Uwagi ogólne Opracowanie zawiera wyniki dwóch serii doświadczeń z burakiem cukrowym przeprowadzonych w roku 2008, tj. serii standardowej założonej na glebach, w których dotąd nie stwierdzono obecności wirusa rizomanii oraz serii specjalnej, w warunkach zainfekowania gleby tym wirusem. W serii standardowej zlokalizowanej w 12 stacjach i punktach doświadczalnych oceny odmian (SDOO, PD) oceniano 18 odmian wpisanych do krajowego rejestru, w tym pięć nowo zarejestrowanych. U sześciu spośród badanych odmian tej serii hodowcy deklarowali tolerancję na rizomanię. W serii trzech doświadczeń specjalnych oceniano 16 odmian; w tym 14 z deklarowaną tolerancją na rizomanię oraz dla porównania, dwie odmiany bez takiej tolerancji. Doświadczenia specjalne prowadzone przez SDOO Głębokie i Głubczyce założone zostały na polach dzierżawionych w miejscowościach odpowiednio Bątkowo i Opole-Groszowice, a doświadczenie prowadzone przez SDOO Przecław na polach własnych stacji. Odmiany do badań wytypował Zespół Roboczy ds. PDO buraka cukrowego. Materiał siewny odmian zarejestrowanych przed rokiem 2008 pochodził z partii handlowych, a pobrany został z magazynów cukrowni. Cztery doświadczenia standardowe były finansowane z budżetu oceny odmian, a pozostałe przez Spółki Cukrowe: Krajową Spółkę Cukrową S.A., Nordzucker Polska S.A., Pfeifer & Langen Polska S.A., Südzucker Polska S.A. i BSO Polska S.A. (rys. 1). Poszerzoną laboratoryjną ocenę wartości siewnej nasion wykonano w UTP Bydgoszcz i SGGW Warszawa. W SGGW szczegółowo badano także wschody polowe odmian. Polową energię i polową zdolność wschodów oceniano również w doświadczeniach założonych w SDOO i PD. Wyniki badania nasion uzupełniają wyniki doświadczeń polowych (tab. 17). Ocena udziału burakochwastów w nasionach badanych odmian prowadzona była na polach RSP Dzierżkowice k. Kietrza, woj. opolskie. Przed siewem nazwy odmian zaszyfrowano i w trakcie wegetacji, zbioru oraz opracowania wyników występowały one pod nazwami kodowymi. W doświadczeniach stosowano standardowe herbicydy i insektycydy oraz chemiczną ochronę przeciwko chwościkowi buraka i innym chorobom grzybowym liści. Zebrane plony korzeni z wszystkich poletek serii standardowej oraz z SDOO Przecław i PD Głębokie z serii specjalnej, przewieziono do laboratorium technologicznego SHR Straszków i Śmiłów, gdzie zważono plony i pobrano próby do analiz. Próby miazgi korzeni z doświadczenia serii specjalnej prowadzonego przez SDOO Głubczyce pobierano w Głubczycach, a analizy jakościowe wykonano w Straszkowie. Z powodu wadliwego