STRESZCZENIA / ABSTRACTS

STRESZCZENIA / ABSTRACTS Teorie powstwni bólu Theories of pin Ann Przekls-Muszyńsk Zkłd Bdni i Leczeni Bólu, Ktedr Anestezjologii i Intensywnej Terpii, Collegium Medicum, Uniwersytet Jgielloński, Krków Ból, według definicji WHO, jest nieprzyjemnym, zmysłowym i emocjonlnym doznniem towrzyszącym istniejącemu lub potencjlnie zgrżjącemu uszkodzeniu tknek, lbo też jedynie odnoszącym się do tkiego uszkodzeni. Definicj t podkreśl biologiczną i symptomtologiczną funkcję bólu w ustroju. Biologiczn funkcj bólu związn jest z jego ostrzegjąco-ochronnym dziłniem. W przypdku urzów obejmujących głębokie struktury somtyczne towrzyszący im ból wymusz ogrniczenie ktywności, przez co zmniejsz się potencjlne ryzyko dlszego uszkodzeni i nsileni zmin ptofizjologicznych. Zzwyczj ból powstje w wyniku podrżnieni nocyceptorów - minem tym określ się tzw. neurony nocyceptorowe (pierwszy neuron drogi bólowej ) wyspecjlizowne w przewodzeniu czuci bólu lub też tzw. pierwotne (obwodowe) zkończeni włókien czuciowych i ten rodzj bólu nosi nzwę bólu receptorowego. Dystlne zkończeni włókien czuciowych zloklizowne są m.in. w skórze i mięśnich. Są one wrżliwe n różne rodzje bodźców: mechniczne, termiczne i chemiczne. Ból jest doznniem subiektywnym, m chrkter wielowymirowy (nocycepcj, percepcj, postw wobec bólu, cierpienie, ekspresj bólu) i dltego w ocenie bólu opiermy się w dużej mierze n relcjch chorego. Nleży podkreślić również fkt, że ok. 30% populcji nie odczuw bólu przez minuty lub nwet godziny po zdziłniu urzu. Zjwisko to nosi nzwę nlgezji wywołnej przez stres (Stress Induced Anlgesi) i jest wynikiem ktywcji endogennych ukłdów ntynocyceptywnych (opioidowego, nordrenergicznego, cholinergicznego, serotonin-ergicznego, GABAergicznego) w wyniku dziłni szczególnie nsilonych czynników emocjonlnych (sporty wlki, wypdki komunikcyjne, gorączk bitwy ). Istotny jest rodzj bodźc wywołującego stymulcję nocyceptywną i tzw. ból fizjologiczny pojwi się jko efekt dziłni stymulcji nocyceptywnej, któr nie jest spowodown uszkodzeniem tknek (np. dotknięcie gorącego przedmiotu). Ten rodzj bólu, który umożliwi relizcję podstwowej ostrzegwczo-obronnej roli stymulcji nocyceptywnej, jest związny z ktywcją nocyceptorów bodźcmi o wysokiej intensywności i po przekroczeniu progu pobudliwości informcj nocyceptywn jest przekzywn włóknmi Aδ i C do rdzeni kręgowego i generuje odruchy obronne m. in. odruchowy skurcz mięśni szkieletowych umożliwijący ucieczkę z obszru zgrożeni. Ntomist w przypdku bodźc powodującego uszkodzeni tknek (urz, stn zplny), wy- stąpieniu bólu towrzyszy pojwienie się ndwrżliwości związne ze zminą włściwości pierwotnych zkończeń nerwowych (uwrżliwienie - sensytyzcj obwodow) orz zminmi w ośrodkowym ukłdzie nerwowym (sensytyzcj ośrodkow). Zjwisko to mnifestuje się obniżeniem progu bólowego (lodyni), wzrostem odpowiedzi n stymulcję (hiperlgezj), występowniem bólów spontnicznych orz bólu rzutownego. Ten rodzj stymulcji nocyceptywnej nzwno bólem klinicznym. Ból receptorowy stnowi większość doznń bólowych. Ból może powstwć tkże w nstępstwie uszkodzeni struktur ukłdu nerwowego (ból niereceptorowy-neuroptyczny), który powstje w wyniku urzu lub innego uszkodzeni: nerwów obwodowych, korzeni tylnych, rdzeni kręgowego lub pewnych okolic mózgu. Pojwiją się wtórne rozległe zminy w obrębie cłego ukłdu nerwowego. Njczęściej przyczyną powstni zespołu neuroptycznego jest urz, infekcj, niedokrwienie i zburzeni metboliczne. Kżdy rodzj bólu neuroptycznego powstje nieco