RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP 231 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego:.07.09 097814.2 (97) O udzieleniu patentu europejskiego ogłoszono: 03..12 Europejski Biuletyn Patentowy 12/40 EP 231 B1 (13) (1) T3 Int.Cl. D06P 3/79 (06.01) D06P /02 (06.01) D06P /08 (06.01) D06P 1/2 (06.01) D06P 1/60 (06.01) C11D 3/00 (06.01) D06P 3/4 (06.01) (4) Tytuł wynalazku: SPOSÓB ŁAGODNEJ OBRÓBKI WYKAŃCZAJĄCEJ BARWIONYCH WYROBÓW TEKSTYLNYCH () Pierwszeństwo: 11.08.08 EP 0816213 (43) Zgłoszenie ogłoszono: 27.04.11 w Europejskim Biuletynie Patentowym nr 11/17 (4) O złożeniu tłumaczenia patentu ogłoszono: 29.03.13 Wiadomości Urzędu Patentowego 13/03 (73) Uprawniony z patentu: BASF SE, Ludwigshafen, DE (72) Twórca(y) wynalazku: PL/EP 231 T3 PIA BAUM, Weinheim, DE KLAUS SCHEUERMANN, Limburgerhof, DE DIETER BOECKH, Limburgerhof, DE (74) Pełnomocnik: rzecz. pat. Zofia Sulima SULIMA GRABOWSKA SIERZPUTOWSKA BIURO PATENTÓW I ZNAKÓW TOWAROWYCH SP.J. Skr. poczt. 6 00-96 Warszawa Uwaga: W ciągu dziewięciu miesięcy od publikacji informacji o udzieleniu patentu europejskiego, każda osoba może wnieść do Europejskiego Urzędu Patentowego sprzeciw dotyczący udzielonego patentu europejskiego. Sprzeciw wnosi się w formie uzasadnionego na piśmie oświadczenia. Uważa się go za wniesiony dopiero z chwilą wniesienia opłaty za sprzeciw (Art. 99 (1) Konwencji o udzielaniu patentów europejskich).
SGS-314/VAL EP 2 313 0 B1 Opis 1 2 [0001] Wynalazek dotyczy sposobu obróbki wykańczającej barwionych i/lub drukowanych wyrobów tekstylnych w celu usunięcia nadmiarowych ilości środków barwiących, zgodnie z którym stosuje się wodny preparat zawierający co najmniej jeden szczepiony kopolimer, którego główny łańcuch ma właściwości hydrofilowe, oraz środki powierzchniowo czynne. [0002] Włókna poliestrowe są powszechnie stosowanymi surowcami do wytwarzania materiałów tekstylnych. Materiały tekstylne z włókien poliestrowych można barwić z zastosowaniem różnych procesów barwienia w kąpielach wodnych i/lub drukować za pomocą odpowiednich barwników do drukowania tkanin. Przykładowo, poliestry można barwić barwnikami dyspersyjnymi w temperaturze 1-1 C w procesie barwienia przez wyczerpywanie. [0003] Po wybarwieniu materiałów tekstylnych zazwyczaj prowadzi się etap płukania końcowego, w którym usuwa się ewentualny nadmiar barwników z powierzchni materiałów tekstylnych, gdyż nieutrwalone barwniki mogą powodować utratę barwy wyrobu tekstylnego. Ponadto podczas prania tych wyrobów tekstylnych razem z wyrobami tekstylnymi o innej barwie, nieutrwalone barwniki mogą powodować niepożądaną zmianę barwy tych wyrobów tekstylnych o innej barwie. [0004] Nadmiarowy barwnik, pozostały na powierzchni można usunąć przykładowo przez redukcyjne płukanie końcowe podsiarczynem sodu i NaOH w temperaturze 60-70 C. Następnie wyrób tekstylny płucze się, zazwyczaj 1-3 razy, zależnie od intensywności barwy. Korzystnie odczyn ostatniej kąpieli płuczącej w przypadku wyrobu tekstylnego doprowadza się do wartości ph 4-7 przy użyciu kwasu octowego. [000] Ponadto wiadomo, że do redukcyjnego płukania końcowego stosuje się kwas hydroksymetanosulfinowy lub jego pochodne. Wadą tego sposobu jest to, że nie jest on odpowiedni dla wszystkich barwników, w szczególności dla niektórych pochodnych hydrochinonu. [0006] Trzecią znaną metodą jest stosowanie środków powierzchniowo czynnych do płukania końcowego. Jednakże same środki powierzchniowo czynne zazwyczaj nie są wystarczająco skuteczne. [0007] Więcej szczegółów dotyczących tego rodzaju procesów płukania końcowego podano przykładowo w Textile Dyeing, szczególnie w rozdz. 7 Dyeing of Polyester Fibers, oraz w Textile Auxiliaries, szczególnie w rozdziale. Aftertreatment Agents to Improve Fastness, w każdym przypadku w Ullmann s Encyclopedia of Industrial Chemistry,
2 1 2 3 Online Edition 08, Wiley-VCH, Weinheim, New York 0. W EP 28714 A1 opisano ponadto środki piorące do końcowego wypłukiwania barwników reagujących z włóknami, w szczególności z materiałami celulozowymi. W WO 04/00982 A1 ujawniono kopolimery oraz kopolimery szczepione, zbudowane z co najmniej dwóch monoetylenowo nienasyconych monomerów, które zawierają co najmniej jeden pierścień heterocykliczny zawierający atom azotu, do barwienia i/lub drukowania wyrobów tekstylnych oraz do płukania końcowego. Inne kopolimery szczepione, takie jak te zbudowane z polieterów tworzących łańcuch główny i z N-winylopirolidonu jako istotnego składnika, opisano w DE 036713 A1. [0008] Polimerem doskonale nadającym się do wytwarzania materiałów tekstylnych jest polipropylen, jednakże barwienie wyrobów tekstylnych z włókien polipropylenowych w kąpieli wodnej nie daje dobrych wyników ze względu na niepolarny charakter polipropylenu. Zatem wiadomo, że dodawanie odpowiednich środków pomocniczych do wodnych kąpieli barwiących poprawia podatność polipropylenu na późniejsze barwienie. [0009] Tak więc przykładowo w WO 06/0987 ujawniono dające się barwić barwnikami dyspersyjnymi włókno, będące mieszaniną poliolefiny i amorficznego PET modyfikowanego glikolem (PET-G). Jako dodatkowy środek pomocniczy korzystnie stosuje się bezwodnik kwasu maleinowego. [00] W WO 06/128796 ujawniono sposób barwienia poliolefin, w którym stosuje się poliolefiny zmieszane z kopolimerem blokowym zbudowanym z co najmniej jednego bloku niepolarnego, który zasadniczo składa się z jednostek izobutenowych, oraz co najmniej jednego bloku polarnego, który zasadniczo składa się z jednostek oksyalkilenowych. Oprócz kopolimeru blokowego można wprowadzać również poliestry i/lub poliamidy jako środki pomocnicze. [0011] Przy barwieniu tego rodzaju wyrobów tekstylnych z domieszkowanego polipropylenu można postępować podobnie jak w przypadku barwienia poliestrów. [0012] Jednakże w przypadku wyrobów tekstylnych z domieszkowanego polipropylenu istnieje ryzyko, że w wyniku intensywnego redukcyjnego płukania końcowego wybarwiony domieszkowany polipropylen może ulec co najmniej częściowemu odbarwieniu. Utratę intensywności barwy wyrobów tekstylnych obserwuje się już przy bardzo łagodnie redukcyjnym płukaniu końcowym (2 g/l podsiarczynu sodu i 0, g/l NaOH). [0013] Celem wynalazku było zatem opracowanie łagodnego sposobu płukania końcowego, który zapobiegałby odbarwianiu wyrobów tekstylnych. [0014] Zgodnie z tym opracowano sposób obróbki wykańczającej barwionych i/lub drukowanych materiałów tekstylnych, przy czym materiały tekstylne obejmują włókna poliestrowe i/lub polipropylenowe, w którym to sposobie wspomniane materiały poddaje się