działania pestycydu, który spowodował duże ubytki roślin, już we wczesnej fazie wegetacji zdyskwalifikowano doświadczenie założone w SDOO Krzyżewo. Do syntezy wyników plonowania i głównych parametrów technologicznych (zawartości cukru i melasotworów) serii standardowej nie włączono pomiarów z SDOO Przecław, gdzie względne różnice odmianowe okazały się kilkakrotnie większe niż w innych miejscowościach. Przyczyną tych różnic było prawdopodobnie ujawnienie się rizomanii na polach uważanych dotąd za wolne od patogena. Wyniki tego doświadczenia zamieszczono w oddzielnych kolumnach odpowiednich tabel. Warunki wegetacji i wyniki doświadczeń Większość doświadczeń założono w drugiej i trzeciej dekadzie kwietnia, w dobrych warunkach agrotechnicznych (tab.1, 2). Opóźnienie siewu wynikało z nadmiernej wilgotności gleby na początku kwietnia. Wcześniejsze siewy były możliwe jedynie w SDOO Głubczyce, Przecław i Kawęczyn. Na ogół dobre uwilgotnienie gleby w okresie po siewie zapewniło pełne wschody buraków. Jednakże już od połowy maja uwidoczniło się znaczne zróżnicowanie warunków wilgotnościowych w poszczególnych miejscowościach. W rejonach południowym i wschodnim ilość opadów do końca okresu wegetacyjnego była przeważnie wystarczająca (w Przecławiu we wrześniu nawet nadmierna), natomiast w rejonach centralnym i północno-zachodnim, od wiosny do początku lata notowano duży deficyt wody. W SDOO Kościelna Wieś i PD Głębokie niedostatek wilgoci utrzymywał się aż do jesieni. Choroby liści pojawiły się późno i w małym nasileniu. W niektórych stacjach chwościk burakowy wystąpił dopiero pod koniec wegetacji lub pojawił się w znikomej ilości (Chrząstowo, Słupia W., Głębokie, Kościelna Wieś). Lokalnie notowano większe nasilenie mączniaka właściwego. Wyraźne różnice w przebiegu pogody jakie wystąpiły na terenie kraju, spowodowały duże rejonowe zróżnicowanie plonów i ich jakości. Plon korzeni wyniósł średnio 674 dt z ha i był o ponad 150 dt z ha mniejszy niż w bardzo korzystnym roku 2007; plon cukru również był mniejszy, o 26 dt z ha. Plony korzeni znacznie niższe od średniej stwierdzono w PD Głębokie i SDOO Słupia Wielka. Przyczyną było tam długotrwałe zahamowanie wegetacji buraków w okresie lata. W serii specjalnej, w doświadczeniu prowadzonym przez SDOO Głubczyce, u trzech odmian, na korzeniach stwierdzono brody korzeniowe charakterystyczne dla porażenia przez rizomanię. Odsetek porażonych korzeni był następujący: Kolia 17%, Opolska 26%, Jovita 70%.
