PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla II ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Socjologia medycyny 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek ) realizującej przedmiot: Pracownia Socjologii Medycznej Katedry Medycyny Społecznej 3. Adres jednostki odpowiedzialnej za dydaktykę: Collegium Adama Wrzoska, ul. Dąbrowskiego 79 61 8546825; 61 8546826; 61 8546826 psm@ump.edu.pl 4. Kierownik jednostki: Dr n. biol Małgorzata Gromadecka-Sutkiewicz 5. Osoba zaliczająca przedmiot w E-indeksie z dostępem do platformy WISUS: Dr n. biol Małgorzata Gromadecka-Sutkiewicz 6. Osoba odpowiedzialna za dydaktykę na Wydziale Lekarskim I z dostępem do platformy WISUS (listy studentów) (koordynator przedmiotu): Dr Małgorzata Gromadecka-Sutkiewicz Tel. kontaktowy: 61 8546825 Możliwość kontaktu (dni, godz., miejsce): od poniedziałku do piątku 8.00-13.00, ul. Dąbrowskiego 79, pokój 316 (III piętro) E-mail: mgromade@ump.edu.pl Osoba zastępująca: dr Jan Kłos Kontakt: od poniedziałku do piątku 8.00-13.00, ul. Dąbrowskiego 79, pokój 315 (III piętro); klosj@ump.edu.pl
7. Miejsce przedmiotu w programie studiów: Rok: drugi Semestr: trzeci 8. Liczba godzin ogółem: 25 liczba pkt. ECTS: 1 Semestr letni liczba godzin Jednostki uczestniczące w nauczaniu przedmiotu W Ć Ćwiczenia S kategoria Pracownia Socjologii Medycznej 25 Razem: 25 9. Zakres wiedzy ( zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 9 maja 2012 r. w sprawie standardów kształcenia dla kierunków Studiów: lekarskiego D.W1. zna aktualny stan wiedzy na temat społecznego wymiaru zdrowia i choroby, wpływu środowiska społecznego (rodziny, sieci relacji społecznych) i nierówności społecznych na stan zdrowia oraz społeczno-kulturowych różnic i roli stresu społecznego w zachowaniach zdrowotnych i autodestrukcyjnych; D.W2. zna formy przemocy, modele wyjaśniające przemoc w rodzinie i w instytucjach, społeczne uwarunkowania różnych form przemocy oraz rolę lekarza w jej rozpoznawaniu; D.W3. rozumie znaczenie zdrowia, choroby, niepełnosprawności i starości w relacji do postaw społecznych, konsekwencje społeczne choroby i niepełnosprawności oraz bariery społeczno-kulturowe oraz zna aktualna koncepcję jakości życia uwarunkowaną stanem zdrowia; D.W5. rozumie psychospołeczne konsekwencje hospitalizacji i choroby przewlekłej; D.W6. rozumie funkcjonowanie instytucji medycznych oraz społeczną rolę lekarza; D.W8. rozumie rolę rodziny w procesie leczenia; D.W9. zna problematykę adaptacji do choroby jako sytuacji trudnej, etapów przystosowania do zagrażających wydarzeń i potrzeb pacjentów, umierania i procesu żałoby rodziny; D.W10. zna rolę stresu w etiopatogenezie i przebiegu chorób oraz rozpoznaje mechanizmy radzenia sobie ze stresem; D.W16. rozumie kulturowe, etniczne i narodowe uwarunkowania zachowań ludzkich; 10. Umiejętności ( zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 9 maja 2012 r. w sprawie standardów kształcenia dla kierunków Studiów: lekarskiego D.U1. uwzględnia w procesie postępowania terapeutycznego subiektywne potrzeby i oczekiwania pacjenta wynikające z uwarunkowań społeczno-kulturowych; D.U2. dostrzega oznaki zachowań antyzdrowotnych i autodestrukcyjnych i właściwie na nie reaguje;
