RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP 2123271 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego: 03.03.2008 08721158.7 (97) O udzieleniu patentu europejskiego ogłoszono: 05.10.2011 Europejski Biuletyn Patentowy 2011/40 EP 2123271 B1 (13) (51) T3 Int.Cl. A61K 31/351 (2006.01) A61P 31/16 (2006.01) C07D 309/28 (2006.01) (54) Tytuł wynalazku: Lek do leczenia grypy (30) Pierwszeństwo: 07.03.2007 JP 2007056872 (43) Zgłoszenie ogłoszono: 25.11.2009 w Europejskim Biuletynie Patentowym nr 2009/48 (45) O złożeniu tłumaczenia patentu ogłoszono: 30.03.2012 Wiadomości Urzędu Patentowego 2012/03 (73) Uprawniony z patentu: Daiichi Sankyo Company, Limited, Tokyo, JP (72) Twórca(y) wynalazku: PL/EP 2123271 T3 MAKOTO YAMASHITA, Tokyo, JP YOSHIHIRO KAWAOKA, Tokyo, JP (74) Pełnomocnik: rzecz. pat. Jolanta Górczak JAN WIERZCHOŃ & PARTNERZY BIURO PATENTÓW I ZNAKÓW TOWAROWYCH ul. Żurawia 47/49 00-680 Warszawa Uwaga: W ciągu dziewięciu miesięcy od publikacji informacji o udzieleniu patentu europejskiego, każda osoba może wnieść do Europejskiego Urzędu Patentowego sprzeciw dotyczący udzielonego patentu europejskiego. Sprzeciw wnosi się w formie uzasadnionego na piśmie oświadczenia. Uważa się go za wniesiony dopiero z chwilą wniesienia opłaty za sprzeciw (Art. 99 (1) Konwencji o udzielaniu patentów europejskich).
12726/11/P-RO/JG`/KM EP 2 123 271 Lek do leczenia grypy Opis DZIEDZINA TECHNIKI [0001] Niniejszy wynalazek dotyczy środka leczniczego albo profilaktycznego przeciwko grypie H5N1, zawierającego pewne związki przedstawione wzorem (I) jako składnik aktywny. TŁO WYNALAZKU [0002] Zakażenie drobiu wirusem ptasiej grypy H5N1 rozprzestrzeniało się od 2003 r. na dużych obszarach obejmujących Azję, Europę i Afrykę. Przypadki zakażeń ludzi tym wirusem odnotowywano nie tylko w Azji, lecz także na Środkowym Wschodzie i w Afryce. Jeżeli pojawia się nowy wirus grypy H5N1 i zaczyna on powodować zakażenia, uważa się, że zakażenia gwałtownie się rozprzestrzenią powodując rozprzestrzenienie na skalę światową (tzn. pandemię grypy) ponieważ większość ludzi nie wykazuje odporności względem tego wirusa, a wirusy grypy rozprzestrzeniają się poprzez zakażenia drogą kropelkową i powietrzną. Jak dotąd ponad połowa osób zakażonych wirusem grypy H5N1 zmarła. Zatem wirus jest wysoce patogenny. Wiadomo, że w XX wieku doszło do trzech pandemii grypy: grypy hiszpanki, grypy azjatyckiej i grypy hongkońskiej. Szacuje się, że podczas pandemii grypy hiszpanki, która pociągnęła za sobą największą liczbę pacjentów, na świecie zmarło około 20-40 milionów ludzi, a w Japonii około 0,5 miliona. [0003] Według sporządzonego w listopadzie 2005 r. raportu japońskiego Ministerstwa Zdrowia, Pracy i Opieki Społecznej, szacuje się, że jeśli pojawi się nowy rodzaj wirusa grypy, to liczba pacjentów, którzy zasięgną porady lekarza w wyniku zakażenia w Japonii wyniesie około 18-25 milionów. Ponadto, jeżeli patogenność danego nowego rodzaju wirusa grypy będzie wysoka, to liczbę pacjentów wymagających opieki szpitalnej szacuje się na około 0,2 miliona, podczas gdy liczbę przypadków śmiertelnych szacuje się na około 0,64 miliona. Dlatego też zachodzi obawa nie tylko przed zagrożeniem zdrowia, lecz również istotnym wpływem na życie społeczne. [0004] Tak więc nowy rodzaj grypy może wywoływać bardzo ciężkie choroby. Wymaga się wczesnego opracowania skutecznego środka leczniczego. [0005] Chociaż uważa się, że zanamiwir (w szczególności wodzian zanamiwiru) i oseltamiwir (w szczególności fosforan oseltamiwiru albo karboksylan oseltamiwiru), będące środkami leczniczymi przeciwko grypie o aktywności hamowania neuraminidazy, wykazują aktywność hamowania względem wirusa grypy H5N1, pożądane są związki o dużo lepszej aktywności (Dokument Nie-patentowy 1 albo 2). Ponadto donoszono o szczepach wirusa grypy H5N1, względem którego oseltamiwir nie wykazuje aktywności hamowania (tzn. szczepy wirusów
