Po zna je my wy da rze nia z dzie j w PRL -u

Po zna je my wy da rze nia z dzie j w PRL -u Scenariusz lekcji w III klasie gimnazjum Przed sta wia my Ko le an kom i Ko le gom pro po zy cjê sce na riu sza lek cji ote ma cie nie ³a twym, szcze g l nie w gim na zjum. Ma my na dzie jê, e za in spi ru je on Pa stwa do w³a snych tw r czych po szu ki wa, cze go z no wym ro kiem szcze g l nie wszyst kim (i nam sa mym) y czy my. MA GORZATA JUREWICZ Czas 90 min. III etap edu ka cyj ny. Nu mer i na zwa pro gra mu: DKW -4014-73/99. M. Bon da ruk i in ni, Pro gram na - ucza nia. Hi sto ria dla klas 1-3 gim na zjum, WSiP, W -wa 1999. Œcie ka edu ka cja re gio nal na dzie dzic - two kul tu ro we w re gio nie. Cel og l ny: Ucznio wie po zna j¹ wy bra ne wy da rze nia z dzie j w PRL -u (uwzglêd nio ne w po - wie œci P. Hu el le, We iser Da wi dek), Ucznio wie do strze ga j¹ ro lê gda sz czan i re gio nu gda skie go w oma wia nych wy - da rze niach. Ce le szcze g ³o we: Po za jê ciach ucze : zna da ty wy da rze z dzie j w PRL -u (1949 1956; czer wiec 1956; paں dzier nik 1956; gru dzie 1970; sier pie 1980; 31 VIII 1980; 13 XII 1981); zna po sta cie: W. Go mu³ ki, E. Gier ka, W. Ja ru zel skie go, L. Wa ³ê sy i ro zu mie ro lê, ja k¹ oni ode gra li; po tra fi og l nie scha rak te ry zo waو me to - dy spra wo wa nia w³a dzy i kon tro li spo ³e - cze stwa w po szcze g l nych okre sach dzie j w PRL -u; przed sta wia efek ty bu do wy spo ³e cze - stwa so cja li stycz ne go w Pol sce; ro zu mie przy czy ny pro te st w spo ³ecz - nych i ich kon se kwen cje. Kom pe ten cje klu czo we: 1. Pla no wa nie, or ga ni zo wa nie i oce nia nie w³a sne go ucze nia siê, 2. Sku tecz ne ko mu ni ko wa nie siê w r - nych sy tu acjach, 3. Efek tyw ne wsp ³ dzia ³a nie w ze spo le, 4. Roz wi¹ zy wa nie pro ble m w w tw r czy spo s b, 5. Spraw ne po s³u gi wa nie siê kom pu te rem i tech no lo gi¹ in for ma tycz n¹. Me to dy i for my pra cy: pra ca z tek stem pod rêcz ni ka, tek stem li te rac kim, tek stem ںr d³o wym, ںr d³a mi iko no gra ficz ny mi, po ga dan ka, pra ca gru po wa. Œrod ki dy dak tycz ne: pod rêcz nik: W. Mê drzec ki, R. Szych ta, Dzie je no wo yt ne i naj now sze, WSiP, War sza wa 2001; tekst li te rac ki: P. Hu el le, We iser Da wi - dek, Gda sk 1987; kse ro ko pie zdjêو (pod rêcz nik, Dzien nik Ba³ tyc ki, Po li ty ka, zbio ry pry wat ne); p³y ta CD Tu m wi Pol ska Wy pad ki Grud nia 70 w Gdy ni, Piotr Ja ro sze wicz, Edward Gie rek, Lech Wa ³ê sa o po ro zu - mie niach Sierp nia 80, Woj ciech Ja ru zel ski 48 Wiadomoœci Historyczne

