BAR BA RA WOY NA ROW SKA, MA RIA SO KO OW SKA, MAG DA LE NA WOY NA ROW SKA -SO DAN Doskonalenie w zakresie edukacji zdrowotnej kurs dla nauczycieli wf w gimnazjach W nowej podstawie programowej kszta³cenia og lnego dla szko³y podstawowej, gimnazjum i szk ³ ponadgimnazjalnych zapisano, e nauczyciel wychowania fizycznego pe³ni wiod¹c¹ rolê w edukacji zdrowotnej w szkole. W gimnazjach i szko³ach ponadgimnazjalnych do podstawy programowej w³¹czono obowi¹zkowy blok tematyczny edukacja zdrowotna. Zakres edukacji zdrowotnej rozszerzono o zagadnienia zdrowia psychospo³ecznego, ze szczeg lnym uwzglêdnieniem umiejêtnoœci yciowych (osobistych i spo³ecznych). Istnieje zatem pilna potrzeba przygotowania nauczycieli wychowania fizycznego do pe³nienia nowej roli i realizacji nowych zada. W pierwszej kolejnoœci nale y zorganizowaو kursy dla nauczycieli gimnazj w, gdy od wrzeœnia 2009 r. nowa podstawa obowi¹zuje w I klasie tych szk ³. Wni niej szym opra co wa niu przed sta wio no pro po zy cjê kur su do sko na l¹ ce go dla na uczy cie li wy cho wa nia fi zycz ne go w gim na - zjach. Jej przy dat noœو spraw dzo no w cza sie dw ch kur s w pi lo ta o wych zor ga ni zo wa nych w pierw szym p ³ ro czu 2009 r. w woj. ma zo - wiec kim i po mor skim. Ich or ga ni za to ra mi by ³o: Ma zo wiec kie Sa mo rz¹ do we Cen trum Do sko - na le nia Na uczy cie li w War sza wie (kie row nik kur su mgr Zo fia Ci cha lew ska) i Nad ba³ tyc kie Cen trum Edu ka cji Oœwia ta Lin gwi sta w Gda - sku (kie row nik kur su mgr Kry sty na e lich -Tar- czy ska). W kur sach tych uczest ni czy ³o 56 na - uczy cie li. Wiêk szoœو za jêو kur so wych prowa dzi ³y au tor ki ni niej sze go opra co wa nia oraz kie row ni cy kur s w. Wszyst kie za jê cia by ³y oce - nia ne przez uczest ni k w, a wy ni ki oce ny ana li - zo wa ne przez pro wa dz¹ cych za jê cia. Wy ni ki ewa lu acji ko co wej by ³y bar dzo po zy tyw ne. Kurs zo sta³ uzna ny przez wszyst kich na uczy cie - li za bar dzo dla nich przy dat ny. Po ni ej opi sa no za ³o e nia kur su, w kt rych uwzglêd nio no uwa gi i po trze by zg³o szo ne przez uczest ni k w kur s w pi lo ta o wych oraz w³a sne ob ser wa cje. Ce le kur su 1. Prze ka za nie na uczy cie lom wy cho wa nia fi - zycz ne go wie dzy do ty cz¹ cej: kon cep cji wsp ³ cze snej edu ka cji zdro - wot nej oraz ro li szko ³y w jej re ali za cji; za gad nie wcho dz¹ cych w za kres blo - k w te ma tycz nych i wy ma ga (og l nych i szcze g ³o wych) uwzglêd nio nych w pod - sta wie pro gra mo wej wy cho wa nia fi zycz - ne go, w tym zw³asz cza do ty cz¹ cych zdro - wia psy cho spo ³ecz ne go oraz umie jêt no - œci y cio wych. 2. Kszta³ to wa nie umie jêt no œci w za kre sie me - to dy ki edu ka cji zdro wot nej w szko le, w tym: pla no wa nia, re ali za cji i ewa lu acji pro - gra m w edu ka cji zdro wot nej; sto so wa nia me tod ak ty wi zu j¹ cych i in te - rak tyw nych, ze szcze g l nym uwzglêd - nie niem me to dy pro jek tu i port fo lio, 3. Do sko na le nie umie jêt no œci oso bi stych i spo ³ecz nych oraz psy cho pe da go gicz nych na uczy cie li. Czas trwa nia kur su 60 go dzin, w tym: 6 godz. wy k³a d w, 54 godz. za jêو warsz ta to - wych. Wa ne jest, aby za jê cia od by wa ³y siê 4 nr 10/2009
