LITERATURA I TREŚCI PROGRAMOWE STUDIÓW PODYPLOMOWYCH KWALIFIKACYJNYCH LOGOPEDII I MEDIALNEJ EMISJI GŁOSU SPECJALNOŚĆ NEUROLOGOPEDIA

Załącznik nr 2 do zarządzenia nr 84 Rektora Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z dnia 23 lipca 2012 r. LITERATURA I TREŚCI PROGRAMOWE STUDIÓW PODYPLOMOWYCH KWALIFIKACYJNYCH LOGOPEDII I MEDIALNEJ EMISJI GŁOSU SPECJALNOŚĆ NEUROLOGOPEDIA 1

Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: Studia Podyplomowe Kwalifikacyjne Logopedii i Medialnej Emisji Głosu. Specjalność - Neurologopedia Typ studiów: doskonalące Forma studiów studia podyplomowe Efekty kształcenia: Studia poszerzają wiedzę na temat zaburzeń mowy pochodzenia neurologicznego i kształcą umiejętności do pracy z pacjentami z uwarunkowanymi uszkodzeniami OUN lub z jego dysfunkcjami. Nadają uprawnienia do prowadzenia diagnozy, profilaktyki i terapii neurologopedycznej w placówkach służby zdrowia o charakterze zamkniętym, w placówkach specjalnych oraz uprawniają do posługiwania się tytułem zawodowym neurologopeda w prywatnej praktyce. Absolwent uzyskuje zarówno wiedzę na temat zaburzeń mowy pochodzenia neurologicznego, jak i uzyskuje kwalifikacje niezbędne do opracowania strategii postępowania neurologopedycznego z wykorzystaniem współczesnych metod i technik pracy. ma wiedzę w zakresie budowy i funkcjonowania centralnego układu nerwowego; ma wiedzę w zakresie mózgowej reprezentacji funkcji językowych i mózgowej organizacji wyższych czynności poznawczych; ma wiedzę w zakresie biologicznych, psychicznych i społecznych podstawy mowy; ma uporządkowaną wiedzę z zakresu lingwistyki niezbędną w zawodowej praktyce neurologopedy; ma wiedzę w zakresie patofizjologii słuchu, głosu, mowy m.in. w przebiegu schorzeń neurologicznych i psychicznych; WIEDZA ma wiedzę w zakresie podstawy badania neurologicznego z elementami radiologii i metod badań neuroobrazowych; ma wiedzę w zakresie wczesnej interwencji neurologopedycznej w przypadku noworodków i niemowląt z uszkodzeniami i/lub dysfunkcjami ośrodkowego układu nerwowego, chorobowymi zespołami genetycznymi oraz innymi sprzężonymi zaburzeniami o etiologii neurologicznej; ma wiedzę w zakresie sprzężonych zaburzeń mowy w przebiegu procesów chorobowych; ma wiedzę w zakresie metodyki prowadzenia diagnozy i terapii neurologopedycznej dzieci, młodzieży oraz osób dorosłych; zna i rozumie zależności pomiędzy różnymi dyscyplinami i subdyscyplinami neurologopedii na poziomie umożliwiającym interdyscyplinarną pracę 2

ze specjalistami z innych dziedzin nauki; zna i rozumie zależności pomiędzy neuropsychologią i neurolingwistycznym kontekstem zaburzeń mowy; zna i rozumie zasady budowania kontaktu terapeutycznego z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi, u których występują zaburzenia mowy spowodowane uszkodzeniami i/lub dysfunkcjami układu nerwowego; posiada wiedzę na temat wpływu wrodzonych i nabytych dysfunkcji centralnego układu nerwowego i chorób genetycznych na rozwój mowy i zachowania językowe; WIEDZA posiada wiedzę na temat diagnozy i terapii zaburzeń rozwoju mowy u dzieci z uszkodzeniami i/lub dysfunkcjami ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego; posiada wiedzę na temat diagnozy i terapii zaburzeń mowy u młodzieży i osób dorosłych z uszkodzeniami i/lub dysfunkcjami ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego; posiada wiedzę na temat diagnozy i terapii zaburzeń mowy w przebiegu chorób neurodegeneracyjnych, zna zasady diagnozy i terapii zaburzeń połykania w przebiegu chorób neurologicznych; posiada wiedzę na temat diagnozy i terapii zaburzeń mowy w przebiegu schorzeń psychicznych u dzieci i dorosłych; posiada wiedzę na temat diagnozy i terapii osób jąkających się i osób z innymi zaburzeniami płynności mówienia; posiada wiedzę na temat diagnozy i terapii osób z wadami twarzoczaszki sprzężonymi z uszkodzeniami i/lub dysfunkcjami układu nerwowego; zna alternatywne metody komunikacji; ma wiedzę na temat chorób neurologicznych o podłożu metabolicznym. ocenia zaburzenia mowy, diagnozuje je i interweniuje w ich przypadku; UMIEJĘTNOŚCI diagnozuje neurologopedycznie noworodki, niemowlęta, dzieci, młodzieży i osoby dorosłe z uszkodzeniami i/lub dysfunkcjami układu nerwowego, u których występują zaburzenia w rozwoju i/lub przebiegu komunikacji językowej; stosuje i syntetyzuje wiedzę z zakresu zaburzeń mowy, językoznawstwa (m. in. zastosowanie transkrypcji fonetycznej), psychologii, nauk biomedycznych w celu identyfikacji zaburzeń mowy, ich oceny i zdiagnozowania; kontroluje, przetwarza i interpretuje różne dostępne formalne i/lub nieformalne narzędzia oceny; prowadzi terapię neurologopedyczną noworodków, niemowląt, dzieci, 3

młodzieży i osób dorosłych z uszkodzeniami i dysfunkcjami układu nerwowego, u których występują zaburzenia w rozwoju i/lub przebiegu komunikacji językowej; tworzy ustne i pisemne sprawozdania z oceny wyników, zawierające analizę i interpretację zebranych informacji oraz umiejętnie planuje przebieg terapii; ocenia zaburzenia jedzenia, picia i połykania, diagnozuje je i interweniuje w ich przypadku; analizuje badania specjalistyczne: neurologiczne, psychologiczne, audiologiczne i inne, umożliwiając wyjaśnienie patomechanizmu zaburzeń w rozwoju i/lub przebiegu komunikacji językowej u osób z uszkodzeniami i/lub dysfunkcjami układu nerwowego; stosuje w praktyce zasady i reguły rządzące konkretnymi metodami terapeutycznymi; UMIEJĘTNOŚCI dobiera metody, formy i środki do realizacji ustalone w wyniku programowania terapii czynności językowych u osób z uszkodzeniami i dysfunkcjami układu nerwowego; kontroluje wyniki terapii neurologopedycznej osób z zaburzeniami mowy powstałymi w wyniku uszkodzeń i dysfunkcji układu nerwowego wraz z modyfikowaniem celów, metod i form terapii; programuje terapię neurologopedyczną osób z uszkodzeniami i/lub dysfunkcjami układu nerwowego, u których występują zaburzenia rozwoju i/lub przebiegu czynności językowych z uwzględnieniem wyników diagnozy neurologopedycznej oraz wyników badań specjalistycznych przez określanie celów, procedury i strategii terapii; opracowuje narzędzia i strategie postępowania w przypadku zaburzeń mowy i języka występujących u osób po urazie mózgu/z dysfunkcjami OUN; rozróżnia zaburzenia mowy u osób z uszkodzeniami OUN na podstawie poznanych zasad i metod terapii poszczególnych podsystemów języka; właściwie stosuje terminologię i określa kategoryzacje w ocenie neurologopedycznej pacjenta; przewiduje ewentualną prognozę na podstawie oceny dokumentacji medycznej i diagnozuje naturę i zakres zaburzenia. 4

