Kraj Metody oblczeń przepustów. Cz. VI. Oblczea hydraulcze przepustów Przepusty w frastrukturze komukacyjej cz. 12 prof. UZ dr hab. ż. Adam Wysokowsk, kerowk Zakładu Dróg Mostów, Uwersytet Zeloogórsk mgr ż. Jerzy Hows, kostruktor, Ifrastruktura Komukacyja Sp. z o.o., Żmgród Oblczea przepustów e ograczają sę jedye do oblczeń statyczo-wytrzymałoścowych ch kostrukcj, co było przedmotem poprzedch artykułów z ejszej ser, ale róweż do oblczeń zwązaych z hydrologą. W ostatch latach zagadea zwązae z gospodarką wodą oraz zagrożeam powodzowym staową stoty parametr w projektowau owoczesych przepustów przeprowadzających cek wode. Duża lczba obece wykoywaych przepustów ejedokrote e jest dostosowaa do waruków hydrologczych, jakm muszą sprostać te kostrukcje. Ma to szczególe zaczee przy projektowau obektów małej retecj w rejoach górskch. Przedmotem ejszego artykułu z cyklu dotyczącego oblczeń są aspekty zwązae z oblczeam hydrologczym przepustów. Wprowadzee Obekty żyerske, w tym przepusty, staową stotą przeszkodę dla swobodego spływu wód powerzchowych. Ograczee przestrze aturalego spływu retecj wód przez obekty frastruktury komukacyjej może doprowadzć do powstaa zagrożea bezpeczeństwa tych kostrukcj [3, 5, 6, 11, 15]. Metody oblczeowe zwązae z określaem ezbędego śwatła kostrukcj przepustów operają sę w dużej merze a rachuku prawdopodobeństwa, szczególe przy wyzaczau podstawowych parametrów hydrologczych, p. przepływu marodajego. Metody te z racj swej złożoośc e uwzględają welu czyków losowych, pozwalających a were odzwercedlee uzyskaych wyków w warukach rzeczywstego okresowego oddzaływaa wód opadowych a przedmotowe kostrukcje. W przypadkach, gdy mamy do czyea ze zaczą złożooścą zadaa projektowego oraz skomplkowaym układem tereu, warto dokoać dodatkowej aalzy lub posłużyć sę modelem hydraulczym. Jak pokazują ostate powodze w aszym kraju, dla których trudo jest przewdzeć mejsce czas wystąpea, ejedokrote śwatło przepustów jest ewystarczające. Zdaem autorów, dla obektów usytuowaych a teree wększych zlew oblczea hydraulcze powy być poprzedzoe badaam tereowym oraz szeroko kosultowae. Na rycach 1 2 przedstawoo przykład przepustu z ewłaścwe dobraym śwatłem w czase podwyższoych staów wód. Przedmotowy artykuł z uwag a jego szczupłe ramy, opsuje jedye ogóle zasady oblczeń ezbędego śwatła przepustów w aspekce hydrologczym. Dla przypomea oraz dla owych czytelków pożej przytoczoo sps artykułów a temat przepustów, które sukcesywe od dwóch lat ukazują sę w kolejych umerach Nowoczesego Budowctwa Iżyeryjego [13]: 1. ARTYKUŁ WPROWADZAJĄCY 2. ASPEKTY PRAWNE PROJEKTOWANIA, BUDOWY I UTRZYMANIA PRZEPUSTÓW 3. PRZEPUSTY TRADYCYJNE 4. PRZEPUSTY NOWOCZESNE 5. PRZEPUSTY JAKO PRZEJŚCIA DLA ZWIERZĄT 6. MATERIAŁY DO BUDOWY PRZEPUSTÓW CZ. I, CZ. II 7. METODY OBLICZEŃ KONSTRUKCJI PRZEPUSTÓW CZ. I. OGÓLNE ZASADY OBLICZEŃ 8. METODY OBLICZEŃ KONSTRUKCJI PRZEPUSTÓW CZ. II. TRADYCYJNE METODY OBLICZEŃ 9. METODY OBLICZEŃ KONSTRUKCJI PRZEPUSTÓW CZ. III. NOWE METODY OBLICZEŃ Ryc. 1. Zatopoy wlot przepustu w cągu drog wojewódzkej, fot. A. Wysokowsk Ryc. 2. Wylot przepustu z rycy 1. Wdoczy syfo wykający z edostateczej średcy przepustu, fot. A. Wysokowsk 76 Nowoczese Budowctwo Iżyeryje Lstopad Grudzeń 2012