3 1 2 3 obróbce wodnym preparatem co najmniej jednego anionowego i/lub niejonowego środka powierzchniowo czynnego (A) w temperaturze od do 0 C, przy czym roztwór wodny zawiera ponadto co najmniej jeden kopolimer szczepiony (B), który zawiera liniowy lub rozgałęziony hydrofilowy łańcuch główny zawierający atomy N i/lub O, oraz szczepione na nim łańcuchy boczne. [001] Wynalazek realizuje się szczególnie w następujący sposób: W celu realizacji sposobu według wynalazku barwione i/lub drukowane materiały tekstylne zawierające włókna poliestrowe i/lub polipropylenowe poddawano obróbce wykańczającej przy użyciu wodnego preparatu. Materiały tekstylne [0016] Za materiały tekstylne można uważać zasadniczo wszystkie rodzaje materiałów tekstylnych, takie jak włókna do stosowania we włókiennictwie, przykładowo włókna ciągłe lub włókna cięte, jak też półprodukty lub produkty pośrednie, takie jak przykładowo przędze, tkaniny, dzianiny, tkaniny dziane, runa lub włókniny. Mogą to być również gotowe wyroby, takie jak przykładowo sztuki odzieży lub tekstylia domowe. [0017] Do materiałów tekstylnych należą włókna poliestrowe i/lub polipropylenowe. Mogą one składać się wyłącznie z włókien poliestrowych i/lub polipropylenowych, jednakże oczywiście mogą być stosowane również w połączeniu z innymi materiałami, takimi jak przykładowo włókna poliamidowe lub włókna naturalne. Połączenie można zrealizować w różnych etapach produkcji. Przykładowo można wytwarzać włókna ciągłe z kilku polimerów w zdefiniowanej konfiguracji geometrycznej już na etapie przędzenia ze stopu. W przypadku wytwarzania przędzy można wprowadzać włókna z innych polimerów, lub też można wytwarzać mieszaniny włókien z włókien ciętych. Ponadto można przetwarzać ze sobą przędze różnego rodzaju, a poza tym tkaniny, dzianiny itp., które zawierają włókna poliestrowe i/lub polipropylenowe, można również łączyć z innymi tkaninami o innym składzie chemicznym. [0018] W korzystnym wariancie pod uwagę bierze się materiały tekstylne, które zawierają włókna polipropylenowe, przy czym w celu poprawy podatności na barwienie włókna polipropylenowe zawierają odpowiednie dodatki. [0019] Gatunki polipropylenu odpowiednie do wytwarzania włókien są zasadniczo znane specjalistom. Pod uwagę bierze się przędliwe produkty o stosunkowo dużej masie cząsteczkowej, które na ogół charakteryzuje się za pomocą wskaźnika szybkości płynięcia (oznaczanego według ISO 1133). Zgodnie z wynalazkiem stosuje się co najmniej jeden gatunek polipropylenu o wskaźniku szybkości płynięcia MFR (2 C, 2,16 kg) od 0,1 do 60 g/.
4 1 2 3 [00] Mogą to być przy tym homopolimery polipropylenu. Jednakże mogą to być również kopolimery polipropylenu, które oprócz propylenu zawierają niewielkie ilości innych komonomerów. Odpowiednimi komonomerami mogą być w szczególności inne olefiny, takie jak przykładowo etylen oraz 1-buten, 2-buten, izobuten, 1-penten, 1-heksen, 1-hepten, 1-okten, styren, lub α-metylostyren, dieny i/lub polieny. Udział komonomerów w polipropylenie wynosi na ogół co najwyżej % wag., korzystnie co najwyżej % wag. Specjaliści dobierają rodzaj i ilość komonomerów odpowiednio do pożądanych właściwości włókien. Oczywiście można również stosować mieszaninę kilku różnych gatunków polipropylenu. Korzystnie jest to polipropylen o wskaźniku szybkości płynięcia MFR (2 C, 2,16 kg) od 1 do 0 g/, a szczególnie korzystnie do 4 g/, przykładowo do 40 g/. [0021] Ilość polipropylenu wynosi 80 do 99% wag., w odniesieniu do sumy wszystkich składników niebarwionego włókna, korzystnie 8 do 99% wag., szczególnie korzystnie 90 do 998% wag., przykładowo 93 do 97% wag. [0022] W korzystnej postaci realizacji wynalazku, w celu poprawy podatności na barwienie włókno polipropylenowe zawiera 1 do % wag. co najmniej jednego poliestru. Może to być przy tym typowy PET o temperaturze topnienia od 2 do 26 C. Szczególnie korzystnie można stosować modyfikowany PET, który zawiera dodatkowe segmenty miękkie, a w związku z tym cechuje się niższym stopniem krystaliczności lub temperaturą topnienia. Do realizacji wynalazku szczególnie korzystnie można stosować poliestry o temperaturze topnienia od 0 do 0 C. [0023] Poliestry o niższej temperaturze topnienia można otrzymywać, zastępując w syntezie poliestru część jednostek kwasu tereftalowego w PET jednostkami alifatycznego kwasu dikarboksylowego, w szczególności jednostkami kwasu adypinowego. Dodatkowo lub zamiast tej zamiany, można również zastępować jednostki glikolu etylenowego długołańcuchowymi diolami, w szczególności C 3 -C 6 -alkanodiolami, takimi jak przykładowo 1,4-butanodiol lub 1,6-heksanodiol. [0024] Poliestry korzystne dla realizacji wynalazku zawierają co najmniej dwie różne jednostki kwasu dikarboksylowego (X). Zawierają one co najmniej do 80% mol. jednostek kwasu tereftalowego (X1) oraz od do 9% mol. jednostek alifatycznych kwasów 1,ω-dikarboksylowych (X2) o 4 do atomach węgla. Całkowita ilość (X1) i (X2) stanowi przy tym co najmniej 80% mol., przy czym wartości procentowe w każdym przypadku odnoszą się do całkowitej ilości jednostek kwasów dikarboksylowych w poliestrze. [002] Odpowiednimi jednostkami kwasów 1,ω-dikarboksylowych (X2) mogą być przykładowo jednostki takich kwasów jak kwas bursztynowy, kwas glutarowy, kwas adypinowy lub kwas sebacynowy. Korzystny jest kwas adypinowy.