w okre sie ok. 3 mie siê cy, z za cho wa niem co naj mniej dw ch 2-ty go dnio wych przerw, a cza sie kt rych uczest ni cy wy ko nu j¹ pra ce w³a sne. Or ga ni za cja kur su prze wi du je siê trzy ro - dza je za jêو: I. Wy k³a dy ilu stro wa ne i in te rak tyw ne oraz za jê cia or ga ni za cyj ne 6 go dzin. II. Za jê cia (w gru pie 20 os b) pro wa dzo ne przez edu ka to r w roz wi ja nie umie jêt no - œci oso bi stych, spo ³ecz nych i psy cho pe da - go gicz nych-30 go dzin. III. Za jê cia przy go to wy wa ne i prze pro wa dza - ne przez uczest ni k w z po mo c¹ edu ka to ra z za kre su wy ma ga z blo ku edu ka cja zdro wot na 24 go dzi ny. Mo du ³y za jêو, tre œci i ocze ki wa ne efek ty kszta³ ce nia (wy ma ga nia szcze g ³o we) Tabela 1. Modu³y zajêو i oczekiwane efekty kszta³cenia (wymagania szczeg ³owe) Modu³ 1. Edukacja zdrowotna podstawowe pojêcia klu czo we po jê cia w edu ka cji zdro wot nej: zdro wie, za so by i czyn ni ki ry zy ka dla zdro wia; dba ³oœو o zdro wie; ce le i ce chy wsp ³ cze snej edu ka cji zdro wot nej; edu ka cja zdro wot na w szko le, ro la na uczy cie la wy cho wa nia fi zycz ne go; czyn ni ki sprzy ja j¹ ce sku tecz no - œci edu ka cji zdro wot nej. Ocze ki wa ne efek ty poza ko cze niu kur su na uczy ciel: po da przy k³a dy de fi ni cji zdro wia, wy mie ni je go aspek ty, wy ja œni, co ozna cza po dej œcie ho li stycz ne do zdro wia; wy ja œni, na czym po le ga dba ³oœو o zdro wie i jak mo na za chê caو do niej uczni w; wy mie ni za so by i czyn ni ki ry zy ka dla zdro wia oraz om wi mo li wo œci ich mo dy fi ko wa nia; wy ja œni, w ja ki spo s b na uczy ciel mo e wp³y waو na zdro wie i styl y cia uczni w; uza sad ni po trze bê edu ka cji zdro wot nej w ca ³ym okre sie y cia cz³o wie ka; om wi jej eta py w dzie ci stwie i m³o do œci; przed sta wi sta tus i miej sce edu ka cji zdro wot nej w szko le i ro lê na uczy cie la wf w jej re ali za cji oraz za sa - dy wsp ³ pra cy z in ny mi na uczy cie la mi oraz spe cja li sta mi i or ga ni za cja mi spo za szko ³y; om wi stra te giê dzia ³a szko ³y w edu ka cji zdro wot nej i mo li wo œci jej wdra a nia. Modu³ 2. Podstawy metodyki edukacji zdrowotnej pla no wa nie i ewa lu acja pro gra mu edu ka cji zdro wot nej; two rze nie pro gra m w au tor skich; za sa dy two rze - nia sce na riu szy za jêو; ak ty wi zu j¹ ce i in te rak tyw ne me to dy i tech ni ki na ucza nia/ucze nia siê (ze szcze g l nym uwzglêd nie niem me to dy pro jek tu i port fo lio; wa run ki, or ga ni za cja za jêو i kli mat sprzy ja j¹ ce do brej ko mu ni ka cji i efek tyw ne mu na ucza niu/ucze niu siê (ara n a cja oto cze nia, œrod ki dy dak tycz ne, kli mat psy cho spo ³ecz ny); oce nia nie po stê p w uczni w. Ocze ki wa ne efek ty poza ko cze niu kur