inczej. Njbrdziej chrkterystyczną i zdziwijącą cechą bólu neuroptycznego jest jego różnorodność zleżn od czsu powstwni, miejsc uszkodzeni, przyczyny wywołującej, współistnieni procesów ptologicznych, wieku tkże zmienności osobniczej. Brdzo podobne uszkodzenie nerwu u jednych osobników prowdzi do powstni bólu neuroptycznego u innych nie. Ból może tkże pojwić się bez towrzyszącego uszkodzeni tknek, jednkże jest odnoszony przez pcjent do tkiego uszkodzeni (ból niereceptorowy -psychogenny). Ból psychogenny związny jest z procesem myśleni, stnem emocjonlnym lub osobowością i występuje bez uszkodzeni tknek, chociż jest opisywny w tkich ktegorich. Biologiczne mechnizmy bólu perspektyw rozwojow Biologicl mechnisms of pin - developmentl perspective Mgdlen Kocot-Kępsk Zkłd Bdni i Leczeni Bólu, Ktedr Anestezjologii i Intensywnej Terpii, Collegium Medicum, Uniwersytet Jgielloński, Krków W czsie rozwoju płodowego osrodkowy ukłd nerwowy (OUN) człowiek zmieni się od mikroskopijnego psm embrionlnych neuroblstów ż do mózgu o wdze 350 grmów z pond 10 9 połączonych ze sobą wysoko wyspecjlizownych neuronów w smej tylko korze mózgowej. W wieku 5 lt mózg człowiek osiąg 90% swojej dorosłej wgi, gęstość synps jest mksymln, by w nstępnych ltch spdć. Jedną z njwiększych K O N F E R E N C J A: B Ó L U D Z I E C I I M Ł O D Z I E Ż Y 11

K O N F E R E N C J A: B Ó L U D Z I E C I I M Ł O D Z I E Ż Y tjemnic i jednocześnie wyzwń dl neurobiologów jest określenie mechnizmów prowdzących w tk krótkim czsie do rozwoju sensomotorycznego, poznwczego, emocjonlnego i behwiorlnego. U ssków podstwowy wzór rozwoju ukłdu nerwowego jest podobny i poleg n ndmiernej produkcji elementów ukłdu nerwowego z nstępowym ich niszczeniem lub regresją niektórych połączeń synptycznych i kolterli. Proces migrcji neuronów i prwidłowej orgnizcji połączeń synptycznych odbyw się dzięki komórkom gleju, dziłniu neurotrnsmiterów orz czynników wzrostowych nerwów (neutotrofiny). Okres postntlny jest krytycznym momentem rozwoju rdzeniowych dróg czuciowych. Dochodzi wówczs do reorgnizcji strukturlnej i czynnościowej połączeń czuciowych z towrzyszącymi zminmi ekspresji receptorów, knłów i ich ligndów. Zminy te zleżne są od ktywności neuronlnej, rozwój połączeń synptycznych wymg określonego wzorc dopływu impulsów dośrodkowych. Ndmiern lub ptologiczn impulscj dośrodkow np. przy bólu pourzowym we wczesnych okresch życi, może spowodowć długotrwłe zminy w rozwoju somtosensorycznym, szczególnie nocyceptywnym. Bdni kliniczne sugerują, iż doznni bólowe związne z procedurmi dignostycznymi i leczniczymi u wcześników mogą wpływć n zchowni bólowe i percepcję bólu w dlszych etpch życi. Obserwowne zminy mogą być krótkotrwłe (dni, tygodnie) lub długotrwłe (miesiące, lt). Długotrwłe zminy w ukłdzie nerwowym mogą być trudne do wykzni również ze względu n plstyczność ukłdu nerwowego i zdolność kompenscji, czego przykłdem może być wulsj splotu rmiennego, któr u dorosłych skutkuje niezwykle silnym bólem, ntomist u noworodków po zbiegu rekonstrukcyjnym nie obserwuje się bólu, powrc czucie w zkresie uszkodzonych korzeni. Z zebrnych dnych dotyczących bdń, zrówno doświdczlnych, jk i klinicznych wynik, iż neurotrofiny, neurotrnsmitery, receptory i knły jonowe spełniją istotną rolę w funkcjonowniu ukłdu nerwowego. Zrówno niedobór, jk i ndmir neurotrofin prowdzi do zburzeń funkcjonowni ukłdu nerwowego, szczególnie procesów nocycepcji. Proces dojrzewni ukłdu nerwowego wymg intensywnego dopływu bodźców różnego rodzju, ceną tego jest