ma świadomość poziomu własnych kompetencji, ich istotności, oryginalności i nowatorstwa w zawodowej praktyce; ma świadomość wpływu zaburzeń pacjenta na jego kondycję psychospołeczną oraz różne istotne aspekty jego funkcjonowania; ma świadomość konieczności jasnego sposobu przedstawiania pacjentowi drogi terapeutycznego postępowania; zna zakres posiadanej przez siebie wiedzy i umiejętności, rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się; KOMPETENCJE SPOŁECZNE rozumie problematykę etyczną związaną z odpowiedzialnością za trafność postępowania terapeutycznego i ma wysoką samoświadomość odpowiedzialności za swoje działania; efektywnie organizuje własną pracę i krytycznie ocenia sposób jej zaangażowania; efektywnie współdziała z członkami zespołu i potrafi pracować pod kierunkiem; definiuje i ustala rolę oraz określa obowiązki terapeuty, pacjenta i innych ważnych osób w planowanej terapii; jest otwarty na nowe idee i gotów do zmiany opinii w świetle dostępnych danych i argumentów; identyfikuje wpływ różnych zdarzeń, otoczenia na problemy pacjenta; wykazuje empatię w stosunku do pacjentów i współpracowników; wykazuje elastyczne podejście do wymogów pracy w sposób pozwalający na radzenie sobie ze stresem i utrzymanie wysokiej samooceny; wykazuje gotowość do zaangażowania w życie zawodowe i społeczne. Nazwa modułu kształcenia/nazwa przedmiotu Język modułu kształcenia/język przedmiotu LINGWISTYCZNE PODSTAWY NEUROLOGOPEDII POLSKI Opis efektów kształcenia dla modułu (przedmiotu) WIEDZA UMIEJĘTNOŚCI ma uporządkowaną wiedzę z zakresu lingwistyki niezbędną w zawodowej praktyce neurologopedy; ma podstawową wiedzę na temat lingwistycznych metod terapii osób po urazie mózgu/z dysfunkcjami OUN. opracowuje narzędzia i strategie postępowania w przypadku zaburzeń mowy i języka występujących u osób po urazie mózgu/z dysfunkcjami OUN; rozróżnia zaburzenia mowy u osób z uszkodzeniami OUN na podstawie poznanych zasady i metod terapii poszczególnych podsystemów języka; właściwie stosuje terminologię i określa kategoryzacje w ocenie neurologopedycznej pacjenta. 5

KOMPETENCJE SPOŁECZNE ma świadomość obowiązku ciągłego aktualizowania i poszerzania wiedzy z zakresu lingwistycznych badań zaburzeń mowy osób z uwarunkowanymi uszkodzeniami/dysfunkcjami OUN; ma świadomość rozróżniania zaburzeń procesów przedjęzykowych i zaburzeń procesów językowych. Semestr, w którym moduł*) jest realizowany I semestr Forma i sposób realizacji zajęć A. Forma zajęć: wykład ćwiczenia audytoryjne B. Sposób realizacji zajęć: zajęcia w sali dydaktycznej Wymagania wstępne i dodatkowe Rodzaj i liczba godzin zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i studentów Liczba punktów ECTS przypisana modułowi* uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć podziału na grupy. Słuchacz ma podstawową wiedzę z zakresu lingwistyki wynikającą z planu kształcenia na studiach logopedycznych. 8 h wykładu 5 h ćwiczeń 3 ECTS Stosowane metody dydaktyczne wykład / wykład problemowy / wykład konwersatoryjny / wykład z prezentacją multimedialną; ćwiczenia: analiza tekstów z dyskusją / metoda projektów / metoda problemowa / analiza przypadków / dyskusja / rozwiązywanie zadań i ich projektowanie. Sposób weryfikacji efektów kształcenia uzyskanych przez słuchaczy udział w dyskusji na zajęciach; udzielanie ustnych odpowiedzi obejmujących zadania i zagadnienia teoretyczne oraz praktyczne ujęte w treściach modułu podczas wykładów i ćwiczeń; zaliczenie ustne / kolokwium. Forma i warunki zaliczenia modułu*, w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia A. Forma zaliczenia: zaliczenie z oceną B. Warunki zaliczenia: obecność i aktywny udział w zajęciach; ustalenie oceny zaliczeniowej na podstawie ocen cząstkowych otrzymywanych w trakcie trwania semestru. Treści modułu kształcenia (program wykładów i ćwiczeń) 1. Mowa a język. Podstawy językowe neurologopedii. 2. Płaszczyzny systemu językowego. System fonologiczny. Semantyka i leksykologia. System morfologiczny. System syntaktyczny. System pragmatyczny. 3. Model klasyczny a poziomy analizy języka w neurologopedii. 4. Zaburzenia komunikacji u osób po urazie mózgu. Zaburzenia procesów przedjęzykowych oraz zaburzenia procesów językowych. 5. Podział zaburzeń mowy i języka występujący u pacjentów z uwarunkowanymi uszkodzeniami OUN. 6. Terminologia i kategoryzacje stosowane w neurologopedii. Procesy fonologiczne i reguły nimi rządzące w mowie normatywnej i zaburzonej. Typy procesów słowotwórczych w przypadku patologii mowy. Zaburzenia na poziomie semantycznym. Zaburzenia na poziomie syntaktycznym. Zaburzenia 6

komunikacji o charakterze pragmatycznym. 7. Terapia pacjenta z dysfunkcjami OUN podstawowe zagadnienia. Terapia ukierunkowana na rozumienie wypowiedzi. Terapia stosowana przy zaburzeniach mówienia. Terapia zaburzeń syntaktycznych. Metody badania dyspragmatyki i aprozodii. Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej A. Wykaz literatury obowiązkowej: 1. Gałkowski T., Jastrzębowska G., red, 1999, Logopedia. Pytania i odpowiedzi, t. 1 i t. 2. Opole. 2. Grabias S., red., 2001, Zaburzenia mowy,,,mowa Teoria Praktyka, Lublin. 3. Grabias S., 2004, Język w zachowaniach społecznych, Lublin. 4. Ivić M., 1973, Język jako reprezentacja świata w umyśle, Warszawa. 5. Kaczmarek B.L.J., 1984, Mózgowe mechanizmy formowania wypowiedzi słownych, Lubin. 6. Kaczmarek B.L.J., 1993, Płaty czołowe a język i zachowanie człowieka, Lubin. 7. Kądzielawa D., 1983, Czynność rozumienia mowy. Analiza neuropsychologiczna, Wrocław. 8. Leonard L. B., 2006, SLI - Specyficzne zaburzenie rozwoju językowego. O dzieciach, które nie potrafią mówić, Gdańsk. 9. Marczewska H., Osiejuk, E., 1994, Nie tylko afazja... O zaburzeniach językowych w demencji Alzheimera, demencji wielozawałowej i przy uszkodzeniach prawej półkuli mózgu, Warszawa. 10. Mierzejewska H., Przybysz-Piwko M., red., 1998, Zaburzenia głosu - badanie - diagnozowanie - metody usprawniania, Warszawa. 11. Miodunka J., 1989, Podstawy leksykologii i leksykografii, Warszawa. 12. Nagórko A., 1998, Zarys gramatyki języka polskiego, Warszawa. 13. Pąchalska M., 1999, Afazjologia, Warszawa-Kraków. 14. Pąchalska M., 2007, Neuropsychologia kliniczna. Urazy mózgu, t.2, Warszawa. 15. 5. Woźniak T., 2000, Zaburzenia języka w schizofrenii, Lublin. B. Wykaz literatury uzupełniającej: 1. Jędrzejko E., Kita M., 1999, Gramatyka polska, Warszawa 2.Jodzio K., Nyka W. M., 2008, Zaburzenia językowe oraz mowy w praktyce ogólnolekarskiej,,,forum Medycyny Rodzinnej" 2, l, 14-22 3.Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa, 2001, red. E. Tabakowska, Kraków. 4. Taylor J.R., 2002, Kategoryzacja językowa. Prototypy w teorii językoznawczej, Kraków. 5. Woźniak T., 2005, Narracja w schizofrenii, Lublin. Nakład pracy słuchacza (bilans punktów ECTS)** Forma nakładu pracy słuchacza (udział w zajęciach, aktywność, przygotowanie pracy końcowej itp.) Obciążenie słuchacza [h] udział w wykładach 8 udział w ćwiczeniach audytoryjnych 5 samodzielne studiowanie wykładów 25 samodzielne przygotowanie się do ćwiczeń, w tym wykonanie zaliczeniowej pracy obejmującej treści modułu kształcenia oraz samodzielne przygotowanie się do ustnej odpowiedzi/kolokwium zaliczeniowego 50 Sumaryczne obciążenie pracą słuchacza 88 Punkty ECTS za moduł 3 Nazwa modułu kształcenia/nazwa przedmiotu Język modułu kształcenia/język przedmiotu NEUROANATOMIA i NEUROFIZJOLOGIA POLSKI Opis efektów kształcenia dla modułu (przedmiotu) WIEDZA ma usystematyzowaną wiedzę na temat budowy i funkcjonowania układu nerwowego; 7