Metody oblczeń przepustów. Cz. VI. Oblczea hydraulcze przepustów Kraj 10. METODY OBLICZEŃ KONSTRUKCJI PRZEPUSTÓW CZ. IV. OBLICZENIA PRZEPUSTÓW METODĄ ELE- MENTÓW SKOŃCZONYCH (MES) 11. METODY OBLICZEŃ KONSTRUKCJI PRZEPUSTÓW CZ. V. PRZYKŁADY OBLICZEŃ KONSTRUKCJI PRZE- PUSTÓW. Ważejsze parametry wymagaa mające wpływ a śwatło przepustów Przez śwatło pozome przepustu ależy rozumeć odległość mędzy ścaam otworu przepustu lub ch sumę w przypadku przepustów welootworowych. Odległość tę powo sę merzyć prostopadle do os ceku. Dodatkowo w przypadku przepustów o przekroju prostokątym (skrzykowym) oprócz śwatła trzeba określć jego wysokość. Podstawowym parametrem dotyczącym oblczeń hydrologczych przepustów komukacyjych jest przepływ marodajy. Parametr te jest określay a podstawe oblczeń hydrologczych podaych w welu publkacjach wytyczych, p. [1, 2, 4, 8, 10, 15]. Projekty odwodeń obektów komukacyjych, w tym przepustów, dotyczą zazwyczaj średch małych zlew. Dla tych zlew przepływ marodajy oblcza sę metodą pośredą a podstawe ajwększego opadu deszczu awalego o określoym czase trwaa częstotlwośc występowaa. Metoda ta jest powszeche stosowaa w projektowau sec kaalzacyjej deszczowej odwodeowej [12, 13, 15]. Ogóle wzory do oblczaa marodajego przepływu z daej zlew (2.1) (2.2) podao pożej [7, 10]. Dla zlew o polu powerzch A < 0,5 km 2 do wyzaczea atężea deszczu oblczeowego o określoym czase trwaa t częstotlwośc występowaa c, możemy stosować: wzór Błaszczyka: q t, c wzór Reholda: 2 H 0,67 6,63 c [dm 3 /s ha] t 38 4 t, q15,1 c 0,369 [dm 3 /s ha] t 9 q c Po wprowadzeu do wzoru (2.5) ozaczea: q, 38 4, t c t c c q15,1 t 9 (2.4) (2.5) (2.6) otrzymujemy wzór określający atężee deszczu oblczeowego o czase trwaa t = 15 m częstotlwośc c, w postac: q t, c q15,1 t, c (2.7) Wartośc współczyka ψ t,c, wykającego ze stosuku, w zależośc od częstotlwośc c podao w tabel 1. q15,1 0,369 q t, c lub Q qt, c A [dm 3 /s] Q 0,278 p A [m 3 /s] (2.1) (2.2) gdze: q t,c atężee deszczu oblczeowego o określoym czase trwaa t częstotlwośc c, c częstotlwość występowaa deszczu awalego (powtarzalość w latach), t czas trwaa deszczu marodajego [m], A powerzcha zlew [ha], y współczyk spływu powerzchowego, oblczay wzorem (2.3), 1A1 2 A2... A A A... A 1 2 1 (2.3) (Powyższy wzór służy do wyzaczea ogólego współczyka zastępczego spływu dla całej zlew w przypadku, gdy mamy do czyea z odwadaem tereu o różorodym pokrycu zróżcowaej zabudowe). φ współczyk odpływu powerzchowego, p atężee deszczu awalego [mm/h]; maksymale średe atężee dla daego czasu trwaa deszczu o prawdopodobeństwe pojawea sę p%, oblczae ze wzoru (2.4). A 1 A Tab. 1. Wartośc współczyka ψ 15,c c 0,5 1,0 2,0 5,0 10,0 20,0 ψ 15,c 0,75 1,00 1,30 1,78 2,23 2,76 Dla mast zajdujących sę w półoco-zachodych, cetralych połudowo-zachodch rejoach Polsk wartośc atężea opadu 15-mutowego przekraczaego raz w roku (q 15,1 ) ustaloe przez Reholda zestawoo w tabel 2. Tab. 2. Natężee opadu 15-mutowego przekraczaego raz w roku dla różych mast Polsk Masto q 15,1 [dm 3 /s ha] Szczec 