brk pewnego stopni selektywności dróg przewodzących impulsy. Psychologiczne spekty bólu u dzieci Psychologicl Aspects of Pin in Children Ptrick McGrth,b Dlhousie University, Hlifx, Nov Scoti, Knd, b Centre for Peditric Pin Reserch, Hlifx, Knd Dzieci doświdczją zrówno bólu ostrego jk i przewlekłego. W wykłdzie podkreśl się cłościowy wpływ czynników psychologicznych n percepcję i rekcję dzieci n ból. Omwine są konkretne przykłdy dotyczące roli rodziców dodjących dzieciom otuchy w przypdku bólu spowodownego wkłuciem, stygmtu w bólu przewlekłym i roli depresji w bólu przewlekłym. Podkreśl się fkt, że interwencje psychologiczne mogą być stosowne niezleżnie od przyczyny bólu i że ból m zwsze podłoże psychologiczne, biologiczne i społeczne Obszry doświdczeni bólu 17-letniej Mgdy, podopiecznej Hospicjum dl Dzieci im. Młego Księci w Lublinie Mgd, seventeen yer old ptient of The Little Prince Children Hospice nd her pin experience O. Filip Buczyński Lubelskie Hospicjum dl Dzieci im. Młego Księci, Lublin orz Ktolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin Świt emocji pcjent w terminlnej fzie choroby odnosi się do wspomnień, wydrzeń ktulnych i ntycypownej przyszłości. Wzjemnie, przenik się to, co przeżyw sm pcjent, z tym, co przeżywją jego njbliżsi. Emocje mją swoje źródło w myśleniu o chorobie, w zderzeniu z bolesną i brdzo trudną do przyjęci prwdą. Zzwyczj dzielimy emocje n dobre i złe. Ten potoczny podził odnosi się jednk nie do oceny emocji, le rczej do stopni trudności ich zkceptowni i przeżywni. Wżne jest to, że osoby opiekujące się pcjentmi (tzw. pomgcze ) w trkcie przyczynowego czy objwowego leczeni mją tką skłonność, by koncentrowć swoją uwgę, przez to oddziływnie, n negtywne i przykre emocje czy doznni. Wiemy o lękch i obwch pcjent lub jego rodziny, często zpominmy o potrzebch i mrzenich, których spełnienie stje się tkże podniesieniem jkości życi. Stąd wrto pokusić się o dwie sprwy. Pierwsz to odpowiedzenie n pytnie o njczęściej pojwijące się emocje (dobre i złe) zrówno u pcjent, jk i u jego rodziny. Drug ntomist, to odpowiedź n pytnie, dlczego one się pojwiją i co pomgcze powinni zrobić, by swoim podopiecznym pomóc. Od lt mm tę możliwość towrzyszeni pcjentowi i jego rodzinie. Mm też ogromną stysfkcję spotykni się z licznym gronem pomgczy, którzy prcują n pierwszej linii frontu przy łóżku pcjent w bliskim kontkcie z Jego rodziną. Poniższe przemyśleni są tego owocem. Anlizując wspól- 12

nie świt emocji, tych dobrych i złych uznliśmy wspólnie, że są tkie, którym nleży poświęcić szczególną uwgę, bowiem pojwiją się one w nszej prktyce zwodowej njczęściej. Odrębności w dignozowniu i terpii bólu u dzieci Distinctions in dignosing nd tretment of pin in children Łuksz Przysło,b Prcowni Peditrycznej Opieki Plitywnej Kliniki Peditrii, Onkologii, Hemtologii i Dibetologii, Uniwersytet Medyczny, Łódź, b NZOZ Gjusz - Hospicjum Domowe dl Dzieci Ziemi Łódzkiej, Łódź Optymlne leczenie bólu u dzieci to wciąż jedno z njwiększych wyzwń współczesnej peditrii. N percepcję bólu w rozumieniu biopsychospołecznym oprócz choroby skłdją się tkże cechy osobnicze (czynniki biologiczne i psychologiczne) orz uwrunkowni społeczne pcjent i jego rodziny. Dzięki bdniom neuroembriologów od blisko trzydziestu lt wiemy, że drogi przewodzeni bólu są uksztłtowne już w 22-24 tygodniu życi płodowego. W ltch osiemdziesiątych XX wieku większość nestezjologów uwżł, że noworodki odczuwją ból, jednk tylko kilk procent lekrzy zlecło rutynowo leki opioidowe po zbiegch