UMIEJĘTNOŚCI KOMPETENCJE SPOŁECZNE Semestr, w którym moduł*) jest realizowany Forma i sposób realizacji zajęć Wymagania wstępne i dodatkowe Rodzaj i liczba godzin zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i studentów Liczba punktów ECTS przypisana modułowi* ma usystematyzowaną wiedzę na temat mózgowej organizacji wyższych czynności poznawczych i podziału mózgowia na płaty w ujęciu funkcji poznawczych. potrafi właściwie przetwarzać, oceniać i interpretować wiedzę na temat budowy i funkcjonowania układu nerwowego; nabył umiejętność zastosowania w praktyce wiedzy na temat mózgowej organizacji wyższych czynności poznawczych. ma świadomość obowiązku ciągłego aktualizowania i poszerzania wiedzy z zakresu neuroanatomii i neurofizjologii; ma świadomość oceny złożoności zagadnień. I semestr A. Forma zajęć: wykład B. Sposób realizacji zajęć: zajęcia w sali dydaktycznej uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć podziału na grupy 10 h wykładu 3 ECTS Stosowane metody dydaktyczne wykład / wykład problemowy / wykład konwersatoryjny / wykład z prezentacją multimedialną; Sposób weryfikacji efektów kształcenia uzyskanych przez słuchaczy udział w dyskusji na wykładach; udzielanie ustnych odpowiedzi obejmujących zagadnienia ujęte w treściach modułu podczas wykładów; egzamin pisemny. Forma i warunki zaliczenia modułu*, w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia A. Forma zaliczenia: egzamin B. Warunki zaliczenia: obecność i aktywny udział w wykładach egzamin pisemny: testowy Treści modułu kształcenia (program wykładów) 1. Rozwój układu nerwowego. 2. Budowa i funkcje kresomózgowia. 3. Budowa i funkcje pnia mózgu. 4. Budowa i funkcje móżdżku. 5. Drogi piramidowe i pozapiramidowe. 6. Budowa i funkcje nerwów czaszkowych. 7. Korowe i podkorowe struktury związane z procesami mowy. 8. Podział mózgowia na płaty w ujęciu funkcji poznawczych. 9. Unaczynienie mózgu. Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej A. Wykaz literatury obowiązkowej: 8

1. Fix J., D., 1997, Neuroanatomia, red. J. Moryś, Wrocław. 2. Gałkowski T., Szeląg G., Jastrzębowska G., 2003, Podstawy neurologopedii, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole. 3. Gołąb B. K., 1980, Anatomia czynnościowa ośrodkowego układu nerwowego, PZWL, Warszawa. 4. Gołąb B., Jędrzejewski K., 1990, Anatomia czynnościowa ośrodkowego układu nerwowego, Warszawa. 5. Fuller G., 2009, Badanie neurologiczne. Seria To proste!, red. W. Turaj, Warszawa. 5. Kreiner J., 1970, Biologia mózgu, Warszawa. 6. Netter F. H., 2008, Atlas anatomii człowieka Nettera, tłum. i red. W. Woźniak, K.S. Jędrzejewski, Warszawa. 6.Prusiński A., 1998, Neurologia praktyczna, Warszawa. 6. Sobotta J., 1994, Atlas anatomii człowieka, t. I. Głowa, szyja i kończyna górna, Wydawnictwo Urban Partner, Wrocław. B. Wykaz literatury uzupełniającej: 1. Górska T., Grabowska A., Zagrodzka J., 2006, Mózg a zachowanie, Warszawa. 2. Kossut M. (red.), 1994, Mechanizmy plastyczności mózgu, Warszawa. 3. Traczyk W., Trzebski A., 2001, Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, Warszawa. Nakład pracy słuchacza (bilans punktów ECTS)** Forma nakładu pracy słuchacza (udział w zajęciach, aktywność itp.) Obciążenie słuchacza [h] udział w wykładach 10 samodzielne studiowanie wykładów 30 samodzielne przygotowanie się do egzaminu 50 Sumaryczne obciążenie pracą słuchacza 90 Punkty ECTS za moduł 3 Nazwa modułu kształcenia/nazwa przedmiotu Język modułu kształcenia/język przedmiotu FONIATRIA KLINICZNA I AUDIOLOGIA POLSKI Opis efektów kształcenia dla modułu (przedmiotu) WIEDZA UMIEJĘTNOŚCI KOMPETENCJE SPOŁECZNE ma wiedzę z zakresu anatomii i fizjologii procesu nadawania mowy i jej odbioru; zna wybrane zagadnienia foniatrii klinicznej i audiologii; zna metody diagnozy audiologicznej i ma podstawową wiedzą na temat interpretacji wyników badań; ma podstawową wiedzę na temat wpływu uszkodzenia narządu słuchu i zaburzeń głosu na rozwój i funkcjonowanie człowieka. rozróżnia zaburzenia mowy u osób z uszkodzeniami słuchu od zaburzeń głosu i mowy; ma umiejętność analizowania specjalistycznych badań audiologicznych umożliwiających wyjaśnienie patomechanizmu zaburzeń w rozwoju i/lub przebiegu komunikacji językowej u osób z uszkodzeniami i/lub dysfunkcjami układu nerwowego; właściwie stosuje terminologię i określa kategoryzacje w ocenie kompetencji językowej, komunikacyjnej i rozwoju funkcji poznawczych osób z dysfunkcjami percepcji słuchowej i zaburzeniami głosu. ma świadomość obowiązku ciągłego aktualizowania i poszerzania wiedzy z zakresu foniatrii klinicznej i audiologii; ma świadomość oceny możliwości porozumiewania się niejęzykowego. 9