D.U3. wybiera takie leczenie, które minimalizuje konsekwencje społeczne dla chorego; D.U8. udziela porady w kwestii przestrzegania zaleceń terapeutycznych i prozdrowotnego stylu życia; D.U9. identyfikuje czynniki ryzyka wystąpienia przemocy, rozpoznaje przemoc i odpowiednio reaguje; D.U15. wykazuje odpowiedzialność za podnoszenie swoich kwalifikacji i przekazywanie wiedzy innym; D.U16. rozpoznaje własne ograniczenia, dokonuje samooceny deficytów i potrzeb edukacyjnych, planuje własną aktywność edukacyjną. 11. SYLABUS Sylabus w załączeniu 12. Tematyka poszczególnych wykładów, ćwiczeń i seminariów Seminaria - Semestr zimowy Seminarium 1. Seminarium 2. Tematyka seminariów Zdrowie i choroba jako zjawiska społeczne część I Zdrowie i choroba jako zjawiska społeczne część II Struktura społeczna a zdrowie część I Imię i nazwisko osoby prowadzącej zajęcia Dr M. Gromadecka - Dr M. Gromadecka - Seminarium 3. Struktura społeczna a zdrowie część II Dr M. Gromadecka - Seminarium 4. Funkcjonalność i dysfunkcjonalność instytucji medycznych Społeczne i kulturowe uwarunkowania pracy lekarza Patologie dotyczące społeczeństwa, rodziny, jednostki cz. I Dr M. Gromadecka - Seminarium 5. Socjomedyczne aspekty funkcjonowania rodziny Patologie dotyczące społeczeństwa, rodziny, jednostki cz. II Dr M. Gromadecka Seminarium 6. Niepełnosprawność jako problem społeczny Dr M. Gromadecka
Seminarium 7. Socjologiczne aspekty starości i umierania Dr M. Gromadecka 13. Organizacja zajęć: Zajęcia odbywają się zgodnie z planem zajęć z Dziekantu. 5 dni w godz. 8.00-11.00, następnie 1 dzień 8.00-10.15 i 1 dzień 8.00-9.30 (razem 7 dni zajęć seminaryjnych, 25 godzin). REGULAMIN ZAJĘĆ: 1.Zajęcia z przedmiotu Socjologia medycyny prowadzone są przez Pracownię Socjologii Medycznej w Collegium Adama Wrzoska, ul. Dąbrowskiego 79, sala 313 (III piętro), tel. Tel. 61 8546825; 61 8546826; 61 8546827. 2. Zajęcia odbywają się według harmonogramu i godzin ustalonych dla poszczególnych grup przez Dziekanat. 3. Tematy zajęć podane są do wiadomości studentów w gablocie Pracowni, obok Sali seminaryjnej. 4. Zajęcia z przedmiotu mają charakter seminariów i są obowiązkowe. Dopuszcza się trzy nieobecności usprawiedliwione przez lekarza lub spowodowane ważnymi zdarzeniami losowymi, każdą nieobecność należy zaliczyć u prowadzącego zajęcia. Więcej niż trzy nieobecności na zajęciach powodują konieczność zaliczenia przez studenta całego cyklu zajęć z inną grupą lub w przypadku braku takiej możliwości indywidualne zaliczenie całego bloku u prowadzącego. 5. Przedmiot kończy się uzyskaniem zaliczenia. Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest obecność podczas seminariów, aktywność podczas seminariów (najaktywniejsi studenci otrzymują plusy za udział w zajęciach, student, który przez cały cykl zajęć uzbiera pięć plusów uzyskuje podniesienie oceny o jeden stopień) oraz wynik kolokwium pisemnego. Kolokwium pisemne przeprowadzane jest pod koniec ostatnich zajęć dla danej grupy. Kolokwium ma postać zestawu pytań, na które należy udzielić odpowiedzi. Kryterium zaliczenia kolokwium jest uzyskanie 60% poprawnych odpowiedzi. W przypadku nieobecności na ostatnich zajęciach (zaliczeniowych), po decyzji prowadzącego możliwe jest kolokwium ustne. 6. Sprawy nie ujęte w tym regulaminie rozstrzyga kierownik Pracowni. PROGRAM ZAJĘĆ: 1. Zdrowie i choroba jako zjawiska społeczne 1.1 Przyczyny wzrostu zainteresowania społecznymi aspektami zdrowia i choroby. 1.2 Skutki (dla praktyki medycznej) przyjęcia tezy, że człowiek działa w trzech podstawowych wymiarach: jako organizm w środowisku naturalnym, fizycznym, jako członek grup w społeczeństwie i jako osobowość w określonej kulturze. 1.3 Zdrowie jako atrybut zbiorowości i jednostki. 1.4 NPZ jako próba zaspokojenia potrzeb w dziedzinie zdrowia i jego ochrony. 2. Struktura społeczna a zdrowie 2.1 Podstawowe elementy struktury społeczeństwa uwzględniane w planowaniu strategii ochrony zdrowia. 2.2 Pozycja społeczna człowieka jako jeden z istotnych elementów kształtujących jego zdrowie. 2.3 Zachowania osób żyjących w kręgu podkultury biedy a powodzenie programów