opercyjnych. Od tego czsu powstły stndrdy leczeni bólu procedurlnego w neontologii i peditrii, jednk wciąż duż część pcjentów nie jest włściwie zbezpieczn przed bólem jtrogennym, czy bólem towrzyszącym chorobom przewlekłym wieku dziecięcego. Ból jko piąty objw życiowy pełni jedną z wżniejszych funkcji w rozwoju poznwczym człowiek. Z drugiej strony, ostr i przewlekł stymulcj nocyceptywn jest przyczyną kskdy procesów krążeniowo-oddechowych, utonomicznych, hormonlnych, behwiorlnych i psychicznych, których skutki dl pcjent mogą być długotrwłe i nieodwrclne. Szczególną grupą chorych są noworodki i niemowlęt, zwłszcz urodzone poniżej 30 tygodni ciąży, przebywjące w oddziłch intensywnej opieki neontologicznej. U tych pcjentów istnieje szereg uwrunkowń neurontomicznych i neurometbolicznych, które skutkują większym nrżeniem ośrodkowego ukłdu nerwowego n bodźce nocyceptywne. Brk odpowiedniego postępowni przeciwbólowego może objwić się w przyszłości zminą w odpowiedzi n kolejne/przyszłe doznni bólowe, upośledzeniem rozwoju czy pmięcią doznń bólowych. U niemowląt istotną rolę w postępowniu przeciwbólowym mją metody niefrmkologiczne, do których zlicz się m.in.: stymulcję czuciową i dotykową, łgodne szeptnie, krmienie piersią, przepjnie roztwormi cukrów czy ssnie smoczk. U dzieci strszych i nstoltków corz większe znczenie zyskują: terpi poznwczo-behwiorln, hipnoz, wizulizcje, techniki relkscyjne czy muzykoterpi. Podstwowe znczenie w postępowniu medycznym m obiektywn ocen ntężeni i chrkteru bólu. Jest on njtrudniejsz w grupie noworodków i niemowląt, gdzie jedynie w pośredni sposób możemy wnioskowć o doświdczniu bólu. Ewlucj bólu u njmłodszych pcjentów poleg, ztem n ocenie prmetrów fizjologicznych i behwiorlnych (np. skl CRIES, ng. Crying, Requires incresed oxygen dministrtion, Increse of vitl signs, Expression, Sleeplessness). Metody pomiru bólu u dzieci oprte są n informcjch niewerblnych i werblnych. Nleży pmiętć, że mimo komunikcji werblnej z dzieckiem w wieku przedszkolnym i szkolnym, w ocenie bólu istotne znczenie mją zchowni niewerblne, które często są wirygodniejsze od opisów słownych. Njczęstsze metody w ocenie bólu dzieci strszych opierją się n skli wizulno-nlogowej (ng. Visul Anlogue Scle VAS), skli numerycznej (ng. Number Rting Scle - NRS), skli słownej (ng. Verbl Rting Scle - VRS) czy skl, gdzie zstosownie znjdują rysunki twrzy dziecięcej (np. skl Oucher). Cennych informcji o bólu mogą dostrczć też skle z wykorzystniem, tzw. mpy bólu, n których dziecko zzncz miejsce bólu (np. ng. Adolescent Peditric Pin Tool - APPT). Z uwgi n mnogość czynników wpływjących n doświdczenie bólu (przede wszystkim stn emocjonlny dzieck), do włściwej oceny ntężeni bólu nleży stosowć więcej niż jedno nrzędzie ewlucyjne. Gdyby ból ocenić tk jk inne prmetry życiowe, byłoby większe prwdopodobieństwo, iż będzie prwidłowo leczony. Musimy szkolić lekrzy i pielęgnirki tk, by trktowli ból jko prmetr życiowy. Jkość opieki poleg n tym by ból mierzyć i leczyć. (Dr Jmes N. Cmpbell. Pin: the fifth vitl sign: Advoccy nd Policy. Americn Pin Society, 1995). Frmkologiczne metody leczeni bólu ostrego i przewlekłego u dzieci Phrmcologicl methods of tretment of cute nd chronic pin in children Jnusz Ziółkowski Klinik Anestezjologii i Intensywnej Terpii Dziecięcej, Wrszwski Uniwersytet Medyczny, Wrszw Współczesn frmkologi dje lekrzowi silne i sprwdzone nrzędzi do wlki z bólem u dzieci. Sukces w tej wlce zleży od znjomości leków i bólu orz konsekwentnie stosownej sprwdzonej strtegii postępowni. Strtegie W uproszczeniu, wżnym ze względu n propgownie nwyków i schemtów terpii jest spostrzeżenie, że efekt nlgetyczny leku zleży od jego stężeni w osoczu (minimlne efektywne stężenie nlgetyczne MEAC). Nleży dążyć do utrzymni tego stężeni w odpowiedniej pro- K O N F E R E N C J A: B Ó L U D Z I E C I I M Ł O D Z I E Ż Y 13