Semestr, w którym moduł*) jest realizowany Forma i sposób realizacji zajęć Wymagania wstępne i dodatkowe Rodzaj i liczba godzin zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i studentów Liczba punktów ECTS przypisana modułowi* Stosowane metody dydaktyczne Sposób weryfikacji efektów kształcenia uzyskanych przez słuchaczy I semestr A. Forma zajęć: wykład B. Sposób realizacji zajęć: zajęcia w sali dydaktycznej uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć podziału na grupy 10 h wykładu 2 ECTS wykład / wykład problemowy / wykład konwersatoryjny / wykład interaktywny udział w dyskusji na wykładach; udzielanie ustnych odpowiedzi obejmujących zagadnienia ujęte w treściach modułu podczas wykładów /zaliczenie ustne / kolokwium. Forma i warunki zaliczenia modułu*, w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia A. Forma zaliczenia: zaliczenie z oceną B. Warunki zaliczenia: obecność i aktywny udział w wykładach / zaliczenie ustne / kolokwium Treści modułu kształcenia (program wykładów) 8. Miejsce foniatrii klinicznej i audiologii w neurologopedii. 9. Anatomiczne podstawy procesu komunikowania się. Budowa i fizjologia narządu głosu i słuchu. 10. Udział kory mózgu, dróg piramidowych i pozapiramidowych w nadawaniu i odbiorze słuchowym. Znaczenie nerwów czaszkowych dla pracy narządu słuchu. Droga impulsów słuchowych. 11. Choroby narządu głosu etiologia i objawy. 12. Choroby narządu słuchu etiologia i objawy. 13. Zaburzenia mowy i języka w ujęciu foniatrii klinicznej. 14. Zaburzenia mowy i języka w ujęciu audiologii. 15. Specjalistyczne badania audiologiczne w kontekście patomechanizmu zaburzeń w rozwoju i/lub przebiegu komunikacji językowej u osób z uszkodzeniami i/lub dysfunkcjami układu nerwowego. Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej A. Wykaz literatury obowiązkowej: 1. Gałkowski T., 1993, Zaburzenia słuchu,,,logopedia 20, Lublin. 2. Gołąb B. K., 1980, Anatomia czynnościowa ośrodkowego układu nerwowego, Warszawa. 3. Janczewski G., red., 2005, Otorynoloaryngologia praktyczna - podręcznik dla studentów i lekarzy, Warszawa. 4. Mierzejewska H., Przybysz-Piwko M., red., 1998, Zaburzenia głosu - badanie - diagnozowanie - metody usprawniania, Warszawa. 5. Obrębowski A., 1993, Anatomiczne i fizjologiczne podstawy zaburzeń mowy,,,logopedia 20, Lublin. 6. Pruszewicz A., red., 1992, Foniatria kliniczna, Warszawa. 7. Sobotta J., 1994, Atlas anatomii człowieka, t. I. Głowa, szyja i kończyna górna, Wrocław. 8. Zaleski T., 1993, Centralne zaburzenia słuchu,,,logopedia 20, Lublin. 9. Zaleski T., 1993, Obwodowe mechanizmy mowy,,,logopedia 20, Lublin. C. Wykaz literatury uzupełniającej: 1.Gałkowski T., Szeląg G., Jastrzębowska G., 2003, Podstawy neurologopedii, Opole. 2. Grossman J., 1993, Rozszczepy podniebienia a wady wymowy,,,logopedia 20, Lublin. 3. Grossman J, 1993, Wyniki rehabilitacji dzieci z rozszczepem podniebienia,,,logopedia 20, Lublin. 4. Maniecka-Aleksandrowicz B., 2000, Klasyfikacja zaburzeń głosu,,,logopedia 28, Lublin. 10

5. Rokityńska M., Laskowska H., 2003, Zdrowy głos, Bydgoszcz. 6. Śliwińska-Kowalska M., red., 2005, Audiologia kliniczna, r. III i VII, Łódź. 7. Zaleska-Kręcicka M., red., 1993, Przewlekłe zaburzenia głosu, Wrocław. Nakład pracy słuchacza (bilans punktów ECTS)** Forma nakładu pracy słuchacza (udział w zajęciach, aktywność, przygotowanie pracy końcowej itp.) udział w wykładach 10 samodzielne studiowanie wykładów 25 samodzielne przygotowanie się do zaliczenia 25 Sumaryczne obciążenie pracą słuchacza 60 Punkty ECTS za moduł 2 Obciążenie słuchacza [h] Nazwa modułu kształcenia/nazwa przedmiotu Język modułu kształcenia/język przedmiotu NEUROPSYCHOLOGIA I NEUROLINGWISTYCZNY KONTEKST ZABURZEŃ MOWY POLSKI Opis efektów kształcenia dla modułu (przedmiotu) WIEDZA UMIEJĘTNOŚCI KOMPETENCJE SPOŁECZNE ma wiedzę w zakresie mózgowej reprezentacji funkcji językowych i mózgowej organizacji wyższych czynności poznawczych; zna i rozumie neuropsychologiczną ocenę zaburzeń procesów językowych; zna i rozumie zależności pomiędzy neuropsychologią i neurolingwistycznym kontekstem zaburzeń mowy; ma wiedzę na temat diagnozy neuropsychologiczna; zna terminologię i kategoryzacje występujące w ocenie neurologopedycznej pacjenta. rozróżnia zaburzenia mowy u osób z uszkodzeniami OUN na podstawie zależności pomiędzy neuropsychologią a neurolingwistyką; właściwie stosuje terminologię i określa kategoryzacje w ocenie neurologopedycznej pacjenta; opracowuje narzędzia i strategie postępowania w przypadku zaburzeń mowy i języka występujących u osób po urazie mózgu/z dysfunkcjami OUN; analizuje i ocenia strategie postępowania w przypadku osób z zaburzeniami mowy i języka po urazie mózgu/z dysfunkcjami OUN. ma świadomość obowiązku ciągłego aktualizowania i poszerzania wiedzy z neuropsychologicznych i neurolingwistycznych ocen zaburzeń procesów językowych u osób z uwarunkowanymi uszkodzeniami/dysfunkcjami OUN; ma świadomość rozróżniania zaburzeń procesów przedjęzykowych i zaburzeń procesów językowych. Semestr, w którym moduł*) jest realizowany Forma i sposób realizacji zajęć I semestr A. Forma zajęć: wykład ćwiczenia audytoryjne B. Sposób realizacji zajęć: zajęcia w sali dydaktycznej Wymagania wstępne i dodatkowe uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć podziału na grupy 11

Rodzaj i liczba godzin zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i studentów 10 h wykładu 5 h ćwiczeń Liczba punktów ECTS przypisana modułowi* 3 ECTS Stosowane metody dydaktyczne wykład / wykład problemowy / wykład konwersatoryjny / wykład z prezentacją multimedialną; ćwiczenia: analiza tekstów z dyskusją / metoda projektów / metoda problemowa / analiza przypadków / dyskusja / rozwiązywanie zadań i ich projektowanie. Sposób weryfikacji efektów kształcenia uzyskanych przez słuchaczy udział w dyskusji na zajęciach; udzielanie ustnych odpowiedzi obejmujących zadania i zagadnienia teoretyczne oraz praktyczne ujęte w treściach modułu podczas wykładów i ćwiczeń; zaliczenie ustne / kolokwium; egzamin pisemny / wykonanie zaliczeniowej pracy obejmującej treści modułu kształcenia. Forma i warunki zaliczenia modułu*, w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia A. Forma zaliczenia: wykład: egzamin ćwiczenia: zaliczenie z oceną B. Warunki zaliczenia: obecność i aktywny udział w zajęciach; ustalenie oceny zaliczeniowej z ćwiczeń na podstawie ocen cząstkowych otrzymywanych w trakcie trwania semestru; egzamin pisemny / wykonanie zaliczeniowej pracy obejmującej treści modułu kształcenia. Treści modułu kształcenia (program wykładów i ćwiczeń) A. Problematyka wykładów: 16. Historia neuropsychologii. 17. Podstawy neurolingwistyki. Neurolingwistyka a neurologopedia. 18. Mózg a zachowanie. Mózgowe mechanizmy sterowania zachowaniem. Mikrogenetyczna teoria funkcji mózgu Jasona Browna. 19. Zaburzenia komunikacji u osób po urazie mózgu w kontekście neuropsychologii i neurolingwistyki. 20. Diagnoza neuropsychologiczna. Terminologia i kategoryzacje w ocenie neurologopedycznej pacjenta. 21. Terapia neuropsychologiczna osób z uwarunkowanymi uszkodzeniami/dysfunkcjami OUN. B. Problematyka ćwiczeń: 1. Zaburzenia komunikacji u osób po urazie mózgu w kontekście neuropsychologii i neurolingwistyki. 2. Zaburzenia mowy u osób z uszkodzeniami OUN na podstawie zależności pomiędzy neuropsychologią a neurolingwistyką. 3. Narzędzia i strategie postępowania w przypadku zaburzeń mowy i języka występujących u osób po urazie mózgu/z dysfunkcjami OUN. 4. Diagnoza neuropsychologiczna analiza dokumentów. 5. Terapia neuropsychologiczna osób z uwarunkowanymi uszkodzeniami/dysfunkcjami OUN analiza 12