1 2 3 [0026] Oprócz jednostek kwasów dikarboksylowych (X1) i (X2), obecne mogą być jeszcze inne jednostki kwasów dikarboksylowych. Przykładowo można wymienić jednostki innych aromatycznych kwasów dikarboksylowych i/lub jednostki cykloalifatycznych kwasów dikarboksylowych. Oczywiście można również stosować mieszaniny różnych jednostek kwasów dikarboksylowych. [0027] Korzystnie ilość jednostek kwasu tereftalowego (X1) wynosi do 70% mol., a ilość (X2) wynosi do 80% mol. Suma (X1) i (X2) wynosi korzystnie co najmniej 90% mol., szczególnie korzystnie co najmniej 98% mol., a wyjątkowo korzystnie 0% mol. [0028] Jednostki dioli (Y) są wybrane z grupy dioli alifatycznych, cykloalifatycznych i/lub polieterodioli, przy czym 0 do 0% mol. stanowią alifatyczne 1,ω-diole (Y1), a dane procentowe odnoszą się do całkowitej ilości wszystkich dioli. [0029] W przypadku alifatycznych dioli o 4 do atomach węgla (Y1) pod uwagę bierze się przykładowo 1,4-butanodiol, 1,-butanodiol lub 1,6-heksanodiol. Korzystnie (Y1) oznacza 1,4-butandiol. [00] Przykłady polieterodioli obejmują glikol dietylenowy, glikol trietylenowy, glikol polietylenowy lub glikol polipropylenowy. Przykładami cykloalifatycznych dioli są cyklopentanodiol i cykloheksanodiol. Oczywiście można również stosować alifatyczne diole, które nie odpowiadają definicji (Y1). Przykładami są w szczególności glikol etylenowy i glikol propylenowy. [0031] Poliestry mogą oczywiście zawierać również inne składniki pozwalające dokładnie regulować ich właściwości. Przykłady obejmują jednostki strukturalne, które zawierają jeszcze dodatkowe grupy funkcyjne. W szczególności należy tu wymienić grupy aowe. Ponadto należy wymienić jednostki strukturalne służące do przedłużania łańcucha. [0032] Temperatura topnienia korzystnych poliestrów tego rodzaju wynosi od 0 do 0 C. Korzystnie temperatura topnienia wynosi 60 do 180 C, szczególnie korzystnie 80 do 160 C, wyjątkowo korzystnie 0 do C, a przykładowo 1-1 C. Temperatura zeszklenia wynosi korzystnie -3 C, a zwłaszcza 2- C, lecz ten zakres nie ogranicza wynalazku. [0033] Liczbowo średnia masa cząsteczkowa M n powinna zazwyczaj wynosić 000 do 0000 g/mol, korzystnie 000 do 000 g/ml. Szczególnie korzystne okazały się wartości 000 do 00 g/mol. Stosunek M w /M n wynosi korzystnie od 3 do 6, przykładowo od 4 do. Ponadto wskaźnik szybkości płynięcia MFR korzystnie może wynosić od 2 do 6 g/ (ISO 1133, 190 C, 2,16 kg). Korzystny zakres gęstości masowej wynosi 1,2-1,3 g/cm 3, szczególnie korzystnie 1,22-1, g/cm 3. Korzystna temperatura mięknienia według Vicata wynosi 7 do 8 C, szczególnie korzystnie 78-82 C (VST A/0, ISO 6). [0034] Dalsze szczegóły wytwarzania poliestrów tego rodzaju ujawniono w WO
6 1 2 3 08/618. [003] Oczywiście jako dodatki można stosować również inne poliestry. Korzystnie ilość poliestrów wynosi co najmniej 1 do 1% wag., szczególnie korzystnie 2 do % wag., a przykładowo 3 do 7% wag. [0036] Oprócz wymienionych poliestrów, korzystnie stosowany polipropylen może zawierać jako dodatek 0,1 do % wag. co najmniej jednego kopolimeru blokowego, który zawiera co najmniej jeden blok niepolarny o liczbowo średniej masie cząsteczkowej M n co najmniej 0 g/mol i blok polarny o liczbowo średniej masie cząsteczkowej M n co najmniej 00 g/mol. Korzystnie ilość kopolimeru blokowego wynosi 0,2 do 6% wag., szczególnie korzystnie 0, do 4% wag., a przykładowo od 0,7 do 3% wag. [0037] W korzystnej postaci realizacji wynalazek dotyczy bloku niepolarnego, który jest zbudowany zasadniczo z jednostek izobutenu, oraz bloku polarnego, który jest zbudowany zasadniczo z jednostek oksyalkilenowych, a którego średnia masa cząsteczkowa M n wynosi co najmniej 00 g/mol. Jednostkami oksyalkilenowymi korzystnie są jednostki tlenku etylenu. Korzystnie kopolimery blokowe są kopolimerami trójblokowymi, w których blok środkowy jest zbudowany z jednostek oksyalkilenowych, a dwa krańcowe bloki z izobutenu, przy czym te bloki są ze sobą połączone odpowiednimi jednostkami sprzęgającymi. [0038] Zazwyczaj średnia masa cząsteczkowa M n każdego bloku polarnego wynosi od 00 do 000 g/mol. Korzystnie M n wynosi 1 do 18000 g/mol, szczególnie korzystnie 0 do 00 g/mol, a wyjątkowo korzystnie 0 do 8000 g/mol. [0039] Średnia masa cząsteczkowa M n każdego bloku niepolarnego zazwyczaj wynosi od 0 do 000 g/mol. Korzystnie M n wynosi 0 do 8000 g/mol, szczególnie korzystnie 400 do 6000 g/mol, a wyjątkowo korzystnie 00 do 000 g/mol. [0040] Kopolimery blokowe mogą stanowić kopolimery dwublokowe, trójblokowe lub kopolimery wieloblokowe. Korzystne są kopolimery dwublokowe i trójblokowe, w szczególności kopolimery trójblokowe, które zawierają środkowy blok polarny i dwa końcowe bloki niepolarne. Pod uwagę można również brać mieszaniny kopolimerów dwublokowych i trójblokowych. [0041] Więcej informacji dotyczących tego rodzaju kopolimerów blokowych i ich wytwarzania przedstawiono obszernie w WO 06/128796 str. 4-. [0042] Wymienione kopolimery blokowe działają synergicznie razem z poliestrem i nadają mu szczególnie dobrą podatność na barwienie. Korzystny jest zatem zestaw dodatków, który zawiera co najmniej jeden poliester oraz co najmniej jeden kopolimer blokowy wyżej wymienionego rodzaju. Jednakże można również jako dodatek stosować tylko jeden poliester lub tylko wspomniany kopolimer blokowy.