K O N F E R E N C J A: B Ó L U D Z I E C I I M Ł O D Z I E Ż Y porcji do ntężeni bólu. Uzyskuje się to stosując lek(i) zgodnie z frmkologią podjąc dwki powtrzne lub stłą podż (np. wlew dożylnie). Łtwiej to zrelizowć, gdy ból jest przewidywlny (poopercyjny, pourzowy). Gdy trzeb dodtkowymi dwkmi wyprzedzmy epizody bólu przebijjącego się pond MEAC. W sytucjch, gdy pojwi się epizod bólu silniejszego regujemy w jk njkrótszym czsie (pcjent, pielęgnirk, rodzice) podjąc dwkę dodtkową. N tej zsdzie opierją się systemy PCA/NCA z poziomem bzowym podwnego leku i dodtkiem n żądnie. T strtegi dotyczy również leków podwnych doustnie: lek o długim czsie dziłni zpewni bzę, n ból dodtkowy przewidziny jest lek o szybkim i krótkotrwłym (podobnie jk epizod bólu) dziłniu. Tk postępujemy m.in. w bólch przebijjących i incydentlnych w chorobie nowotworowej. Drug przesłnk mówi o nlgezji z wyprzedzeniem (preemptiv lngesi). Wydje się, że jeśli pojwienie się bodźc bólowego poprzedzimy podniem nlgetyku - efekt będzie lepszy. To spostrzeżenie kliniczne m solidną podbudowę teoretyczną. Prktycznie znjduje zstosownie w bólu jtrogennym. Kolejn przesłnk to przewidywlność bólu i jego ewolucj w czsie (np. ból po typowej opercji, choroby z silnym bólem np. nowotwory kości). Bzując n doświdczeniu klinicznym (nie do przecenieni!) strmy się wyprzedzić przeciwnik. Znjomość bólu Aby skutecznie z nim wlczyć musimy znć teorię i stle ocenić sytucję n polu wlki. Służą temu odpowiednie nrzędzi systemtycznej oceny bólu, który przecież jest mocno zleżny od osobowości i wrżliwości jednostki. Ten temt wykrcz poz rmy nkreślone dl wykłdu. Broń, jką dysponujemy. Leki stricte przeciwbólowe to opioidy (morfin, petydyn, fentnyl, sufentnyl, kodein), opioidowe o złożonym mechnizmie dziłni (trmdol), niesteroidowe leki przeciwzplne (NLPZ), prcetmol orz leki wspomgjące (sedtywne, przeciwlękowe) i inne - stosowne w wybrnych zespołch bólowych, bólu przewlekłym i nowotworowym. Wybór leku/-ów zleży od wielu czynników, m.in. rodzju bólu, chorób współistniejących, znnych czynników ryzyk, wrunków leczeni, wieku pcjent i dnych rejestrcyjnych konkretnego preprtu. Niestety wiele leków nie m rejestrcji dl pcjentów peditrycznych, im dziecko młodsze tym możliwości wyboru corz brdziej ogrniczone, ż do krytycznego ogrniczeni możliwości leczeni dzieci njmłodszych: niemowląt, noworodków, wcześników (LBW, VLBW, ELBW). NLPZ dziłją n wielu piętrch ukłdu bólowego człowiek. Sięgjąc po określony preprt musimy zwrócić uwgę n rejestrcję - wiele z tych leków m ogrniczeni stosowni u dzieci lub ściśle określone (zwężone) wskzni. Wiodącymi są ibuprofen, diklofenk, ketoprofen, metmizol i prcetmol, dostępne w wielu formch w tym do podży prenterlnie. Dostępność tych leków w sprzedży bez recepty (OTC), nkzuje wzmożenie uwgi lekrzy n ryzyko nieświdomego przedwkowni w prowdzeniu leczeni mbultoryjnego. Po leki te sięgmy zrówno w bólu ostrym jk i przewlekłym (m.in. w leczeniu bólów głowy, bólów wzrostowych, kostnych, postępowniu dorźnym), często w połączeniu z lekmi o innym mechnizmie dziłni (np. trmdolem, opioidmi). Stnowią bzę pierwszego szczebl drbiny nlgetycznej leczeni bólów nowotworowych (wg WHO). Opioidy