10 z 2002r., poz.96) h) Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19.08.1994r. i) Ustawa o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu z dnia 09.11.1995r. j) Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26.10.1982r. k) Krajowy Program Zapobiegania Zakażeniom HIV l) Narodowy Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych II. Cel ogólny szkolnego programu profilaktyki Ochrona ucznia przed zagrożeniami rozwoju, zaspokajaniu potrzeb psychicznych, pomocy w realizowaniu celów rozwojowych i uczenie umiejętności radzenia sobie z trudnościami w życiu. III. Cele szczegółowe szkolnego programu profilaktyki 1. Przeciwdziałanie paleniu papierosów, spożywania alkoholu 2. Przeciwdziałanie zażywaniu narkotyków i stosowaniu innych środków odurzających (m.in. tzw. dopalacze) 3. Promowanie zdrowego stylu życia 4. Kształtowanie i rozwijanie umiejętności interpersonalnych 5. Rozwijanie i wzmacnianie związków z grupą społeczną 6. Zapobieganie wagarowaniu 7. Profilaktyczny program walki ze stresem 8. Przeciwdziałanie agresji 9. Wspomaganie sfery emocjonalno-społecznej ucznia 10. Kształtowanie umiejętności poruszania się na rynku pracy 11. Profilaktyczny program zaburzeń w odżywianiu 2
Szkolny Program Profilaktyki adresowany jest do ogółu młodzieży, ale działaniami swoimi obejmuje także nauczycieli i rodziców. Realizowany jest przez cały rok, przez wszystkich członków Rady Pedagogicznej i wyspecjalizowane poradnie psychologiczno pedagogiczne oraz inne instytucje pozaszkolne. Koordynatorami działań są: pedagog szkolny, wychowawcy klas i pozostali nauczyciele. Najważniejsze działania własne szkoły w osiągnięciu celów, to: - Stworzenie przyjaznego klimatu (dobra komunikacja, osobowe relacje pomiędzy nauczycielami i uczniami, udzielanie emocjonalnego wsparcia młodzieży, szczególnie w trudnych dla nich sytuacjach); - Promowanie pozytywnych wzorców postaw i zachowań przez nauczycieli; - Kształtowanie postaw prozdrowotnych i przeciwdziałanie uzależnieniom; - Wypracowanie wspólnej polityki szkoły wobec palenia, picia alkoholu i odurzania narkotykami oraz konsekwentne jej wdrażanie (jasne określenie wymagań, co do zachowań uczniów oraz reakcji szkoły na zachowania nieprawidłowe, informowanie o tym uczniów i rodziców); - Rozpoznawanie potrzeb i trudności ucznia, jego rodziny, poszukiwanie form wsparcia; - Kierowanie uczniów zagrożonych (w porozumieniu z rodzicami) do poradni psychologiczno pedagogicznych lub innych instytucji udzielających pomocy specjalistycznej; - Budowanie dobrej współpracy z rodzicami i pozyskiwanie ich jako sprzymierzeńców działań wychowawczych oraz profilaktycznych prowadzonych przez nauczycieli; - Szkolenie się Rady Pedagogicznej w zakresie profilaktyki zagrożeń oraz umiejętności wychowawczych. Program ten opiera się na potrzebach uczniów, ich rodziców i nauczycieli. Wszystkie wyżej wymienione cele szkolnego programu profilaktyki zostały ujęte w następujących punktach: 1. Kształtowanie postaw prozdrowotnych przeciwdziałanie uzależnieniom. 2. Rozwijanie ważnych umiejętności społecznych i psychologicznych. 3. Kształtowanie postaw prozdrowotnych zapobieganie chorobom zaburzeń w odżywianiu. 4. Wybór właściwego kierunku dalszego kształcenia przeciwdziałanie bezrobociu. 3