su na uczy ciel: wy ja œni, na czym po le ga pro ces ko mu ni ko wa nia i ja kie je go ro dza je s¹ wy ko rzy sty wa ne w edu ka cji zdro wot nej; om wi kom pe ten cje i ce chy, ja kie po win na po sia daو oso ba pro wa dz¹ ca edu ka cjê zdro wot n¹; wy ja œni ro lê na uczy cie la i ucznia we wsp ³ cze snej edu ka cji zdro wot nej; przed sta wi za sa dy i eta py bu do wa nia pro gra mu edu ka cji zdro wot nej oraz ewa lu acji pro ce su i wy ni k w; wy ja œni zna cze nie i spo so by roz po zna nia po trzeb ucz¹ cych siê w za kre sie edu ka cji zdro wot nej; przed sta wi kon cep cjê cy klu ucze nia siê przez do œwiad cza nie i je go przy dat noœو w opra co wy wa niu sce - na riu szy za jêو; om wi zna cze nie sto so wa nia w edu ka cji zdro wot nej me tod i tech nik ak ty wi zu j¹ cych i in te rak tyw nych, wy mie ni ich ro dza je i przed sta wi spo s b prze pro wa dze nia za jêو z ich wy ko rzy sta niem; om wi za sa dy two rze nia w gru pie kli ma tu sprzy ja j¹ ce go na ucza niu ucze niu siê. Modu³ 3. Rozwijanie umiejêtnoœci osobistych i spo³ecznych nauczyciela umie jêt no œci y cio we, ich ro dza je, zna cze nie dla zdro wia psy cho spo ³ecz ne go i roz wo ju; wy bra ne umie jêt no œci oso bi ste na uczy cie la przy dat ne w re ali za cji edu ka cji zdro wot nej. Ocze ki wa ne efek ty. Po za ko cze niu kur su na uczy ciel: wy ja œni po jê cie umie jêt no œci y cio we, wy mie ni ich ro dza je i om wi ich zna cze nie dla zdro wia psy cho - spo ³ecz ne go oraz spo so by ich kszta³ to wa nia w ra mach edu ka cji zdro wot nej; wy ja œni na czym po le ga j¹ umie jêt no œci: tw r cze go my œle nia, ko mu ni ko wa nia siê, kie ro wa nia zmia na mi (lub in ne w za le no œci od po trzeb na uczy cie li). Uza sad nie n i e. Wpro wa dze nie te go mo du ³u do kszta³ ce nia na uczy cie li wy ni ka z wy ma ga za pi sa - nych w pod sta wie pro gra mo wej kszta³ ce nia og l ne go oraz po trze by wpro wa dze nia no wych form pra cy na - uczy cie la wf w re ali za cji blo ku edu ka cja zdro wot na. wychowanie fizyczne i zdrowotne 5
Tabela 1. cd. Modu³ 4. Rozwijanie umiejêtnoœci psychopedagogicznych isto ta i zna cze nie utrzy my wa nia dys cy pli ny w kla sie; ro dza je za cho wa za k³ ca j¹ cych tok lek cji i ich przy czy ny; spo so by za po bie ga nia wy stê po wa niu za cho wa za k³ ca j¹ cych; tech ni ki sku tecz nej in ter wen cji w przy pad ku wy st¹ pie nia za cho wa za k³ ca j¹ cych. Ocze ki wa ne efek ty. Po za ko cze niu kur su na uczy ciel: wy ja œni po jê cie za cho wa nia za k³ ca j¹ ce, wy mie ni naj czê œciej wy stê pu j¹ ce ich ro dza je i przy czy ny; om wi spo so by za po bie ga nia wy stê po wa niu za cho wa za k³ ca j¹ cych i two rze nia w kla sie œro do wi ska i at - mos fe ry sprzy ja j¹ cej na ucza niu/ucze niu siê; wy mie ni tech ni ki in ter wen cji w przy pad ku wy st¹ pie nia nie w³a œci wych za cho wa uczni w oraz ںr d³a wspar cia w przy pad ku pro ble m w z za cho wa niem uczni w. Uza sad nie n i e. W³¹ cze nie te