ka se ta ma gne to fo no wa Ja cek Kacz - mar ski Li ve pio sen ka Mu ry ; przy k³a dy wy daw nictw dru gie go obie gu, ar chi wal ne nu me ry Ty go dni ka So li dar - noœو, ulot ki (zbio ry w³a sne); kar ty pra cy dla grup; sza ry pa pier, mar ke ry, no ycz ki, klej. Opra co wa ³a Ma³ go rza ta Ju re wicz Tok lekcji Etapy lekcji Za an ga - o wa nie (15 Ba da nie (prze - kszta³ ca - nie) (30 Przebieg lekcji Po da nie te ma tu lek cji. Wsp l ne wy pe³ nie nie na pla ka cie, przy po mo - cy na uczy cie la, ru bry ki T³o hi sto rycz ne (za ³¹cz - nik nr 1). Ka da gru pa otrzy mu je kar ty pra cy oraz r ne ze sta wy kse ro ko pii zdjêو, tek st w i cy ta t w z po - wie œci (te ostat nie na ko lo ro wych kar tecz kach). Ucznio wie przy stê pu j¹ do re ali za cji za da za - war tych w ze sta wach. Ze staw IA, IB ta kie sa mo za da nie (za ³¹cz nik nr 2). Ze staw IIA, IIB ta kie sa mo za da nie (za ³¹cz nik nr 3). Ze staw IIIA, IIIB ta kie sa mo za da nie (za ³¹cz nik nr 4). Ma te ria ³y w ze sta wach s¹ po mie sza ne, tak wiêc wstêp na fa za re ali za cji za da nia po le ga na wy - mia nie ma te ria ³ w po miê dzy gru pa mi I, II, IIIA iosob no I, II, IIIB. Komp. klu czo we Uwagi 1, 2 Przy uzu pe³ nia niu pla ka tu na uczy - ciel od wo ³u je siê do wie dzy og l nej uczni w. Kla sa jest po dzie lo na na 6 ze spo - ³ w (sk³ad ta ki, jak na jê zy ku pol - skim) 1, 2, 3, 4 Za da nia po le ga j¹ na wy ko na niu pla ka t w uka zu j¹ cych po szcze g l ne okre sy/wy da rze nia z dzie j w PRL -u: I sta li nizm i doj œcie do w³a dzy W. Go mu³ ki II Gru dzie 70 III wy da rze nia po cz¹t ku lat 80-tych (Sier pie 80 stan wo - jen ny w Pol sce). Pre zen - ta cja (30 Re flek - sja (15 Ucznio wie spra woz daw cy wy bra nych grup (np. IA, IIB, IIIA) pre zen tu j¹ efek ty pra cy ze spo ³ w czas pre zen ta cji 5 min. Spra woz daw cy po zo sta ³ych grup ewen tu al nie uzu pe³ nia j¹. Wy po wie dzi uczni w na te mat re flek sji, ja kie to wa rzy szy ³y im pod czas pra cy i pre zen ta cji (co za cie ka wi ³o, za sko czy ³o, wzbu rzy ³o, wzru szy ³o?) Om wie nie za da nia do mo we go wy pra co wa - nie Mo ja ro dzi na w PRL -u (czas na wy ko na - nie za da nia 4 ty go dnie) Na uczy ciel kr t ko wspo mi na o nie uwzglêd nio - nych w po wie œci wy da rze niach mar co wych 1968 r. i czerw co wych 1976 r. po le ca prze czy - ta nie z pod rêcz ni ka od po wied nich roz dzia ³ w i przy go to wa nie siê do od po wie dzi na py ta nie: Na czym po le ga ³o zna cze nie oby dwu pro te st w spo ³ecz nych? 1, 2, 4 Pod czas pre zen ta cji pla ka ty A i B grup I, II, III s¹ przy cze pio ne do ta bli cy obok sie bie. Po pre zen ta cji po szcze g l nych grup na uczy ciel od twa rza z p³y ty i ka se ty od po wied nie na gra nia. Ucznio wie prze gl¹ da j¹ wy daw nic - twa dru gie go obie gu, pra sê, ulot ki. 1, 2 Na uczy ciel oce nia efek ty i prze bieg prac grup. Do k³ad nie t³u ma czy, na czym po le - ga pra ca do mo wa mo e to byو opis udzia ³u cz³on k w ro dzi ny wwa nych wy da rze niach, ale r w - nie y cie co dzien ne ro dzi ny. Po le ca od wie dze nie wy sta wy Dro - gi do wol no œci. 1/2008 49

