PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla II ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Elementy profesjonalizmu 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek ) realizującej przedmiot: Pracownia Socjologii Medycznej Katedry Medycyny Społecznej 3 Adres jednostki odpowiedzialnej za dydaktykę: Pracownia Socjologii Medycznej - Collegium Adama Wrzoska, ul. Dąbrowskiego 79 61 8546825; 61 8546826; 61 8546827 www.psm.ump.edu.pl psm@ump.edu.pl 4. Kierownik jednostki: Dr n. biol Małgorzata Gromadecka-Sutkiewicz 5. Osoba zaliczjąca przedmiot w E-indeksie z dostępem do platformy WISUS: Dr n. biol Małgorzata Gromadecka-Sutkiewicz 6. Osoba odpowiedzialna za dydaktykę na Wydziale Lekarskim I z dostępem do platformy WISUS (listy studentów) (koordynator przedmiotu): Dr Małgorzata Gromadecka-Sutkiewicz Tel. kontaktowy: 61 8546825 Możliwość kontaktu (dni, godz., miejsce): od poniedziałku do piątku 8.00-13.00, ul. Dąbrowskiego 79, pokój 316 (III piętro) mgromade@ump.edu.pl osoba zastępująca: dr Jan Kłos kontakt: od poniedziałku do piątku 8.00-13.00, ul. Dąbrowskiego 79, pokój 315; klosj@ump.edu.pl
7. Miejsce przedmiotu w programie studiów: Rok: drugi Semestr: czwarty 8. Liczba godzin ogółem: 20 liczba pkt. ECTS: 2 Semestr letni liczba godzin Jednostki uczestniczące w nauczaniu przedmiotu W Ć Ćwiczenia S kategoria Pracownia Socjologii Medycznej 5 A 15 Razem: 5 15 9. SYLABUS Nazwa przedmiotu/ modułu Wydział Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Forma studiów Język przedmiotu Rodzaj przedmiotu Rok studiów/ semestr Liczba godzin zajęć dydaktycznych z podziałem na formy prowadzenia zajęć Założenia i cele przedmiotu Lekarski I lekarski jednolite studia magisterskie stacjonarne język polski obowiązkowy Elementy profesjonalizmu fakultatywny I II III IV V VI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 20, w tym: 0 - wykłady, 15- seminaria, 5 ćwiczenia, 0 fakultety Medycyna retrospektywna i prospektywna chcąc być skuteczną zobligowana jest do przykładania dużej wagi do relacji między lekarzem a pacjentem. Współczesne wyzwania medyczne ogniskują się na różnicach między uzasadnionymi potrzebami pacjentów, dostępnością zasobów i urynkowieniem opieki zdrowotnej. Profesjonalizm oznacza konieczność stawiania interesów pacjenta ponad interesem lekarza i utrzymywanie wysokiego poziomu własnych kompetencji.zaufanie społeczne i realizacja interesu publicznego zależy od prawidłowych działań zarówno pojedynczych lekarzy, jak i całej grupy zawodowej. Od jakości relacji między lekarzem i pacjentem zależy wytworzenie zaufania, szacunku i zainteresowania, niezbędnych do nawiązania porozumienia i współpracy. Gwarantuje to pomyślny
przebieg postepowania terapeutycznego, co jest niezwykle ważne współcześnie, kiedy medycyna prowadzi działania profilaktyczne i lecznicze w obszarze chorób cywilizacyjnych. Proces komunikacji jest jednym z najważniejszych w medycynie, stanowi bowiem podstawę zbierania informacji potrzebnych do postawienia diagnozy, opracowania i wdrożenia skutecznej terapii. Za przebieg procesu komunikacji odpowiada lekarz, który nawiązując relację musi brać pod uwagę czynniki specyficzne pacjentów którym pomaga (demograficzne, społeczne, ekonomiczne i kulturowe). Prawidłowe podejście jest konieczne jeżeli lekarz ma profesjonalnie wypełniać swoją rolę. Celem kształcenia jest: zdolność rozpoznawania problemów zdrowotnych oraz określenie priorytetów w postępowaniu lekarskim. Umiejętność koncentrowania się na potrzebach pacjenta, organizowania działalności medycznej i pracy zespołowej na rzecz pacjenta. Uzyskanie gruntownej wiedzy na temat znaczenia i przebiegu prawidłowej relacji lekarz-pacjent ze szczególnym uwzględnieniem procesu komunikacji. Zdobycie umiejętności rozpoznawania kluczowych dla procesu terapeutycznego informacji dotyczących sytuacji