go mo du ³u wy ni ka z po trze by do sko na le nia umie jêt no œci psy cho pe da go - gicz nych na uczy cie li, nie zbêd nych dla re ali za cji edu ka cji zdro wot nej i sto so wa nia me tod ak ty wi zu j¹ cych oraz pro wa dze nia za jêو w in nych po miesz cze niach ni sa la gim na stycz na i obiek ty spor to we. Modu³ 5. Blok tematyczny edukacja zdrowotna w gimnazjum W cza sie trwa nia kur su ka dy z uczest ni k w: opra cu je (w pa rze) sce na riusz jed nych za jêو z za kre su wy - bra nych blo k w te ma tycz nych, prze pro wa dzi te za jê cia na kur sie i do ko na ich ewa lu acji oraz prze ka e pro - wa dz¹ ce mu osta tecz n¹ (po pra wio n¹ po za jê ciach) wer sjê sce na riu sza wraz z tek stem mi ni wy k³a du. Uza sad nie n i e. Ucze nie siê przez sa mo dziel ne przy go to wy wa nie i re ali za cjê za jêو jest naj bar dziej sku tecz ne. Umo li wia zdo by cie wie dzy i umie jêt no œci w wa run kach zbli o nych do tych, z kt ry mi spo tka siê na uczy ciel w szko le. Wa run ki za li cze nia kur su: 1. Opra co wa nie jed ne go sce na riu sza za jêو i ich prze pro wa dze nie na kur sie. 2. Do ko na nie dia gno zy po trzeb uczni w w za - kre sie edu ka cji zdro wot nej w wy bra nej kla - sie i przed sta wie nie jej wy ni k w. 3. Re ali za cja co naj mniej jed nych za jêو w wy bra - nej gru pie uczni w (przed sta wie nie w gru pie sce na riu sza za jêو i wy ni k w ewa lu acji). 4. Wy ko na nie i za pre zen to wa nie w³a sne go port fo lio. Pro po zy cja te ma t w wy k³a d w i za jêو warsz ta to wych I. Wy k³a dy 6 go dzin: 1. Edu ka cja zdro wot na pod sta wo we po jê cia 2. Edu ka cja zdro wot na w szko le, czyn ni ki sprzy ja j¹ ce jej sku tecz no œci 3. Pla no wa nie i ewa lu acja w edu ka cji zdro wot nej 4. Pod sta wy me to dy ki edu ka cji zdro wot nej 5. Edu ka cja zdro wot na a pro mo cja zdro wia i pro gram pro fi lak ty ki w szko le Uwa ga: Uczest ni cy kur su uzna li wy k³a dy za naj mniej przy dat ny ro dzaj za jêو. Na le y je za pla no waو w jed nost kach jed no go dzin nych, prze wi dzieو czas na dys ku sjê, wpro wa dzaو ele men ty tech nik in te rak tyw nych, udo stêp niو uczest ni kom tekst wy k³a du lub pre zen ta cji w for mie elek tro nicz nej II. Za jê cia pro wa dzo ne przez edu ka to r w 1 30 go dzin: A. Wpro wa dze nie do za jêو: po zna wa nie siê, ocze ki wa nia uczest ni k w, ce le za jêو, usta - la nie re gu³ pra cy, dia gno za po trzeb i na sta - wie nia uczest ni k w. B. Roz wi ja nie umie jêt no œci oso bi stych i spo - ³ecz nych na uczy cie la: 1) po zna wa nie sie bie moc ne i s³a be stro - ny, po czu cie w³a snej war to œci; 2) po zna wa nie sie bie za cho wa nia zdro - wot ne, dba ³oœو o zdro wie oraz pla no wa - nie w³a sne go ucze nia siê i wpro wa dza - nia zmian w sty lu y cia; 3) umie jêt no œci y cio we kie ro wa nie zmia na mi; 4) umie jêt no œci y cio we ko mu ni ko wa nie siê; 5) umie jêt no œci y cio we tw r cze my œle nie. C. Me to dy ka edu ka cji zdro wot nej: 1. Tra dy cyj ne i no wo cze sne po dej œcie do edu ka cji zdro wot nej; me to dy ak ty wi - zu j¹ ce ro dza je, za le ty i wa dy. 2. Okre œla nie po trzeb uczni w w za kre sie edu ka cji zdro wot nej. 1 Okre œle nie edu ka tor od no si siê do prze pro wa dza j¹ cych za jê cia (od po wied nik w jêz. ang. te acher tra iner). 6 nr 10/2009