87 Gdańsk 93 Elbląg 113 Warszawa 84 Zgorzelec 107 Wrocław 112 Opole 117 Natężee opadów q t,1 przekraczaych raz w roku (c = 1) dla różych czasów ch trwaa w różych regoach Nemec Polsk zestawoo w tabel 3. Dla ych czasów trwaa deszczu marodajego przeprowadza sę terpolację lową. Tab. 3. Natężee opadów q t,1 przekraczaych raz w roku dla różych czasów ch trwaa według Reholda Rejo Polsk Czas trwaa opadu [m] 5 10 15 30 60 90 150 Natężee opadu q t,1 [dm 3 /s ha] połudowo-zachod 174 132,5 106 67 39,5 28,5 18,5 półoco-zachod 162 121 94,5 59 34 24 15,5 Lstopad Grudzeń 2012 Nowoczese Budowctwo Iżyeryje 77
Kraj Metody oblczeń przepustów. Cz. VI. Oblczea hydraulcze przepustów Dla zlew o powerzch 0,5 < A < 50 km 2 przepływ marodajy przy projektowau małych mostów przepustów oraz ych systemów odwadających obekty żyerske stosoway jest wzór (2.4). Występujące w tym wzorze atężee deszczu marodajego p o określoym czase jego trwaa prawdopodobeństwe występowaa p% dla waruków polskch może być wyzaczoe ze wzoru Lambora: p 38 12lg t b p H 0,28 d [mm/h] (2.8) gdze: = 0,779 0,164 H, b = 0,001 (20,92 H p 0,345 0,15 p 2,0), d = 0,001 (47,3 0,023 p), t czas trwaa deszczu marodajego [h], H wskaźk opadu ormalego [m], p prawdopodobeństwo pojawaa sę deszczu [%]. Do podstawowych wytyczych dotyczących kostrukcj przepustów komukacyjych ależy zalczyć parametry podae w obowązującym Rozporządzeu Mstra Trasportu Gospodark Morskej z 30 maja 2000 r. w sprawe waruków techczych, jakm powy odpowadać drogowe obekty żyerske ch usytuowae, wraz z załączkam. I. Przewody przepustów o przekrojach prostokątych, owalych kołowych powy meć szerokość w śwetle [18]: 1) dla dróg klas A S e mejszą ż 1,0 m, 2) dla dróg klas GP, G Z e mejszą ż 0,8 m, 3) dla pozostałych dróg, gdy długość przewodu przepustu: a) jest e wększa ż 10 m e mejszą ż 0,6 m, b) jest rówa lub wększa ż 10 m e mejszą ż 0,8 m. II. Wysokość przewodów przepustów o przekrojach prostokątych owalych powa wyosć: 1) przy długośc e wększej ż 20 m pod drogam klas L D e mej ż 0,8 m, 2) przy długośc e wększej ż 20 m pod drogam pozostałych klas e mej ż 1,0 m, 3) przy długoścach wększych ż 20 m e mej ż 1,2 m, 4) wysokość przewodów przepustów przełazowych powa wyosć e mej ż 1,9 m. Dopuszcza sę zwelokrotee lczby otworów kosztem średcy przewodu kołowego w przypadku, gdy przewód o dużej średcy powoduje admere podesee welety jezd. Do dodatkowych wymagań, które muszą spełać przedmotowe kostrukcje, ależy zalczyć m.. [9, 18]: Przepusty zespoloe z przejścem dla małych zwerząt powy meć uformowaą śceżkę o szerokośc e mejszej ż 0,5 m, wyesoą poad zwercadło wody średej w przepuśce. Prędkość przepływu wody w przepuśce v p e powa przekraczać: dla przepustów o wysokośc do 1,5 m 3,5 m/s, dla przepustów o wysokośc poad 1,5 m 3,0 m/s. Ne dopuszcza sę spętrzeń wody przed przepustem powodujących zatopee lub podtopee zabudowań, zakładów przemysłowych, l komukacyjych lub ych obektów. Dopuszcza sę krótkotrwałe (do jedej doby) zatapae łąk, pastwsk lub eużytków przy przepływe marodajym. Skarpy asypu drogowego powy być umocoe a wysokość 0,5 m powyżej pozomu pętrzea. Strop przewodu