Po przeprowadzeniu diagnozy zachowań ryzykownych wśród młodzieży naszej szkoły w roku szkolnym 2009/2010 (w postaci obserwacji, ankiet, rozmów z uczniami i rodzicami) najbardziej niepokojące okazały się: Palenie przez młodzież papierosów Eksperymentowanie ze środkami odurzającymi Spożywanie alkoholu Uczęszczanie na wagary Wulgaryzmy, agresja słowna, brak kultury osobistej i kultury słowa Brak odporności na stres Brak akceptacji i tolerancji wśród młodzieży Brak umiejętności społecznych, trudności z nawiązywaniem pozytywnych relacji z rówieśnikami Aby jeszcze lepiej zdiagnozować zachowania ryzykowne wśród młodzieży, w klasach I i II zostaną przeprowadzone ankiety (załącznik nr1 i nr2). Na podstawie wyników ankiet oraz obserwacji młodzieży systematycznie będą wdrażane poniżej opracowane punkty programu profilaktyki XIII LO. Ad.1. Kształtowanie postaw prozdrowotnych przeciwdziałanie uzależnieniom. Zadania: 1. Uświadomienie młodzieży w zakresie: - mechanizmów powstawania uzależnień; - konsekwencji uzależnień od alkoholu, nikotyny, substancji psychoaktywnych. 2. Udostępnianie informacji o specjalistycznej pomocy poza szkołą: adresach, telefonach specjalistycznych instytucji zajmujących się pomocą osobom uzależnionym. 3. Zapoznanie uczniów z przyczynami palenia papierosów, picia alkoholu, odurzania się narkotykami; 4. Przygotowanie młodzieży do obrony przed społeczną presją picia alkoholu, palenia papierosów, brania narkotyków; 5. Promowanie zdrowego stylu życia Organizowanie atrakcyjnych form spędzania wolnego czasu, np. koła zainteresowań. 4
Zachęcanie młodzieży do udziału w akcjach profilaktycznych, np Dzień bez papierosa, Światowy Dzień walki z AIDS, Sprzątanie Świata. 6. Stworzenie możliwości kontaktowania się z pedagogiem szkolnym, psychologiem. 7. Kształtowanie umiejętności odmawiania. 8. Wypracowanie spójnej polityki szkoły wobec palenia, picia alkoholu i odurzania się. 9. Kierowanie uczniów zagrożonych (w porozumieniu z rodzicami) do specjalistycznych poradni. Sposób realizacji zadań: - Szkolenia, warsztaty, prelekcje prowadzone przez pedagogów, psychologów zajmujących się problematyką uzależnień; - Zaprowadzenie tablicy informacyjnej pedagoga szkolnego dla młodzieży; - Zajęcia warsztatowo treningowe służące poznaniu samego siebie i rówieśników (asertywność, umiejętność radzenia sobie ze stresem); - Spotkania dla rodziców nt. środków odurzających, rozpoznawania objawów stanu narkotycznego oraz właściwego reagowania; - Organizacja, uczestnictwo w zajęciach sportowych, imprezach środowiskowych, ogólnoszkolnych, klasowych, konkursach, wycieczkach, itp. - Ścisła współpraca pomiędzy pedagogiem szkolnym, wychowawcami i rodzicami; - Współpraca pedagoga szkolnego z Poradnią Psychologiczno Pedagogiczną oraz Komendą Policji; - Zaangażowanie wszystkich nauczycieli w działalność edukacyjną i profityktyczną związaną z uzależnieniami. Ad.2. Rozwijanie ważnych umiejętności społecznych i psychologicznych. Zadania: 1. Poznanie sposobów komunikacji interpersonalnej. 2. Integracja zespołów klasowych. 3. Rozwijanie umiejętności współpracy, akceptacji i tolerancji. 4. Kształtowanie pozytywnego wizerunku własnej osoby. 5
5. Kształtowanie umiejętności pracy w zespole, rozpoznania ról pełnionych w zespole. 6. Zapoznanie z technikami asertywności. 7. Poszukiwanie mocnych stron, stwarzanie możliwości samorealizacji. 8. Poznanie sposobów radzenia sobie ze stresem. 9. Pomoc rodzinie w rozwiązywaniu problemów wychowawczych, emocjonalnych. 