- 2 - oporne na oseltamiwir). Zachodzi potrzeba na związki wykazujące aktywność hamowania względem danych szczepów wirusów grypy H5N1 opornych na oseltamiwir (Dokument Niepatentowy 1 albo 2). [0006] Wiadomo, że związki przedstawione wzorem (I) są użyteczne jako środki lecznicze przeciwko grypie o aktywności hamowania neuraminidazy (Dokumenty Patentowe 1 do 3). Jednakże nie donoszono jakoby związki te wykazywały aktywność hamowania względem wirusa grypy H5N1. Ponadto struktury związków przedstawionych wzorem (I) przypominają strukturę zanamiwiru, lecz są całkowicie inne od struktury oseltamiwiru. Dokument Nie-patentowy 1: Nature, 2005, tom 437, str. 1108 Dokument Nie-patentowy 2: N. Engl. J. Med., 2005, tom 353, (25):2667-72 Dokument Patentowy 1: Patent USA nr 6340702 (Japoński Patent nr 3209946) Dokument Patentowy 2: Patent USA nr 6451766 (Japońska Publikacja Patentowa nr Hei 10-109981) Dokument Patentowy 3: Patent USA nr 6844363 (Japońska Publikacja Patentowa nr 2002-012590) UJAWNIENIE WYNALAZKU PROBLEM ROZWIĄZYWANY PRZEZ WYNALAZEK [0007] Wynalazcy gruntownie przebadali środki lecznicze i profilaktyczne przeciwko grypie. Niniejsi wynalazcy odkryli, że niektóre związki przedstawione wzorem ogólnym (I) są niezwykle użyteczne jako środki lecznicze albo profilaktyczne przeciwko grypie H5N1. Niniejszy wynalazek uzyskano w oparciu o to odkrycie. ŚRODKI DO ROZWIĄZANIA PROBLEMU [0008] Niniejszy wynalazek zapewnia środek leczniczy albo profilaktyczny przeciwko grypie H5N1, jak ujawniono poniżej. Związki przedstawione wzorem ogólnym (I) mają następującą strukturę: gdzie R 1 i R 2 mogą być takie same albo różne i każdy z nich oznacza atom wodoru lub grupę alkanoilową o 2 do 20 atomach węgla; X oznacza atom halogenu, grupę hydroksylową, grupę alkoksy o 1 do 4 atomach węgla lub grupę alkanoiloksy o 2 do 20 atomach węgla; oraz R 3
- 3 - oznacza atom wodoru lub grupę alkilową o 1 do 20 atomach węgla; POD WARUNKIEM, ŻE wykluczone są związki o wzorze ogólnym (I), w którym zarówno R 1 jak i R 2 oznaczają atom wodoru, X oznacza grupę hydroksylową, oraz R 3 oznacza atom wodoru. [0009] Według wynalazku zapewniono: (1) Związek wybrany z grupy obejmujacej: kwas 5-acetamido-4-guanidyno-9-O-heksanoilo-2,3,4,5-tetradeoksy-7-O-metylo-D-glicero-Dgalakto-non-2-enopiranozwy, kwas 5-acetamido-4-guanidyno-9-O-oktanoilo-2,3,4,5-tetradeoksy-7-O-metylo-D-glicero-Dgalakto-non-2-enopiranozowy, kwas 5-acetamido-4-guanidyno-9-O-dekanoilo-2,3,4,5-tetradeoksy-7-O-metylo-D-glicero-Dgalakto-non-2-enopiranozowy, kwas 5-acetamido-4-guanidyno-9-O-dodekanoilo-2,3,4,5-tetradeoksy-7-O-metylo-D-glicero- D-galakto-non-2-enopiranozowy, oraz kwas 5-acetamido-4-guanidyno-9-O-tetradekanoilo-2,3,4,5-tetradeoksy-7-O-metylo-D-glicero-D-galakto-non-2-enopiranozowy, do zastosowania w leczeniu lub profilaktyce grypy H5N1. (2) Zastosowanie związku wybranego z grupy obejmujacej: kwas 5-acetamido-4-guanidyno-9-O-heksanoilo-2,3,4,5-tetradeoksy-7-O-metylo-D-glicero-Dgalakto-non-2-enopiranozowy, kwas 5-acetamido-4-guanidyno-9-O-oktanoilo-2,3,4,5-tetradeoksy-7-O-metylo-D-glicero-Dgalakto-non-2-enopiranozowy, kwas 5-acetamido-4-guanidyno-9-O-dekanoilo-2,3,4,5-tetradeoksy-7-O-metylo-D-glicero-Dgalakto-non-2-enopiranozowy, kwas 5-acetamido-4-guanidyno-9-O-dodekanoilo-2,3,4,5-tetradeoksy-7-O-metylo-D-glicero- D-galakto-non-2-enopiranozowy, oraz kwas 5-acetamido-4-guanidyno-9-O-tetradekanoilo-2,3,4,5-tetradeoksy-7-O-metylo-D-glicero-D-galakto-non-2-enopiranozowy, do wytwarzania leku do profilaktyki lub leczenia grypy H5N1. [0010] W powyższym ujawnieniu, przykładami związków przedstawionych wzorem ogólnym (I) mogą być pochodne kwasu 2-deoksy-2,3-didehydro-N-acetyloneuraminowego opisane w Patencie USA nr 6340702 (Japoński Patent nr 3209946), Patencie USA nr 6451766 (Japońska Nierozpatrzona Publikacja Patentowa nr Hei 10-109981), Patencie USA nr 6844363 (Japońska Nierozpatrzona Publikacja Patentowa nr 2002-012590), i tak dalej. [0011] W związku zastrzeganym w zastrzeżeniu 1 i przedstawionym wzorem ogólnym (I), gdy R 1 albo R 2 oznacza grupę alkanoilową, gdy X oznacza grupę alkanoiloksy lub gdy R 3 oznacza grupę alkilową, to R 1 O-, R 2 O-, X lub R 3 OCO tworzy indywidualnie grupę estrową.