przepustu prostokątego oraz zwork przepustu kołowego, owalego, sklepoego tp. prowadzącego wodę epełym przekrojem powe być wyesoy ad zwercadło wody przy przepływe marodajym co ajmej 0,25 m oraz tak by głębokość wody w przewodze e była wększa od 0,75 hp. Do przepustów a rzekach zych zaleca sę projektować ze spadkem zblżoym do potrzebego a pokoae oporów ruchu przy przepływe marodajym. Jeżel zastosowae takego achylea wymaga admerego wyesea wlotu lub wylotu przepustu ad dem ceku, ależy od tego spadku odstąpć zastosować y, jedak ze względu a groźbę zamulea e powe o być mejszy ż 0,005. Na cekach stale prowadzących wodę dopuszcza sę ewelke zamulea da ceku, sprzyjające utrzymau cągłośc ekosystemu. Grut a de skarpach koryta asypu przy wloce przepustu w obszarze dzałaa wody ależy chroć odpowedm umoceam ułożoym a fltrze odwrotym. Przegląd sposobów określaa oblczaa śwateł przepustów Podstawowym wytyczym dotyczącym prawdłowego oblczaa ezbędego śwatła w przepustach jest Rozporządzee Mstra Trasportu Gospodark Morskej z 30 maja 2000 r. w sprawe waruków techczych, jakm powy odpowadać drogowe obekty żyerske ch usytuowae [18] oraz Śwatła mostów przepustów. Zasady oblczeń z kometarzem przykładam [1]. Według [1] [18] śwatło przepustów powo zapewć swobodę przepływu marodajego wody, z uwzględeem ograczeń dotyczących prędkośc przepływu, stopa wypełea przewodu przepustu oraz pochylea podłużego jego da. Oblczea hydraulcze przepustów małych mostów obejmują: wyzaczee wymarów przepustu (przewodu, wlotu wylotu), określee wysokośc spętrzea przed budowlą, określee rozmyć za budowlą dobór odpowedch umoceń. Tok postępowaa przy oblczau śwatła przepustu spętrzea przed przepustam obejmuje w szczególośc: a) wybrae kształtu przekroju przewodu wlotu do przepustu, b) ustalee proflu podłużego przepustu długośc, rzędych da a wloce wyloce przepustu, c) dobrae schematu oblczeowego, d) wyzaczee mmalych wymarów przewodu przepustu dla założoej wysokośc spętrzea przed przepustem, e) założee wymarów przepustu oblczee rzeczywstej wysokośc spętrzea, f) sprawdzee zgodośc dobraego schematu z wykam oblczeń, w raze potrzeby dobrae ego schematu oblczeowego powtórzee oblczeń od puktu d), g) oblczee głębokośc prędkośc a wyloce z przepustu, h) oblczee głębokośc rozmyca za przepustem, porówae otrzymaych wyków z wartoścam dopuszczalym, ) dobrae ezbędych umoceń koryta za przepustem, borąc pod uwagę głębokość rozmyca. Jak wadomo, podczas przeprowadzea oblczeń wybera sę rozwązae zapewające eprzekroczee dopuszczalego spętrzea prędkośc oraz techczo-ekoomcze korzystą głębokość zakończea umoceń. 78 Nowoczese Budowctwo Iżyeryje Lstopad Grudzeń 2012
Metody oblczeń przepustów. Cz. VI. Oblczea hydraulcze przepustów Kraj Dla przepustów zych, a cekach o spadkach < 0,02, zaleca sę do stosowaa astępujące podstawowe ajczęścej występujące schematy hydraulcze według [1, 18]: przepust o ezatopoym wloce wyloce (ryc. 3) spełający waruk: ezatopea wlotu, ezatopea wylotu; Ryc. 6. Schemat hydraulczy dla przepustu o zatopoym wloce zatopoym wyloce prowadzącego wodę pełym przekrojem Ryc. 3. Schemat hydraulczy dla przepustu o zatopoym wloce