7 1 2 3 [0043] Wprowadzanie dodatków do niedomieszkowanego polipropylenu, jak również ich przetwarzanie we włókna można realizować sposobami znanymi specjalistom, przykładowo przez wytłaczanie stopu. Szczegóły opisano przykładowo w WO 06/128796 str. 14-1. Barwienie/drukowanie materiałów tekstylnych [0044] Barwienie i/lub drukowanie materiałów tekstylnych można realizować metodami zasadniczo znanymi specjalistom. W tym celu korzystnie można stosować barwniki dyspersyjne. Określenie barwniki dyspersyjne jest znane specjalistom. Barwniki dyspersyjne są barwnikami o małej rozpuszczalności w wodzie, które stosuje się w zdyspergowanej, koloidalnej postaci do barwienia, w szczególności do barwienia włókien i materiałów tekstylnych. Szczegóły barwienia i/lub drukowania materiałów tekstylnych opisano przykładowo w WO 06/128796 str. 1-. Wodny preparat do obróbki wykańczającej [004] Do zgodnej z wynalazkiem obróbki wykańczającej stosuje się wodny preparat co najmniej jednego anionowego i/lub niejonowego środka powierzchniowo czynnego (A) oraz co najmniej jednego kopolimeru szczepionego (B). W dziedzinie techniki tekstylnej preparaty do obróbki wyrobów tekstylnych często nazywa się również kąpielą. [0046] Rozpuszczalnikiem w stosowanym wodnym preparacie jest zasadniczo woda. Ponadto ewentualnie obecne mogą być rozpuszczalniki mieszające się z wodą, przykładowo alkohole, takie jak metanol, etanol lub propanol. W zwykłym przypadku rozpuszczalnik zawiera co najmniej 80% wag. wody w odniesieniu do sumy wszystkich rozpuszczalników wodnego preparatu, korzystnie co najmniej 90% wag., szczególnie korzystnie co najmniej 9% wag., a wyjątkowo korzystnie jako rozpuszczalnik stosuje się wyłącznie wodę. Środki powierzchniowo czynne (A) [0047] Preparat zawiera ponadto jako składnik (A) co najmniej jeden anionowy i/lub niejonowy środek powierzchniowo czynny (A). Korzystnie stosuje się co najmniej jeden niejonowy środek powierzchniowo czynny. Oczywiście można również stosować mieszaniny różnych środków powierzchniowo czynnych. [0048] Do przykładów odpowiednich niejonowych środków powierzchniowo czynnych należą środki powierzchniowo czynne (A1) o ogólnym wzorze (I) R 1 -O-(CH 2 -CH(R 2 )-O) n -H. W tym przypadku n oznacza liczbę od 3 do 2, korzystnie 4 do 1, a szczególnie korzystnie do. R 1 oznacza alifatyczny i/lub aromatyczny, prostołańcuchowy lub rozgałęziony rodnik węglowodorowy o 8 do atomach węgla, korzystnie o do 18 atomach węgla, a szczególnie korzystnie o 12 do 16 atomach węgla. Korzystnie R 1 oznacza prostołańcuchowy lub rozgałęziony alifatyczny rodnik węglowodorowy. Przykładowo R 1 może oznaczać rodnik pochodzący od alkoholi tłuszczowych lub korzystnie
8 1 2 3 alkoholi okso. Rodniki R 2 niezależnie od siebie oznaczają atom wodoru lub rodnik alkilowy o 1 do 6 atomach węgla, korzystnie atom wodoru lub metyl, a szczególnie korzystnie atom wodoru. Jeżeli obecnych jest kilka różnych rodników R 2, to co najmniej 60%, korzystnie co najmniej 80% rodników R 2 powinny stanowić atomy wodoru, przy czym te dane odnoszą się do całkowitwej liczby wszystkich rodników R 2. Niejonowe środki powierzchniowo czynne (A1) są dostępne w handlu. [0049] Inne przykłady środków powierzchniowo czynnych obejmują słabo pieniące się niejonowe środki powierzchniowo czynne (A2). Tego rodzaju środki powierzchniowo czynne są zasadniczo znane specjalistom. [000] Korzystnie niejonowymi środkami powierzchniowo czynnymi (A2) są środki powierzchniowo czynne o ogólnym wzorze (II) R 1 -O-(CH 2 -CH(R 3 )-O) m -R 4, w którym symbol R 1 jest zdefiniowany jak powyżej. Symbol m oznacza liczbę od 3 do, korzystnie do 2, a szczególnie korzystnie do. Symbol R 3 oznacza atom wodoru lub rodnik alkilowy o 1 do 6 atomach węgla, korzystnie atom wodoru lub metyl, przy czym co najmniej 60%, korzystnie co najmniej 80% rodników R 3, w odniesieniu do całkowitej liczby wszystkich rodników R 3, stanowią atomy wodoru. Szczególnie korzystnie R 3 oznacza wyłącznie atom wodoru. Symbol R 4 oznacza grupę, która jest bardziej hydrofobowa niż grupa (CH 2 -CH(R 3 )-O) m ze wzoru (II). Przykładowo R 4 może oznaczać grupę -(CH 2 -CH(R )-O) z -H, gdzie z oznacza liczbę 1 do 1, korzystnie 2 do. R oznacza atom wodoru lub rodnik alkilowy o 1 do 6 atomach węgla, korzystnie atom wodoru, metyl lub etyl, z tym że co najmniej 60% grup R w odniesieniu do całkowitej liczby wszystkich grup R stanowią rodniki alkilowe o 1 do 6 atomach węgla. Korzystnie R oznacza metyl. Tego rodzaju kopolimery blokowe można otrzymywać przez alkoksylowanie alkoholu wyjściowego najpierw tlenkiem etylenu lub mieszaniną tlenków alkilenów zawierającą co najmniej 60% mol. tlenku etylenu, a w drugim etapie dalej prowadząc alkoksylowanie otrzymanego alkoksyalkoholu tlenkiem propylenu i/lub tlenkami wyższych alkilenów albo mieszaniną tlenków alkilenów zawierającą co najmniej 60% mol. tlenku propylenu i/lub tlenków wyższych alkilenów. [001] Kolejne przykłady R 4 obejmują prostołańcuchowe lub rozgałęzione rodniki alkilowe o 1 do atomach węgla, korzystnie o 6 do 14 atomach węgla, albo grupy o wzorze CO-R 4, w którym znaczenie symbolu R 4 podano powyżej. Tego rodzaju struktury można otrzymywać przez eteryfikację albo estryfikację odpowiednich niejonowych środków powierzchniowo czynnych. [002] Inne przykłady słabo pieniących się niejonowych środków powierzchniowo czynnych ujawniono przykładowo w WO 92/14808, WO 01/77276 lub WO 06/09743. Słabo
9 1 2 3 pieniące się niejonowe środki powierzchniowo czynne są dostępne w handlu. Kopolimery szczepione (B) [003] W potocznym znaczeniu określenie kopolimery szczepione stosuje się do kopolimerów, które cechują się liniowym lub rozgałęzionym szkieletem polimerowym (łańcuchem głównym) oraz odgałęziającymi się od niego (szczepionymi na nim) łańcuchami bocznymi, które ze względu na ich długość same mogą być nazywane oligomerami lub polimerami. Szkielet polimerowy i łańcuchy boczne różnią się pod względem chemicznym. [004] Liniowy lub rozgałęziony łańcuch główny ma właściwości hydrofilowe. Zawiera on atomy N i/lub O, które korzystnie same są składnikami łańcucha głównego. Atomy N i/lub O łańcucha głównego są oddzielone od siebie grupami węglowodorowymi, korzystnie grupami o 2 do 4 atomach węgla. Korzystnie pod uwagę można brać grupę 1,2-etylenową, 1,2-propylenową, 1,3-propylenową, 1,2-butylenową lub 1,4-butylenową. [00] Zgodnie z wynalazkiem kopolimerem szczepionym (B) jest kopolimer szczepiony (B1), w którym łańcuch główny składa się zasadniczo z jednostek tlenku alkilenu, przy czym łańcuch główny ma liczbowo średnią masę cząsteczkową M n od 0 do 60000 g/mol, korzystnie 600 do 000 g/mol, a szczególnie korzystnie 00 do 8000 g/mol. [006] W tym przypadku określenie zasadniczo oznacza, że łańcuch główny zawiera na ogół co najmniej 90% mol. jednostek tlenku alkilenu. Korzystnie są to jednostki tlenku etylenu i/lub tlenku propylenu, przy czym jednostki etylenowe stanową na ogół co najmniej 0% mol., korzystnie co najmniej 70% mol., a szczególnie korzystnie co najmniej 90% mol. jednostek tlenku alkilenu. Szczególnie korzystnie łańcuch główny stanowi glikol polietylenowy. [007] Łańcuchy boczne składają się zasadniczo z etylenowo nienasyconych monomerów. Korzystnie są to przy tym etylenowo nienasycone monomery zawierające grupy funkcyjne. Odpowiednimi monomerami są pochodne winylowe lub pochodne akrylowe, takie jak przykładowo octan winylu, winyloaa, winylopirolidon, winyloimidazol, estry winylowe, kwas akrylowy lub estry kwasu winylowego. Zgodnie z wynalazkiem etylenowo nienasycone monomery tworzące łańcuchy boczne składają się w co najmniej 0% mol. z octanu winylu, korzystnie w co najmniej 80% mol. z octanu winylu, a szczególnie korzystnie wyłącznie z octanu winylu. [008] Kopolimery szczepione (B1) można wytwarzać zasadniczo znanymi sposobami, prowadząc polimeryzację etylenowo nienasyconych monomerów łańcuchów bocznych w obecności polioksyalkilenów, w szczególności glikolu polietylenowego. Korzystnie stosunek ilościowy polioksyalkilenu do etylenowo nienasyconych monomerów dobiera się tak, aby kopolimer szczepiony zawierał do 80% polioksyalkilenu, korzystnie do 0% wag.