- 4 - Gdy związek zastrzegany w zastrzeżeniu 1 posiada te grupy estrowe, związek ten może być prolekiem (Development of Pharmaceuticals opublikowane przez Hirokawa Shoten, 1990, tom 7, Molecular Design, str. 163-198). Po podaniu opisanej powyżej grupy estrowej w związku zastrzeganym w zastrzeżeniu 1, jest ona przemieniana w grupę hydroksylową albo grupę karboksylową za pośrednictwem procesów metabolicznych in vivo (np. hydroliza), a związek powstały na skutek tej przemiany wykazuje aktywność farmakologiczną (patrz np. Test Examples 1 do 4 w Patencie USA nr 6451766 oraz Test Examples 1 do 4 w Japońskiej Publikacji Patentowej nr Hei 10-109981). [0012] Ponieważ związki zastrzegane w zastrzeżeniu 1 mają w swoich cząsteczkach grupę guanidynową lub grupę karboksylową, związki te mogą tworzyć farmakologicznie dopuszczalne sole za pomocą wiązania się z farmakologicznie nietoksycznym kwasem lub zasadą. [0013] Przykłady farmakologicznie dopuszczalnych soli obejmują sole kwasów hydrohalogenowych, takich jak fluorowodorek, chlorowodorek, bromowodorek, jodowodorek; sole kwasów nieorganicznych takie jak azotan, nadchloran, siarczan, oraz fosforan; alkanosulfoniany takie jak metanosulfonian, etanosulfonian, oraz trifluorometanosulfonian; arylosulfoniany takie jak benzenosulfonian, oraz p-toluenosulfonian; sole kwasów organicznych takie jak octan, trifluorooctan, cytrynian, winian, szczawian, oraz maleinian; sole aminokwasów takie jak sól glicyny, sól lizyny, sól argininy, sól ornityny, sól kwasu glutaminowego, oraz sól kwasu asparaginowego; sole metali alkalicznych takie jak sól litu, sól sodu, oraz sól potasu; sole metali ziem alkalicznych takie jak sól wapnia, oraz sól magnezu; sole metali takie jak sól glinu, sól żelaza, sól cynku, sól miedzi, sól niklu, oraz sól kobaltu; organiczne sole amin albo organiczne sole amonu takie jak sól amonowa, sól t-oktyloaminy, sól dibenzyloaminy, sól morfoliny, sól glukozaminy, sól etylenodiaminy, sól guanidyny, sól dietyloaminy, sól trietyloaminy, sól dicykloheksyloaminy, sól prokainy, sól etanoloaminy, sól dietanoloaminy, sól piperazyny, i lub sól tetrametyloamoniowa. Korzystnie farmakologicznie dopuszczalna sól jest solą metalu alkalicznego, solą kwasu organicznego albo solą kwasu nieorganicznego. [0014] Związki zastrzegane w zastrzeżeniu 1 mogą tworzyć wodziany albo solwaty, jeśli pozostawi się je na powietrzu albo zmiesza z wodą albo organicznym rozpuszczalnikiem. [0015] Opisane powyżej sole dopuszczalne farmakologicznie, wodziany albo solwaty związków zastrzeganych w zastrzeżeniu 1 włączone są w zakres składnika aktywnego środka leczniczegolub profilaktycznego według niniejszego wynalazku. [0016] Związki zastrzegane w zastrzeżeniu 1 są niezmiernie użyteczne jako środki lecznicze albo profilaktyczne przeciwko grypie H5N1. Docelową grypą H5N1 może być grypa wywoływana przez wirusa grypy H5N1 wrażliwego lub opornego na oseltamiwir. Korzystnie docelową grypą H5N1 jest grypa wywoływana przez wirusa grypy H5N1 opornego na oseltamiwir. Wirusem grypy H5N1 wrażliwym na oseltamiwir może być na przykład A/Hanoi/30408/2005 (klon 7), podczas gdy wirusem grypy H5N1 opornym na oseltamiwir może być na przykład A/Hanoi/30408/2005 (klon 9). Z innego punktu widzenia, związki zastrzegane w zastrzeżeniu 1 są również użyteczne jako środki lecznicze albo profilaktyczne
- 5 - przeciwko grypie wywoływanej wirusami grypy opornymi na oseltamiwir (nieograniczonymi do wirusów H5N1). EFEKTY WEDŁUG B WYNALAZKU [0017] Związki zastrzegane w zastrzeżeniu 1 są niezwykle użyteczne jako środki lecznicze lub profilaktyczne przeciwko grypie H5N1, a także użyteczne jako środki lecznicze lub profilaktyczne przeciwko grypie wywołanej wirusami grypy H5N1 opornymi na oseltamiwir. [0018] Niniejszy opis obejmuje zawartość opisu i/lub rysunków Japońskiego Zgłoszenia Patentowego nr 2007-56872, w oparciu o które niniejsze zgłoszenie patentowe zastrzega pierwszeństwo. NAJLEPSZY SPOSÓB WYKONANIA WYNALAZKU [0019] Związki zastrzegane w zastrzeżeniu 1 będące składnikami aktywnymi środka leczniczego lub profilaktycznego według niniejszego wynalazku można przygotowywać według sposobów ujawnionych w Patencie USA nr 6340702 (Japoński Patent nr 3209946), Patencie USA nr 6451766 (Japońska Publikacja Patentowa nr Hei 10-109981), Patencie USA nr 6844363 (Japońska Publikacja Patentowa nr 2002-012590), itp. albo sposobów równoważnych danym sposobom. [0020] Jeżeli związki zastrzegane w zastrzeżeniu 1 wykorzystuje się jako środki lecznicze lub profilaktyczne przeciwko grypie, związki te można podawać (i) takimi jakie są, albo (ii) w postaci preparatu przygotowanego przez zmieszanie z odpowiednimi farmakologicznie dopuszczalnymi rozczynnikami, rozcieńczalnikami albo tym podobnymi (np. tabletka, kapsułka, granulka, proszek, syrop, maść, płyn, zawiesina, aerozol albo pastylka). [0021] Preparaty te można przygotowywać za pomocą dobrze znanych sposobów przy użyciu dodatków takich jak rozczynniki, substancje wiążące, substancje rozsadzające, substancje poślizgowe, stabilizatory, korygenty, czynniki zawieszające, rozcieńczalniki i rozpuszczalniki do preparatów. [0022] Przykłady rozczynników obejmują: sacharydy takie jak laktoza, sacharoza, glukoza, mannitol oraz sorbitol; pochodne skrobi takie jak skrobia kukurydziana, skrobia ziemniaczana, skrobia α, skrobia dekstryny i karboksymetylu; pochodne celulozy takie jak celuloza krystaliczna, niskopodstawiona hydroksypropyloceluloza, hydroksypropylometyloceluloza, karboksymetyloceluloza, karboksymetyloceluloza wapniowa oraz wewnętrznie usieciowana karboksymetyloceluloza sodowa; guma arabska; dekstran; pullulan; krzemiany takie jak lekki bezwodnik kwasu krzemowego, syntetyczny krzemian glinu i glinometakrzemian magnezu; fosforany takie jak fosforan wapnia; węglany takie jak węglan wapnia; oraz siarczany takie jak siarczan wapnia. [0023] Przykłady substancji wiążących obejmują wyżej wymienione rozczynniki; żelatynę; poliwinylopirolidon; oraz makrogol.