ezatopoym wyloce prowadzącego wodę epełym przekrojem przepust o zatopoym wloce ezatopoym wyloce prowadzący wodę epełym przekrojem (ze swobodym zwercadłem wody w przewodze, ryc. 4), spełający waruk: zatopea wlotu, ezatopea wylotu; Ryc. 4. Schemat hydraulczy dla przepustu o zatopoym wloce ezatopoym wyloce prowadzącego wodę epełym przekrojem przepust o zatopoym wloce ezatopoym wyloce prowadzący wodę pełym przekrojem (ryc. 5), spełający waruk zatopea wlotu przepływu pełym przekrojem, co wymaga jedoczesego: zastosowaa opływowego wlotu, głębokośc przed przepustem H > 1,4 hp, spadku p < t, ezatopea wylotu; Ryc. 5. Schemat hydraulczy dla przepustu o zatopoym wloce ezatopoym wyloce prowadzącego wodę epełym przekrojem przepust o zatopoym wloce wyloce (ryc. 6) prowadzący wodę pełym przekrojem spełający waruk: zatopea wlotu H > 1,2 hp, zatopea wylotu hd 1,1 hp. Przepusty usytuowae a potokach, w których pauje ruch turbulety, w przypadku gdy ch budowa jest dopuszczala, projektować ależy tak, aby a doprowadzeu do ch, w samym przewodze a początkowym odcku odprowadzea za m, zachoway był ruch rwący wykluczoa możlwość powstaa odskoku hydraulczego. Jako jedo z możlwych rozwązań służących temu zaleca sę stosowae łącze: przepustu o de wykoaym ze spadkem zblżoym do spadku ceku, bystrotoku doprowadzającego strumeń do przepustu; szerokość bystrotoku e powa przekraczać dwukrotej szerokośc zwercadła wody w przepuśce przy przepływe marodajym, długego płyego przejśca od bystrotoku do wlotu przepustu. W przypadku trudych waruków tereowych (ske wyesee welety jezd względem tereu stejącego) oraz w rejoach występowaa deszczów awalych steje, zdaem autorów ejszego artykułu, możlwość szerszego stosowaa przepustów welootworowych, które zacze poprawają śwatło przepływu, a tym samym bezpeczeństwo kostrukcj drog. Przykładowy przepust welootworowy przedstawoo a ryce 7. Powszeche w Polsce uważa sę, że tego typu rozwązaa są eodpowede z uwag a fakt, że przy staach powodzowych przepusty welootworowe staową przeszkodę dla swobodego przepływu wody przez zatrzymywae sę a ch p drzew, gałęz ych zaeczyszczeń esoych przez wodę, które w zaczym stopu w tym okrese zmejszają ch śwatło. Istote, ma to mejsce, ale przy spętrzoej wodze. Jedak obserwacje poczyoe przez autora artykułu w welu ych krajach a śwece (USA, Australa, Ameryka Płd. tp.), gdze często stosowae są tego typu awet klkuastootworowe kostrukcje przepustów, w tym w cągu owo budowaych autostrad, wskazują, że są to rozwązaa efektywe. Jest to spowodowae m.. faktem, że a całej długośc ceków, awet przy awalych deszczach, mamy do czyea ze swobodym przepływem wody (przez zastosowae odpowedo dużych śwateł dla wszystkch obektów żyerskch a całej długośc ceku). Uwag dodatkowe Z zagadeem oblczeń hydraulczych przepustów, jak już wcześej wspomao, wąże sę wele czyków dotyczących metod kostruowaa przepustów, materałów stosowaych do ch budowy, sposobu wykoaa wlotów wylotów, techolog użytych do ch wykoaa, sposobu umeszczea ewetualych półek dla zwerząt, umocee da tp. Z tego względu waży jest rodzaj zastosowaego materału rury osłoowej przepustu [20]. Lstopad Grudzeń 2012 Nowoczese Budowctwo Iżyeryje 79