umownie dzielimy n słbe i silne jk w 2. i 3. szczeblu schemtu WHO. Tzw. słbe to trmdol i kodein. W prktyce wyróżni je dostępność (nie wymgją tzw. różowych recept). Ich zstosownie brdzo rozszerzyło się poz ból nowotworowy: wysok skuteczność zchęc do stosowni dorźnie (m. in. ból ostry w tym pourzowy, poopercyjny, bóle głowy) i przewlekle, jeśli NLPZ są niewystrczjące. Duży potencjł terpeutyczny tej grupy leków przekłd się n stłe rozszerznie wskzń do ich stosowni. Tzw. silne opioidy to morfin, petydyn, fentnyl, sufentnyl. Nie stnowią już domeny dziłni jedynie nestezjologów. Nowe formy/dwki (przezskórne, donosowe, podpoliczkowe) rozszerzją możliwość ich stosowni w różnych zespołch bólu ostrego i przewlekłego. Szczególny postęp dotyczy tu możliwości optymlizcji terpii bólu nowotworowego i pourzowego/poopercyjnego. Mogą być stosowne w dwkch powtrznych lub wlewch stłych, w tym u dzieci njmłodszych. Są niezstąpione w silnych bólch poopercyjnych, pourzowych, nowotworowych. Odpowiednio stosowne uznne są z bezpieczne, ryzyko uzleżnieni, czsmi kcentowne przez rodziców wymg odpowiedniej edukcji, zrozumieni, że ból niezwlczny jest szkodliwy i kontrolownej strtegii leczeni/ odstwini. W kontekście frmkoterpii bólu nie możn pominąć leków wspomgjących, niebędących nlgetykmi. Szczególnie u dzieci, orz w bólu przewlekłym - łączenie ich z nlgetykmi poprwi efektywność leczeni. Sedtiv, leki przeciwlękowe, przeciwwyłdowniowe i wiele innych są istotnym skłdnikiem kompleksowego leczeni bólu zrówno ostrego jk i przewlekłego we wszystkich grupch wiekowych. Podobnie nlgetyki miejscowe (LA) stosowne w specjlnych technikch dorźnie lub przewlekle (cewniki wszczepine np. zewnątrzoponowo, do spolotów nerwowych itp.) pozwlją skutecznie redukowć nie tylko ból ostry (pourzowy, poopercyjny), le również przewlekły, w tym nowotworowy. W wlce z bólem mmy rsenł, wiedzę, doświdczenie kliniczne. Słbym elementem pozostje orgnizcj i dostępność (wykorzystnie) znnych metod - zleżne od edukcji lekrzy, nkłdów finnsowych i orgnizcji systemu ochrony zdrowi. 14

Zpewnienie opieki osobom z bólem, potrzebującym pomocy Delivering cre to those in pin who need help Ptrick McGrth,b Dlhousie University, Hlifx, Nov Scoti, Knd, b Centre for Peditric Pin Reserch, Hlifx, Knd Występownie przewlekłego bólu związnego z niepełnosprwnością jest zjwiskiem tk powszechnym, że tylko niewielki procent cierpiących osób może skorzystć z pomocy specjlistów zjmujących się leczeniem bólu. Głównym złożeniem tego wykłdu jest omówienie różnych podejść umożliwijących przezwyciężenie tego powżnego problemu opieki zdrowotnej. Rozwżne są zrówno konkretne techniki jk i zminy w zkresie systemu ochrony zdrowi. Anliz obejmuje koszty, efektywność orz prktyczne możliwości zstosowni różnych podejść i metod. Co możemy zrobić dl dzieci z silnym i prowdzącym do niepełnosprwności bólem przewlekłym? Wielomodlne leczenie pcjentów hospitlizownych i jego skuteczność Wht cn we do for children with severe nd disbling chronic pin? Multimodl inptient tretment nd its effectiveness Tnj Hechler, Mrkus Blnkenburg, Michel Dobe, Jochim Kosfelder b, Gerrit Hirschfeld, Boris Zernikow Vodfone Foundtion Institute of Children s Pin Therpy nd Peditric Pllitive Cre, Clinic for Children nd Adolescents Dtteln, University of Witten/Herdecke, Germny, b University of Applied Sciences, Deprtment of Socil Sciences nd Culturl Studies, Düsseldorf, Germny Ból przewlekły u dzieci może stć się powżnym problem zdrowotnym, który niesie szkodliwe konsekwencje dl