- 4 - Wyniki plonowania i głównych parametrów jakości technologicznej odmian w serii standardowej zamieszczono w tabelach 5-7, a w serii specjalnej w tabelach 13 i 14. Cechy oceniane w skali 9-stopniowej podano w tabelach 8, 9 oraz 15. Wyniki poszerzonej oceny wartości siewnej nasion zawiera tabela 17. Rys. 1 Lokalizacja doświadczeń porejestrowych z burakiem cukrowym w roku 2008
- 5 - Tabela 1 BURAK CUKROWY. Odmiany i doświadczenia. Rok zbioru 2008 Lp. Odmiana Rok zarejestrowania Hodowca Ploidalność Wschody polowe % pierwszy ostatni termin termin 1 2 3 4 5 1 Aldona 2006 WHBC 3x 17 83 2 Balladyna 2007 WHBC 3x 14 80 3 Britannia Rh, A 2008 KWS Saat AG DE 2x 23 84 4 Bruno 2007 Strube Saat Gmbh & Co. KG DE 3x 21 79 5 Canyon Rh 2005 SESVANDERHAVE N.V./S.A. BE 2x 13 83 6 Henrike Rh 2003 Delitzsch Pflanzenzucht Gmbh DE 2x 15 83 7 Janowa 2008 KHBC 3x 14 79 8 Jonas Rh 2008 Strube Saat Gmbh & Co. KG DE 2x 18 84 9 Jovita 2007 Syngenta CH 3x 24 78 10 Kolia Rh 2008 KHBC 3x 16 82 11 Marcepan 2004 SESVANDERHAVE N.V./S.A. BE 3x 19 80 12 Opolska 2007 KHBC 2x 18 81 13 Raketa 2005 KWS Saat AG DE 3x 17 80 14 Scout Rh 2008 SESVANDERHAVE N.V./S.A. BE 2x 27 84 15 Susanna 2006 KWS Saat AG DE 3x 19 80 16 Traviata 2006 Syngenta CH 3x 19 78 17 Tunika 2006 Danisco Seed DK 3x 17 78 18 Zosia 2007 WHBC 3x 18 81 NRI przy α =0,05 3,9 2,4 Bilans doświadczeń: - założonych 12 - przyjętych do syntezy 10 Kol. 1: uszeregowanie odmian w kolejności alfabetycznej Rh, A odpowiednio: deklarowana przez hodowcę odporność lub tolerancja na rizomanię i/lub Aphanomyces Kol. 3: skróty nazw oznaczają: WHBC Wielkopolska Hodowla Buraka Cukrowego sp. z o. o; Syngenta Syngenta Crop Protection AG. Crop Division; KHBC Kutnowska Hodowla Buraka Cukrowego sp. z o. o. Kol. 4: 2x, 3x odpowiednio: odmiana diploidalna i triploidalna Kol. 5: ocena odpowiednio: następnego dnia po ukazaniu się pierwszych wschodów i po 18 dniach; wyniki średnie z 12 doświadczeń Uwaga: uszczegółowiona ocena wartości siewnej nasion tabela 17
- 6 - Tabela 2 BURAK CUKROWY. Warunki polowe doświadczeń, terminy agrotechniczne i fenologiczne oraz ocena niektórych cech rolniczych w doświadczeniach. Lata zbioru 2008, 2007 Wyszczególnienie 2008 2007 1 2 3 Średnia rolnicza wartość gleb w 100 O skali IUNG 86 82 liczba doświadczeń Kompleks przydatności rolniczej gleb: - 1 pszenny bardzo dobry 7 3-2 pszenny dobry 3 5-3 pszenny wadliwy 1 - - 4 żytni bardzo dobry 1 2 Odczyn gleby (ph w KCl): - powyżej 6,5 6 3-6,5-5,6 6 7 Nawożenie mineralne: kg czystego składnika na 1 ha - P 2 O 5 średnio 59 59 - K 2 O średnio 138 143 - N średnio 119 111 - N najmniejsze 100 50 - N największe 143 