Cytaty z powieœci dotycz¹ce lat 50. (Stalinizm w Polsce i dojœcie do w³adzy W³adys³awa Gomu³ki) Tek tu ro wy M -ski mia³ do ma lo wa ne wiel kie, su mia ste w¹ sy, a wy ra zi ste ³u ki brwio we i osa dze nie oczu nie po zwa la ³y y - wiو w¹t pli wo œci, do ko go mia³ byو po dob - ny. Tak, cho cia od pew ne go cza su wiel kie jak prze œcie ra d³a por tre ty znik nê ³y z ulic iwy staw na sze go mia sta. Pa we³ Hu el le, We iser Da wi dek, s. 133 Mnie in te re su j¹ fak ty nie da³ siê zbyو pro ku ra tor a nie og l ni ki. Aswo j¹ dro g¹ do da³ na za ko cze nie jesz cze rok te mu 1 ci ch³op cy (to by ³o o nas) sie dzie li by na Oko po wej ja ko gru pa dy wer syj na i na wet Mat ka Bo ska by im nie po mo g³a! Tak, tak zmie nia j¹ siê cza sy i oby cza je. Pa we³ Hu el le, We iser Da wi dek, s. 39 Przy po mnia ³em so bie, jak pew ne go po - po ³u dnia, dwa la ta wcze œnie j 2 przed na - szym do mem za trzy ma³ siê zgni ³o zie lo ny sa mo ch d i jak z te go sa mo cho du wy sie dli dwaj pa no wie w p³asz czach [ ] i wy pro wa - dzi li pa na Ko rot ka. Do ro œli m wi li po tem, e pa na Ko rot ka wziê li na Oko po w¹, bo ktoœ do ni s³, e s³u cha Lon dy nu. Pan Ko - ro tek wr ci³, ale do pie ro po dw ch ty go - dniach z okiem jak so czy sta œliw ka [ ], akie dy sta n¹³ na œrod ku po dw r ka i zdj¹³ ko szu lê, je go ple cy wy gl¹ da ³y jak pa sia sta ze bra ³ to -czer wo ne go ko lo ru. Pa we³ Hu el le, We iser Da wi dek, s. 41 Na do da tek przez ca ³y dzie w³¹ czo ny by³ w do mu g³o œnik ra dio wê z³a [ ]. Przy tym wszyst kim w kuch ni r nê ³a na prze mian lu do wa ka pe la z Opocz na al - bo z o wi cza, a kie dy uci ch³a roz po czy na ³y siê arie ope ro we z Bo ry sa Go du no wa [ ]. G³o œnik emi to wa³ tyl ko je den pro - gram, a ebo ni to w¹ ga³ k¹ mo na by ³o co naj wy ej œci szyو wrza skli we od g³o sy lu do - wej œpie wacz ki al bo po tê ny g³os ro syj skie - go œpie wa ka. Pa we³ Hu el le, We iser Da wi dek, s. 163 164 W ra diu ju daw no sko czy ³o siê prze - m wie nie W³a dy s³a wa Go mu³ ki na gro dzo - ne hucz ny mi bra wa mi i owa cj¹. Pa we³ Hu el le, We iser Da wi dek, s. 112 Mê czyں ni z na szej ka mie ni cy za chwy ca - li siê prze m wie nia mi Go mu³ ki i m wi li, e ta kie go przy w d cy ro bot ni cy jesz cze nie mie li i mieو nie bê d¹. Pa we³ Hu el le, We iser Da wi dek, s. 162 Co ro ku na sza szko ³a, jak wszyst kie in ne szko ³y, ma sze ro wa ³a r w no, w bia ³ych ko - szu lach i ciem nych spoden kach na pierw - szo ma jo wej ma ni fe sta cji [ ]. A my ma sze - ro wa li œmy r w no, r w niu sie ko [ ] i wie dzie li œmy, e ci, kt rzy nie przy szli na to œwiê to ra do œci, m³o do œci i en tu zja - zmu za dwa dni bê d¹ mie li wi zy tê M skie - go w do mu i M -ski bê dzie py ta³ ro dzi c w, co siê sta ³o, czy to po wa na spra wa i w czym mo e po m c, e by za rok o tej sa - mej po rze ucze by³ zdr w jak ry ba. Pa we³ Hu el le, We iser Da wi dek, s. 15 Cytaty z powieœci dotycz¹ce grudnia 70 na wybrze u Na si oj co wie [ ] w sie dem dzie si¹ tym ro ku szli obok ko mi te tu par tii i œpie wa li Wy klê ty po wsta lu du zie mi, po wsta cie, kt rych drê czy g³ d. A Piotr wy szed³ na uli cê zo ba czyو, co siê dzie je i do sta³ ku - lê w g³o wê Pa we³ Hu el le, We iser Da wi dek, s. 58 Piotr we d³ug re la cji je go mat ki nie m g³ œcier pieو te go dnia wi do ku he li kop te r w kr¹ ¹ cych nad mia stem i po szed³ pie cho t¹ do Gda ska (nie jeں dzi ³y ju tram wa je), e - by zo ba czyو, co siê dzie je. Za bi li go z te - go he li kop te ra twier dzi ³a upar cie mat ka, a gdy na ocz ni œwiad ko wie m wi li jej, e Piotr do sta³ siê przez przy pa dek po miê dzy 1 Chodzi o rok 1956. 2 W 1955 r. 50 Wiadomoœci Historyczne

t³um i od dzia³ woj ska i wte dy tra fi ³a go ku - la pro sto w g³o wê, z le wej stro ny, wte dy ma cha ³a rê k¹ i m wi ³a, e to nie praw da, bo na pew no strze la li z he li kop te ra i jesz cze z³o œci ³a siê, gdy m wio no o woj sku. Dla niej by ³a to prze bra na mi li cja. Pa we³ Hu el le, We iser Da wi dek, s. 111 [ ] po tym, co prze szli je go ro dzi ce, po tym noc nym po grze bie z eki p¹ uzbro jo - nych gra ba rzy i cia ³em Pio tra rzu co nym wpla sty ko wym wor ku w ja mê zie mi, po tym wszyst kim, nie spo dzie wa ³em siê, aby ten wiel ki i wspa nia ³y mo nu ment m g³ im wczym kol wiek wy na gro dziو tam t¹ zi mê. Pa we³ Hu el le, We iser Da wi dek, s. 110 111 Po ka za ³em jej zdjê cie na grob ka Pio tra. El ka by ³a tam kil ka ra zy, ale p³y ty oczy wi - œcie nie wi dzia ³a, a ja opo wie dzia ³em jej, ja - kie by ³y k³o po ty, bo a den ka mie niarz nie chcia³ wy kuو na pi su za mor do wa ny i w ko cu sta nê ³o zgi n¹³ tra gicz nie. Pa we³ Hu el le, We iser Da wi dek, s. 77 Cytaty z powieœci dotycz¹ce lat 80. Obo je [El ka i Szy mek M.J.] py ta li mnie o no wi ny z Gda ska. Po mnik, ja ki mia³ te raz sta n¹و obok bra my, w tym sa - mym miej scu, gdzie pa d³y strza ³y, ten po - mnik in te re so wa³ ich naj bar dziej. Py ta li, czy bê dzie