3. Cykl ucze nia siê przez do œwiad cza nie, za sa dy uk³a da nia sce na riu sza za jêو. 4. Me to da pro jek tu i port fo lio. 5. Wsp ³ dzia ³a nie z in ny mi na uczy cie la mi i ro dzi ca mi, ko or dy no wa nie edu ka cji zdro wot nej w szko le. 6. Oce nia nie uczni w na za jê ciach edu ka - cji zdro wot nej. D. Roz wi ja nie umie jêt no œci psy cho pe da go - gicz nych: 1. Za po bie ga nie wy stê po wa niu za cho wa za k³ ca j¹ cych tok lek cji 2. In ter wen cja w przy pad ku wy st¹ pie nia za cho wa za k³ ca j¹ cych tok lek cji. Uwa g a: Ko rzyst nie jest pro wa dziو za jê - cia warsz ta to we we d³ug po da nej wy ej ko lej - no œci blo k w te ma tycz nych (A, B, C, D). Przy - dzia³ licz by go dzin na po szcze g l ne za jê cia do de cy zji or ga ni za to r w, w za le no œci od po - trzeb uczest ni k w i mo li wo œci po zy ska nia edu ka to r w. III.Za jê cia pro wa dzo ne przez uczest ni k w blok te ma tycz ny edu ka cja zdro wot na w gim na zjum (20 go dzin) Ce lem za jêو jest ucze nie siê pi sa nia sce na - riu szy za jêو oraz ich re ali za cji. W ta be li po da - no pro po zy cje te ma t w i ocze ki wa nych efek - t w (wy ma ga szcze g ³o wych), wy bra nych na pod sta wie wy ma ga w blo ku edu ka cja zdro wot na w gim na zjum. Te ma ty te s¹ sze- ro kie i au to rzy sce na riu szy po win ni do ko naو wy bo ru ich za kre su (np. po kon sul ta cji z ucznia mi), mo li we go do re ali za cji w usta lo - nym cza sie 45 min za jêو. Przy jê to za ³o e nie, e sce na riusz pi sa ny jest dla uczni w gim na zj w (13 16 lat). W cza sie re ali za cji za jêو uczest ni - cy kur su wcho dz¹ w ro lê uczni w. Za³¹cznik 1. Zajêcia prowadzone przez uczestnik w kursu Temat Propozycja oczekiwanych efekt w Zdrowie Czynniki wp³ywaj¹ce na zdrowie Ucze : wy ja œni co ozna cza ter min zdro wie ; wy mie ni wy mia ry zdro wia, po da ich przy k³a dy; om wi ko rzy œci z by cia zdro wym; wy ja œni dla cze go na le y dbaو o swo je zdro wie w ci¹ gu ca ³e go y cia; om wi, w ja ki spo s b m³o dzi lu dzie mo g¹ dbaو o swo je zdro wie; wy mie ni czyn ni ki, kt re wp³y wa j¹ po zy tyw nie i ne ga tyw nie na zdro wie cz³o wie ka; om wi czyn ni ki, na kt re m³o dzi lu dzie mo g¹ mieو wp³yw, a na kt re ich wp³yw jest ogra - ni czo ny; wy mie ni za cho wa nia m³o dych lu dzi, kt re sprzy ja j¹ i za gra a j¹ zdro wiu; om wi czyn ni ki, kt re ma j¹ wp³yw na do ko ny wa nie wy bo r w (de cy zji) ko rzyst nych dla zdro wia; Zdrowie psychiczne Po czu cie w³a snej war to œci s³a be i moc ne stro ny wy ja œni, co ozna cza po jê cie zdro wie psy chicz ne i do bro stan psy chicz ny ; om wi, co wp³y wa na zdro wie psy chicz ne m³o dych lu dzi w szko le, do mu