10. Zapobieganie niskiej frekwencji. Sposób realizacji zadań: - Zajęcia integracyjne dla uczniów klas I-ych, realizowane przy współpracy pedagoga szkolnego z wychowawcami; - Warsztaty nt. sposobów komunikacji interpersonalnej, asertywności, radzenia sobie ze stresem, realizowane przez pedagoga szkolnego i instytucji pozaszkolnych; - Przeprowadzanie testów/ankiet dot. umiejętności współpracy w zespole, poziomu asertywności w czasie lekcji z podstaw przedsiębiorczości; - Rozmowy indywidualne poradnictwo spotkania z pedagogiem szkolnym i psychologiem z Poradni Psychologiczno Pedagogicznej nr 2; - Udzielanie pomocy psychologicznej rodzicom w ramach działalności Poradni Psychologiczno Pedagogicznej; - Treści dotyczące ważnych umiejętności społecznych, takich, jak: odpowiedzialność, tolerancja, prawdomówność realizowane na godzinach wychowawczych przez wychowawców klas. - Systematyczna kontrola frekwencji poprzez analizę dzienników lekcyjnych - Zajęcia w ramach godzin lekcyjnych pt: stop wagarom - Dostarczanie rzetelnych informacji na temat frekwencji i postępów w nauce uczniów ich opiekunom Ad.3. Kształtowanie postaw prozdrowotnych zapobieganie chorobom zaburzeń w odżywianiu. Zadania: 1. Kształtowanie odpowiedzialności za własne zdrowie 2. Pokazanie skutków zaniedbań zdrowotnych, eksperymentowania z własnym organizmem 3. Uświadomienie młodzieży skutków anoreksji i bulimii 6
4. Zaznajomienie z charakterystycznymi objawami tych chorób 5. Zaznajomienie z negatywnymi skutkami odchudzania i niewłaściwych diet 6. Wskazanie instytucji i osób wspomagających leczenie Sposób realizacji zadań: - Zajęcia warsztatowe dla uczniów prowadzone przez specjalistów z firm szkoleniowych lub poradni psychologiczno-pedagogicznych - Zachęcanie do aktywności fizycznej, organizowanie zawodów sportowych (głównie nauczyciele w-fu) - Prowadzenie rozmów w ramach godzin wychowawczych i lekcji biologii nt. anoreksji i bulimii oraz zdrowych sposobów odżywiania - Kształtowanie w szkole klimatu sprzyjającemu dobremu samopoczuciu i akceptacji dla innych - Stopniowe wyposażanie biblioteki szkolnej i gabinetu pedagoga w fachowe materiały i publikacje dotyczące zaburzeń w odżywianiu Ad.4. Wybór właściwego kierunku dalszego kształcenia przeciwdziałanie bezrobociu. Zadania: 1. Zapoznanie z perspektywami edukacyjnymi i zawodowymi po ukończeniu szkoły średniej. 2. Umiejętność trafnego podejmowania decyzji dotyczących dalszej drogi kształcenia i rozwoju zawodowego. 3. Kształtowanie umiejętności efektywnego poszukiwania pracy. 4. Wskazanie źródeł wiedzy o rynku pracy 5. Nabywanie umiejętności prawidłowego sporządzania oferty pracy (c.v., list motywacyjny). 6. Poznanie technik autoprezentacji jak zachować się podczas rozmowy kwalifikacyjnej?. 7. Poznanie zasad komunikacji niewerbalnej mowy ciała. 8. Poznanie własnych predyspozycji zawodowych: sprecyzowanie zainteresowań. 9. Poznanie przepisów kodeksu pracy. 10. Poznanie procedur niezbędnych do założenia własnej działalności gospodarczej. 7
Sposób realizacji zadań: - Zajęcia prowadzone przez nauczyciela przedsiębiorczości; współpraca z Urzędami Pracy i Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Łodzi; - Zajęcia prowadzone przez pedagoga lub nauczycieli szkolnego nt. komunikacji interpersonalnej, autoprezentacji; - Badanie predyspozycji zawodowych, rozmowy indywidualne nt. możliwości dalszego kształcenia realizowane przez pedagoga szkolnego i Poradnię Psychologiczno Pedagogiczną; - Sporządzanie c.v. i listów motywacyjnych na lekcjach przedsiębiorczości, j. polskiego i j. obcych; - Poszukiwanie informacji o rynku pracy i możliwościach kształcenia korzystanie z internetowej bazy szkoły; Ewaluacja programu: Przebieg pracy profilaktycznej i jej efekty poddawane są systematycznej obserwacji i ocenie. Informacje zwrotne od uczniów i innych obserwatorów służą dalszemu doskonaleniu pracy i wyciąganiu wniosków na przyszłość. Sposoby i środki ewaluacji: 1. Przeprowadzanie wśród uczniów anonimowych ankiet 2. Obserwacja postępów w nauce i zachowaniu 3. Ocena samopoczucia ucznia w szkole 4. Czuwanie nad frekwencją na zajęciach szkolnych 5. Rozmowy z uczniami i rodzicami 6. Śledzenie losów absolwentów Program został zatwierdzony na Radzie Pedagogicznej i przez Komitet Rodzicielski w dniu 8