1 2 3 polioksyalkilenu. [009] Szczególnie korzystnie kopolimerem szczepionym (B1) jest kopolimer glikolu polietylenowego i octanu winylu, zawierający do 0% wag. glikolu polietylenowego, przy czym liczbowo średnia masa cząsteczkowa łańcucha głównego M n wynosi od 4000 do 8000 g/mol. [0060] W drugiej postaci realizacji wynalazku kopolimerem szczepionym (B) jest kopolimer szczepiony (B2), w którym łańcuch główny składa się zasadniczo z jednostek alkilenoiy, przy czym łańcuch główny ma liczbowo średnią masę cząsteczkową M n od 0 do 000 g/mol, korzystnie 0 do 00 g/mol. Korzystnie łańcuchem głównym jest polietylenoia, a szczególnie korzystnie silnie rozgałęziona polietylenoia, otrzymywana zazwyczaj przez polimeryzację etylenoiy. Łańcuchami bocznymi są jednostki polieterowe. Tego rodzaju kopolimery szczepione (B2) można otrzymać w zasadniczo znany sposób przez alkoksylowanie polietylenoiy, w szczególności tlenkiem etylenu, tlenkiem propylenu, tlenkiem butylenu albo ich mieszaninami, korzystnie tlenkiem etylenu i/lub tlenkiem propylenu. Jeżeli stosuje się różne tlenki alkilenów, to mogą one występować jako kopolimery statystyczne, jak również jako kopolimery blokowe. Liczba przyłączonych przez szczepienie jednostek tlenku alkilenu wynosi na ogół od do 0, korzystnie do 0 na jedną grupę boczną. Pozostałe składniki (C) [0061] Oprócz składników (A) i (B) wodny preparat może ewentualnie zawierać jeszcze inne składniki (C) jako środki pomocnicze. Przykładami tego rodzaju składników są środki przeciwpieniące, środki zwilżające i środki odpowietrzające lub środki dyspergujące. [0062] W korzystnej postaci realizacji wynalazku wodny preparat zawiera dodatkowo co najmniej jeden środek przeciwpieniący (C1). W tym przypadku mogą to być przykładowo środki przeciwpieniące na bazie polisiloksanów, takie jak przykładowo polidimetylosiloksany. Korzystnie są to środki przeciwpieniące niezawierające krzemu, takie jak pochodne alkoholi tłuszczowych, dyspersyjny kwas krzemowy albo polietery, takie jak glikol polipropylenowy, kopolimery poli(glikol propylenowy glikol etylenowy) albo pochodne glikolu polipropylenowego. Ponadto w tym kontekście należy wymienić wodny preparat, który dodatkowo zawiera co najmniej jeden środek zwilżający (C2). Przykłady środków zwilżających obejmują pierwszorzędowe, drugorzędowe lub trzeciorzędowe estry kwasu fosforowego i alkoholi, przykładowo fosforan 2-etyloheksylu. W tym celu można również stosować sulfobursztyniany lub inne środki powierzchniowo czynne o małej masie cząsteczkowej. [0063] Preparat może zawierać co najmniej jeden środek przeciwpieniący (C1) i co najmniej
11 1 2 3 jeden środek zwilżający (C2). [0064] Specjaliści potrafią określić stężenia składników preparatu odpowiednio do pożądanych właściwości preparatu. [006] Stężenie środków powierzchniowo czynnych (A) w preparacie wynosi zazwyczaj 0,01 g/l do g/l, korzystnie 0,02 g/l do 2 g/l, szczególnie korzystnie 0,0 do 1 g/l, a wyjątkowo korzystnie 0,1 do 0, g/l. [0066] Stosunek wagowy słabo pieniących się środków powierzchniowo czynnych (A2) do całkowitej ilości wszystkich środków powierzchniowo czynnych wynosi zazwyczaj co najmniej 1:1. [0067] Stężenie kopolimerów szczepionych (B) w preparacie wynosi zazwyczaj 0, g/l do g/l, korzystnie 0,1 g/l do g/l, szczególnie korzystnie 0,2 do 2 g/l, a wyjątkowo korzystnie 0,3 do 1 g/l. [0068] W korzystnej postaci realizacji stosunek wagowy kopolimerów szczepionych (B) do środków powierzchniowo czynnych (A) w preparacie wynosi co najmniej 1:1. Korzystnie stosunek wagowy (B)/(A) wynosi od 1:1 do :1, szczególnie korzystnie od 2:1 do :1, przykładowo od 3:1 do 8:1. [0069] Stężenie środków pomocniczych (C) w preparacie, o ile występują, wynosi zazwyczaj do g/l, korzystnie od 0,01 g/l do 2 g/l, szczególnie korzystnie 0,02 do 1 g/l, a wyjątkowo korzystnie 0,0 do 0,6 g/l. [0070] Oczywiście można również najpierw wytworzyć koncentrat, który odpowiednio rozcieńcza się przed użyciem. Sposób postępowania [0071] Sposób obróbki wykańczającej barwionych i/lub drukowanych materiałów tekstylnych według wynalazku jest etapem w procesie wytwarzania materiałów tekstylnych, który prowadzi się zazwyczaj bezpośrednio po barwieniu i/lub drukowaniu materiałów tekstylnych, zazwyczaj w samej barwiarni materiałów tekstylnych, przy czym nie należy wykluczać, że proces można prowadzić również dopiero w późniejszym czasie. Zazwyczaj, aby usunąć nadmiarowy barwnik z materiałów tekstylnych płucze się je bezpośrednio po barwieniu, tzn. bez suszenia. Jednakże można również najpierw suszyć, a następnie płukać. [0072] W celu realizacji sposobu według wynalazku materiał tekstylny poddaje się działaniu wodnego preparatu ( kąpieli ), przykładowo przez zwykłe zanurzenie. Stosunek wagowy materiałów tekstylnych do wodnego preparatu ( krotność kąpieli") wynosi zazwyczaj od 1:3 do 1:40, korzystnie od 1: do 1:. [0073] Na ogół obróbkę prowadzi się w temperaturze do 0ºC, korzystnie do 90ºC, a szczególnie korzystnie 40 do 70ºC. Czas trwania obróbki wykańczającej wynosi zazwyczaj
12 1 2 3 do 60, korzystnie do, a szczególnie korzystnie 1 do 2. [0074] Po zakończeniu obróbki, materiał tekstylny zazwyczaj płucze się wodą jeden raz lub kilka razy. [007] W porównaniu z redukcyjnym czyszczeniem końcowym, sposób według wynalazku ma kilka zalet, szczególnie w przypadku obróbki wykańczającej materiałów tekstylnych zawierających polipropylen. Nadmiar barwnika usuwa się z powierzchni tkaniny, nie powodując istotnego pogorszenia intensywności barwy. Preparat według wynalazku działa jedynie na powierzchnię i nie wnika do wnętrza materiału z włókien. Jest to zaletą nie tylko w porównaniu z procesem redukcyjnym, lecz również w porównaniu z czyszczeniem końcowym za pomocą środków powierzchniowo czynnych. Ponieważ środki powierzchniowo czynne mają małą masę cząsteczkową, mogą one wnikać do wnętrza materiałów polimerowych, np. polipropylenu i ponownie migrować na zewnątrz razem z barwnikami. W porównaniu z obróbką wykańczającą przy użyciu podsiarczynu sodu i NaOH uzyskuje się również korzyści ekologiczne, polegające na tym, że eliuje się przedostawanie się zarówno podsiarczynu sodu jak i NaOH do ścieków. Ponadto odczyn preparatów zawierających podsiarczyn sodu/naoh zdecydowanie odpowiada