tam na zwi sko Pio tra. Pa we³ Hu el le, We iser Da wi dek, s. 110 Na trans pa ren tach wid nia ³y no we ha s³a al bo pra wie zu pe³ nie no we ¹ da my re je - stra cji prze czy ta ³em na jed nym z nich. Pra sa k³a mie wid nia ³o na dru gim, Niech y je Gda sk za uwa y ³em tak e gdzieœ w œrod ku ma sy lu dzi du y por tret pa pie a. Pa we³ Hu el le, We iser Da wi dek, s. 106 Do pie ro dwa la ta te mu, a do k³ad nie dwa i je den mie si¹c (bo te raz, kie dy to pi - szê do bie ga ko ca paں dzier nik) 3, a wiêc dwa dzie œcia piêو mie siê cy te mu zde cy do - wa ³em siê na tê roz mo wê [ ]. Cze mu przy sze d³eœ? Nie m wisz nic! Szym ka aresz to wa li! Co siê sta ³o? Dru ko wa³ ulot ki i sie dzi. Pa we³ Hu el le, We iser Da wi dek, s. 136 3 Chodzi o paںdziernik 1984 r. Za³¹cznik nr 1 Lp. Wydarzenia w powieœci Rok T³o historyczne 1 Wydarzenia od procesji Bo ego Cia³a do przes³uchania. 1957 Stalinizm w Polsce i dojœcie do w³adzy W³adys³awa Gomu³ki. (przedakcja) 2 Tragiczna œmierو Piotra. 1970 Grudzie 70 na Wybrze u 3 Odwiedziny u Elki w Meinnheim. Pr ba rozwik³ania zagadki znikniêcia Weisera. Koniec lat 70-tych 4 Rozmowa z Szymkiem w zupe³nie innym mieœcie na po³udniu Polski. 1980 Wydarzenia sierpniowe 1980 r. Powstanie Solidarnoœci 5 Aresztowanie Szymka za drukowanie ulotek. 1982 Stan wojenny w Polsce. 6 Ostateczna konsultacja z Piotrem po napisaniu ksi¹ ki. 1984 UWA GI Przed sta wio na ta be la zo sta je wy ko na na w for mie pla ka tu na du ym ar ku szu sza re go pa pie ru, na lek cji jê zy ka pol skie go ja ko plan po wie œci. Na lek cji hi sto rii uzu pe³ - nia my jej le w¹ czêœو t³o hi sto rycz ne. 1/2008 51

ZA CZ NIK NR 2 za da nia dla grup ZA DA NIA DLA GRU PY IA (tyl ko IIA i IIIA). do ty cz¹ cych okre su sta li ni zmu w Pol sce idoj œcia do w³a dzy W³a dy s³a wa Go mu³ - ki. Uwa ga! Tek sty i ilu stra cje s¹ wy - mie sza ne wy zna czo na oso ba ma za za da nie wy mie niو siê z gru pa mi IIA i IIIA. Spr buj cie do pa so waو ilu stra cje do cy ta t w z ksi¹ ki. tek st w, ilu stra cji i ko men ta rza z pod - rêcz ni ka (s. 356 367) sy tu acji po li tycz - nej w Pol sce w la tach 1949 1956 i przed - sta wie nie jej resz cie kla sy w for mie pla ka tu. Pro szê pa miê taو o wspie ra niu pre zen ta cji ilu stra cja mi i cy ta ta mi z po - wie œci. ZA DA NIA DLA GRU PY IB (tyl ko IIB i IIIB). do ty cz¹ cych okre su sta li ni zmu w Pol sce idoj œcia do w³a dzy W³a dy s³a wa Go mu³ - ki. Uwa ga! Tek sty i ilu stra cje s¹ wy - mie sza ne z in ny mi okre sa mi wy zna - czo na oso ba ma za za da nie wy mie niو siê zgru pa mi IIB i IIIB. Spr buj cie do pa so - waو ilu stra cje do cy ta t w z ksi¹ ki. tek st w, ilu stra