136 Siew: data - średnio 19.04 12.04 - najwcześniejszy 08.04 03.04 - najpóźniejszy 26.04 17.04 Wschody: - średnio 30.04 26.04 - najwcześniejsze 21.04 18.04 - najpóźniejsze 05.05 03.05 Zbiór: - średnio 14.10 14.10 - najwcześniejszy 03.10 04.10 - najpóźniejszy 24.10 26.10 Okres wegetacji: - średnio 169 172 - najkrótszy 155 154 - najdłuższy 179 180 Ocena wschodów: skala 9 0 - średnio 8,1 8,2 - najniższa 7,2 7,1 - najwyższa 9,0 9,0 Ocena ulistnienia: - średnio 7,9 8,5 - najniższa 7,1 8,2 - najwyższa 9,0 9,0 Chwościk buraka: - średnio 7,9 7,8 - najniższa 7,2 6,4 - najwyższa 9,0 9,0 Mączniak właściwy: - średnio 6,8 8,7 - najniższa 4,3 7,7 - najwyższa 9,0 9,0 Korzenie drobne: % wagowy - średnio 1,5 0,7 - najniższy 0,0 0,0 - najwyższy 3,6 3,8 Liczba doświadczeń 10 10
- 7 - Tabela 3 BURAK CUKROWY. Opady w okresie od kwietnia do września 2008 w doświadczeniach Miejscowość Suma opadów 2008 Miesięczne opady w roku 2008 (mm) IV-IX % normy* mm IV V VI VII VIII IX Bezek 132 415 48 74 38 94 61 100 Chrząstowo 84 267 40 14 20 65 101 27 Czesławice 92 396 52 104 30 77 55 78 Głębokie 99 242 24 29 28 64 73 24 Głubczyce 104 495 48 99 35 120 105 88 Kawęczyn 96 301 31 50 24 99 57 40 Kościelna Wieś 87 198 34 11 8 39 78 28 Krzyżewo 93 349 56 77 32 56 87 41 Lisewo 136 363 34 12 54 92 139 32 Przecław 116 450 36 82 36 122 70 104 Słupia Wielka 103 220 37 16 6 73 71 17 Zybiszów 93 304 92 42 32 39 75 24 * norma = średnia za okres 1967-2007 Tabela 4 BURAK CUKROWY. Plon i jakość korzeni oraz ocena wschodów w doświadczeniach. Lata zbioru 2008, 2007 2008 2007 Wyszczególnienie średnia zakres (od-do) średnia zakres (od-do) 1 2 3 dt z ha Plon korzeni 682 530-846 831 699-1047 Plon technologiczny cukru 107,9 85,6-135,4 132,9 114,2-166,5 % Zawartość cukru polarymetryczna 18,0 16,4-20,4 18,2 17,0-19,2 Zawartość cukru oczyszczonego 15,9 14,5-18,1 16,0 14,8-17,2 mval/1000g Zawartość azotu α-aminowego 15,9 8,6-29,1 23,1 9,1-37,5 % Wschody polowe po 4 dniach* 59,5 24,1-93,2 53,3 28,4-75,2 Wschody polowe po 14 dniach* 80,8 56,6-98,6 73,5 55,1-85,0 * dane dotyczą średniej ogólnej z doświadczeń
- 8 - Tabela 5 BURAK CUKROWY. Plon korzeni i cukru oraz zawartość cukru u odmian. Lata zbioru 2008, 2007 Lp. Odmiana Plon korzeni Zawartość cukru Plon technologiczny cukru dt z ha % wzorca dt z ha % wzorca Przecław Przecław Przecław odchylenia od wzorca odchylenia od wzorca 2008 2007 2008 2008 2007 2008 2007 2008 2008 2007 2008 2008 2007 1 2 3 4 Wzorzec 682 831 736 18,0 18,2 16,3 107,9 132,9 105,0 1 Canyon Rh 9 36 147 101 104-0,5-0,4 0,4-2,0 2,6 23,9 98 102 2 Jonas