przypadków. Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej A. Wykaz literatury obowiązkowej: 16. Borkowska A., E. M. Szepietowska red., 2000, Diagnoza neuropsychologiczna. Metodologia i metodyka, Lublin. 17. Herzyk A., 1992, Afazja i mutyzm dziecięcy, Lublin. 18. Herzyk A., 2000, Afazja: mechanizmy mózgowe i symptomatologia, Logopedia 27, s. 23-54. 19. Herzyk A., 1992, Asymetria i integracja półkulowa a zachowanie, Lublin. Herzyk A., 2005, Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej, Warszawa. Herzyk A., Daniluk B., red., 2002, Jakościowy opis w neuropsychologii klinicznej. Przekrój zagadnień, Lublin. 20. Kaczmarek B.L.J., 1984, Mózgowe mechanizmy formowania wypowiedzi słownych, Lubin. 21. Kaczmarek B.L.J., 1993, Płaty czołowe a język i zachowanie człowieka, Lubin. 22. Kądzielawa D., 1983, Czynność rozumienia mowy. Analiza neuropsychologiczna, Wrocław. 23. Klimkowski M., Herzyk A., 1994, Neuropsychologia kliniczna. Wybrane zagadnienia, Lublin. 24. Ivić M., 1973, Język jako reprezentacja świata w umyśle, Warszawa. 25. Marczewska H., Osiejuk, E., 1994, Nie tylko afazja... O zaburzeniach językowych w demencji Alzheimera, demencji wielozawałowej i przy uszkodzeniach prawej półkuli mózgu, Warszawa. 26. Pąchalska M., 1999, Afazjologia, Warszawa-Kraków. 27. Pąchalska M., 2005, Urazy głowy: neuropsychologiczna diagnostyka i terapia, Warszawa. 28. Pąchalska M., 2007, Neuropsychologia kliniczna. Urazy mózgu, t.2, Warszawa. B. Wykaz literatury uzupełniającej: 1. Damasio A. R., 1999, Błąd Kartezjusza. Emocje, rozum i ludzki mózg, Poznań. 2. Gałkowski T., Jastrzębowska G., red, 1999, Logopedia. Pytania i odpowiedzi, t. 1 i t. 2. Opole. 3. Grabowska A., Zagrodzka J., red., 1997, Mózg a zachowanie, Warszawa. 4. Herzyk A., Kądzielawa D., red., 1996, Zaburzenia w funkcjonowaniu człowieka z perspektywy neuropsychologii klinicznej, Lublin. 5. Ivić M., 1973, Język jako reprezentacja świata w umyśle, Warszawa. 6. Osiejuk E., 1994, Problematyka dyskursu w neuropsychologii poznawczej, Warszawa. Nakład pracy słuchacza (bilans punktów ECTS)** Forma nakładu pracy słuchacza (udział w zajęciach, aktywność itp.) Obciążenie słuchacza [h] udział w wykładach 10 udział w ćwiczeniach audytoryjnych 5 samodzielne studiowanie wykładów 25 samodzielne przygotowanie się do egzaminu 25 samodzielne przygotowanie się do ćwiczeń 25 Sumaryczne obciążenie pracą słuchacza 90 Punkty ECTS za moduł 3 Nazwa modułu kształcenia/nazwa przedmiotu Język modułu kształcenia/język przedmiotu PSYCHIATRIA DZIECIĘCA POLSKI Opis efektów kształcenia dla modułu (przedmiotu) WIEDZA zna klasyfikację zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży; posiada wiedzę na temat różnego rodzaju zaburzeń występujących u dzieci i młodzieży, np. zaburzeń zachowania, zaburzeń odżywiania, zaburzeń seksualnych i in.; 13

UMIEJĘTNOŚCI KOMPETENCJE SPOŁECZNE ma wiedzę w zakresie patofizjologii słuchu, głosu, mowy w przebiegu schorzeń psychicznych dzieci i młodzieży; ma wiedzę na temat diagnozy i terapii zaburzeń mowy w przebiegu schorzeń psychicznych dzieci i młodzieży; posiada wiedzę na temat wpływu psychiki na funkcjonowanie człowieka, w tym jego zachowania językowe. na podstawie przyjętej klasyfikacji ICD 10 rozpoznaje zaburzenia psychiczne u dzieci i młodzieży; rozróżnia zaburzenia mowy u osób z uszkodzeniami OUN oraz u osób ze schorzeniami psychicznymi; właściwie stosuje terminologię i określa kategoryzacje w ocenie neurologopedycznej pacjenta ze schorzeniem psychicznym; opracowuje narzędzia i strategie postępowania w przypadku zaburzeń mowy w przebiegu schorzeń psychicznych występujących u dzieci i młodzieży; analizuje i ocenia strategie postępowania w przypadku zaburzeń mowy w przebiegu schorzeń psychicznych dzieci i młodzieży. ma świadomość obowiązku ciągłego aktualizowania i poszerzania wiedzy z zakresu psychiatrii oraz analizy stanu badań nad mową i językiem w przebiegu schorzeń psychicznych dzieci i młodzieży; ma świadomość istoty rozróżniania zaburzeń mowy u osób z uszkodzeniami OUN oraz u osób ze schorzeniami psychicznymi. Semestr, w którym moduł*) jest realizowany Forma i sposób realizacji zajęć Wymagania wstępne i dodatkowe Rodzaj i liczba godzin zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i studentów Liczba punktów ECTS przypisana modułowi* I semestr A. Forma zajęć: wykład ćwiczenia audytoryjne B. Sposób realizacji zajęć: zajęcia w sali dydaktycznej uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć podziału na grupy 8 h wykładu 5 h ćwiczeń 2 ECTS Stosowane metody dydaktyczne Sposób weryfikacji efektów kształcenia uzyskanych przez słuchaczy wykład / wykład problemowy / wykład konwersatoryjny / wykład z prezentacją multimedialną; ćwiczenia: analiza tekstów z dyskusją / metoda projektów / metoda problemowa / analiza przypadków / dyskusja / rozwiązywanie zadań i ich projektowanie udział w dyskusji na zajęciach; udzielanie ustnych odpowiedzi obejmujących zadania i zagadnienia teoretyczne oraz praktyczne ujęte w treściach modułu podczas wykładów i ćwiczeń; zaliczenie ustne / kolokwium Forma i warunki zaliczenia modułu*, w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia A. Forma zaliczenia: zaliczenie z oceną B. Warunki zaliczenia: obecność i aktywny udział w zajęciach; zaliczenie ustne/ kolokwium Treści modułu kształcenia (program wykładów i ćwiczeń) 14