- 6 - [0024] Przykłady substancji rozsadzających obejmują: wyżej wymienione rozczynnik; oraz chemicznie modyfikowaną skrobię albo pochodne celulozy takie jak kroskarmeloza sodowa, karboksymetyloskrobia sodowa, oraz usieciowany poliwinylopirolidon. [0025] Przykłady substancji poślizgowych obejmują: talk; kwas stearynowy; sole metali kwasu stearynowego takie jak stearynian wapnia i stearynian magnezu; krzemionkę koloidalną; guma Vee; woski takie jak wosk pszczeli i spermacet; kwas borowy; glikol; kwasy karboksylowe takie jak kwas fumarowy albo kwas adypinowy; karboksylany sodu takie jak benzoesan sodu; siarczany takie jak siarczan sodu; leucynę; laurylosiarczany takie jak laurylosiarczan sodu i laurylosiarczan magnezu; kwasy krzemowe takie jak bezwodnik kwasu krzemowego i wodzian kwasu krzemowego; oraz pochodne skrobi wymienione powyżej jako przykłady rozczynników. [0026] Przykłady stabilizatorów obejmują: estry kwasu para-hydroksybenzoesowego takie jak metyloparaben i propyloparaben; alkohole takie jak chlorobutanol, alkohol benzylowy i alkohol fenetylowy; chlorek benzalkoniowy, fenole takie jak fenol i krezol; timerosal; bezwodnik octowy, oraz kwas sorbinowy. [0027] Korygentem mogą być na przykład konwencjonalnie stosowane środki słodzące, czynniki zakwaszające, albo substancje smakowe. [0028] Czynnikiem zawieszającym może być na przykład Polisorbat 80 albo karboksymetyloceluloza sodowa. [0029] Rozpuszczalnikiem dla preparatów może być na przykład woda, etanol, albo glicerol. [0030] Środek leczniczy albo profilaktyczny według niniejszego wynalazku można podawać doustnie albo pozajelitowo. Korzystnie środek leczniczy albo profilaktyczny podaje się za pomocą sposobu podawania pozwalającego na dostarczenie składnika aktywnego do tkanki narządów oddechowych (tkanka jamy ustnej, jamy nosowej, dróg oddechowych albo tkanki płucnej) przyjmującego, która jest główną drogą zakażeń wirusem grypy. Sposobem podawania mogą być na przykład, podawanie przez wkraplanie do nosa, podawanie przeznosowe, przezpłucne albo przez jamę ustną. Ogólnie składnik aktywny można podawać w postaci roztworu, zawiesiny albo suchego proszka. Roztwory i zawiesiny są wodne i można je przygotowywać ogólnie z samą wodą (np. woda sterylna albo woda wolna od pirogenu) albo z wodą i farmakologicznie dopuszczalnym rozpuszczalnikiem pomocniczym (np. etanol, propylenoglikol, polietylenoglikol albo PEG 400). Takie roztwory mogą ponadto zawierać inne rozczynniki, antyseptyki (np. chlorek benzalkoniowy), środki zwiększające rozpuszczalność/środki powierzchniowo czynne takie jak polisorbat (np. Tween 80, Span 80 albo chlorek benzalkoniowy), bufory, regulatory izotoniczności (np. chlorek sodu), wzmacniacze absorpcji albo środki zagęszczające. Zawiesiny mogą ponadto zawierać czynniki zawieszające (np. mikrokrystaliczna celuloza albo karboksymetyloceluloza sodowa). Roztwory i zawiesiny podaje się bezpośrednio do jamy nosowej albo jamy ustnej za pomocą konwencjonalnych środków (takich jak zakraplacz, pipeta albo rozpylacz). Roztwory i zawiesiny można zapewniać w pojedynczej albo wielorazowej formie dawkowania. W przypadku tej drugiej korzystnie zapewnia się środek do pomiaru dawki. Jeżeli do celu podawania wykorzystuje się zakraplacz albo
- 7 - pipetę, to wtedy pacjent sam sobie podaje odpowiednią określoną ilość roztworu albo zawiesiny. Jeżeli stosuje się rozpylacz, roztwór albo zawiesinę można podawać na przykład za pomocą pomiarowej pompy rozpylającej. Podawanie do dróg oddechowych albo płuc można osiągnąć przy użyciu formulacji aerozolu w postaci opakowania pod ciśnieniem składającej się ze składnika aktywnego i odpowiedniego propelentu [np. gaz taki jak chlorofluorowęglowodór (CFC), dichlorodifluorometan, trichlorofluorometan, dichlorotetrafluoroetan, albo dwutlenek węgla]. Korzystnie formulacja aerozolu zawiera środek powierzchniowo czynny taki jak lecytyna. Poziomy dawek składnika aktywnego można regulować dzięki zapewnieniu stosownego przyrządu do podawania z zaworem pomiarowym. Ponadto składnik aktywny można zapewniać jako suchy proszek w czystej postaci. Alternatywnie składnik aktywny można zapewniać w postaci mieszanki proszku otrzymanej poprzez wymieszanie składnika aktywnego z odpowiednią sproszkowaną bazą taką jak laktoza, skrobia, pochodna skrobi (np. hydroksypropylometyloceluloza) albo poliwinylopirolidon (PVP). Korzystnie opisany powyżej suchy proszek albo mieszanka proszku tworzy w jamie nosowej żel. Opisany powyżej suchy proszek albo mieszankę proszku można zapewniać w jednostkowej formie dawkowania wykorzystując na przykład kapsułki albo osłonki wykonane z żelatyny albo opakowania konturowe, oraz podawać z tych kapsułek, osłonek albo opakowań konturowych za pomocą inhalatora. W przypadku formulacji podawanych do dróg oddechowych albo płuc (włącznie z kompozycjami do podawania donosowego) wielkość cząstek składnika aktywnego jest ogólnie mała. Składnik aktywny o tak małej wielkości cząstek można otrzymać za pomocą takiego