Załącznik nr 1 1. Kwestionariusz ankiety na temat alkoholu, narkotyków i nikotyny ALKOHOL 1. Czy znasz skutki picia alkoholu? 2. Czy byłeś (-aś) w towarzystwie osób pijących? 3. Czy sam kupowałeś (-aś) alkohol? 4. Czy prosiłeś (-aś) o zakup alkoholu osoby starsze od siebie? 5. Czy piłeś (-aś) alkohol? 6. Jeśli piłeś (-aś) to: PIWO / WINO WÓDKA INNE: 7. Czy byłeś (-aś) pijany (a) 8. Ile razy byłeś(-aś) pijany (a)? 1-2 RAZY 3-5 RAZY WIĘCEJ NIŻ 5 RAZY 9. Czy kiedykolwiek ktoś zachęcał Cię do picia alkoholu?, PODAJ, KTO: 10. Gdzie najczęściej spożywasz alkohol? PIJĘ ALKOHOLU PODAJ MIEJSCE: 9
11. Czy rodzice wiedzą, że pijesz alkohol? PIJĘ 12. Czy kiedykolwiek zdarzyło Ci się pić alkohol na terenie szkoły? NARKOTYKI 1. Czy znasz skutki brania narkotyków? 2. Czy w twoim środowisku znasz osoby biorące narkotyki? 3. Czy wiesz, gdzie można kupić narkotyki? 4. Czy brałeś (-aś) narkotyki? JEDEN RAZ 2-5 RAZY WIĘCEJ NIŻ 5 RAZY 5. Jeżeli kiedykolwiek brałeś narkotyki to podaj, jakiego rodzaju? 6. Czy rodzice wiedzą, że bierzesz narkotyki? BIORĘ 7. Czy kiedykolwiek ktoś zachęcał Cię do brania narkotyków?, PODAJ, KTO: 8. Czy kiedykolwiek zdarzyło Ci się zażywać narkotyki na terenie szkoły? 9. Czy kiedykolwiek na terenie szkoły lub w jej pobliżu ktoś oferował Ci kupno narkotyków? PAPIEROSY 1. Czy znasz skutki palenia papierosów? 2.. Czy zdarzyło Ci się palić papierosy? NIGDY PARĘ RAZY PALĘ REGULAR 10
3. Czy kiedykolwiek zdarzyło Ci się palić na terenie szkoły? 4. Czy kiedykolwiek ktoś zachęcał Cię do palenia papierosów? PODAJ KTO: 5. Czy rodzice wiedzą, że palisz? PALĘ 11
Załącznik nr 2 Kwestionariusz ankiety na temat agresji 1. Jak uważasz, czy w naszej szkole agresja jest częstym zjawiskiem? a) bardzo częstym b) częstym c) rzadkim d) bardzo rzadkim e) nie występuje 2. Czy chętnie uczęszczasz do szkoły? a) Tak b) Raczej tak c) Nie d) Raczej nie 3. Jakie są przyczyny Twoich nieobecności w szkole? a) Zwolnienia lekarskie, rodziców b) Wagary c) Inne (jakie?).. 4. Jeżeli zaznaczyłeś odpowiedź b to podaj z jakiego powodu? a) Niechęć do środowiska szkolnego b) Lenistwo c) Nadmierne obciążenie obowiązkami d) Inne (jakie?).. 5. Podaj, z jaką formą przemocy spotykasz się w szkole najczęściej: a) nie spotykam się z przemocą b) fizyczną (bicie, popychanie, gryzienie, szarpanie itp.) c) słowną (przezywanie, obgadywanie, izolowanie od grupy, wykluczenie, wyśmiewanie kradzież, niszczenie mienia itd.) d) inne 6. Czy boisz się kogoś z Twojej klasy? 12
a) jeżeli tak, to kogo?..... b) dlaczego?...... 7. Czy boisz się kogoś ze szkoły? a) jeżeli tak, to kogo?...... b) dlaczego?...... 8. Czy kiedykolwiek byłeś ofiarą przemocy na terenie szkoły? a) kto był sprawcą przemocy?... b) z jakim rodzajem przemocy się spotkałeś?...... 9. Czy kiedykolwiek byłeś świadkiem agresji w stosunku do innej osoby na terenie szkoły? 10. Czy kiedykolwiek byłeś sprawcą przemocy w stosunku do innej osoby w naszej szkle? a) w stosunku do kogo?...... b) dlaczego?...... 11. Czy spotkałeś się z przemocą ze strony naszych uczniów poza terenem szkoły? a) w stosunku do kogo?...... b) gdzie to się zdarzyło?...... 12. Czy jest w Twojej klasie osoba częściej niż inni narażona na przemoc? 13
a) z jakiego powodu?... 13. Co Twoim zdaniem należy zrobić, aby zapobiec agresji?.............................. 14