Problematyka wykładów: 22. Psychiatria dzieci i młodzieży. Czynniki biologiczne (genetyczne) wpływające na rozwój psychiczny i powstawanie zaburzeń. Czynniki psychospołeczne w psychiatrii dzieci i młodzieży. Wywiady, ocena, diagnoza w psychiatrii dzieci i młodzieży. Badania psychologiczne w psychiatrii dzieci i młodzieży. 23. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży, m. in. zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się w dzieciństwie; zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające się w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym itd. 24. Zaburzenia zachowania się i emocji dzieci i młodzieży. Zaburzenia hiperkinetyczne. Tiki. Zaburzenia zachowania. Zaburzenia odżywiania. Zaburzenia seksualne. Depresja młodzieńcza itd. 25. Specyficzne zaburzenia rozwoju, m. in. specyficzne zaburzenia językowe (SLI), specyficzne zaburzenia w rozwoju umiejętności szkolnych. Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych. 26. Zaburzenia obsesyjno-komplulsyjne, zaburzenia dysocjacyjne. 27. Zaburzenia psychotyczne w okresie adolescencji. 28. Zaburzenia afektywne u dzieci i młodzieży. 29. Zaburzenia mowy i języka w zaburzeniach schizofrenicznych. Problematyka ćwiczeń: 1. Zaburzenia mowy i języka w zaburzeniach organicznych ośrodkowego układu nerwowego występujące u dzieci. 2. Zaburzenia mowy i języka w zaburzeniach psychicznych występujących u dzieci. 3. Zaburzenia mowy i języka w zaburzeniach schizofrenicznych. Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej C. Wykaz literatury obowiązkowej: 29. Bilikiewicz A., Strzyżewski W., red., 1992, Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny, Warszawa. 30. Herzyk A., 1992, Afazja i mutyzm dziecięcy, Lublin. 31. Johnson S., 1998, Style charakteru, Warszawa. 32. Namysłowska I., red., 2005, Psychiatria dzieci i młodzieży, Warszawa. 33. Pużyński S., Wciórka J., red., 2000, Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne, wskazówki diagnostyczne, Kraków-Warszawa. 34. Woźniak T., 2000, Zaburzenia języka w schizofrenii, Lublin. D. Wykaz literatury uzupełniającej: 1. Gałkowski T., Jastrzębowska G., red, 1999, Logopedia. Pytania i odpowiedzi, t. 1 i t. 2. Opole. 2. Herzyk A., 1992, Afazja i mutyzm dziecięcy, Lublin. 3. Ivić M., 1973, Język jako reprezentacja świata w umyśle, Warszawa. 4. Klimasiński K., 2000, Elementy psychopatologii i psychologii klinicznej, Kraków. Nakład pracy słuchacza (bilans punktów ECTS)** Forma nakładu pracy słuchacza (udział w zajęciach, aktywność itp.) Obciążenie słuchacza [h] udział w wykładach 8 udział w ćwiczeniach audytoryjnych 5 samodzielne studiowanie wykładów 20 samodzielne przygotowanie się do ćwiczeń 25 Sumaryczne obciążenie pracą słuchacza 58 Punkty ECTS za moduł 2 Nazwa modułu kształcenia/nazwa przedmiotu Język modułu kształcenia/język przedmiotu PSYCHIATRIA DOROSŁYCH POLSKI Opis efektów kształcenia dla modułu (przedmiotu) WIEDZA ma wiedzę na temat psychopatologii; zna specyfikę klasyfikacji zaburzeń psychicznych; 15

UMIEJĘTNOŚCI KOMPETENCJE SPOŁECZNE zna podstawy diagnozy i terapii zaburzeń mowy w przebiegu schorzeń psychicznych dorosłych; ma wiedzę w zakresie patofizjologii narządów: słuchu, głosu, mowy w przebiegu schorzeń psychicznych; posiada wiedzę na temat wpływu psychiki na funkcjonowanie człowieka, w tym jego zachowania językowe. rozróżnia zaburzenia psychiczne wywołane organicznym uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego; właściwie stosuje terminologię i określa kategoryzacje w ocenie neurologopedycznej pacjenta ze schorzeniem psychicznym; opracowuje narzędzia i strategie postępowania w przypadku zaburzeń mowy w przebiegu schorzeń psychicznych osób dorosłych; analizuje i ocenia strategie postępowania w przypadku zaburzeń mowy w przebiegu schorzeń psychicznych dorosłych. ma świadomość obowiązku ciągłego aktualizowania i poszerzania wiedzy z zakresu psychiatrii oraz analizy stanu badań nad mową i językiem w przebiegu schorzeń psychicznych dorosłych; ma świadomość istoty rozróżniania zaburzeń mowy u osób z uszkodzeniami OUN oraz u osób ze schorzeniami psychicznymi. Semestr, w którym moduł*) jest realizowany Forma i sposób realizacji zajęć Wymagania wstępne i dodatkowe Rodzaj i liczba godzin zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i studentów Liczba punktów ECTS przypisana modułowi* I semestr A. Forma zajęć: B. Sposób realizacji zajęć: wykład zajęcia w sali dydaktycznej ćwiczenia audytoryjne uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć podziału na grupy 8 h wykładu 5 h ćwiczeń audytoryjnych 2 ECTS Stosowane metody dydaktyczne wykład / wykład problemowy / wykład konwersatoryjny / wykład z prezentacją multimedialną; ćwiczenia: analiza tekstów z dyskusją / metoda projektów / metoda problemowa / analiza przypadków / dyskusja / rozwiązywanie zadań i ich projektowanie. Sposób weryfikacji efektów kształcenia uzyskanych przez słuchaczy Forma i warunki zaliczenia modułu*, w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia udział w dyskusji na zajęciach; udzielanie ustnych odpowiedzi obejmujących zadania i zagadnienia teoretyczne oraz praktyczne ujęte w treściach modułu podczas wykładów i ćwiczeń; zaliczenie ustne / kolokwium B. Forma zaliczenia: wykład: zaliczenie z oceną; ćwiczenia : zaliczenie z oceną. Treści modułu kształcenia (program wykładów i ćwiczeń) C. Problematyka wykładów: 1. Psychopatologia. 2. ICD 10 specyfika klasyfikacji zaburzeń psychicznych. 3. Zaburzenia mowy i języka jako przejaw procesów intrapsychicznych. 16 B. Warunki zaliczenia: obecność i aktywny udział w zajęciach; zaliczenie ustne/ kolokwium

4. Zaburzenia psychiczne wywołane organicznym uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego (otępienia, organiczne zaburzenia psychiczne). 5. Zaburzenia spowodowane używaniem alkoholu i innymi substancjami psychoaktywnymi. 6. Schizofrenia, zaburzenia schizoafektywne i zespoły urojeniowe. Zaburzenia mowy i języka w zaburzeniach schizofrenicznych. 7. Choroby afektywne. Zaburzenia mowy i języka w zaburzeniach afektywnych. 8. Zaburzenia nerwicowe i zaburzenia psychiczne związane ze stanem somatycznym. 9. Zaburzenia osobowości i zachowania u dorosłych. D. Problematyka ćwiczeń: 1. Zaburzenia mowy i języka w zaburzeniach organicznych ośrodkowego układu nerwowego. 2. Zaburzenia mowy i języka w zaburzeniach afektywnych. 3. Zaburzenia mowy i języka w zaburzeniach schizofrenicznych. 4. Nowoczesna diagnostyka neuropsychologiczna języka i mowy. 5. Zaburzenia mowy i języka jako przejaw procesów intrapsychicznych. Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej A. Wykaz literatury obowiązkowej: 35. Bilikiewicz A., Strzyżewski W., red., 1992, Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny, Warszawa. 36. Johnson S., 1998, Style charakteru, wyd. Zysk i S-ka 37. Pużyński S., Wciórka J., red., 2000, Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne, wskazówki diagnostyczne, Kraków-Warszawa. 38. Woźniak T., 2000, Zaburzenia języka w schizofrenii, Lublin. C. Wykaz literatury uzupełniającej: 1. Klimasiński K., 2000, Elementy psychopatologii i psychologii klinicznej, Kraków. 2. Damasio A. R., 1999, Błąd Kartezjusza. Emocje, rozum i ludzki mózg, Poznań. Nakład pracy słuchacza (bilans punktów ECTS)** Forma nakładu pracy słuchacza (udział w zajęciach, aktywność itp.) udział w wykładach 8 udział w ćwiczeniach audytoryjnych 5 samodzielne studiowanie wykładów 20 samodzielne przygotowanie się do ćwiczeń i przygotowanie się do zaliczenia 25 Sumaryczne obciążenie pracą słuchacza 58 Punkty ECTS za moduł 2 Obciążenie słuchacza [h] Nazwa modułu kształcenia/nazwa przedmiotu Język modułu kształcenia/język przedmiotu ZESPOŁY NEUROLOGICZNE (udary i zespół: piramidowy, pozapiramidowy, opuszkowy, rzekomoopuszkowy i in.) POLSKI Opis efektów kształcenia dla modułu (przedmiotu) WIEDZA UMIEJĘTNOŚCI ma podstawową wiedzę z zakresu neurologii; ma wiedzę w zakresie patofizjologii słuchu, głosu, mowy m.in. w przebiegu schorzeń neurologicznych; zna zespoły neurologiczne (udary i zespół: piramidowy, pozapiramidowy, opuszkowy, rzekomoopuszkowy i in.); ma wiedzę na temat wpływu zespołów neurologicznych (udarów i zespołów: piramidowego, pozapiramidowego, opuszkowego, rzekomoopuszkowego i in.) na rozwój i funkcjonowanie człowieka. rozróżnia zespoły neurologiczne (udary i zespół: piramidowy, pozapiramidowy, opuszkowy, rzekomoopuszkowy i in.); stosuje i syntetyzuje wiedzę z zakresu zespołów neurologicznych 17