sposobu jak submikronizacja, dobrze znana w dziedzinie formulacji leków. Można też wykorzystywać formulację sporządzoną tak, by uwalniała składnik aktywny w sposób przedłużony. [0031] Środek leczniczy albo profilaktyczny według niniejszego wynalazku podaje się korzystnie jako mieszankę proszku poprzez inhalację przez nos albo usta. [0032] Środek leczniczy albo profilaktyczny według niniejszego wynalazku można stosować w kombinacji z innymi środkami leczniczymi. Korzystne przykłady innych środków leczniczych, które można wykorzystywać, obejmują środki lecznicze przeciwko grypie takie jak oseltamiwir (w szczególności fosforan oseltamiwiru albo karboksylan oseltamiwiru), zanamiwir (w szczególności wodzian zanamiwiru), amantadyna (w szczególności chlorowodorek amantadyny), rymantadyna oraz rybawiryna. Jeżeli wykorzystuje się je w kombinacjach, to poszczególne składniki aktywne można podawać sukcesywnie albo jednocześnie, jako osobne formulacje farmaceutyczne albo jako pojedynczą kompozycję farmaceutyczną zawierającą wszystkie składniki aktywne. Jeżeli środek leczniczy albo profilaktyczny według niniejszego wynalazku wykorzystuje się w kombinacji z innymi środkami leczniczymi, które wykazują aktywność względem tego samego wirusa docelowego, to poziomy dawek odpowiednich składników mogą być takie same albo inne od tych, które stosuje się, gdy są one używane osobno. [0033] Podawanie środka leczniczego albo profilaktycznego według niniejszego wynalazku rozpoczyna się w zależności od potrzeb, gdy pojawi się pandemia albo gdy ktoś wybiera się w obszar, na którym wśród drobiu szerzy się grypa. Podawanie może odbywać się od 1 do 7 razy na tydzień, przy czym częstotliwość można zwiększać lub zmniejszać w zależności od
- 8 - potrzeb. Jeżeli dojdzie do pandemii, można zwiększyć liczbę dawek albo zacząć podawanie z wyprzedzeniem, jeżeli rozprzestrzenienie się wirusa jest nieuchronne, jeżeli ktoś żyje w grupie ludzi, jeżeli ktoś żyje lub pracuje w miejscu, w którym spotyka się wiele bliżej nieokreślonych osób (np. żłobki, przedszkola, szkoły, spółki/firmy, szpitale, domy spokojnej starości, kina, biblioteki, sale koncertowe albo miejsca imprez sportowych takie jak stadiony) albo jeżeli ktoś chce pójść w takie miejsce. Nawet jeżeli ktoś wybiera się w obszar, na którym wśród drobiu szerzy się grypa, w celu dochodzenia, turystycznym i tym podobnym, można zwiększyć ilość dawek albo zacząć podawanie z wyprzedzeniem. Zwiększenie ilości dawek oznacza na przykład podawanie raz na dzień. Podawanie z wyprzedzeniem oznacza podawanie zanim ktoś podejmie działanie, które może prowadzić do zarażenia się grypą albo podawanie po takim działaniu, ale przed wystąpieniem grypy. [0034] Podczas gdy poziom dawki środka leczniczego albo profilaktycznego według niniejszego wynalazku będzie różny w zależności od rodzaju wykorzystywanego składnika aktywnego, stopnia rozprzestrzenienia się grypy i warunków pacjenta (masa ciała, wiek itp.). Jeżeli podaje się go ludziom przez inhalację, składnik aktywny korzystnie należy podawać w dawkach wynoszących od 10µg do 5 mg na kg masy ciała mniej więcej od 1 do 7 razy w tygodniu do 1 do 3 razy dziennie. [0035] Składnik aktywny środka leczniczego albo profilaktycznego według niniejszego wynalazku może hamować neuraminidazę, niezbędną dla proliferacji wirusa grypy H5N1, w celu zahamowania w ten sposób proliferacji tego wirusa. Aktywności hamowania neuraminidazy można ocenić na przykład za pomocą sposobów opisanych poniżej. Jednakże sposób oceny nie ogranicza się do poniższych sposobów. [0036] Aktywność hamowania neuraminidazy składnika aktywnego środka leczniczego albo profilaktycznego według niniejszego wynalazku można ocenić na przykład ilościowo poprzez wymieszanie wirusa grypy H5N1 mającego aktywność enzymu neuraminidazy z substratem dla neuraminidazy, by w ten sposób przygotować system reakcji do wykrywania aktywności enzymu, oraz dodając składnik aktywny środka leczniczego albo profilaktycznego według niniejszego wynalazku do tego systemu. [0037] Alternatywnie można też ocenić ilościowo aktywność hamowania proliferacji wirusa grypy H5N1 składnika aktywnego środka leczniczego albo profilaktycznego według niniejszego wynalazku poprzez zakażenie hodowanych komórek wirusem grypy H5N1, by w ten sposób przygotować eksperymentalny system do formowania się łysinek oparty na proliferacji wirusa, dodania do systemu składnika aktywnego, oraz pomiaru zmniejszenia ilości łysinek albo wielkości albo ilości wirusa w bulionie hodowlanym. [0038] Działanie lecznicze albo profilaktyczne względem zakażenia wirusem grypy środka leczniczego albo profilaktycznego według niniejszego wynalazku można ocenić za pomocą sposobów opisanych poniżej. Jednakże sposób oceny nie ogranicza się do poniższych sposobów. [0039] Na przykład odpowiednią ilość składnika aktywnego środka leczniczego albo profilaktycznego według niniejszego wynalazku podaje się w postaci roztworu, zawiesiny albo prosz-