wartości ph w zakresie alkalicznym, zatem po obróbce wykańczającej trzeba ponownie przeprowadzić neutralizację. Preparaty stosowane zgodnie z wynalazkiem są co najwyżej słabo alkaliczne, zatem neutralizacja może być zbędna. [0076] Poniższe przykłady dokładniej objaśniają wynalazek. Stosowane materiały tekstylne: W badaniach stosowano tkaninę testową z dostępnego w handlu PET, oraz z PET z dodatkiem polipropylenu. [0077] Tkaninę z dodatkiem polipropylenu wytworzono zgodnie ze sposobem opisanym w WO 06/128796. Zastosowano polipropylen o wskaźniku szybkości płynięcia 33 g/ (2 C, 2,16 kg). Polipropylen zawierał jako dodatek około % wag. poliestru o temperaturze topnienia 94 C, wytworzonego zgodnie z WO 06/128796, str. 33, oraz około 1% wag. kopolimeru blokowego poliizobuten-politlenek etylenu-poliizobuten (masa cząsteczkowa M n bloków: ok. 00 ok. 6000 ok. 00), wytworzonego zgodnie z WO 06/128796, str. 21 (przykładowy kopolimer blokowy 2). Polipropylen i dodatki wymieszano ze sobą w wytłaczarce dwuślimakowej zgodnie z procedurą opisaną w WO 06/128796, str. 17, uformowano we włókna i przetworzono w płaski wyrób tekstylny. [0078] Przed próbą barwienia płaski wyrób tekstylny z PET i polipropylenu wyprano w dostępnym w handlu przemysłowym środku piorącym. Barwienie materiałów tekstylnych:
13 1 2 3 [0079] Barwienie przeprowadzono sposobami zasadniczo znanymi specjalistom w aparacie barwiarskim A-HIBA. [0080] Każdy z badanych barwników ważono, dodawano wodę i ogrzewano w butli przez około w łaźni wodnej o temperaturze 60 C do rozpuszczenia się barwnika. [0081] Po ochłodzeniu do temperatury około 40 C do kąpieli barwiącej dodawano pozostałe dodatki (4,8 g % roztworu dostępnego w handlu środka zwilżającego (Basojet XP) w wodzie, 7 g 1% roztworu stabilizatora UV w wodzie (Cibafast PEX) i doprowadzano odczyn kąpieli barwiącej do wartości ph 4, za pomocą roztworu buforowego (21 ml/l lodowatego kwasu octowego i g/l octanu sodu). W każdym przypadku całkowita objętość preparatu wynosiła 0 ml. [0082] Do kąpieli barwiącej w każdym przypadku wprowadzano g próbki materiału tekstylnego, zamykano butlę i mocowano go w aparacie barwiarskim. Stosowano następujący profil temperatury: 1. szybki wzrost temperatury do 1 C, 2. utrzymywanie temperatury 1 C przez, 3. ochładzanie od 1 C do 70 C w ciągu 24 ut = 2, C/. [0083] Po barwieniu materiał tekstylny wyjmowano, dokładnie spłukiwano gorącą wodą, po czym płukano zimną wodą. Następnie materiał odwirowywano i suszono w suszarce laboratoryjnej w temperaturze 60 C. [0084] Poliestrowe i polipropylenowe materiały tekstylne barwiono w każdym przypadku barwnikami dostępnymi w handlu, a mianowicie czarnym barwnikiem dyspersyjnym (Panacron Black AM-B, 3% wag. w kąpieli barwiącej), czerwonym barwnikiem dyspersyjnym (Dianix Deep Red SF, 2% wag. w kąpieli barwiącej) i żółtym barwnikiem dyspersyjnym (Dianix Flavine, 1% wag. w kąpieli barwiącej). Obróbka wykańczająca barwionych wyrobów tekstylnych Procedura ogólna: [008] Najpierw ogrzewano wodę bez dodatków do wymaganej temperatury obróbki wykańczającej. Po osiągnięciu tej temperatury dodawano dodatki w postaci koncentratu w roztworze wodnym, tak aby uzyskać pożądane stężenie i równocześnie wprowadzano próbkę materiału tekstylnego. Próbkę materiału tekstylnego poruszano w kąpieli przez wymagany czas, następnie preparat dekantowano, a materiał płukano ciepłą, a następnie zimną wodą. [0086] Następnie próbkę materiału tekstylnego płukano przez krótki czas w roztworze 2 ml stężonego kwasu octowego w 0, l wody, odwirowywano i suszono w suszarce laboratoryjnej przez 2 w temperaturze 1 C przy 700 obr./.
14 Preparat według wynalazku F1: Roztwór następujących składników w wodzie: [0087] Środki powierzchniowo czynne (A): 0,0 g/l Niejonowy środek powierzchniowo czynny na bazie C 13 -alkoholu okso, alkohol etoksylowany jednostkami tlenku etylenu 0,0 g/l Słabo pieniący się niejonowy środek powierzchniowo czynny na bazie C 13 /C 1 -alkoholi okso, alkohol etoksylowany 12 jednostkami tlenku etylenu, a następnie alkoksylowany mieszaniną tlenku etylenu i tlenku propylenu (w stosunku około 1:1, łącznie ok. jednostek). Kopolimer szczepiony (B): 0,6 g/l Kopolimer szczepiony octan winylu - glikol polietylenowy (otrzymany przez polimeryzację octanu winylu w obecności glikolu polietylenowego o M n ok. 6000 g/mol). Udziały wagowe: glikol polietylenowy 40% wag, octan winylu 60% wag. Dodatki (C): 0,2 g/l Środek przeciwpieniący (glikol polipropylenowy) 0,4 g/l Środek zwilżający (ester 2-etyloheksylowy kwasu fosforowego) 1 Preparat porównawczy V1: [0088] Roztwór następujących składników w wodzie: 2 g/l NaHSO 3 0, g/l NaOH Preparat porównawczy V2: [0089] Roztwór następujących składników w wodzie: 4 g/l NaHSO 3 2 g/l NaOH [0090] Stosowane preparaty oraz temperaturę i czas trwania obróbki podano w poniższej tabeli. W każdym przypadku oceniano intensywność barwy przed i po obróbce wykańczającej. Zmianę barwy materiału określano za pomocą skali szarości używanej do oceny
1 1 zmiany barwy (ISO -A02: 1993 DIN-EN -A02 1994). Zmianę barwy w każdym przypadku wyrażano w skali 1- (: najmniejsza zmiana, 1: największa zmiana). Odporność na pranie: [0091] Odporność na pranie próbek poddawanych obróbce wykańczającej badano w teście odporności na pranie według DIN ISO -C06-A1S bez użycia stalowych kulek. [0092] W tym teście tkaninę poddaną obróbce wykańczającej prano w temperaturze 40 C. Razem z barwionym materiałem tekstylnym prano białe tkaniny z innych materiałów (wełna, bawełna, poliamid). Oceniano, jak bardzo zabarwione zostaną białe tkaniny. Oceny dokonywano w skali szarości, służącej do oceny zabarwienia: ISO -A03:1993, DIN EN -A03:1994). Intensywność barwy w każdym przypadku oceniano w skali 1- (: najmniejsza absorpcja barwy przez drugą tkaninę, 1: największa absorpcja barwy przez drugą tkaninę). [0093] Wyniki przedstawiono również w Tabeli 1. W drugiej serii prób opisane powyżej wyroby tekstylne na bazie domieszkowanych włókien polipropylenowych barwiono 2% wag. błękitnym barwnikiem dyspersyjnym (Serilen Dark Blue RT-LS 0). Otrzymane barwione wyroby tekstylne poddawano obróbce wykańczającej NaHSO 3 /NaOH w różnych warunkach oraz z użyciem preparatu według wynalazku. Wyniki przedstawiono w Tabeli 2.