KOMPETENCJE SPOŁECZNE Semestr, w którym moduł*) jest realizowany Forma i sposób realizacji zajęć Wymagania wstępne i dodatkowe w ocenie neurologopedycznej pacjenta; wyjaśnia patomechanizm zaburzeń w rozwoju i/lub przebiegu komunikacji językowej występujący w zespołach neurologicznych. ma świadomość wpływu choroby neurologicznej na kondycję psychospołeczną pacjenta oraz różne istotne aspekty jego funkcjonowania zna zakres posiadanej przez siebie wiedzy i umiejętności, rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się. II semestr A. Forma zajęć: wykład B. Sposób realizacji zajęć: zajęcia w sali dydaktycznej uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć podziału na grupy Rodzaj i liczba godzin zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i studentów Liczba punktów ECTS przypisana modułowi* Stosowane metody dydaktyczne Sposób weryfikacji efektów kształcenia uzyskanych przez słuchaczy 10 h wykładu 2 ECTS wykład / wykład problemowy / wykład konwersatoryjny / wykład z prezentacją multimedialną; udział w dyskusji na zajęciach; udzielanie ustnych odpowiedzi obejmujących zadania i zagadnienia teoretyczne oraz praktyczne ujęte w treściach modułu podczas wykładów; egzamin pisemny / wykonanie zaliczeniowej pracy obejmującej treści modułu kształcenia. Forma i warunki zaliczenia modułu*, w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia A. Forma zaliczenia: egzamin B. Warunki zaliczenia: obecność i aktywny udział w wykładach egzamin pisemny / wykonanie zaliczeniowej pracy obejmującej treści modułu kształcenia. Treści modułu kształcenia (program wykładów) 30. Etiologia i symptomatologia udarów mózgu udar krwotoczny i niedokrwienny. 31. Przebieg dróg piramidowych i pozapiramidowych objawy uszkodzenia. 32. Etiologia i symptomatologia zespołów uszkodzenia pnia mózgu-zespół opuszkowy i rzekomoopuszkowy. 33. Inne zespoły neurologiczne. Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej A. Wykaz literatury obowiązkowej: 1. Bradley G., 2006, Neurologia w praktyce klinicznej. T. 1-3, Lublin. 2. Fuller G., 2006, Badanie neurologiczne to proste, Warszawa. 3. Henry G. L., Littre N., Jagoda A., Pellegrino T. R., 2007, Stany nagłe w neurologii. Od objawu do rozpoznania, red. W. Kozubski, Warszawa. 4. Kozubski W., Liberski P.( red.), 2006, Neurologia, Warszawa. 5. Prusiński A., 2001, Neurologia praktyczna, Warszawa. D. Wykaz literatury uzupełniającej: 1. Traczyk W., Trzebski A., 2001, Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, Warszawa. Nakład pracy słuchacza (bilans punktów ECTS)** 18

Forma nakładu pracy słuchacza (udział w zajęciach, aktywność, przygotowanie pracy końcowej itp.) Obciążenie słuchacza [h] udział w wykładach 10 samodzielne studiowanie wykładów 30 samodzielne przygotowanie do ustnej odpowiedzi/kolokwium zaliczeniowego 20 Sumaryczne obciążenie pracą słuchacza 60 Punkty ECTS za moduł 2 Nazwa modułu kształcenia/nazwa przedmiotu Język modułu kształcenia/język przedmiotu METODY DIAGNOZOWANIA I TERAPII ZABURZEŃ MOWY U PACJENTÓW NEUROLOGICZNYCH (afazja i dysartria) POLSKI Opis efektów kształcenia dla modułu (przedmiotu) WIEDZA UMIEJĘTNOŚCI zna definicje i typologie afazji; zna definicje i typologie dysartrii; ma wiedzę w zakresie patofizjologii słuchu, głosu, mowy m.in. w przebiegu schorzeń neurologicznych; ma wiedzę w zakresie podstawy badania neurologicznego; zna i rozumie objawy zaburzeń językowych w poszczególnych typach afazji; zna i rozumie objawy zaburzeń językowych w poszczególnych typach dysartrii; zna narzędzia do badania zaburzonych procesów językowych afazji i dysartrii; zna terminologię i kategoryzacje występujące w ocenie neurologopedycznej pacjenta z afazją i dysartrią; ma wiedzę na temat diagnozy różnicowej afazji i dysartrii; ma wiedzę w zakresie sprzężonych zaburzeń mowy w przebiegu procesów chorobowych; ma wiedzę w zakresie metodyki prowadzenia diagnozy i terapii neurologopedycznej pacjentów z zaburzeniami mowy o typie afazji i dysartrii. rozróżnia typy afazji; właściwie stosuje terminologię i określa kategoryzacje w ocenie neurologopedycznej pacjenta z afazją i dysartrią; rozpoznaje i analizuje objawy zaburzeń językowych w poszczególnych typach afazji; rozpoznaje i analizuje objawy zaburzeń językowych w poszczególnych typach dysartrii; opracowuje narzędzia do badania zaburzonych procesów językowych w afazji i dysartrii; kontroluje, przetwarza i interpretuje różne dostępne formalne i/lub nieformalne narzędzia oceny zaburzeń mowy występujących u pacjentów z afazją i dysartrią; analizuje i ocenia strategie postępowania w przypadku osób z afazją i dysartrią; przeprowadza badanie neurologiczne pacjenta; wdraża zasady diagnozy różnicowej afazji oraz dysartrii; stosuje w praktyce zasad i reguł rządzących konkretnymi metodami terapeutycznymi; 19

KOMPETENCJE SPOŁECZNE dobiera metody, formy i środki do realizacji ustalone w wyniku programowania terapii czynności językowych u osób z uszkodzeniami i dysfunkcjami układu nerwowego; kontroluje wyniki terapii neurologopedycznej osób z zaburzeniami mowy powstałymi w wyniku uszkodzeń i dysfunkcji układu nerwowego wraz z modyfikowaniem celów, metod i form terapii. programuje terapię neurologopedyczną osób z afazją i dysartrią z uwzględnieniem wyników diagnozy neurologopedycznej oraz wyników badań specjalistycznych przez określanie celów, procedury i strategii terapii. ma świadomość rozróżniania zaburzeń procesów językowych w afazji i dysartrii; ma świadomość poziomu własnych kompetencji, ich istotności, oryginalności i nowatorstwa w zawodowej praktyce; ma świadomość konieczności jasnego sposobu przedstawiania pacjentowi drogi terapeutycznego postępowania; rozumie problematykę etyczną związaną z odpowiedzialnością za trafność postępowania terapeutycznego i ma wysoką samoświadomość odpowiedzialności za swoje działania; efektywnie organizuje własną pracę i krytycznie ocenia sposób jej zaangażowania. Semestr, w którym moduł*) jest realizowany II semestr B. Sposób realizacji zajęć: Forma i sposób realizacji zajęć A. Forma zajęć: wykład; ćwiczenia laboratoryjne. zajęcia w sali dydaktycznej; zajęcia poza pomieszczeniami dydaktycznymi UŚ (ćwiczenia laboratoryjne w placówce specjalistycznej na podstawie zawartych porozumień. Wymagania wstępne i dodatkowe Rodzaj i liczba godzin zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i studentów Liczba punktów ECTS przypisana modułowi* uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć podziału na grupy 15 h wykładu 20 h ćwiczeń laboratoryjnych 4 ECTS Stosowane metody dydaktyczne wykład / wykład problemowy / wykład konwersatoryjny / wykład z prezentacją multimedialną; ćwiczenia laboratoryjne: analiza tekstów z dyskusją / metoda projektów / metoda problemowa / analiza przypadków / rozwiązywanie zadań i ich projektowanie. 20