- 9 - ku do narządów oddechowych kręgowca (takiego jak człowiek, mysz, szczur, tchórzofretka, świnia albo ptak) za pośrednictwem sposobu podawania takiego jak podawanie przez wkraplanie do nosa, podawanie donosowe, przeztchawiczne lub dopłucne lub inhalacja. W odpowiednim momencie między bezpośrednio po podaniu a jednym miesiącem po podaniu, podaje się przez inhalację albo dodaje kropelkami do nosa, w wyniku czego kręgowiec ulega zakażeniu. Następnie obserwuje się i mierzy jakiekolwiek objawy grypy (np. gorączka; ból głowy; ogólne złe samopoczucie; ból stawów, ból mięśni; objawy w narządach oddechowych takie jak kaszel albo plwocina; ilość wirusów zawartą w płynie w wymazie z gardła, wydzielinie z nosa albo płynie z płukania płuc; liczbę przeżyć lub zgonów itd.). Tak więc możliwa jest ocena pożądanego działania leczniczego albo profilaktycznego. [0040] Alternatywnie przygotowuje się grupę ludzi, którym odpowiednią ilość składnika aktywnego środka leczniczego lub profilaktycznego według niniejszego wynalazku podaje się do dróg oddechowych (włącznie z przejściem przez nos) za pomocą podawania doustnego, doodbytniczego, donosowego, miejscowego (włącznie z doustnym i podjęzykowym), dopochwowego, pozajelitowego (włącznie z domięśniowym, podskórnym i dożylnym) lub inhalacji w obszarze, gdzie szerzy się grypa. Z drugiej strony przygotowuje się inną grupę ludzi, którym nie podaje się składnika aktywnego środka leczniczego lub profilaktycznego według wynalazku. Po stosownym czasie statystycznie bada się stosunek osób, które zaraziły się wirusem grypy i u których doszło do jakichkolwiek objawów grypy, w obydwu grupach. Tak więc możliwa jest ocena pożądanego działania leczniczego lub profilaktycznego. [0041] W celu oceny działania profilaktycznego w przypadku myszy składnik aktywny środka leczniczego albo profilaktycznego według niniejszego wynalazku w formie rozpuszczonej w płynie fizjologicznym albo odpowiednim buforze podaje się donosowo poprzez dodanie odpowiedniej ilości roztworu kropelkami do jamy nosowej. Myszy zaraża się donosowo wirusem grypy w ten sam sposób w odpowiednim momencie między czasem bezpośrednio po podaniu a jednym miesiącem po podaniu. Po zakażeniu każdej myszy usuwa się płuca, po czym dokonuje się pomiaru mian wirusa w płucach. W ten sposób można ocenić działanie profilaktyczne. Wirus grypy zastosowany u myszy powoduje śmiertelne zakażenia, działanie profilaktyczne można ocenić obserwując liczbę przeżyć lub zgonów myszy. PRZYKŁADY [0042] Poniżej niniejszy wynalazek opisano bardziej szczegółowo w odniesieniu do następujących Przykładów Przygotowania, Przykładów i Przykładów Formulacji. Jednakże zakres niniejszego wynalazku nie ogranicza się do tych Przykładów. PRZYKŁAD PRZYGOTOWANIA 1 Kwas 5-acetamido-4-guanidyno-9-O-oktanoilo-2,3,4,5-tetradeoksy-7-O-metylo-D-glicero-Dgalakto-non-2-enopiranozowy [0043]
- 10 - (1) 5-Acetamido-4-(N,N -bis-t-butyloksykarbonylo)guanidyno-9-o-oktanoilo-2,3,4,5-tetradeoksy-7-o-metylo-d-glicero-d-galakto-non-2-enopiranozan difenylometylu (3,46 g, 4,1 mmol) ujawniony w Przykładzie 35 (i) Patentu USA nr 6340702 (Japoński Patent nr 3209946) rozpuszczono w chlorku metylenu (27 ml) i kwasie trifluorooctowym (14 ml). Powstały roztwór mieszano w temperaturze pokojowej przez noc. Roztwór reakcyjny zatężono do sucha pod obniżonym ciśnieniem, a następnie poddano trzem cyklom azeotropowej destylacji do sucha z toluenem (5 ml). Otrzymany oleisty materiał rozpuszczono w octanie etylu (10 ml). Roztwór wlano do nasyconego wodnego roztworu wodorowęglanu sodu (50 ml). Wartość ph otrzymanego roztworu wyregulowano do 8,5 przez dodanie 20% wodnego roztworu węglanu sodu. Potem roztwór mieszano w temperaturze pokojowej przez 3 godz. i za pomocą kwasu chlorowodorowego (3 ml) wyregulowano jego ph do 5,0, a następnie mieszano w temperaturze pokojowej przez kolejną 1 godz. Roztwór mieszano dalej przez 1 godz. chłodząc jednocześnie lodem. Następnie, wytrącające się kryształki odfiltrowano próżniowo i suszono pod próżnią przez 10 godz. w temperaturze zewnętrznej 50 C. Otrzymane kryształki pozostawiono na jeden dzień na powietrzu, by w ten sposób uzyskać tytułowy związek w postaci uwodnionego kryształu (0,97 g; wydajność 51%). Spektrum Absorpcji w Podczerwieni (KBr) ν max cm -1 : 3412, 2929, 2856, 1676, 1401, 1320, 1285, 1205, 1137, 722. 1 H Spektrum Magnetycznego Rezonansu Jądrowego (400MHz, CD3OD) δ ppm: 5,88 (1H, d, J=2,5 Hz), 4,45 (3H, m), 4,27 (1H, dd, J=10,0 Hz, 10,0 Hz), 4,15 (1H, m), 3,47 (2H, m), 3,42 (3H, s), 2,37 (2H, t, J=7,4 Hz), 2,10 (3H, s), 1,31 (2H, m), 1,20-1,40 (8H, m), 0,85-0,95 (3H, m). 13 C Spektrum Magnetycznego Rezonansu Jądrowego (100MHz, CD 3 OD) δ ppm: 176,5, 173,7, 164,7, 158,9, 146,7, 108,7, 80,1, 78,0, 69,3, 66,8, 61,4, 52,4, 35,1, 32,8, 30,2, 30,1, 26,0, 23,7, 22,8, 14,4. (2) Tytułowy związek otrzymano również sposobem opisanym poniżej. Sól 5-acetamido-4-guanidyno-9-O-oktanoilo-2,3,4,5-tetradeoksy-7-O-metylo-D-glicero-Dgalakto-non-2-enopiranozową kwasu trifluorooctowego (3,0 g, 5,1 mmol) ujawnioną w Przykładzie 35 (ii) Patentu USA nr 6340702 (Japoński Patent nr 3209946) poddano chromatografii kolumnowej odwróconej fazy [Cosmosil 75C 18PREP (nacalai tesque), 100 g] i eluowano mieszanką metanol/woda (0/1-1/1-2/1). Frakcje zawierające pożądany związek zatężono pod