zdrowotnych. 2.4 Możliwości interwencji instytucji w sprawach socjalno-bytowych. 3. Kulturowe aspekty zdrowia społeczeństwa 3.1 Kultura i kultura zdrowotna. 3.2 Wartości i normy społeczne. 3.3 Wiedza medyczna oraz postawy pacjentów wobec zdrowia i choroby. 3.4 Styl życia a zdrowie. Czynniki decydujące o zróżnicowaniu zachowań ludzi w zdrowiu i chorobie. 3.5 Relacje między medycyną naukową i tzw. medycyną nieoficjalną. 3.6 Społeczne źródła stresu i możliwości radzenia sobie ze stresem. 4. Funkcjonalność i dysfunkcjonalność instytucji medycznych 4.1 Lekarz rodzinny i jego działania w społeczności lokalnej. 4.2 Bariery w dostępie do świadczeń zdrowotnych. 4.3 Szpital jako instytucja. 5. Socjomedyczne aspekty funkcjonowania rodziny 5.1 Modele rodziny, ich struktura i dynamika. 5.2 Rola rodziny w kształtowaniu warunków zdrowotnych i wychowania zdrowotnego. 5.3 Zewnętrzne i wewnętrzne czynniki promocji zdrowia w rodzinie. 5.4 Relacje miedzy bezpieczeństwem socjalnym rodziny a jej zdrowiem. 5.5 Choroba, hospitalizacja, umieranie i śmierć a rodzina. 6. Niepełnosprawność jako problem społeczny 6.1 Źródła i rozmiary niepełnosprawności. 6.2 Stereotyp osoby niepełnosprawnej. 6.3 Położenie społeczne ludzi niepełnosprawnych; bariery w procesie rehabilitacji i w funkcjonowaniu niepełnosprawnych w zbiorowościach społecznych. 6.4 Niepełnosprawni w społeczeństwie getto czy integracja. 7. Socjologiczne aspekty starości i umierania 7.1 Zjawiska demograficzne i ich socjomedyczne następstwa. 7.2 Starość i niepełnosprawność. Stereotypy starości i starzenia się. 7.3 Położenie społeczne ludzi starych. 7.4 Konsekwencje społeczne procesu starzenia się. 7.5 Wychowanie do starości możliwości i ograniczenia. 7.6 Umieranie i śmierć tabu czy przygotowanie. 8. Społeczne i kulturowe uwarunkowania pracy lekarza 8.1 Relacje lekarz pacjent w ujęciu socjologii. 8.2 Rola społeczna lekarza. 9. Patologie dotyczące społeczeństwa, rodziny i jednostki 9.1 Współczesne teorie socjologiczne dotyczące patologii społecznych. 9.2 Determinanty zachowań patologicznych uwarunkowania środowiskowe (rodzina, grupa rówieśnicza, środowisko lokalne, szkoła, zakład pracy, kultura i podkultura). 9.3 Wybrane zachowania dewiacyjne (nikotynizm, alkoholizm, narkomania,
lekomania); źródła i konsekwencje zdrowotne dewiacji i patologii społecznej. PROGRAM NAUCZANIA Wymagania wstępne: nie ma wymagań wstępnych przed przystąpieniem do zajęć Przygotowanie do zajęć: prowadzący zadaje tematykę jaką należy przygotować, podaje publikacje z których można skorzystać (dopuszczalne jest także korzystanie z innych publikacji i stron internetowych) Wymagania końcowe: na zakończenie bloku student powinien wiedzieć jaki jest wpływ czynników kulturowych, społecznych i ekonomicznych na uwarunkowania zdrowia i choroby oraz zachowania zdrowotne społeczeństwa; jakie są zagrożenia i problemy zdrowotne społeczeństwa oraz jakie działania sprzyjają pozytywnym zmianom zastanej sytuacji: w jaki sposób medycyna prospektywna ma kształtować zdrowotność, jaka jest rola profilaktyki i promocji zdrowia; umie odpowiedzieć na potrzeby specyficznych populacji (niepełnosprawni, starzy, zagrożeni uzależnieniami, wykluczeniem). Student powinien znać społeczne i kulturowe uwarunkowania pracy lekarza, szczególnie aspekty związane z relacją lekarz-pacjent. 