cji i ko men ta rza z pod - rêcz ni ka (s. 356 367) sy tu acji po li tycz - nej w Pol sce w la tach 1949 1957 i przed - sta wie nie jej resz cie kla sy w for mie pla ka tu. Pro szê pa miê taو o wspie ra niu pre zen ta cji ilu stra cja mi i cy ta ta mi z po - wie œci. ZA CZ NIK NR 3 za da nia dla grup ZA DA NIA DLA GRU PY IIA i oso bê do kon tak t w z in ny mi gru pa mi (tyl ko IA i IIIA). do ty cz¹ cych Grud nia 70. Uwa ga! Tek sty okre sami wy znaczo na oso ba ma za za - da nie wy mie niو siê z gru pa mi IA i IIIA. lu - stra cji, tek st w i ko men ta rza z pod rêcz - ni ka (str. 372 374, w tym te tek sty ںr d³o we) przy czyn, prze bie gu i kon se - kwen cji wy da rze gru dnio wych 1970 ro - ku oraz przed sta wie nie ich resz cie kla sy w for mie pla ka tu. Pro szê pa miê taو o wspie ra niu pre zen ta cji ilu stra cja mi iod nie sie nia mi do wy da rze z po wie œci. ZA DA NIA DLA GRU PY IIB (tyl ko IB i IIIB). do ty cz¹ cych Grud nia 70. Uwa ga! Tek sty okre sa mi wy zna czo na oso ba ma za za - da nie wy mie niو siê z gru pa mi I B i III B. ilu stra cji, tek st w i ko men ta rza z pod - rêcz ni ka (str. 372 374, w tym te tek sty ںr d³o we) przy czyn, prze bie gu i kon se - kwen cji wy da rze gru dnio wych 1970 ro - ku oraz przed sta wie nie ich resz cie kla sy w for mie pla ka tu. Pro szê pa miê taو o wspie ra niu pre zen ta cji ilu stra cja mi iod nie sie nia mi do wy da rze z po wie œci. 52 Wiadomoœci Historyczne

ZA CZ NIK NR 4 za da nia dla grup ZA DA NIA DLA GRU PY IIIA (tyl ko IA i IIA). do ty cz¹ cych wy da rze sierp nio wych 1980 r. oraz sta nu wo jen ne go. Uwa ga! Tek sty okre sa mi wy zna czo na oso ba ma za za - da nie wy mie niaو siê z gru pa mi IA i IIA. ilu stra cji, tek st w i ko men ta rza z pod - rêcz ni ka (str. 376 380) sy tu acji po li tycz - nej w Pol sce na po cz¹t ku lat 80-tych i przed sta wie nie ich resz cie kla sy w for - mie pla ka tu. Pro szê pa miê taو o wspie ra - niu pre zen ta cji ilu stra cja mi i od nie sie - nia mi do wy da rze z po wie œci. ZA DA NIA DLA GRU PY IIIB (tyl ko IB i IIB). do ty cz¹ cych wy da rze sierp nio wych 1980 r. oraz sta nu wo jen ne go. Uwa ga! Tek sty okre sa mi wy zna czo na oso ba ma za za - da nie wy mie niaو siê z gru pa mi IB i IIB. ilu stra cji, tek st w i ko men ta rza z pod - rêcz ni ka (str. 376 380) sy tu acji po li tycz - nej w Pol sce na po cz¹t ku lat 80-tych i przed sta wie nie ich resz cie kla sy w for - mie pla ka tu. Pro szê pa miê taو o wspie ra - niu pre zen ta cji ilu stra cja mi i od nie sie - nia mi do wy da rze z po wie œci. Czas na wy ko na nie za da nia 30 min. Grudzie 1970 w Szczecinie, fot. PAP CAF Archiwum 1/2008 53