Kraj Metody oblczeń przepustów. Cz. VI. Oblczea hydraulcze przepustów Ryc. 7. Przykład przepustu welootworowego w zachodej Austral jako sposobu a zwększee śwatła kostrukcj przepustu, fot. A. Wysokowsk W przedmotowych rozważaach ajstotejszy jest współczyk chropowatośc. Oczywste jest, że zmerza sę do jego maksymalego obżea, szczególe w wyjątkowych przypadkach, kedy e ma możlwośc zastosowaa wymagaego spadku hydraulczego. Dąży sę wtedy do zastosowaa rur osłoowych z materałów o obżoym współczyku chropowatośc, żeby wymeć p. CC-GRP, kamokę tp. W przypadku stosowaa rur betoowych dopracowao sę owej techolog z zastosowaem od stroy wewętrzej specjale ukształtowaych wkładek z PEHD, które poprawają własośc hydraulcze tak wykoaych przepustów (ryc. 8). Wkładk te umeszcza sę w zależośc od oblczeń hydraulczych a całym obwodze wewętrzym rur osłoowych przepustu bądź też w częśc deej. Ryc. 8. Przykład wykorzystaa powłok z tworzywa sztuczego w celu poprawy współczyka przepływu w przepustach betoowych w techolog frmy Haba Beto Sp. z o.o., fot. A. Wysokowsk W przypadku stosowaa blach falstych współczyk przepływu popraway jest przez odpowede wypełee częśc deej przepustów. Przy oblczeach hydraulczych powo sę róweż uwzględć wpływ sposobu połączea poszczególych sekcj rur osłoowych. W przypadku stosowaa ektórych systemów budowy przepustów prefabrykowaych występują erówośc a połączeu ch poszczególych sekcj. Przy wększych erówoścach ścaek wewętrzych może meć to stoty wpływ a parametry przepływu, co powo być uwzględoe przy projektowau. Kolejym stotym zagadeem jest techologa rodzaj zastosowaych materałów dla wykoaa wlotów wylotów, czyl głowc przepustów. Poza sposobem rozwązaa samej geometr przedmotowych głowc stote zaczee ma sposób ch wykoaa. Z pewoścą y współczyk przepływu wystąp w przypadku głowc grutowych, y w przypadku szeroko stosowaej obece galater betoowej, y dla tradycyje wykorzystywaych gładkch głowc betoowych, a z pewoścą jeszcze y dla coraz chętej stosowaej, stosukowo owej techolog umoceń w postac koszy gaboowych z wypełeem kameym. Jak wyka z praktyk żyerskej, rodzaj wymeoych sposobów wykoaa głowc jest rzadko uwzględay w oblczeach hydraulczych przepustów. Duże zaczee hydrologcze zwłaszcza w przypadku eksploatowaych przepustów ma sposób umocea da zarówo a wloce, jak a wyloce. Oczywśce, ma to wpływ a samą ośość kostrukcj, co obserwuje sę często w praktyce (przepusty ceglae, kamee tp.), pośredo a ch trwałość, ale także a utrzymae założoych w projekce parametrów hydraulczych w całym okrese użytkowaa. Jest to szczególe waże w okrese coraz częścej występujących powodz. Ze względu a wagę tego zagadea dla parametrów hydraulczych powo sę tej sprawe pośwęcać zacze węcej uwag ż sę to czy obece. W przypadku przepustów ceglaych kameych o kostrukcj otwartej, w tym róweż coraz częścej stosowaych przepustów skrzykowych z blach falstych, stote zaczee ma róweż sposób umocea da w samym przepuśce. W obecej praktyce żyerskej przy budowe frastruktury komukacyjej coraz częścej stosujemy przepusty jako kostrukcje przejść dla zwerząt. Często są to przejśca