społeczno-kulturowo-ekonomicznej pacjenta, analizowania i wyciągania na ich podstawie wniosków a także ocenianie stanu poznawczo-emocjonalnego i możliwości komunikacyjnych pacjenta. Przewidywania rezultatów własnych działań i kierowania interakcją z pacjentem. Posiadanie nawyku stałego monitorowania i ewaluacji przebiegu relacji lekarz-pacjent i wykazywania aktywnej oraz odpowiedzialnej postawy w bieżącym jej modyfikowaniu. Rozwój umiejętności świadomego i efektywnego uczenia się z uwzględnieniem specyfiki studiów medycznych oraz przyszłej pracy zawodowej. Student powinien: posiadać wiedzę o relacji lekarz-pacjent, jej strukturze i kontekście społecznym; znać zjawiska interpersonalne odpowiadające za skuteczność działań lekarza; znać rolę lekarza w nawiązywaniu i utrzymaniu więzi z pacjentem; znać podstawowe elementy efektywnej postawy lekarza; umieć zachować się w trudnych sytuacjach; znać i umieć wykorzystać aspekty dotyczące komunikacji werbalnej; komunikacji niewerbalnej oraz relacji przestrzennych. Efektem kształcenia jest znajomość celów i zasad rządzących relacją z pacjentem; znajomość podstawowych wymiarów relacji lekarz-pacjent; znajomość czynników leżących zarówno po stronie lekarza jak i pacjenta, które zakłócają proces leczenia w tym przebieg relacji lekarz-pacjent; znajomość i zrozumienie celów komunikacji werbalnej i pozawerbalnej; znajomość strategii ułatwiających przebieg procesu komunikacji; znajomość zasad motywowania pacjentów do zachowań prozdrowotnych i informowania o niepomyślnych rokowaniach. Symbol efektów kształcenia zgodnie ze standardami D.W1. OPIS KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA WIEDZA (ZGODNIE ZE SZCZEGÓŁOWYMI EFEKTAMI KSZTAŁCENIA) zna aktualny stan wiedzy na temat społecznego wymiaru zdrowia i choroby, wpływu środowiska społecznego (rodziny, sieci relacji społecznych) i nierówności społecznych na stan zdrowia oraz społeczno-kulturowych różnic i roli stresu społecznego w zachowaniach zdrowotnych i autodestrukcyjnych; Metody weryfikacji osiągnięcia zamierzonych efektów kształcenia:
D.W3. rozumie znaczenie zdrowia, choroby, niepełnosprawności i starości w relacji do postaw społecznych, konsekwencje społeczne choroby i niepełnosprawności oraz bariery społeczno-kulturowe oraz zna aktualna koncepcję jakości życia uwarunkowaną stanem zdrowia; D.W4. D.W5. rozumie znaczenie komunikacji werbalnej i niewerbalnej w procesie komunikowania się z pacjentami oraz pojęcie zaufania w interakcji z pacjentem; rozumie psychospołeczne konsekwencje hospitalizacji i choroby przewlekłej; D.W6. rozumie funkcjonowanie instytucji medycznych oraz społeczną rolę lekarza; ocena D.W9. zna problematykę adaptacji do choroby jako sytuacji trudnej, etapów przystosowania do zagrażających wydarzeń i potrzeb pacjentów, umierania i procesu żałoby rodziny; D.W10. D.W12. zna rolę stresu w etiopatogenezie i przebiegu chorób oraz rozpoznaje mechanizmy radzenia sobie ze stresem, zna zasady motywowania pacjentów do prozdrowotnych zachowań i informowania o niepomyślnym rokowaniu;
D.W15. zna zasady pracy w grupie; Dyskusja, ocena D.W16. rozumie kulturowe, etniczne i narodowe uwarunkowania zachowań ludzkich; D.U1. D.U2. UMIEJĘTNOŚCI (ZGODNIE ZE SZCZEGÓŁOWYMI EFEKTAMI KSZTAŁCENIA) uwzględnia w procesie postępowania terapeutycznego subiektywne potrzeby i oczekiwania pacjenta wynikające z uwarunkowań społeczno-kulturowych; dostrzega oznaki zachowań antyzdrowotnych i autodestrukcyjnych i właściwie na nie reaguje; ocena,, D.U3. D.U4. wybiera takie leczenie, które minimalizuje konsekwencje społeczne dla chorego; buduje atmosferę zaufania podczas całego procesu leczenia; Ocena, D.U5. D.U6. D.U7. D.U8. przeprowadza rozmowę z pacjentem dorosłym, dzieckiem i rodziną z zastosowaniem techniki aktywnego słuchania i wyrażania empatii, a także rozmawia z pacjentem o jego sytuacji życiowej; informuje pacjenta o celu, przebiegu i ewentualnym ryzyku proponowanych działań diagnostycznych lub terapeutycznych i uzyskuje jego świadoma zgodę; przekazuje pacjentowi i jego rodzinie informacje o niekorzystnym rokowaniu; udziela porady w kwestii przestrzegania zaleceń terapeutycznych i Ocena, kolokwium, ocena, Kolokwium, ocena, Kolokwium, ocena,