16 Tabela 1: Wyniki z przykładów i przykładów porównawczych Nr Materiał tekstylny Barwnik Preparat Obróbka wykańczająca T [ C] Czas Intensywność barwy 1 Odporność na pranie tkaniny testowej 2 Wełna Poliamid Bawełna Przykład 1 PET 3% czarny F1 60 C 4 4 4- Przykład 2 PET 2% czerwony F1 60 C 4 4-4- Przykład 3 PET 1% żółty F1 60 C Przykład 4 polipropylen 3% czarny F1 60 C 4-4- 4-4 2-3 4- Przykład polipropylen 2% czerwony F1 60 C 4-3-4 4 4- Przykład 6 polipropylen 1% żółty F1 60 C 4-4- 4- Przykład porównawczy 1 Przykład porównawczy 2 Przykład porównawczy 3 Przykład porównawczy 4 PET 3% czarny V1 60 C PET 3% czarny V2 60 C polipropylen 3% czarny V1 60 C polipropylen 3% czarny V2 60 C 4-4 4-4- 4-4- 4-4 2-3 4-4 4 3-4 4- Przykład porównawczy polipropylen 2% czerwony V1 60 C 4 3-4 4 4- Przykład porównawczy 6 polipropylen 2% czerwony V2 60 C 3-4 4 4 4- Przykład porównawczy 7 Przykład porównawczy 8 polipropylen 1% żółty V1 60 C polipropylen 1% żółty V2 60 C 4 4-4- 4-3-4 4-4- 4- Preparat 1: zgodny z wynalazkiem, V1: 2 g/l NaHSO 3 /0, g/l NaOH, V2: 4 g/l NaHSO 3 /2 g/l NaOH 1 Intensywność barwy po płukaniu końcowym: najlepsza ocena (mała zmiana intensywności barwy), 1: najgorsza ocena (duża zmiana intensywności barwy) 2 Intensywność barwy po badaniu odporności na pranie: najlepsza ocena (najmniejsza absorpcja barwnika), 1: najgorsza ocena (duża absorpcja barwnika)
17 Tabela 2: Wyniki z przykładów i przykładów porównawczych serii 2, we wszystkich próbach stosowano materiały tekstylne z domieszkowanego polipropylenu Nr Obróbka wykańczająca NaHSO 3 NaOH Inny preparat V 9 - - Bez obróbki wykańczającej V - - Jedynie woda, bez dodatków T [ C] Czas [] Odporność na pranie tkaniny testowej 2 Intensywność barwy 1 Wełna Poliamid Bawełna - - - - - 70 4-2-3 1-2 3 V 11 1 g/l 0,2 g/l - 40 4 2-3 1-2 3 V 12 1 g/l 0,2 g/l - 0 4 2-3 1-2 3 V 13 1 g/l 0,2 g/l - 60 4 2-3 1-2 3 V 14 1 g/l 0,2 g/l - 70 3-4 3 2-3 3-4 V 1 1 g/l 0,2 g/l - 70 3 3 2 3 V 16 2 g/l 0,4 g/l - 40 4 2-3 1-2 3 V 17 2 g/l 0,4 g/l - 60 4 2-3 1-2 3 V 18 2 g/l 0,4 g/l - 70 3-4 3 2-3 3-4 V 19 2 g/l 0,4 g/l - 70 3 3 2 3 V 2 g/l 0,4 g/l - 80 2-3 3 2-3 4- V 21 3 g/l 1,0 g/l - 60 4 2-3 2 4 Przykład 7 Przykład 8 - - F1 0 4-2-3 2-3 4 - - F1 70 4 2-3 2-3 4 [0094] Przykłady i przykłady porównawcze w Tabeli 2 wskazują, że zależnie od warunków, tradycyjna obróbka wykańczająca z użyciem NaHSO 3 i NaOH może spowodować znaczne odbarwienie barwionego materiału tekstylnego z włókna polipropylenowego, przy czym stopień odbarwienia jest tym wyższy, im wyższa jest temperatura, im dłuższy jest czas obróbki i im bardziej stężony jest roztwór NaHSO 3 /NaOH. W przypadku preparatu według wynalazku odbarwienie jest wyraźnie słabsze. [009] W Tabeli 1 przedstawiono próby, przykłady i przykłady porównawcze z użyciem trzech innych barwników i wyrobów tekstylnych, zarówno z włókien polipropylenowych, jaki i z włókien PET. Obróbkę wykańczającą prowadzono zawsze w tych samych warunkach, z użyciem NaHSO 3 /NaOH albo preparatu przeznaczonego do stosowania zgodnie z wynalazkiem. Wyniki prób wskazują, że w przypadku obróbki wykańczającej z użyciem 1 preparatu według wynalazku stopień odbarwienia polipropylenowych wyrobów tekstylnych jest w każdym przypadku mniejszy niż w przypadku obróbki wykańczającej z użyciem NaHSO 3 /NaOH. Jednakże w teście odporności na pranie polipropylenowe wyroby tekstylne poddawane obróbce wykańczającej według wynalazku nie odbarwiają się bardziej niż wyroby poddawane obróbce tradycyjnej.