Rh -6 38 99 0,2 0,9 0,8 12,9 101 3 Opolska 31 17-53 105 102-0,1 0,0-0,3 3,8 3,2-10,6 104 102 4 Raketa -34-30 -132 95 96 0,4 0,7-1,1-2,6 0,6-26,2 98 100 5 Aldona -4 2-126 99 100-0,1 0,2-1,1-0,8 2,9-23,2 99 102 6 Balladyna -9 15-158 99 102 0,1 0,1-0,8-1,0 2,3-26,1 99 102 7 Britannia Rh, A 22 47 103-0,1 1,0 3,2 16,2 103 8 Bruno -44-16 -161 94 98 0,1-0,1-0,8-6,2-2,8-28,1 94 98 9 Henrike Rh -36 34 95 0,4 0,6-2,2 10,6 98 10 Janowa -18-123 97 0,0-0,6-2,7-21,7 98 11 Jovita -23-31 -125 97 96 0,0 0,1-0,9-3,8-4,3-24,2 96 97 12 Kolia Rh 16 32 102-0,1 0,1 0,6 4,3 101 13 Marcepan -1 9-128 100 101-0,2-0,1-1,2-1,9 0,6-25,7 98 101 14 Scout Rh 3 51 100 0,2 0,8 3,6 16,1 103 15 Susanna -3 0-252 100 100-0,3-0,5-1,9-3,2-4,3-45,1 97 97 16 Traviata -26-38 -160 96 95 0,0 0,4-1,3-4,8-3,9-30,6 96 97 17 Tunika -26-35 -170 96 96 0,0 0,3-1,8-4,7-3,9-35,5 96 97 18 Zosia 13 8-126 102 101-0,6-0,3-1,9-2,7-1,9-33,2 98 99 Średnia ogólna 674 831 660 18,0 18,2 15,8 106,4 132,9 91,4 NRI przy α = 0,05 dt z ha 30,1 34,6 93,4 4,98 5,27 13,81 % 4,5 4,2 14,1 0,24 0,16 0,57 4,7 4,0 15,1 Kol. 1: w 2008 roku wzorzec tworzy średnia z odmian Lp.1 Lp. 4, w 2007 roku wzorzec tworzyła średnia z wszystkich badanych odmian; uporządkowanie odmian w kolejności alfabetycznej; Rh, A deklarowana przez hodowcę odporność lub tolerancja na rizomanię i/lub Aphanomyces
- 9 - Tabela 6 BURAK CUKROWY. Zawartość składników melasotwórczych u odmian. Lata zbioru 2008, 2007 Lp. Odmiana Zawartość (mval/1000g) N K Na α - aminowy Przecław Przecław Przecław odchylenia od wzorca 2008 2007 2008 2008 2007 2008 2008 2007 2008 1 2 3 4 Wzorzec 15,9 23,1 10,0 44,6 43,3 46,7 3,2 3,5 2,8 1 Canyon Rh -1,3-2,9 1,4 0,2-0,7 0,6-0,2-0,6-0,7 2 Jonas Rh 1,4 1,1 0,1-3,4-0,9-1,1 3 Opolska -0,5-2,5 1,0 0,7-0,5 2,4 0,4 0,1 0,3 4 Raketa 0,5 1,3-3,6-0,9-1,4 0,5 0,7 0,3 1,6 5 Aldona 1,4 0,8-3,7-2,5-2,1-3,6-0,6-0,6-0,1 6 Balladyna 1,7 3,0-0,7-1,7 2,4-1,6-0,3 0,1-0,1 7 Britannia Rh, A -0,6-1,8-0,8-4,2 0,8-0,2 8 Bruno 0,2-1,0-2,3-3,1-1,7 0,4-0,1-0,1 0,5 9 Henrike Rh -0,6 1,3-3,2-3,1-0,3-0,6 10 Janowa 0,7-2,8 0,6-1,4 0,4 0,7 11 Jovita 0,4 1,1-3,4-0,4-0,7 0,5 0,4 0,3 1,6 12 Kolia Rh 0,7 0,2 1,7 0,1 1,1 0,3 13 Marcepan 0,3-1,0-2,8 0,0-0,4 0,1 0,1-0,1 0,5 14 Scout Rh 1,6-0,6-4,9-9,5-1,1-1,2 15 Susanna 0,6 1,6-4,4 0,1 0,5 1,7 0,1 0,9 2,1 16 Traviata 1,2 0,6-3,2 4,1 2,3 5,1 0,4 0,0 1,1 17 Tunika 0,4 1,5-3,1 0,8 1,8 3,3 0,6 0,1 1,5 18 Zosia 0,9 3,9-3,7 1,1 2,1 3,7 1,3 0,4 1,2 Średnia ogólna 16,4 23,1 8,3 44,2 43,3 46,3 3,4 3,5 3,2 NRI przy α = 0,05 1,12 1,54 1,28 1,34 0,36 0,41 Kol. 1: w 2008 roku wzorzec tworzy średnia z odmian Lp.1 Lp. 4, w 2007 roku wzorzec tworzyła średnia z wszystkich badanych odmian; uporządkowanie odmian w kolejności alfabetycznej; Rh, A deklarowana przez hodowcę odporność lub tolerancja na rizomanię i/lub Aphanomyces