iwgrupie r wie - œni czej; po da przy k³a dy dzia ³a nia dla po pra wy zdro wia psy chicz ne go w³a sne go i in nych os b w naj bli szym oto cze niu; wy ja œni co ozna cza po czu cie w³a snej war to œci; po da przy k³a dy czyn ni k w i zda rze, kt re wp³y wa j¹ ko rzyst nie i nie ko rzyst nie na po czu cie w³a snej war to œci; ro zu mie jak sam mo e wp³y waو na po czu cie w³a snej war to œci u sie bie i in nych lu dzi; po tra fi zi den ty fi ko waو swo je moc ne stro ny i za pla no waو spo so by ich roz wo ju; po tra fi zi den ty fi ko waو swo je s³a be stro ny; Emo cje roz po zna - wa nie, wy - ra a nie, ra dze nie so bie wy mie ni emo cje, ja kich do œwiad cza j¹ m³o dzi lu dzie w co dzien nym y ciu, po da przy k³a dy emo cji po zy tyw nych i ne ga tyw nych oraz ich przy czyn i skut k w; wy ja œni co jest przy czy n¹ zmien no œci na stro j w u m³o dzie y w okre sie doj rze wa nia; po da przy k³a dy kon struk tyw nych i nie w³a œci wych spo so b w wy ra a nia emo cji i ra dze nia so bie z ne ga tyw ny mi emo cja mi; om wi spo so by ra dze nia so bie ze z³o œci¹; Stres radzenie sobie wy ja œni po jê cie stre su; om wi re ak cjê or ga ni zmu na stres; om wi po zy tyw ne i ne ga tyw ne aspek ty stre su, po da przy k³a dy; przed sta wi przy czy ny nad mier ne go stre su w szko le i w do mu oraz spo so by je go re du ko wa nia; po da przy k³a dy kon struk tyw ne go ra dze nia so bie ze stre sem; wy mie ni i za de mon stru je przy k³a dy tech nik re lak sa cyj nych; wychowanie fizyczne i zdrowotne 7
Za³¹cznik 1. cd. Temat Relacje m³odzie doroœli Re la cje zr wie œni - ka mi Wsparcie spo³eczne a zdrowie Za cho wa - nia aser - tyw ne, u y - wa nie sub stan cji psy cho ak - tyw nych Propozycja oczekiwanych efekt w wyjaœni, jak zmieniaj¹ siê relacje z rodzicami m³odzie y w okresie dojrzewania i jakie s¹ przyczyny tych zmian; wyjaœni co oznacza autonomia (niezale noœو) i jak m³ody cz³owiek mo e j¹ rozwijaو (co mo e pom c, co mo e przeszkodziو); rozumie co oznacza kontrola rodzicielska i dlaczego jest ona potrzebna m³odym ludziom; jak ustalaو granice co wolno, a czego nie wolno ; omowi najczêstsze ںr d³a konflikt w nastolatk w z rodzicami i sposoby zapobiegania tym konfliktom; wyjaœni co oznacza pojêcie autorytet i jak mo na go budowaو; wyjaœni co oznacza okazywanie doros³ym szacunku; wy ja œni, jak zmie nia j¹ siê re la cje z r wie œni ka mi w okre sie doj rze wa nia i ja kie s¹ przy czy ny tych zmian; om wi r ni ce w za cho wa niu i emo cjach ch³op c w i dziew cz¹t i ich przy czy ny; wy ja œni co ozna cza ko mu ni ko wa nie siê z in ny mi wer bal ne i nie wer bal ne; wy ja œni na czym po le ga przy jaں, jak j¹ utrzy maو, ja k¹ war toœو ma przy jaں ni w r wie œni ka - mi tej sa mej i prze ciw nej p³ci; wy mie ni ce chy do bre go przy ja cie la; wy mie ni czyn ni ki, kt re wp³y wa j¹ na do bre re la cje z r wie œni ka mi wy mie ni ںr d³a kon flik t w wœr d r wie œni k w i spo so by ra dze nia so bie w sy tu acji kon flik t w; wy mie ni ro