- 11 - próżnią. Wytrącające się kryształki odfiltrowano próżniowo i wysuszono pod próżnią. Otrzymane kryształki pozostawiono na jeden dzień na powietrzu, by w ten sposób uzyskać tytułowy związek w postaci uwodnionego kryształu (1,2 g; wydajność 49%). Dane otrzymanego związku odnośnie jego właściwości były zgodne z danymi związku otrzymanego w (1) powyżej. PRZYKŁAD PRZYGOTOWANIA 2 Kwas 5-acetamido-4-guanidyno-2,3,4,5-tetradeoksy-7-O-metylo-D-glicero-D-galakto-non-2- enopiranozowy [0044] [0045] Sól 5-acetamido-4-guanidyno-2,3,4,5-tetradeoksy-7-O-metylo-D-glicero-D-galaktonon-2-enopiranozową kwasu trifluorooctowego (3,0 g, 5,1 mmol) ujawnioną w Przykładzie 28 (viii) Patentu USA nr 6340702 (Japoński Patent nr 3209946) oczyszczono w kolumnie z żywicą jonowymienną [Dowex-50X; (i) woda i (ii) 5% wodny roztwór amonu] oraz oczyszczono jeszcze za pomocą chromatografii kolumnowej odwróconej fazy [Cosmosil 75C 18PREP (nacalai tesque), woda]. Frakcje zawierające pożądany związek zatężono pod próżnią. Otrzymane ciało stałe przemyto metanolem, przefiltrowano i wysuszono, uzyskując w ten sposób tytułowy związek (1,43 g) w formie bezbarwnego ciała stałego. 1 H Spektrum Magnetycznego Rezonansu Jądrowego (400MHz, CD 3 OD) δ ppm: 5,64 (1H, d, J=2,0 Hz), 4,43 (2H, m), 4,22 (1H, dd, J=10,0 Hz, 10,0 Hz), 4,00 (1H, m), 3,85 (1H, dd, J = 10,0 Hz, 2,4 Hz), 3,68 (1H, dd, J= 10,0 Hz, 5,5 Hz), 3,58 (1H, m), 3,43 (3H, s). Należy zwrócić uwagę na to, że związek z Przykładu przygotowania 2 jest związkiem pochodzącym od związku z Przykładu przygotowania 1, gdy ulega on przemianie materii in vivo. Innymi słowy, związek z Przykładu przygotowania 1 jest prolekiem związku Przykładu przygotowania 2, podczas gdy związek Przykładu przygotowania jest sam w sobie formą aktywną. PRZYKŁAD 1 Test Aktywności Hamowania Neuraminidazy [0046] Następujący test przeprowadzono według sposobu ujawnionego w Nature, 2005, tom 437, str. 1108 z uwzględnieniem koniecznych zmian. [0047] Roztwór wirusa H5N1 rozcieńczony tak, by zapewnić aktywność neuraminidazy wynoszącą od 800 do 1200 jednostek fluorescencyjnych zmieszano z testowym związkiem wyregulowanym do 0,01 do 100000 nm. Mieszankę przereagowano przez 30 min w 37 C. Na-
- 12 - stępnie do układu reakcyjnego dodano jako substrat 0,1 mm kwasu 2 -(4-metyloumbelliferylo)-α-D-N-acetyloneuraminowego, a następnie układ przereagowano dalej przez 1 godz. w temp. 37 C. Potem dokonano pomiarów z długością fali pobudzenia wynoszącą 360 nm oraz długością fali emisji wynoszącą 465 nm. Z otrzymanego natężenia fluorescencji wyliczono odsetki hamowania (%) dla związku testowego w różnych stężeniach, przy czym aktywność neuraminidazy bez obecności testowego związku liczono jako 100. Wyliczono stężenie testowego związku dające 50% hamowania aktywności enzymu (IC 50 ). Wyniki przedstawiono w Tabeli 1. [0048] Mając mocną aktywność hamowania neuraminidazy względem szczepów wirusów grypy H5N1 wrażliwych i opornych na oseltamiwir, składnik aktywny środka leczniczego albo profilaktycznego według niniejszego wynalazku wykazał doskonałą aktywność hamowania nawet względem szczepu wirusa grypy H5N1opornego na oseltamiwir. Tabela 1. Aktywność Hamowania Neuraminidazy (IC 50, nm) Szczep wrażliwy na oseltamiwir Szczep oporny na oseltamiwir Związek z Przykładu Przygotowania 2 0,33 1,3 Zanamiwir 0,96 0,81 Karboksylan oseltamiwiru 0,34 550 Szczep wrażliwy na oseltamiwir: A/Hanoi/30408/2005 (klon 7) Szczep oporny na oseltamiwir: A/Hanoi/30408/2005 (klon 9) PRZYKŁAD 2 Test Aktywności Hamowania Proliferacji Wirusa [0049] Wirusa grypy H5N1 inokulowano do komórek MDCK, tak żeby na jeden dołek wytworzyło się od 50 do 100 łysinek. Wirusa adsorbowano na komórki przez 1 godz. w 37 C. Potem nałożono podłoże agarowe zawierające związek testowy w stężeniach od 0,1 do 1000 nm i hodowano komórki MDCK przez 2 dni. Następnie otrzymaną kulturę utrwalono i zabarwiono za pomocą 0,1% Fioletu Krystalicznego rozpuszczonego w 19% metanolu, po czym dokonano pomiaru ilość i średnicy łysinek. W celu obliczenia odsetka hamowania na obszarze łysinek obliczono sumę kwadratu średnicy każdej łysinki. Wyliczono odsetek hamowania (%) dla związku testowego w różnych stężeniach, przy czym aktywność hamowania bez obecności testowego związku liczono jako 100%. Następnie wyliczono stężenie testowego związku dające 50% hamowania proliferacji wirusa (IC 50 ). Wyniki przedstawiono w Tabeli 2. [0050] Mając mocną aktywność hamowania proliferacji wirusa względem szczepów wirusów grypy H5N1 wrażliwych i opornych na oseltamiwir, składnik aktywny środka leczniczego albo profilaktycznego według niniejszego wynalazku wykazał wręcz niezwykłą aktywność hamowania proliferacji wirusa w porównaniu do zanamiwiru.