- 10 - Tabela 7 BURAK CUKROWY. Ocena wartości technologicznej i syntetyczny wskaźnik wartości odmian. Lata zbioru 2008, 2007 Zawartość cukru oczyszczonego Strata cukru w melasie Wydajność cukru Współczynnik alkaliczności SWW Lp. Odmiana odchylenia od wzorca 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 1 2 3 4 5 6 Wzorzec 15,9 16,0 1,5 1,5 88,4 88,3 3,40 2,42 100,0 100,0 1 Canyon Rh -0,5-0,4 0,0-0,1-0,3 0,1 0,32 0,29 98,4 100,6 2 Jonas Rh 0,2 0,0 0,2-0,25 100,5 3 Opolska -0,2 0,0 0,0 0,0-0,3 0,2 0,09 0,35 101,7 101,1 4 Raketa 0,5 0,7 0,0 0,0 0,3 0,5-0,16-0,19 99,4 101,2 5 Aldona 0,0 0,3-0,1-0,1 0,5 0,6-0,48-0,28 99,6 101,3 6 Balladyna 0,1 0,0-0,1 0,1 0,3-0,6-0,42-0,17 99,8 101,0 7 Britannia Rh, A -0,1 0,0 0,0 0,18 101,4 8 Bruno 0,2 0,0-0,1-0,1 0,6 0,3-0,25-0,06 97,2 98,8 9 Henrike Rh 0,5-0,1 0,9-0,19 99,5 10 Janowa 0,0 0,0-0,2-0,09 98,8 11 Jovita 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0-0,07-0,16 98,1 98,3 12 Kolia Rh -0,3 0,1-0,7 0,16 100,1 13 Marcepan -0,2-0,1 0,0 0,0-0,2 0,1-0,09-0,01 98,8 100,0 14 Scout Rh 0,4-0,2 1,2-0,62 101,9 15 Susanna -0,4-0,5 0,1 0,1-0,5-0,7 0,06-0,15 98,0 97,6 16 Traviata -0,2 0,3 0,2 0,1-0,8-0,2 0,03 0,04 97,6 99,0 17 Tunika -0,1 0,2 0,0 0,1-0,3-0,3-0,03-0,08 97,6 99,0 18 Zosia -0,7-0,4 0,1 0,1-0,8-0,9-0,07-0,24 97,8 98,8 Średnia ogólna 15,9 16,0 1,5 1,5 88,4 88,3 3,29 2,42 99,2 100,0 NRI przy α = 0,05 0,26 0,19 0,05 0,06 0,39 0,37 0,21 0,20 2,50 2,04 Kol. 1: w 2008 roku wzorzec tworzy średnia z odmian Lp.1 Lp.4, w 2007 roku wzorzec tworzyła średnia z wszystkich badanych odmian; uporządkowanie odmian w kolejności alfabetycznej; Rh, A deklarowana przez hodowcę odporność lub tolerancja na rizomanię i/lub Aphanomyces Kol. 6: syntetyczny wskaźnik wartości (SWW) to średnia z plonu korzeni, plonu cukru, zawartości cukru i zawartości cukru oczyszczonego wyrażonych w wartościach względnych
- 11 - Tabela 8 BURAK CUKROWY. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe odmian. Lata zbioru 2008, 2007 Lp. Odmiana Ocena (skala 9 o ) wschodów po przerywce ulistnienia przed zbiorem odchylenia od wzorca Pośpiechy 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 1 2 3 4 5 6 Wzorzec 8,1 8,0 8,4 8,3 7,9 8,5 7,8 8,1 0,01 0,04 1 Canyon Rh -0,1-0,1 0,0 0,0-0,2 0,0-0,1-0,1-0,01-0,04 2 Jonas Rh 0,1 0,1 0,2-0,2-0,01 3 Opolska 0,0 0,5 