Bruksela, 19 listopada 2012 r. Wszystkie ręce na pokład! Śródlądowe drogi wodne szansą dla Europy i Polski. Deklaracja Marszałków trzech województw w zakresie poprawy łączności w Europie i Polsce. 7 listopada 2012 roku w Brukseli, w siedzibie Parlamentu Europejskiego, odbyła się konferencja Śródlądowe drogi wodne wszystkie ręce na pokład! Jak poprawić łączność w Europie?. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Biuro Regionalne Województwa Pomorskiego w Brukseli, Biuro Przedstawicielskie Województwa Mazowieckiego w Brukseli oraz Biuro Informacyjne Województwa Kujawsko Pomorskiego w Brukseli, przy udziale Regionalnej Izby Gospodarczej Pomorza oraz Agencji Rozwoju Mazowsza S.A. W konferencji udział wzięli przedstawiciele Komisji Europejskiej, Ministerstwa Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, samorządów a także reprezentanci firm i instytucji zainteresowanych przyszłością dróg wodnych na terenie Polski. Uczestników przywitali Członkowie Zarządów trzech województw: pomorskiego, mazowieckiego oraz kujawsko pomorskiego, którzy w swoich przemówieniach podkreślali istotną rolę śródlądowych dróg wodnych w transporcie towarów, a ich rozwój wskazywali jako kwestię priorytetową nie tylko z punktu widzenia interesów lokalnych, ale przede wszystkim interesu państwowego. Członek Zarządu Województwa Pomorskiego, pan Ryszard Świlski, zwrócił uwagę, iż potencjał dróg wodnych w Polsce nie jest wykorzystywany, dlatego niezwykle istotny jest ich rozwój, w osiągnięciu którego powinno pomóc doświadczenie innych, aktywnie wspierających transport rzeczny krajów. Dla władz województwa pomorskiego duże znaczenia ma droga E40 element międzynarodowego korytarza Bałtyk Adriatyk łącząca Morze Bałtyckie z Morzem Adriatyckim oraz Morzem Czarnym i będącą jedną z trzech przybiegających przez Polskę międzynarodowych dróg wodnych. mówił Członek Zarządu Województwa Pomorskiego, Ryszard Świlski. Szybki wzrost możliwości przeładunkowych dwóch portów Gdańska i Gdyni stwarza możliwości rozwoju śródlądowej drogi wodnej w Dolnej Wiśle. Co więcej dynamika rozwoju portów wskazuje, iż bez zagospodarowania drogi wodnej Wisły porty przestaną się rozwijać a ładunki, które docierają utkną w portach. W związku z podjęciem dialogu w sprawie rozwoju E40 przedstawiciele samorządu województwa pomorskiego, mazowieckiego oraz kujawsko pomorskiego przekazali na ręce przedstawiciela Komisji Europejskiej list intencyjny w sprawie woli współpracy na rzecz rewitalizacji i aktywizacji gospodarczej terenów położonych wzdłuż Międzynarodowej Drogi Wodnej E40 na odcinku Gdańsk Bydgoszcz Toruń Warszawa.
Rys. 1. Część korytarza Bałtyk Adriatyk Przedstawiciel Komisji Europejskiej, pan Marc Vanderhaegen, również zwrócił uwagę na fakt, iż drogi wodne są ważnym elementem transportu lądowego. Unia Europejska do 2030 roku planuje stworzenie zintegrowanego systemu transportowego, którego celem ma być polepszenie warunków przewozu osób i towarów w ścisłym powiązaniu ze zmniejszeniem uciążliwości transportu dla środowiska oraz zwiększeniem bezpieczeństwa przewożonych osób i towarów. Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza oraz przeciwdziałanie zatłoczeniu na drogach będzie możliwe poprzez przerzucenie znacznej ilości ładunków na kolej i drogi wodne, tym samym rozwój tych elementów transportu lądowego jest niezwykle istotny. W swym wystąpieniu pan Vanderhaegen zachęcał do współpracy wszystkich, którzy są zainteresowani rozwojem dróg wodnych w Polsce. Pokreślił, iż ważne jest, aby w prowadzonym dialogu nie zapominać o ekologach, gdyż rozwój dróg wodnych musi przebiegać w sposób zrównoważony. Znaczenie transportu śródlądowego w zapewnieniu konkurencyjności i zrównoważonego rozwoju podkreśliła również pani Monika Niemiec Butryn Zastępca Dyrektora Departamentu Transportu Morskiego i Bezpieczeństwa Żeglugi w Ministerstwie Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej. W swoim wystąpieniu, Pani Niemiec Butryn zapewniła, iż Rząd przygotowuje się do programu rozwoju dróg wodnych w Polsce, należy jednak pamiętać, iż podejmowane działania są długoterminowe. Pani Niemiec Butryn przekazała również ważną, jednoznaczną deklarację: Obiecuję, iż raz jeszcze przyjrzymy się zasadności podpisania konwencji AGN deklarowała w imieniu Ministerstwa Transportu Pani Dyrektor Monika Niemiec Butryn.