- 13 - Tabela 2. Aktywność Hamowania Proliferacji Wirusa (IC 50, nm) Szczep wrażliwy na oseltamiwir Szczep oporny na oseltamiwir Związek z Przykładu Przygotowania 2 0,43 13 Zanamiwir 3,3 32 Karboksylan oseltamiwiru 0,11 1400 Szczep wrażliwy na oseltamiwir: A/Hanoi/30408/2005 (klon 7) Szczep oporny na oseltamiwir: A/Hanoi/30408/2005 (klon 9) PRZYKŁAD 3 Test Leczenia Zarażonej Myszy 1 [0051] Sam płyn fizjologiczny albo związek testowy rozpuszczony w płynie fizjologicznym w różnych stężeniach podaje się donosowo myszom Balb/c. Siedem dni po podaniu, zaszczepia się myszom donosowo wirus grypy H5N1 w celu zakażenia. Dnia 1, dnia 2 i dnia 3 po zakażeniu, myszom usunięto płuca i ilościowo określono ich zawartość wirusa grypy H5N1. W ten sposób oceniono działanie hamowania proliferacji względem wirusa grypy H5N1 związku testowego. [0052] Myszy, którym podano składnik aktywny środka leczniczego albo profilaktycznego według niniejszego wynalazku wykazały znaczny spadek w ilości wirusa zawartego w płucach, w porównaniu do myszy, którym podano sam płyn fizjologiczny. PRZYKŁAD 4 Test Leczenia Zarażonej Myszy 2 [0053] Związki testowe podano myszom w ten sam sposób jak w Przykładzie 3. Następnie do 20 dni po zakażeniu obserwowano przeżywalność myszy, którym zaszczepiono wirus grypy H5N1. [0054] Prawie wszystkie myszy, którym podano sam płyn fizjologiczny zdechły w ciągu 20 dni po zakażeniu, jednakże niektóre z myszy, którym podano składnik aktywny środka leczniczego albo profilaktycznego według niniejszego wynalazku wciąż żyły nawet 20 dni po zakażeniu. [0055] W szczególności, myszom (Balb/c, samiczki, 6-tygodniowe) podano kropelkami donosowo 50 µl roztworu zawierającego 80 pfu (jednostki tworzenia łysinek) A/Hanoi/UT30408(klon 7)/2005 (H5N1) pobranego od pacjentów zarażonych wirusem ptasiej grypy H5N1. Związek z Przykładu Przygotowania 1 rozpuszczono w płynie fizjologicznym, a 3% Tamiflu Dry Syrup (fosforan oseltamiwiru) rozpuszczono w wodzie destylowanej. Stężenie związku z Przykładu Przygotowania 1 wyregulowano tak, by otrzymać dawkę 70 albo 700 µg/kg/50 µl. Stężenie fosforanu oseltamiwiru wyregulowano tak, by otrzymać dawkę 0,5, 5 albo 50 mg/kg/200 µl. Związek z Przykładu Przygotowania 1 podano jednorazowo donosowo 2 godziny po zakażeniu. Fosforan oseltamiwiru podano jednorazowo doust-
- 14 - nie 2 godziny po zakażeniu, oraz dwa razy dziennie przez kolejnych 5 dni w łącznej liczbie wynoszącej 10 razy. Wyniki ukazano odnośnie liczby myszy, które przeżyły dnia 6, dnia 8, dnia 10, dnia 15 i dnia 20 po zakażeniu. Każda grupa testowa składała się z 10 myszy. Tabela 3. Dzień 10 Dzień 15 Dzień 20 Sam płyn fizjologiczny 0 0 0 Związek z Przykładu Przygotowania 1 (70 µg/kg) 7 3 2 Związek z Przykładu Przygotowania 1 (700 µg/kg) 7 7 6 Fosforan oseltamiwiru (0,5 mg/kg) 4 3 2 Fosforan oseltamiwiru (5 mg/kg) 6 3 2 Fosforan oseltamiwiru (50 mg/kg) 9 8 8 [0056] Wszystkie publikacje, patenty i zgłoszenia patentowe cytowane w niniejszym tekście są włączone niniejszym w całości przez odniesienie. PRZYDATNOŚĆ PRZEMYSŁOWA [0057] Związki zastrzegane w zastrzeżeniu 1 są niezmiernie użyteczne jako środki lecznicze lub profilaktyczne przeciwko grypie H5N1. Związki te są również użyteczne jako środki lecznicze lub profilaktyczne przeciwko grypie wywoływanej wirusami grypy H5N1 opornymi na oseltamiwir. Sporządziła i zweryfikowała Jolanta Górczak Rzecznik patentowy
- 15-1. Związek wybrany z grupy obejmującej: Zastrzeżenia patentowe kwas 5-acetamido-4-guanidyno-9-O-heksanoilo-2,3,4,5-tetradeoksy-7-O-metylo-D-glicero-Dgalakto-non-2-enopiranozowy, kwas 5-acetamido-4-guanidyno-9-O-oktanoilo-2,3,4,5-tetradeoksy-7-O-metylo-D-glicero-Dgalakto-non-2-enopiranozowy, kwas 5-acetamido-4-guanidyno-9-O-dekanoilo-2,3,4,5-tetradeoksy-7-O-metylo-D-glicero-Dgalakto-non-2-enopiranozowy, kwas 5-acetamido-4-guanidyno-9-O-dodekanoilo-2,3,4,5-tetradeoksy-7-O-metylo-D-glicero- D-galakto-non-2-enopiranozowy, oraz kwas 5-acetamido-4-guanidyno-9-O-tetradekanoilo-2,3,4,5-tetradeoksy-7-O-metylo-D-glicero-D-galakto-non-2-enopiranozowy, do zastosowania w leczeniu lub profilaktyce grypy H5N1. 2. Zastosowanie związku wybranego z grupy obejmującej: kwas 5-acetamido-4-guanidyno-9-O-heksanoilo-2,3,4,5-tetradeoksy-7-O-metylo-D-glicero-Dgalakto-non-2-enopiranozowy, kwas 5-acetamido-4-guanidyno-9-O-oktanoilo-2,3,4,5-tetradeoksy-7-O-metylo-D-glicero-Dgalakto-non-2-enopiranozowy, kwas 5-acetamido-4-guanidyno-9-O-dekanoilo-2,3,4,5-tetradeoksy-7-O-metylo-D-glicero-Dgalakto-non-2-enopiranozowy, kwas 5-acetamido-4-guanidyno-9-O-dodekanoilo-2,3,4,5-tetradeoksy-7-O-metylo-D-glicero- D-galakto-non-2-enopiranozowy, oraz kwas 5-acetamido-4-guanidyno-9-O-tetradekanoilo-2,3,4,5-tetradeoksy-7-O-metylo-D-glicero-D-galakto-non-2-enopiranozowy, do wytwarzania leku do profilaktyki lub leczenia grypy H5N1. Sporządziła i zweryfikowała Jolanta Górczak Rzecznik patentowy