prozdrowotnego trybu życia; D.U11. komunikuje się ze współpracownikami zespołu, udzielając konstruktywnej informacji zwrotnej i wsparcia; Ocena, dyskusja D.U15. wykazuje odpowiedzialność za podnoszenie swoich kwalifikacji i przekazywanie wiedzy innym; Ocena D.U16. 3a 3b rozpoznaje własne ograniczenia, dokonuje samooceny deficytów i potrzeb edukacyjnych, planuje własną aktywność edukacyjną; KOMPETENCJE SPOŁECZNE (ZGODNIE Z OGÓLNYMI EFEKTAMI KSZTAŁCENIA) potrafi nawiązać i utrzymać głęboki i pełen szacunku kontakt z chorym; kieruje się dobrem chorego, stawiając je na pierwszym miejscu; Ocena Dyskusja, ocena, Dyskusja, ocena, 3c 3d przestrzega tajemnicy lekarskiej i praw pacjenta; posiada świadomość własnych ograniczeń i umiejętność stałego dokształcania się. Ocena Ocena PUNKTY ECTS 2 TREŚCI MERYTORYCZNE PRZEDMIOTU: Tematyka -struktura relacji lekarz-pacjent; role uczestników relacji lekarz-pacjent; więź z pacjentem; skuteczność działań medycznych; działania na rzecz pacjenta; kształtowanie postaw zdrowotnych; schemat komunikacji werbalnej; zakłócenia przebiegu procesu komunikacji; błędy komunikacyjne i strategie ich eliminowania; komunikacja niewerbalna i różne jej wymiary; - jako ćwiczenie postępowania w relacjach lekarz-pacjent; Forma (wykłady,seminari u,, ćwiczenia, zaj.fakultatywne, itp ) seminaria ćwiczenia LITERATURA PODSTAWOWA I UZUPEŁNIAJĄCA: Literatura obowiązkowa: 1. Dobek-Ostrowska B.: Podstawy komunikowania społecznego. Astrum, Wrocław 1999. 2. Barański J. (red.): Komunikowanie się lekarza z pacjentem. Astrum, Wrocław 2000. 3. Hebanowski M., Kliszcz J., Trzeciak B.: Poradnik komunikowania się lekarza z pacjentem. PZWL, Warszawa 1999. 4. Gordon T., Edwards W.S.: Rozmawiać z pacjentem. Medicover, Warszawa 2009.
5. Tobiasz-Adamczyk B.: Relacje lekarz-pacjent w perspektywie socjologicznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2002. Literatura uzupełniająca: 1.Rollnick S., Miller W.R., Butler Ch.: Wywiad motywujący w opiece zdrowotnej. Medicover, Warszawa 2010. 2.Meyerscough P.R., Ford M.: Jak rozmawiać z pacjentem. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2002. 10. Tematyka poszczególnych wykładów, ćwiczeń i seminariów Ćwiczenia - Semestr letni Ćwiczenie 1. Tematyka ćwiczeń Drama - praktyczne ćwiczenie postępowania w relacjach lekarz-pacjent z wykorzystaniem metody wideotreningu komunikacji Osoba odpowiedzialna dr M. Gromadecka Sutkiewicz/ dr J. Kłos SALA 313 i 301 Coll. A.Wrzoska Seminaria - Semestr letni Tematyka seminariów Imię i nazwisko osoby prowadzącej zajęcia SALA Seminarium 1. Istota relacji lekarz-pacjent w działaniach podejmowanych przez medycynę Zadania zawodowe lekarza dr M. Gromadecka- Sutkiewicz/ dr J. Kłos 313 Coll. A. Wrzoska Seminarium 2. Komunikacja werbalna dr M. Gromadecka- Sutkiewicz/ dr J. Kłos 313 Coll. A. Wrzoska Seminarium 3. Aspekty komunikacji niewerbalnej i relacji przestrzennych w praktyce lekarskiej dr M. Gromadecka- Sutkiewicz/ dr J. Kłos 313 Coll. A. Wrzoska Seminarium 4. Analiza umiejętności budowania relacji interpersonalnych, praktycznego zastosowania zasad komunikacji werbalnej i pozawerbalnej oraz relacji przestrzennych w praktyce lekarskiej dr M. Gromadecka- Sutkiewicz/ dr J. Kłos 313 Coll. A.Wrzoska 11. Organizacja zajęć: Zajęcia odbywają się zgodnie z planem zajęć z Dziekanatu. Cykl zajęć obejmuje 5 spotkań dla każdej grupy (zajęcia raz w tygodniu przez pięć kolejnych tygodni); zajęcia dla grup poniedziałkowych i wtorkowych 14.00-17.00; grupy środowe i czwartkowe 13.30-16.30.