Konwencja AGN (European Agreement on Main Inland Waterways of International Importance) o międzynarodowych drogach wodnych została przygotowana przez Europejską Komisję Gospodarczą ONZ. Konwencja określa sieć i parametry żeglownych rzek i kanałów głównego znaczenia w Europie. W umowie wskazano również na brakujące w sieci europejskiej drogi wodne oraz pożądaną rozbudowę szlaków wodnych, które mogą mieć europejskie znaczenie transportowe. W dalszej części seminarium, wśród poruszanych tematów znalazły się między innymi bezpieczeństwo energetyczne i przeciwpowodziowe oraz turystyczne i transportowe zagospodarowanie rzek. Pani Magdalena Więckowska z Grupy ENERGA przedstawiła projekt inwestycyjny Energia Wisła, którego celem jest wybudowanie na Wiśle, poniżej Włocławka, stopnia piętrzącego wraz z elektrownią wodną oraz infrastrukturą towarzyszącą. Efektem tego przedsięwzięcia będzie między innymi trwałe zabezpieczenie istniejącego stopnia wodnego we Włocławku, poprawa bezpieczeństwa przeciwpowodziowego Doliny Dolnej Wisły oraz poprawa żeglowności. Uczestnicy konferencji byli zgodni, iż potencjał śródlądowych dróg wodnych na terenie Polski jest dalece niewykorzystany. W nawiązaniu do kwestii Włocławka, reprezentujący Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, prof. Zygmunt Babiński przedstawił pozytywne aspekty środowiskowe związane z powstaniem zbiorników wodnych. Kwestie uaktywnienia niewykorzystanego potencjału transportu wodnego w Europie Środkowej, a także portów rzecznych i morskich zostały poruszone w prezentacji pani Mary Pitaccolo, reprezentującej Venice Port Authority partnera wiodącego przy realizacji projektu INWAPO. Projekt INWAPO, obejmujący działania nieinwestycyjne, ma na celu zwiększenie atrakcyjności transportu rzecznego poprzez poprawę wydajności portów rzecznych i morskich w Europie Środkowej, wspieranie przewozu towarów drogami wodnymi oraz wzmocnienie integracji infrastruktury portowej. Transport wodny należy uznać za jeden z priorytetów rozwoju sieci komunikacyjnych w naszym kraju, ma on szansę uzupełnić przeciążony transport drogowy pod warunkiem, że stan dróg wodnych po polskiej stronie będzie odpowiadał standardom istniejącym w państwach Europy Zachodniej. W prezentacji pana Zbigniewa Ptaka Pełnomocnika Marszałka Województwa Pomorskiego ds. Rozwoju Dróg Wodnych wskazano na konkretnych wartościach, iż śródlądowy transport wodny jest mniej kosztowy oraz bardziej przyjazny środowisku. Przeprowadzona analiza społeczno ekonomiczna dla przedsięwzięcia dotyczącego rewitalizacji śródlądowej drogi wodnej E70 wykazała, iż w ciągu najbliższych 30 lat użeglownienie drogi wodnej E70 może przynieść korzyści wynoszące około 8,6 mld zł. Dolną Wisłę, jako istotny element uzupełniający sieć TEN T, przedstawił uczestnikom Pan Rafał Modrzewski, Dyrektor Departamentu Współpracy Regionalnej i Rozwoju Gospodarczego w Urzędzie Marszałkowski Województwa Kujawsko Pomorskiego. Mając na uwadze prognozy, co rosnących potrzeb transportowych, można stwierdzić, że w przyszłości droga wodna Wisły powinna stać się integralnym i efektywnym elementem systemu transportowego Polski. Wisła leży w Korytarzu Północ Południe. Zgodnie z szacunkami zawartymi w Studium potencjału i uwarunkowań przestrzennych funkcjonowania w Polsce zielonego korytarza transportowego na osi północ południe wykonanego dla Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, w 2020 roku popyt efektywny na usługi transportowe w korytarzu może osiągnąć poziom od 67,08 mln ton (dla scenariusza niskiego) do 73,93 mln ton (dla scenariusza wysokiego). W 2030 roku będzie to odpowiednio od 115,14 mln ton do 131,06 mln ton. Uczestnicy zauważyli, iż rozwój żeglugi na Wiśle powinien być rozpatrywany zwłaszcza w odniesieniu do trójmiejskich portów morskich. Obsługa portów morskich jest bowiem w krajach Unii Europejskiej podstawową