zespoloe, czyl służące do przeprowadzea ceku wodego mgracj małych zwerząt. W tym przypadku stoty jest sposób usytuowaa półek, aby obe te fukcje w takm przejścu były rówe efektywe, czyl jeda fukcja e przeszkadzała drugej. Tym samym sposób usytuowaa średca zaprojektowaego przepustu powy uwzględać założoe parametry, w tym hydraulcze. Ilustruje to ryca r 9 zaczerpęta ze specyfkacj techczej [21]. Uwag wyspecyfkowae wyżej dotyczą zagadeń zbyt rzadko uwzględaych w oblczeach hydraulczych przepustów bądź też zwązaych z owo wprowadzoym techologam do budowy przepustów komukacyjych. Wszystke oe mogą meć jedak a tyle duży wpływ a wykoywae oblczea hydraulcze przepustów, że warto pośwęcć m węcej uwag zarówo w pracach teoretyczych, jak wdrożeowych. Podsumowae W myśl zasady zrówoważoego rozwoju projektowae obektów żyerskch powo operać sę a założeu, że obekt te będze trwały, tym samym e będze wymagał zbyt częstych apraw remotów, a okres jego bezpeczego użytkowaa dotyczył będze całego okresu eksploatacj. Najwększe zagrożee dla trwałośc obektów żyerskch, w tym przepustów, ese sama przyroda, przy czym ajgroźejsze w skutkach są wysoke, ekotrolowae wezbraa wody [16, 17, 19]. Jak już wspomao, przy określau ezbędego śwatła przepustów w każdym przypadku wymagae jest przyjęce odpowedego toku oblczeń procedury dostosowaej do odpowedego schematu hydraulczego. Jest to szczególe waże w aspekce coraz wększych potrzeb komukacyjych, a co za tym dze, budowy owych obektów żyerskch, róweż przepustów. 80 Nowoczese Budowctwo Iżyeryje Lstopad Grudzeń 2012
Metody oblczeń przepustów. Cz. VI. Oblczea hydraulcze przepustów Kraj Ryc. 9. Sposób umeszczea półek w małych zespoloych dolych przejścach dla zwerząt w techolog CC-GRP, ezakłócający swobodego przepływu ceku wodego W ejszym artykule, z uwag a szczupłe jego ramy, autorzy jedye sytetycze przedstawl zagadea zwązae z oblczeam hydraulczym przepustów. Przedstawoe schematy odpowadające m metody oblczeowe dotyczą ajczęścej występujących waruków fukcjoalych przepustów. Trzeba jedak wyraźe zdawać sobe sprawę, że poruszoa w artykule tematyka jest e do końca pozaa, a tym samym emożlwa do jedozaczego określea z uwag a probablstyczy charakter zjawsk. Węcej formacj a te temat moża zaleźć w coraz wększej lczbe publkacj, które powstają a śwece w aszym kraju. Tym samym w praktyce żyerskej fukcjoalość przepustów w aspekce hydrologczym zależy od welu ych czyków wymaga oa szerszych aalz teoretyczych oblczeowych. NA ZAKOŃCZENIE TRADYCYJNIE JUŻ ZAPRASZAMY DO ZAPOZNANIA SIĘ Z NASTĘPNYM ARTYKUŁEM, KTÓRY ZOSTANIE ZAMIESZCZONY W JEDNYM Z KOLEJ- NYCH NUMERÓW NOWOCZESNEGO BUDOWNICTWA INŻYNIERYJNEGO, STANOWIĄC KONTYNUACJĘ TE- MATYKI PRZEPUSTÓW KOMUNIKACYJNYCH PODJĘTEJ W POPRZEDNICH ARTYKUŁACH. Lteratura [1] Bajkowsk S., Dąbkowsk L.S., Jaworowska B., Szuster A., Utrysko B.: Śwatła mostów przepustów. Zasady oblczeń z kometarzem przykładam. GDDKA-IBDM. Żmgród 2000. [2] Brzostowsk M.: Odwodee dróg. Wydawctwa Komukacyje przy współudz. Istytutu Techk Budowlaej. Warszawa 1955. [3] Czudek H., Radomsk W.: Podstawy mostowctwa. PWN. Warszawa 1983. [4] Edel R.: Odwodee dróg. WKŁ. Warszawa 