18 Zastrzeżenia patentowe 1 2 1. Sposób obróbki wykańczającej barwionych i/lub drukowanych materiałów tekstylnych, zawierających włókna poliestrowe i/lub polipropylenowe, w którym wspomniane materiały poddaje się obróbce wodnym preparatem co najmniej jednego anionowego i/lub niejonowego środka powierzchniowo czynnego (A) w temperaturze od do 0 C, znamienny tym, że roztwór wodny zawiera ponadto co najmniej jeden kopolimer szczepiony (B), przy czym kopolimer szczepiony (B) obejmuje liniowy lub rozgałęziony hydrofilowy łańcuch główny zawierający atomy N i/lub O, oraz szczepione na nim łańcuchy boczne, i przy czym kopolimer szczepiony (B) stanowi co najmniej jeden kopolimer wybrany z grupy obejmującej (B1) kopolimery szczepione, których łańcuch główny składa się zasadniczo z jednostek tlenków alkilenów, a łańcuchy boczne zasadniczo składają się z etylenowo nienasyconych monomerów, przy czym liczbowo średnia masa cząsteczkowa M n łańcucha głównego wynosi od 0 do 60000 g/mol, i przy czym łańcuch główny składa się w co najmniej 90% mol. z jednostek tlenku etylenu w odniesieniu do ilości wszystkich jednostek tlenków alkilenów, a łańcuchy boczne zawierają co najmniej 0% mol. jednostek octanu winylu w odniesieniu do wszystkich monomerów tworzących łańcuchy boczne, oraz (B2) kopolimery szczepione, których łańcuch główny składa się zasadniczo z jednostek alkilenoiy, a łańcuchy boczne składają się zasadniczo z jednostek polieterów, przy czym liczbowo średnia masa cząsteczkowa M n łańcucha głównego wynosi od 0 do 000 g/mol, a łańcuch główny w co najmniej 90% mol. składa się z jednostek etylenoiowych, w odniesieniu do ilości wszystkich jednostek alkilenoiowych, a łańcuchy boczne stanowią grupy polioksyalkilenowe, przy czym udział jednostek tlenku etylenu i/lub tlenku propylenu wynosi co najmniej 90% mol. w odniesieniu do ilości wszystkich jednostek tlenków alkilenów. 2. Sposób według zastrzeżenia 1, znamienny tym, że wodny preparat zawiera co najmniej jeden niejonowy środek powierzchniowo czynny (A1) o ogólnym wzorze R 1 -O-(CH 2 -CH(R 2 )-O) n -H (I), w którym rodniki i symbole we wzorze (I) mają następujące znaczenie: n: oznacza liczbę całkowitą od 3 do 2, R 1 : oznacza alifatyczny i/lub aromatyczny, prostołańcuchowy lub rozgałęziony rodnik węglowodorowy o 8 do atomach węgla, R 2 : niezależnie od siebie oznaczają atom wodoru lub rodnik alkilowy o 1 do 6
19 1 2 3 atomach węgla, z tym że co najmniej 60% rodników R 2, w odniesieniu do całkowitej liczby rodników R 2, stanowią atomy wodoru. 3. Sposób według zastrzeżenia 1 albo 2, znamienny tym, że wodny preparat zawiera co najmniej jeden słabo pieniący się niejonowy środek powierzchniowo czynny (A2) o ogólnym wzorze R 1 -O-(CH 2 -CH(R 3 )-O) m -R 4 (II), w którym rodniki i symbole we wzorze (II) mają następujące znaczenie: m: oznacza liczbę całkowitą od 3 do, R 3 : oznacza atom wodoru lub rodnik alkilowy o 1 do 6 atomach węgla, z tym że co najmniej 60% rodników R 3, w odniesieniu do całkowitej liczby rodników R 2 stanowią atomy wodoru. R 4 : oznacza rodnik wybrany z grupy obejmującej prostołańcuchowe lub rozgałęzione rodniki alkilowe o 1 do atomach węgla, grupy o wzorze CO-R 6, w którym R 6 oznacza prostołańcuchowe lub rozgałęzione rodniki alkilowe o 1 do atomach węgla, grupy o wzorze (CH 2 -CH(R )-O) z -H, w którym z oznacza liczbę od 1 do 1 a R oznacza atom wodoru lub rodnik alkilowy o 1 do 6 atomach węgla, z tym że co najmniej 60% grup R w odniesieniu do całkowitej liczby wszystkich grup R stanowią rodniki alkilowe o 1 do 6 atomach węgla. 4. Sposób według jednego z zastrzeżeń 1 do 3, znamienny tym, że wodny preparat zawiera co najmniej jeden środek przeciwpieniący (C1).. Sposób według zastrzeżenia 4, znamienny tym, że środkiem przeciwpieniącym (C1) jest glikol polipropylenowy lub pochodna glikolu polipropylenowego. 6. Sposób według jednego z zastrzeżeń 1 do, znamienny tym, że stężenie środków powierzchniowo czynnych (A) w preparacie wynosi 0,01 do g/l. 7. Sposób według jednego z zastrzeżeń 1 do 6, znamienny tym, że stężenie kopolimerów szczepionych (B) w preparacie wynosi 0, do g/l. 8. Sposób według jednego z zastrzeżeń 1 do 7, znamienny tym, że stosunek wagowy kopolimerów szczepionych (B) do środków powierzchniowo czynnych (A) wynosi 1:1 do :1. 9. Sposób według jednego z zastrzeżeń 2 do 8, znamienny tym, że preparat zawiera co najmniej jeden środek powierzchniowo czynny (A1) i co najmniej jeden słabo pieniący się środek powierzchniowo czynny (A2), przy czym stosunek wagowy słabo pieniącego się środka powierzchniowo czynnego (A2) do całkowitej ilości wszystkich środków powierzchniowo czynnych wynosi co najmniej 1:1.
1. Sposób według jednego z zastrzeżeń 1 do 9, znamienny tym, że materiały tekstylne zawierają włókna polipropylenowe. 11. Sposób według jednego z zastrzeżeń 1 do, znamienny tym, że materiały tekstylne składają się z włókien polipropylenowych. 12. Sposób według zastrzeżenia albo 11, znamienny tym, że włókna polipropylenowe zawierają jako dodatek 1 do 1% wag. co najmniej jednego poliestru, przy czym ilości wagowe odnoszą się do masy wszystkich składników włókna polipropylenowego. 13. Sposób według zastrzeżenia 12, znamienny tym, że temperatura topnienia poliestru wynosi od 0 do 0 C. 14. Sposób według zastrzeżenia 12 albo 13, znamienny tym, że włókna polipropylenowe zawierają jako kolejny dodatek 0,1 do % wag. co najmniej jednego kopolimeru blokowego, przy czym kopolimer blokowy zawiera co najmniej jeden niepolarny blok o liczbowo średniej masie cząsteczkowej M n wynoszącej co najmniej 0 g/mol, zasadniczo zbudowany z jednostek izobutenowych i co najmniej jeden polarny blok o liczbowo średniej masie cząsteczkowej M n wynoszącej co najmniej 00 g/mol, zasadniczo zbudowany z jednostek oksyalkilenowych. 1. Sposób według jednego z zastrzeżeń 1 do 14, znamienny tym, że obróbkę wykańczającą prowadzi się w temperaturze do 90 C. Uprawniony: BASF SE Pełnomocnik: mgr inż. Zofia Sulima Rzecznik patentowy
21 DOKUMENTY CYTOWANE W OPISIE Ta lista dokumentów cytowanych przez Zgłaszającego została przyjęta jedynie dla informacji czytającego i nie jest częścią europejskiego opisu patentowego. Została ona utworzona z dużą starannością; Europejski Urząd Patentowy nie ponosi jednak żadnej odpowiedzialności za ewentualne błędy i braki. Dokumenty patentowe cytowane w opisie EP 28714 A1 [0007] WO 0400982 A1 [0007] DE 038713 A1 [0007] WO 060987 A [0009] WO 06128796 A [00] [0041] [0043] [0044] [0077] WO 08618 A [0034] WO 9214808 A [002] WO 0177276 A [002] WO 0609743 A [002] Dokumenty niepatentowe cytowane w opisie Textile Dyeing, zwłaszcza rozdz. 7 Dyeing of Polyester Fibers, oraz Textile Auxiliaries, zwłaszcza rozdział. Aftertreatment Agents to Improve Fastness. ULLMANN S. Encyclopedia of Industrial Chemistry. Wiley-VCH, 0 [0007]