14. Kryteria zaliczenia przedmiotu: zaliczenie, egzamin teoretyczny i praktyczny Zaliczenie kryterium zaliczenia: Zajęcia mają charakter seminaryjny i są obowiązkowe. Przedmiot kończy się uzyskaniem zaliczenia bez oceny. Dopuszcza się trzy nieobecności usprawiedliwione przez lekarza lub spowodowane ważnymi zdarzeniami losowymi, każdą nieobecność należy zaliczyć u prowadzącego zajęcia. Więcej niż trzy nieobecności powodują konieczność zaliczenia przez studenta całego cyklu zajęć z inną grupą lub w przypadku braku takiej możliwości indywidualne zaliczenie całego bloku u prowadzącego. Zaliczenie przedmiotu jest wypadkową następujących elementów: obecności na zajęciach, aktywności podczas seminariów ( czyli aktywnej postawy, na co składa się przestrzeganie podstawowych zasad współpracy, zaangażowanie w zajęcia, koncentracja na rozważanym zagadnieniu, otwartość na odmienne poglądy i szacunek dla współuczestników; najaktywniejsi studenci otrzymują plusy za udział w zajęciach, student, który przez cały cykl zajęć uzbiera pięć plusów uzyskuje podniesienie oceny o jeden stopień); oraz oceny z kolokwium pisemnego. Kolokwium pisemne przeprowadzane jest pod koniec ostatnich zajęć dla danej grupy. Kolokwium ma postać
zestawu pytań, na które należy udzielić odpowiedzi. Kryterium zaliczenia kolokwium jest uzyskanie 60% poprawnych odpowiedzi. W przypadku nieobecności na ostatnich zajęciach (zaliczeniowych), po decyzji prowadzącego możliwe jest kolokwium ustne. Wyniki zaliczenia są umieszczane w gablocie informacyjnej obok sali seminaryjnej. Istnieje możliwość przesłania wyników zaliczenia na adres e-mail starosty grupy. 15. Literatura: Zalecana literatura: Literatura obowiązkowa: 1. Sokołowska M.: Socjologia medycyny. PZWL, Warszawa 1986. 2. Barański J. (red.): Komunikowanie się lekarza z pacjentem. Astrum, Wrocław 2000. 3. Barański J., Piątkowski W.: Zdrowie i choroba. Wybrane problemy socjologii medycyny. Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław 2002. 4. Blaxter M.: Zdrowie. Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2009. 5. Piątkowski D. (red).: Zdrowie, choroba, społeczeństwo. Studia z socjologii medycyny. WUMC-S, Lublin 2004 (rozdziały I-III). 6. Tobiasz-Adamczyk B.: Relacje lekarz-pacjent w perspektywie socjologicznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2002. Literatura uzupełniająca: 1. Dobek-Ostrowska B.: Podstawy komunikowania społecznego. Astrum, Wrocław 1999. 2. Aronson E.: Człowiek istota społeczna. PWN, Warszawa 1995. 3. Golinowska S.: Polityka społeczna. POLTEXT, Warszawa 2000. 4. Łuszczyńska A.: Zmiana zachowań zdrowotnych. Dlaczego dobre chęci nie wystarczają?. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2004. 5. Mayerscough P.R., Ford M.: Jak rozmawiać z pacjentem. GWP, Gdańsk 2002. 6. Ostrowska A. (red.): Socjologia medycyny. Podejmowane problemy, kategorie analizy WIFiS PAN, Warszawa 2009. 7. Wiener J.M.: Medycyna behawioralna. Urban i Partner, Wrocław 1996. 8. Woźniak Z.: Socjomedyczne aspekty funkcjonowania rodziny. Poznań 1990. 16. Studenckie koło naukowe; Nie ma koła naukowego Opiekun koła Tematyka Miejsce spotkań 17. Podpis osoby odpowiedzialnej za nauczanie przedmiotu lub koordynatora
18. Podpisy osób współodpowiedzialnych za nauczanie przedmiotu ( w przypadku przedmiotów koordynowanych)