dza je pre sji ze stro ny r wie œni k w i spo so by ra dze nia so bie z ni¹; wy ja œni co ozna cza wspar cie spo ³ecz ne i ja kie s¹ je go ro dza je, po da przy k³a dy; wy mie ni ko rzy œci z ko rzy sta nia i da wa nia wspar cia spo ³ecz ne go; om wi ںr d³a wspar cia, z kt rych mo e ko rzy staو m³o dzie ; wy ja œni, ja ki jest zwi¹ zek mie dzy wspar ciem spo ³ecz nym a zdro wiem i do bry mi wy ni ka mi w na uce (pra cy); wy ja œni co ozna cza pra wo do: by cia so b¹, wy ra a nia sie bie, po sia da nia i obro ny swe go te - ry to rium; om wi na czym po le ga za cho wa nie agre syw ne, ule g³e i aser tyw ne, po da przy k³a dy; wy mie ni ko rzy œci z za cho wa nia aser tyw ne go i om wi ogra ni cze nia w ich sto so wa niu; wy mie ni szko dy zdro wot ne i spo ³ecz ne zwi¹ za ne z pa le niem ty to niu, nad u y wa niem al ko - ho lu i in nych sub stan cji psy cho ak tyw nych; wy ja œni w ja ki spo s b na le y opie raو siê pre sji i na mo wom do u y wa nia sub stan cji psy - cho ak tyw nych i in nych za cho wa ry zy kow nych; Uwa gi do ty cz¹ ce re ali za cji za jêو: Uczest ni - cy w pa rach do ko nu j¹ wy bo ru te ma tu i wsp l - nie przy go to wu j¹ sce na riusz za jêو. Edu ka tor usta la har mo no gram za jêو (ko lej noœو ich mo e byو do wol na) i w ra zie po trze by kon sul tu je je go przy go to wa nie, wska zu je pi œmien nic two itd. W cza sie za jêو (90 min) po ³o wa cza su (45 min) prze zna cza na jest na re ali za cjê sce na riu - sza (edu ka tor jest ich ak tyw nym uczest ni kiem za jêو). Na stêp ne 45 min jest prze zna czo ne na om wie nie za jêو, prze ka za nie kon struk tyw - nych in for ma cji zwrot nych oso bom je pro wa - dz¹ cym i udzie le nie od po wie dzi na py ta nia: Co mi siê w za jê ciach po do ba ³o i dla cze go? Co na le a ³o by zmie niو i dla cze go? Ko lej noœو od po wie dzi na te py ta nia po win na byو na stê - pu j¹ ca: (1) uczest ni cy pro wa dz¹ cy za jê cia; (2) po zo sta li uczest ni cy; (3) edu ka tor. Ten ro dzaj za jêو wzbu dzi³ na po cz¹t ku kur - su nie za do wo le nie i op r ze stro ny na uczy cie - li. W ko co wej ewa lu acji za jê cia te uzy ska ³y naj wy sze oce ny i by ³y dla uczest ni k w ںr - d³em sa tys fak cji. Za ko cze nie kur su 4 godz: ewa lu acja kur - su; sa mo oce na przy go to wa nia do re ali za cji edu ka cji zdro wot nej w szko le; po trze by uczest ni k w w za kre sie dal sze go kszta³ ce nia. Pod su mo wa nie Re ali za cja kur su jest trud na, gdy : l na uczy cie le wy cho wa nia fi zycz ne go nie s¹ przy go to wa ni do uczest nic twa w te go ty pu kur sach, co wy ma ga umie jêt ne go prze ³a - my wa nia po cz¹t ko wych opo r w i mo ty wo - wa nia do ak tyw no œci i za an ga o wa nia. Naj - cen niej szym ele men tem kur su s¹ za jê cia przy go to wy wa ne i pro wa dzo ne przez uczest ni k w; l wy ma ga od edu ka to r w in we sty cji w roz - w j swo ich kom pe ten cji, w tym ta k e w za - kre sie wie dzy o roz wo ju psy chicz nym i spo - 8 nr 10/2009