dzieck doświdczjącego bólu i jego cłej rodziny. Wielomodlne leczenie pcjentów hospitlizownych stnowi terpię pierwszego wyboru dl dzieci dotkniętych bólem przewlekłym. N świecie prowdzone są nieliczne progrmy wielomodlnego leczeni w wrunkch hospitlizcji i zledwie kilk poddno ocenie pod kątem ich efektywności. W dziłjącym w Niemczech Instytucie i Ktedrze Leczeni Bólu u Dzieci i Plitywnej Opieki Peditrycznej Fundcji Vodfone (Vodfone Foundtion Institute nd Chir for Children s Pin Therpy nd Peditric Pllitive Cre), dzieci z bólem przewlekłym poddwne są szczegółowej dignozie nstępnie kierowne n wielomodlne leczenie prowdzone w wrunkch hospitlizcji. Prezentcj Dr Hechler przedstwi szczegółowe rozwiązni przyjęte w progrmie wielomodlnego leczeni pcjentów hospitlizownych, w tym konceptulizcję przypdku, moduły leczeni i przekrój specjlizcji zespołu. Dr Hechler omwi również wyniki trzech niedwno przeprowdzonych bdń n temt efektywności progrmu leczeni. Pierwsze bdnie miło n celu nlizę sttystycznie i klinicznie istotnych zmin w pierwotnych punktch końcowych trzy miesiące po zkończeniu leczeni. Bdnie drugie obejmowło nlizę i porównnie krótko i długoterminowych wyników leczeni uzysknych u dzieci (7-10 lt) i nstoletnich pcjentów (11-18 lt) cierpiących n ból przewlekły, prowdzący do niepełnosprwności, po zkończeniu przez obie grupy progrmu wielomodlnego leczeni bólu w wrunkch hospitlizcji. Trzecie bdnie miło n celu sprwdzenie, w jki sposób różnice płci wpływją n stosowne przez cierpiących n ból przewlekły chłopców i dziewczęt strtegie rdzeni sobie - zrówno przed poddniem się wielomodlnemu leczeniu w wrunkch hospitlizcji jk i po upływie trzech miesięcy od jego zkończeni. Dr Hechler odnosi się tkże do możliwości poprwieni opieki nd tę ciężko dotkniętą grupą dzieci w Niemczech i w Europie. Omwi również kwestie replikcji i rozszerzeni wyników bdwczych poprzez włączenie grup kontrolnych orz integrcji obiektywnych wyników. Epidermolysis Bullos jko przyczyn przewlekłych wielorkich rodzjów bólu problem wciąż nierozwiązny Epidermolysis bullos s cuse of different types of chronic pin, problem still unsolved Jonn Jutkiewicz-Sypniewsk, Szymon Wilk, Mgdlen Plewko Oddził Chirurgii Dziecięcej, Szpitl Dziecięcy im. prof. J. Bogdnowicz, Wrszw Epidermolysis Bullos (EB) jest rzdką chorobą genetyczną, w przebiegu, której smoistnie lub pod wpływem niewielkich urzów powstją rozległe i bolesne rny orz pęcherze. Chorob dotyk jedno n 50 000 żywych urodzeń. Pęcherze mogą tworzyć się n różnej głębokości wrstwy skórno-nskórkowej, n tej podstwie wyróżniono 3 główne typy EB: postć simplex (EBS), junctionl (JEB), dystrophic (DEB). Bez względu n postć, EB jest chorobą, w której cechą chrkterystyczną jest obecność zrówno ostrego, jk i przewlekłego bólu. Bóle skórne występują we wszystkich typch EB, niezleżnie od wieku pcjent. Ich przyczyną są zrówno ostre zminy n skórze, zminy optrunków czy kąpiele, jk i przewlekłe rny, często niegojące się przez wiele lt. Przewlekłe dolegliwości bólowe powodowne są również formowniem się blizn i przykurczów rąk orz stóp ogrniczjących ruchomość stwów, osteoporozą, chorobmi zębów i przyzębi, zminmi pojwijącymi się n błonch śluzowych jmy ustnej, zpleniem i zwężeniem przełyku, zpleniem błony śluzowej K O N F E R E N C J A: B Ó L U D Z I E C I I M Ł O D Z I E Ż Y 15