0,0 0,2 0,1 0,2 0,2 0,3 0,02-0,01 4 Raketa 0,0-0,1-0,1-0,1 0,0-0,5 0,0-0,4-0,01-0,01 5 Aldona 0,0-0,1 0,0-0,2 0,2 0,0 0,2 0,0-0,01-0,04 6 Balladyna -0,2 0,2-0,3 0,1 0,0 0,2 0,0 0,2-0,01 0,02 7 Britannia Rh, A 0,3 0,0 0,0 0,4 0,43 8 Bruno 0,2-0,1 0,0 0,0 0,2 0,0-0,2 0,0-0,01 0,08 9 Henrike Rh 0,1-0,1 0,0 0,1 0,02 10 Janowa -0,3-0,1 0,2 0,1 0,06 11 Jovita -0,2 0,2 0,0 0,2 0,2 0,2 0,2-0,2-0,01 0,02 12 Kolia Rh -0,1-0,2 0,5 0,3 0,12 13 Marcepan 0,0 0,1-0,2-0,1 0,2 0,1 0,1 0,0-0,01-0,01 14 Scout Rh 0,2 0,1 0,4 0,2 0,19 15 Susanna 0,1-0,2 0,0-0,2 0,1-0,4 0,0-0,2 0,04 0,08 16 Traviata -0,1-0,3-0,2 0,0 0,0 0,2 0,2 0,1 0,04-0,04 17 Tunika -0,2-0,1-0,1 0,2 0,3 0,1 0,1-0,2 0,04 0,08 18 Zosia 0,2 0,2 0,0 0,0 0,5-0,3 0,1-0,1-0,01-0,04 Średnia ogólna 8,1 8,0 8,3 8,3 8,1 8,5 7,9 8,1 0,06 0,04 Liczba doświadczeń 6 8 8 10 9 9 10 10 8 7 Kol. 1: w 2008 roku wzorzec tworzy średnia z odmian Lp.1 Lp.4, w 2007 roku wzorzec tworzyła średnia z wszystkich badanych odmian; uszeregowanie odmian w kolejności alfabetycznej; Rh, A deklarowana przez hodowcę odporność lub tolerancja na rizomanię i/lub Aphanomyces Kol. 2-5: ocena w skali 9-stopniowej, gdzie 9 oznacza stan najlepszy
- 12 - Tabela 9 BURAK CUKROWY. Porażenie przez choroby oraz udział korzeni drobnych. Lata zbioru 2008, 2007 Lp. Odmiana chwościk buraka (skala 9 o ) Choroby liści żółtaczka mączniak właściwy (skala 9 o ) wagowy Udział korzeni drobnych liczbowy 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 1 2 3 4 5 6 Wzorzec 7,9 7,7 1,5 1,2 6,8 8,1 1,5 1,2 4,6 2,8 1 Canyon Rh -0,1 0,0-0,2-0,4-0,5-0,3 0,0 0,1 0,1-0,6 2 Jonas Rh 0,0-0,3-0,3-0,1-0,9 3 Opolska -0,1 0,4 0,8-0,2 0,5 0,1 0,0-0,7 0,2-1,8 4 Raketa 0,1-0,1-0,3-0,5 0,4-0,1 0,2-0,2 0,6-0,2 5 Aldona 0,2 0,2-0,6 0,5 0,2 0,0 0,2 0,7 0,9-0,6 6 Balladyna 0,0 0,1 0,1 0,8 0,1-0,3 0,1 0,4 0,6 0,0 7 Britannia Rh, A 0,4-0,5 0,5-0,4-0,9 8 Bruno -0,1 0,1-0,1 0,4 0,4 0,0 0,4-0,1 0,4 0,3 9 Henrike Rh 0,3-0,3 0,1-0,2-0,2 10 Janowa 0,0-0,3 0,4 0,4 1,8 11 Jovita -0,2-0,7-0,5 0,0 0,8 0,0 0,1-0,2 1,4 0,5 12 Kolia Rh 0,0-0,3 0,2 0,1 0,6 13 Marcepan 0,0 0,0 0,0 0,7 0,3 0,1-0,1-0,3 0,6-0,2 14 Scout Rh 0,4 1,5 0,2 0,0-0,4 15 Susanna -0,1-0,1-1,3-0,4 0,2 0,0 0,1-0,2 0,6 0,2 16 Traviata 0,0 0,1-0,6-0,5 0,5 0,3 0,1 0,1 1,4 0,2 17 Tunika 0,0-0,5-0,6 0,8 0,7 0,2-0,1 0,1 0,5 0,8 18 Zosia 0,1-0,2-0,1 0,2 0,5-0,1 0,2 0,1 0,5 0,2 Średnia ogólna 7,9 7,7 1,3 1,2 7,1 8,1 1,5 1,2 5,0 2,8 Liczba doświadczeń 9 9 3 2 7 3 7 5 7 5 Kol. 1: w 2008 roku wzorzec tworzy średnia z odmian Lp.1 Lp.4, w 2007 roku wzorzec tworzyła średnia z wszystkich badanych odmian; uporządkowanie odmian w kolejności alfabetycznej; Rh, A deklarowana przez hodowcę odporność lub tolerancja na rizomanię i/lub Aphanomyces Kol. 2, 4: ocena w skali 9-stopniowej, gdzie 9 oznacza najmniejsze porażenie