REGULAMIN ZAJĘĆ: 1.Zajęcia z przedmiotu Elementy profesjonalizmu prowadzone są przez Pracownię Socjologii Medycznej w Collegium Adama Wrzoska, ul. Dąbrowskiego 79, sala 313 (III piętro); tel. 61 8546825; 61 8546826; 61 8546827. 2. Zajęcia odbywają się według harmonogramu i godzin ustalonych dla poszczególnych grup przez Dziekanat. 3. Tematy zajęć podane są do wiadomości studentów w gablocie obok sali seminaryjnej. 4. Zajęcia z przedmiotu mają charakter seminariów i są obowiązkowe. Dopuszcza się dwie nieobecności usprawiedliwione przez lekarza lub spowodowane ważnymi zdarzeniami losowymi, każdą nieobecność należy zaliczyć u prowadzącego zajęcia. Więcej niż dwie nieobecności na zajęciach powodują konieczność zaliczenia przez studenta całego cyklu zajęć z inna grupą lub w przypadku braku takiej możliwości indywidualne zaliczenie całego bloku u prowadzącego. 5. Przedmiot kończy się uzyskaniem zaliczenia. Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest obecność podczas seminariów, aktywność podczas seminariów (najaktywniejsi studenci otrzymują plusy za udział w zajęciach, student, który przez cały cykl zajęć uzbiera trzy plusy uzyskuje podniesienie oceny o jeden stopień) oraz wynik kolokwium pisemnego. Kolokwium przeprowadzane jest na końcu ostatnich zajęć dla danej grupy. Kolokwium ma postać zestawu 5 pytań otwartych, czas na odpowiedź 25 minut. Kryterium zaliczenia kolokwium jest uzyskanie 60% poprawnych odpowiedzi. W przypadku nieobecności na ostatnich zajęciach (zaliczeniowych), po decyzji prowadzącego możliwe jest kolokwium ustne. 6. Sprawy nie ujęte w tym regulaminie rozstrzyga kierownik Pracowni. PROGRAM ZAJĘĆ: Program zajęć z przedmiotu: Elementy profesjonalizmu 1.Istota relacji lekarz-pacjent w działaniach podejmowanych przez medycynę i zadań zawodowych lekarza 1.1 Kontekst społeczny i struktura relacji lekarz-pacjent 1.2 Role uczestników relacji lekarz-pacjent 1.3 Ważne zjawiska interpersonalne odpowiadające za skuteczność działań lekarza 1.4 Współczesne zmiany w kontaktach lekarza z pacjentem 1.5 Wpływ potrzeb i postaw zdrowotnych pacjenta na proces komunikacji i leczenia 1.6 Działania ukierunkowane na rodzinę (opiekunów) chorego 1.7 Relacje lekarza z pozostałym personelem pracującym na rzecz pacjenta (pielęgniarki, inni lekarze, farmaceuci) 1.8 Aktywne kształtowanie postaw zdrowotnych pacjenta (wpływanie na zachowania) 2. Komunikacja werbalna. 2.1 Schemat procesu komunikacji 2.2 Zasady skutecznej organizacji podstawowych elementów interakcji przez lekarza 2.3 Obraz własnej choroby u pacjenta a przebieg relacji lekarz-pacjent w tym procesu komunikacji 2.4 Zakłócenia przebiegu procesu komunikacji i sposoby ich unikania 2.5 Błędy komunikacyjne i strategie ich eliminowania 2.6 Trudne tematy np. śmierć, diagnoza rak, niepełnosprawność, choroba Alzheimera
3. Aspekty komunikacji niewerbalnej i relacji przestrzennych w praktyce lekarskiej. 3.1 Kinezyka 3.2 Chronemika 3.3 Haptyka 3.4 Wokalika 3.5 Kontakt wzrokowy 3.6 Postawy ciała i prezencja 3.7 Proksemika 4. Drama - praktyczne ćwiczenie postępowania w relacjach lekarz-pacjent. 