³ecz nym m³o dzie y w okre sie do ra sta nia (do niej ad re so wa ne s¹ za jê cia edu ka cji zdro wot nej); nie zbêd ne jest przy go to wy wa - nie przez nich sce na riu szy za jêو, kt re mo - g¹ two rzyو wzor ce dla uczest ni k w. W oœrod ku or ga ni zu j¹ cym kur sy war to stwo rzyو bi blio tecz kê do u yt ku uczest ni k w, za wie ra j¹ c¹ zw³asz cza te po zy cje, kt re s¹ dla nich trud no do stêp ne. War to ta k e two rzyو bank sce na riu szy przy go to wy wa nych przez uczest ni k w. Do œwiad cze nia z re ali za cji kur s w pi lo ta o - wych dla na uczy cie li WF na pa wa j¹ jed nak opty mi zmem, e za pro po no wa na na uczy cie - lom for ma szko le nia roz bu dza ich za in te re so - wa nie i mo ty wa cjê do pod jê cia no wych za da. Do strze ga j¹ oni ko rzy œci dla sie bie i uczni w 2. 6. A. Gu ryc ka, O sztu ce wy cho wa nia dla wy cho - waw c w i na uczy cie li, War sza wa 1997. 7. S. Ka wu la, Cz³o wiek w re la cjach so cjo pe da go - gicz nych, To ru 1999. 8. D. Law Nol te, R. Har ris, Na sto lat ki pa trz¹ na nas, War sza wa 2005. 9. R. I. Lo pez, Tw j na sto la tek. Zdro wie i do bre sa - mo po czu cie, War sza wa 2004. 10. I. Obu chow ska, Dro gi do ra sta nia. Psy cho lo gia roz wo jo wa okre su do ra sta nia dla ro dzi c w i wy - cho waw c w, War sza wa 1996. 11. I. Obu chow ska, Ko chaو i ro zu mieو, Po zna 1996. 12. N. Ogi ska -Bu lik, Z. Ju czy ski, Oso bo woœو, stres a zdro wie, War sza wa 2008. 13. J. U. Rog ge, Doj rze wa nie, czy li jak po zwo liو odejœو i po zo staو wspar ciem, Kiel ce 2005. 14. H. Sêk, R. Cie œlak (red.), Wspar cie spo ³ecz ne, stres i zdro wie, War sza wa 2004. 15. B. Zi ³ kow ska, Okres do ra sta nia. Jak roz po znaو ry zy ko i jak po ma gaو, w: A. Brze zi ska (red.), Psy cho lo gicz ne por tre ty cz³o wie ka, Gda sk 2005, s. 379 422. PI ŒMIEN NIC TWO Li te ra tu ra pod sta wo wa 1. R. Bal lard, Jak yو z ludں mi (umie jêt no œci in ter - per so nal ne). Pro gram pro fi lak tycz ny dla m³o - dzie y, War sza wa 2007. 2. M. Owczarz (red.), Po rad nik edu ka to ra, War sza - wa 2005. 3. B. Woy na row ska, Edu ka cja zdro wot na. Pod rêcz - nik aka de mic ki, War sza wa 2007. Li te ra tu ra uzu pe³ nia j¹ ca 4. E. H. Erik son, Dzie ci stwo i spo ³e cze stwo, Po - zna 1997. 5. T. Gor don, Wy cho wa nie bez po ra ek w szko le, War sza wa 2000. prof. dr hab. med. Bar ba ra Woy na row ska Za k³ad Bio me dycz nych i Psy cho lo gicz nych Pod staw Edu ka cji Wy dzia³ Pe da go gicz ny Uni wer sy te tu War szaw skie go mgr Ma ria So ko ³ow ska Cen trum Me to dycz ne Po mo cy Psy cho lo gicz no -Pe da go gicz nej dr Mag da le na Woy na row ska -So³ dan Za k³ad Zdro wia Pu blicz ne go, Wy dzia³ Na uki o Zdro wiu, War szaw ski Uni wer sy tet Me dycz ny 2 M. Soko³owska, Edukacja zdrowotna w szkole nowe wyzwania, Remedium, 2009, 6, s. 4 5. WA NE! Wy cho wa nie Fi zycz ne i Zdro wot ne jest sprze da wa ne w wersji elektronicznej w for mie PDF na stro nach www.raabe.com.pl oraz www.nexto.pl. wychowanie fizyczne i zdrowotne 9