Sposób weryfikacji efektów kształcenia uzyskanych przez słuchaczy udział w dyskusji na zajęciach; udzielanie ustnych odpowiedzi obejmujących zadania i zagadnienia teoretyczne oraz praktyczne ujęte w treściach modułu podczas wykładów i ćwiczeń; zaliczenie ustne / kolokwium; wykonanie określonej pracy praktycznej; egzamin pisemny / wykonanie zaliczeniowej pracy obejmującej treści modułu kształcenia. Forma i warunki zaliczenia modułu*, w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia A. Forma zaliczenia: wykład: egzamin; ćwiczenia: zaliczenie z oceną B. Warunki zaliczenia: obecność i aktywny udział w zajęciach; ustalenie oceny zaliczeniowej z ćwiczeń na podstawie ocen cząstkowych otrzymywanych w trakcie trwania semestru; egzamin pisemny / wykonanie zaliczeniowej pracy obejmującej treści modułu kształcenia. Treści modułu kształcenia (program wykładów i ćwiczeń) A. Problematyka wykładów: 1. Podstawy badania neurologicznego-ocena nerwów czaszkowych związanych z procesem mowy, ocena narządu artykulacyjnego, ocena toru oddechowego. 2. Definicja i typologia afazji. 3. Objawy zaburzeń językowych w poszczególnych typach afazji. 4. Definicja i typologia dysartrii (lokalizacyjna i objawowa). 5. Objawy zaburzeń językowych w poszczególnych typach dysartrii. 6. Narzędzia do badania zaburzonych procesów językowych afazji i dysartrii. 7.Diagnoza różnicowa afazji i dysartrii. 8. Metody terapii i diagnozy pacjentów z zaburzeniami mowy o typie afazji i dysartrii. B. Problematyka ćwiczeń: 1. Badania neurologiczne-ocena nerwów czaszkowych związanych z procesem mowy, ocena narządu artykulacyjnego, ocena toru oddechowego. 2. Objawy zaburzeń językowych w poszczególnych typach afazji. 3. Typologia dysartrii analizy przypadków. 4. Objawy zaburzeń językowych w poszczególnych typach dysartrii. 5. Badania zaburzonych procesów językowych afazji i dysartrii. 6. Diagnoza różnicowa afazji i dysartrii. 7. Metody terapii i diagnozy pacjentów z zaburzeniami mowy o typie afazji i dysartrii. Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej A. Wykaz literatury obowiązkowej: 39. Balejko A., 2003, Diagnoza i terapia osób z afazją, Lublin. 40. Bostoński Test do Badania Afazji wersja dostosowana do warunków polskich przez IPiN, Warszawa. 41. Bradley G., 2006, Neurologia w praktyce klinicznej. T 1-3, Lublin. 42. Fuller G., 2006, Badanie neurologiczne. Seria- to proste!, Warszawa. 43. Henry G. L., Littre N., Jagoda A., Pellegrino T. R., 2007, Stany nagłe w neurologii. Od objawu do rozpoznania, red. W. Kozubski, Warszawa. 44. Herzyk A., 2000, Afazja: mechanizmy mózgowe i symptomatologia, Logopedia 27, s. 23-54. 45. Gałkowski T., Jastrzębowska G., Szeląg E. (red)., Podstawy neurologopedii, Opole 2005. 46. Jauer-Niworowska O., 2009, Dyzartria nabyta. Diagnoza logopedyczna i terapia osób dorosłych, Warszawa. 47. Jodzio K., 1999, Afazja pierwotna postępująca, Gdańsk. 48. Kaczmarek B.L.J., 1993, Płaty czołowe a język i zachowanie człowieka. 49. Kądzielawa D., 1983, Czynność rozumienia mowy. Analiza neuropsychologiczna, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź. 50. Lewicka T. (oprac.), Zestaw prób klinicznych do badania zaburzeń językowych po udarach mózgu, Katowice 21

2010. 51. Marczewska H., Osiejuk, E., 1994, Nie tylko afazja... O zaburzeniach językowych w demencji Alzheimera, demencji wielozawałowej i przy uszkodzeniach prawej półkuli mózgu, Warszawa. 52. Panasiuk J., 2005, Diagnoza różnicowa zaburzeń językowych u chorych z uszkodzeniami mózgu, w: Logopedia. Teoria i praktyka, red. M. Młynarska, T. Smereka, Wrocław, s. 44-68. 53. Panasiuk J., 2005, Struktury języka a struktury poznania w afazji, w: Logopedia. Teoria i praktyka, red. M. Młynarska, T. Smereka, Wrocław, s. 69-91. 54. Pąchalska M., 1999, Afazjologia, Warszawa-Kraków. 55. Profil Dysartrii Robertson, 1987, Tuscon. 56. Styczek I., 1979, Logopedia, Warszawa. 57. Tarkowski Z., 1999, Dyzartria, Lublin. B. Wykaz literatury uzupełniającej: 1. Duranowska-Serocka A., 2000, Zaburzenia czynności językowych i aktywności w kontaktach z otoczeniem po uszkodzeniu struktur podkorowych w wyniku udaru mózgu,,,logopedia"27, s. 93-112. 2. Grabowska A., Zagrodzka J., red., 1997, Mózg a zachowanie, Warszawa. 3. Fuller G., 1995, Badanie neurologiczne - to proste, Warszawa. 4. Puchowska-Florek M., Książkiewicz B., Nowaczewska M., 2005, Ocena przydatności wybranych skal i testów do oceny afazji u pacjentów w ostrym okresie udaru mózgu, Udar Mózgu 7, s. 2-39. Nakład pracy słuchacza (bilans punktów ECTS)** Forma nakładu pracy słuchacza (udział w zajęciach, aktywność, przygotowanie pracy zaliczeniowej itp.) Obciążenie słuchacza [h] udział w wykładach 15 udział w ćwiczeniach laboratoryjnych 20 samodzielne studiowanie wykładów 25 przygotowanie się do egzaminu 30 samodzielne przygotowanie się do ćwiczeń, w tym wykonanie zaliczeniowej pracy obejmującej treści modułu kształcenia oraz przygotowanie się do ustnej 30 odpowiedzi/kolokwium zaliczeniowego Sumaryczne obciążenie pracą słuchacza 120 Punkty ECTS za moduł 4 Nazwa modułu kształcenia/nazwa przedmiotu Język modułu kształcenia/język przedmiotu ZABURZENIA MOWY W CHOROBACH NEUROZWYRODNIENIOWYCH POLSKI Opis efektów kształcenia dla modułu (przedmiotu) WIEDZA UMIEJĘTNOŚCI ma wiedzę w zakresie budowy i funkcjonowania centralnego układu nerwowego; ma wiedzę w zakresie mózgowej reprezentacji funkcji językowych i mózgowej organizacji wyższych czynności poznawczych; posiada wiedzę na temat diagnozy zaburzeń mowy w przebiegu chorób neurodegeneracyjnych, zna zasady terapii neurologopedycznej w przebiegu chorób neurodegeneracyjnych; ma wiedzę w zakresie sprzężonych zaburzeń mowy w przebiegu procesów chorobowych. ocenia zaburzenia mowy występujące w chorobach neurozwyrodnieniowych, diagnozuje je i interweniuje w ich przypadku; prowadzi terapię neurologopedyczną osób dorosłych z dysfunkcjami układu nerwowego, u których występują zaburzenia w rozwoju i/lub przebiegu komunikacji językowej; tworzy ustne i pisemne sprawozdania z oceny wyników, zawierające analizę i interpretację zebranych informacji oraz umiejętnie planuje 22