5. Analiza zajęć praktycznych 5.1 Umiejętność budowania relacji interpersonalnych 5.2 Praktyczne zastosowanie zasad komunikacji werbalnej 5.3 Praktyczne zastosowanie zasad komunikacji niewerbalnej 5.4 Praktyczne zastosowanie budowania relacji przestrzennych PROGRAM NAUCZANIA Wymagania wstępne: obowiązuje znajomość pojęć i procesów poznanych podczas zajęć z Socjologii medycyny. Przygotowanie do zajęć: prowadzący zadaje tematykę jaką należy przygotować, podaje publikacje z których można skorzystać (dopuszczalne jest także korzystanie z innych publikacji i stron internetowych) Wymagania końcowe: na zakończenie bloku student powinien umieć budować relację lekarz-pacjent opartą na tworzeniu więzi społecznej; kształtować proces komunikacji; umieć go oceniać i modyfikować w odniesieniu do unikalności każdej relacji i każdego pacjenta; umieć zachować się w sytuacjach trudnych; posiadać umiejętność rozpoznawania kluczowych dla procesu terapeutycznego informacji dotyczących sytuacji społeczno-kulturowo-ekonomicznej pacjenta; oceniać stan poznawczo-emocjonalny i możliwości komunikowania się pacjenta; potrafić przewidywać rezultaty własnych działań i kierować przebiegiem relacji lekarz-pacjent; 12. Kryteria zaliczenia przedmiotu: zaliczenie, egzamin teoretyczny i praktyczny Zaliczenie kryterium zaliczenia: Zajęcia mają charakter seminaryjny i są obowiązkowe. Przedmiot kończy się uzyskaniem zaliczenia bez oceny. Dopuszcza się dwie nieobecności usprawiedliwione przez lekarza lub spowodowane ważnymi
zdarzeniami losowymi, każdą nieobecność należy zaliczyć u prowadzącego zajęcia. Więcej niż dwie nieobecności powodują konieczność zaliczenia przez studenta całego cyklu zajęć z inną grupą lub w przypadku braku takiej możliwości indywidualne zaliczenie całego bloku u prowadzącego. Zaliczenie przedmiotu jest wypadkową następujących elementów: obecności na zajęciach, aktywności podczas seminariów ( czyli aktywnej postawy, na co składa się przestrzeganie podstawowych zasad współpracy, zaangażowanie w zajęcia, koncentracja na rozważanym zagadnieniu, otwartość na odmienne poglądy i szacunek dla współuczestników; najaktywniejsi studenci otrzymują plusy za udział w zajęciach, student, który przez cykl zajęć uzbiera trzy plusy uzyskuje podniesienie oceny o jeden stopień); oraz oceny z kolokwium pisemnego. Kolokwium przeprowadzane jest na końcu ostatnich zajęć dla danej grupy. Kolokwium ma postać zestawu 5 pytań otwartych, na które należy udzielić odpowiedzi. Kryterium zaliczenia kolokwium jest uzyskanie 60% poprawnych odpowiedzi. W przypadku nieobecności na ostatnich zajęciach (zaliczeniowych), po decyzji prowadzącego możliwe jest kolokwium ustne. Wyniki zaliczenia są umieszczane w gablocie informacyjnej obok sali seminaryjnej. Istnieje możliwość przesłania wyników zaliczenia na adres e-mail starosty grupy. 13. Literatura: Zalecana literatura: Literatura obowiązkowa: 1. Dobek-Ostrowska B.: Podstawy komunikowania społecznego. Astrum, Wrocław 1999. 2.Barański J. (red.): Komunikowanie się lekarza z pacjentem. Astrum, Wrocław 2000. 3.Hebanowski M., Kliszcz J., Trzeciak B.: Poradnik komunikowania się lekarza z pacjentem. PZWL, Warszawa 1999. 4.Gordon T., Edwards W.S.: Rozmawiać z pacjentem. Medicover, Warszawa 2009. 5.Tobiasz-Adamczyk B.: Relacje lekarz-pacjent w perspektywie socjologicznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2002. Literatura uzupełniająca: 1.Rollnick S., Miller W.R., Butler Ch.: Wywiad motywujący w opiece zdrowotnej. Medicover, Warszawa 2010. 2.Meyerscough p.r., Ford M.: Jak rozmawiać z pacjentem. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2002.
14. Studenckie koło naukowe; Nie ma koła naukowego 15. Podpis osoby odpowiedzialnej za nauczanie przedmiotu lub koordynatora 16.Podpisy osób współodpowiedzialnych za nauczanie przedmiotu ( w przypadku przedmiotów koordynowanych)