sferą zastosowania tej gałęzi. Współpraca ta niesie bowiem szereg korzyści takich jak: niski koszt transportu, wysoka wydajność prac przeładunkowych i związane z tym korzyści w postaci wzrostu przepustowości portu oraz zdolności przewozowej statków morskich, możliwość przeładunku poza portem, na redzie itp.). W krajach Unii Europejskiej rola żeglugi w obsłudze portów morskich znacznie się umocniła wraz ze zmianami, jakie w nich współcześnie zachodzą: wzrostem wielkości obrotów, zwłaszcza kontenerowych, i rosnącymi problemami z ich obsługą przez transport samochodowy i kolejowy, których rezerwy przepustowości zostały wyczerpane, wzrostem wielkości statków zawijających do portów morskich, stwarzającym zapotrzebowanie na przewozy jednorazowo dużych ilości ładunków. Stąd też coraz częściej mówi się o możliwości wykorzystania Wisły do transportu kontenerów do i z portów trójmiasta. Na przestrzeni ostatnich lat można zauważyć znaczy rozwój terminali kontenerowych Trójmiasta. W ciągu ostatnich 2 lat wzrost przeładunków w trójmiejskich terminalach kontenerowych charakteryzował się dość dużą dynamiką (+60% w 2010 roku, +30% w 2011 roku). Jednakże tak wysokie tempo wzrostu obrotów w polskich terminalach kontenerowych było przede wszystkim wynikiem swoistego odbicia się po znacznym spadku przeładunków z kryzysowego 2009 roku, ale także wynikało z dynamicznego rozwoju terminalu DCT. Jednakże mając na uwadze trendy sprzed kryzysu, można przypuszczać, że wzrost przeładunków kontenerów w portach trójmiejskich w najbliższych latach może się kształtować na poziomie kilku kilkunastu procent. W zależności od scenariusza (rysunek 3) w 2015 roku przeładunki mogą sięgnąć od 1.7 2.5 mln TEU, a w 2020 od 2.5 5.5 mln TEU. Może się zatem okazać, że w 2020 roku transport około 7 tys. TEU a nawet 15 tys. TEU dziennie między terminalami kontenerowymi a zapleczem przy wykorzystaniu tylko transportu drogowego i kolejowego będzie po prostu niewykonalny i konieczne będzie wykorzystanie alternatywnej gałęzi transportu, jaką jest żegluga śródlądowa. 6000 5500 5000 4500 4000 3500 tys 3000 TEU2500 2000 1500 1000 500 0 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 wielkość przeładunków w trójmiejskich terminalach kontenerowych (średnioroczny wzrost 7,5%) wielkość przeładunków w trójmiejskich terminalach kontenerowych (średnioroczny wzrost 12,5%) wielkość przeładunków w trójmiejskich terminalach kontenerowych (średnioroczny wzrost 17,5%) Rysunek 1. Scenariusze rozwoju przeładunku kontenerów w trójmiejskich terminalach kontenerowych (tys. TUE). Źródło: Zgodnie z szacunkami zawartymi w Studium potencjału i uwarunkowań przestrzennych funkcjonowania w Polsce zielonego korytarza transportowego na osi północ południe, Actia Forum dla Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, kwiecień 2012. Wszystkie prezentacje są dostępne do pobrania pod następującym linkiem https://www.dropbox.com/sh/v73kcopu4zjk736/rnvjxcovmg?m.
Kontakt: Joanna Miniewicz EU Policy Officer POMORSKIE Regional EU Office 3, rue du Luxembourg B 1000 Brussels Tel. +32 2 207 13 73 Leszek Miazga Wiceprezes Zarządu RIGP kom: 510 100 655 e mail: l.miazga@rigp.pl ul. Dyrekcyjna 7, 80 852 Gdańsk / tel.: 58 305 23 25 / fax: 58 741 53 73 www.rigp.pl / e mail: biuro@rigp.pl