K O N F E R E N C J A: B Ó L U D Z I E C I I M Ł O D Z I E Ż Y żołądk, szczelinmi odbytu, owrzodzenimi okołoodbytowymi i erozją rogówki. Biorąc pod uwgę fkt, że chorob jest ktywn przez cłe życie u większości pcjentów, uwg klinicystów i psychologów powinn być skierown n określenie i zstosownie odpowiednich procedur medycznych, dzięki którym możliwe byłoby zmniejszenie ntężeni bólu, z jkim żyją dzieci chorujące n EB, tk, by mogły one prwidłowo funkcjonowć zrówno fizycznie, jk i emocjonlnie. Ciężki zespół stresu pourzowego u 17-letniego pcjent jko powikłnie źle leczonego rozległego oprzeni III stopni A 17 yer old ptient with severe PTSD due to mismnged tretment of the widespred 3rd degree burns Jonn Jutkiewicz-Sypniewsk, Elżbiet Sobkowik, Mgdlen Plewko, Szymon Wilk Oddził Chirurgii Dziecięcej, Szpitl Dziecięcy im. prof. J. Bogdnowicz, Wrszw Oprzenie to jedno z njbrdziej bolesnych doznń, jkie człowiek może doświdczyć. Bdni pokzują, że tk silny ból wielokrotnie wiąże się z długotrwłymi negtywnymi efektmi ntury psychicznej, tkimi jk n przykłd: depresj, myśli smobójcze orz zespół stresu pourzowego (PTSD). Nieprwidłowe i nienowoczesne leczenie chirurgiczne i nlgetyczne powoduje dodtkowo przedłużenie i pogłębienie stresu. Autorzy przedstwiją przykłd 17-letniego pcjent z oprzeniem II/III obu kończyn dolnych, górnych i twrzy (ok. 25% p. c.) leczonego pierwotnie ok. 2 miesiące zchowwczo w szpitlu rejonowym. Doprowdziło to do wystąpieni u niego powżnych zburzeń psychicznych i wielu problemów w trkcie leczeni n nszym oddzile. W przypdku tkich pcjentów konieczn jest ścisł współprc między chirurgmi, pielęgnirkmi psychitrą i psychologiem. Jkość życi młodzieży z czynnościowymi bólmi głowy Qulity of life of dolescents suffering from hedches Mri Oleś Instytut Psychologii, Ktolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin od zdrowi to njogólniej wpływ choroby i jej leczeni n pcjent. Obejmuje fizyczny, umysłowy, społeczny, psychologiczny i funkcjonlny spekt dobrego smopoczuci i funkcjonowni z punktu widzeni pcjent. Przebdno młodzież z czynnościowymi bólmi głowy (migren, npięciowe bóle głowy) (N=42) w wieku 12-17 lt (średni wieku M=14,93, SD=1,47). Próbkę kontrolną stnowił dobrn z uwgi n wiek i płeć grup osób zdrowych (N=42, średni wieku M=14,95, SD=1,50). Oceny jkości życi dokonno w rmch trzech podejść bdwczych (relcyjnym, rozwojowym i ogólnym): Sklą Jkości Życi dl Młodzieży (SJŻ-M), Profilem Jkości Życi dl Młodzieży (PJŻ-M) orz Kwestionriuszem Poczuci Jkości życi dl Dzieci i Młodzieży (KPJŻ-DiM). Do oceny jkości życi zleżnej od zdrowi zstosowno Kwestionriusz Zdrowotny KIDSCREEN-52. Rezultty przeprowdzonych nliz wskzują, że występują istotne różnice w zkresie subiektywnej jkości życi chorych i zdrowych. Poczucie jkości życi nstoltków z bólmi głowy jest istotnie niższe w podejściu relcyjnym i ogólnym, ntomist brk istotnych różnic w modelu rozwojowym. Młodzież z bólmi głowy cechuje też istotnie niższy poziom jkości życi zleżnej od zdrowi. U chorych nstoltków zzncz się przede wszystkim zncznie obniżone poczucie jkości życi w sferch, n które bezpośrednio rzutuje stn zdrowi i dolegliwości bólowe, tj. smopoczucie fizyczne i psychiczne. Zburzeni w postci czynnościowych bólów głowy nie rzutują negtywnie n możliwości i perspektywy rozwoju młodzieży chorej. Celem refertu jest prezentcj wyników bdni subiektywnej jkości życi młodzieży z czynnościowymi bólmi głowy. Bdni przeprowdzono n knwie koncepcji jkości życi Świtowej Orgnizcji Zdrowi. Według WHO jkość życi to postrzegnie przez jednostkę swej pozycji w życiu w kontekście systemów wrtości i kultury, w których żyje orz w odniesieniu do jej celów, oczekiwń, stndrdów i zinteresowń. Jkość życi zleżn 16