2000. [5] Kukełka J., Szydło A.: Projektowae budowa dróg. WKŁ. Warszawa 1986. [6] Kosck A.J.: Metody hydraulczego projektowaa przepustów z uwzględeem morfolog ceku wymogów zwązaych ze swobodym przepływem ryb. Gospodarka Woda 2011, r 3. [7] Kubrak E., Kubrak J.: Hydraulka techcza. Wydawctwo SGGW. Warszawa 2004. [8] Ratomsk J.: Podstawy projektowaa zabudowy potoków górskch. Wydawctwo Poltechk Krakowskej. Kraków 2000. [9] Sobala D.: Oblczae śwatła przepustów. Budowctwo Komukacyje. Materał dydaktyczy. Wydawctwo Poltechk Rzeszowskej. Rzeszów 2012. [10] Szlg Z., Pacześak E.: Odwodea budowl komukacyjych. Ofcya Wydawcza Poltechk Wrocławskej. Wrocław 2004. [11] Ślżewska E.: Przecwdzałae skutkom powodz w budowctwe drogowym. Praca dyplomowa, promotor dr hab. ż. A. Wysokowsk, prof. UZ. Wydzał Iżyer Lądowej Środowska, Uwersytet Zeloogórsk. Zeloa Góra 2012. [12] Wysokowsk A.: Odwodee parkgów mejsc obsług podróżych, cz. I odwodee powerzchowe. Iżyer Budowctwa. Techka. Materały techologe 2010, r 10. [13] Wysokowsk A.: Odwodee parkgów mejsc obsług podróżych, cz. II odwodee wgłębe. Iżyer Budowctwa. Techka. Materały techologe 2010, r 11. [14] Wysokowsk A., Hows J.: Przepusty w frastrukturze komukacyjej cz. 1. Artykuł wprowadzający. Nowoczese Budowctwo Iżyeryje 2008, r 2 (17), s. 52 56; cz. 2. Aspekty prawe projektowaa, budowy utrzymaa przepustów, r 3 (18), s. 68 73; cz. 3. Przepusty tradycyje, r 4 (19), s. 54 59; cz. 4. Przepusty owoczese, r 5 (21), s. 84 88; cz. 5. Przepusty jako przejśca dla zwerząt, 2009, r 1 (22), s. 70 75; cz. 6. Materały do budowy przepustów cz. I, r 3 (24), s. 99 104; cz. II, r 5 (26), s. 36 43; cz. 7. Metody oblczeń kostrukcj przepustów cz. I. Ogóle zasady oblczeń, 2010, r 2 (29), s. 88 95; cz. II. Tradycyje metody oblczeń, 2010, r 3 (30), s. 96 103; cz. III. Nowe metody oblczeń, 2010, r 5 (32), s. 72 81, cz. IV. Oblczea przepustów metodą elemetów skończoych (MES), 2011, r 3 (36), s. 54 57; cz. V. Przykłady oblczeń kostrukcj przepustów, 2011, r 6 (39), s. 88 94. [15] Wytycze oblczaa śwatła mostów przepustów. Materały Koferecj Naukowo-Techczej Powódź 97. Koleje drog mosty. Wsła 1998. [16] Wytycze projektowaa dróg I II klasy techczej (autostrady drog ekspresowe). Autorzy: Grażya Skoplak et al. Krakowske Buro Projektów Dróg Mostów Trasprojekt Kraków Sp. z o.o. a zlecee Geeralej Dyrekcj Dróg Publczych. Kraków 1995. [17] Rozporządzee Mstra Trasportu Gospodark Morskej z 2 marca 1999 r. w sprawe waruków techczych, jakm powy odpowadać drog publcze ch usytuowae. DzU 1999, r 43, poz. 430. [18] Rozporządzee Mstra Trasportu Gospodark Morskej z 30 maja 2000 r. w sprawe waruków techczych, jakm powy odpowadać drogowe obekty żyerske ch usytuowae. DzU 2000, r 63, poz. 735. [19] PN-S-02204:1997 Drog samochodowe. Odwodee dróg. [20]Zalecea projektowaa, budowy utrzymaa odwodea tuel samochodowych, przejść podzemych przepustów. GDDKA. Warszawa 2009. [21] Specyfkacje techcze D-03.01.04c Małe dole przejśca dla zwerząt pod drogam z rur kompozytowych wykoywae metodą wykopu otwartego. Warszawa 2010. zobacz węcej Lstopad Grudzeń 2012 Nowoczese Budowctwo Iżyeryje 81