- 13 - Seria specjalna (na glebach skażonych rizomanią) Tabela 10 BURAK CUKROWY. Seria specjalna. Odmiany i doświadczenia. Rok zbioru 2008 Lp. Odmiana Hodowca Ploidalność Rok zarejestrowania Wschody polowe pierwszy ostatni termin termin 1 2 3 4 5 1 Boryna Rh 2006 WHBC 2x 8 85 2 Britannia Rh, A 2008 KWS Saat AG DE 2x 20 88 3 Canyon Rh 2005 SESVANDERHAVE N.V./S.A. BE 2x 10 84 4 Carlos Rh 2006 Strube Saat Gmbh & Co. KG DE 2x 11 87 5 Esperanza Rh 2004 KWS Saat AG DE 2x 14 86 6 Giraf Rh 2007 SESVANDERHAVE N.V./S.A. BE 2x 11 88 7 Jagoda Rh 2005 KHBC 2x 15 87 8 Jonas Rh 2008 Strube Saat Gmbh & Co. KG DE 2x 14 79 9 Jovita* 2007 Syngenta CH 3x 22 83 10 Kolia Rh 2008 KHBC 3x 14 85 11 Monza Rh, C, R 2005 Syngenta CH 2x 15 85 12 Nancy Rh, C 2006 Danisco Seed DK 2x 14 87 13 Nevenka Rh, C 2008 KWS Saat AG DE 2x 26 83 14 Opolska* 2007 KHBC 2x 18 86 15 Picasso Rh, C 2004 Syngenta CH 2x 17 80 16 Scout Rh 2008 SESVANDERHAVE N.V./S.A. BE 2x 25 89 NRI przy α = 0,05 8,5 6,1 Bilans doświadczeń: - założonych 3 - przyjętych do syntezy 3 Kol. 1: * odmiany porównawcze (nie tolerancyjne); uszeregowanie odmian według kolejności alfabetycznej; A, Rh,C,R deklarowana przez hodowcę odporność lub tolerancja odpowiednio na Aphanomyces, rizomanię, chwościka i/lub ramularię Kol. 3: skróty nazw oznaczają: WHBC Wielkopolska Hodowla Buraka Cukrowego sp. z o. o.; Syngenta Syngenta Crop Protection AG. Crop Division; KHBC Kutnowska Hodowla Buraka Cukrowego sp. z o. o. Kol. 4: 2x, 3x odpowiednio: odmiana diploidalna i triploidalna Kol. 5: ocena odpowiednio: następnego dnia po ukazaniu się pierwszych wschodów i po 18 dniach; wyniki średnie z 3 doświadczeń Uwaga: uszczegółowiona ocena wartości siewnej nasion tabela 17
- 14 - Tabela 11 BURAK CUKROWY. Seria specjalna. Warunki prowadzenia doświadczeń w roku 2008 Nawożenie mineralne kg/ha Lp. Miejscowość Rolnicza wartość gleby skala 100 o Kompleks gleby Odczyn gleby ph w KCl N P 2 O 5 K 2 O 1 2 3 4 5 6 7 1 Bątkowo - - 7,7 125 40 70 2 Opole - Groszowice - - 7,4 145 69 180 3 Przecław 94 pszenny bdb 7,2 131 100 150 Kol. 2, 3 (-) brak danych c.d. tabeli 11 Lp. Miejscowości siewu Data (dzień-miesiąc) wschodów zbioru Liczba dni wegetacji wschodów Ocena ulistnienia skala 9 o Chwościk buraka Kol. 11: liczba dni wegetacji liczona od wschodów do zbioru Kol. 12, 13, 14, 15: ocena w skali 9-stopniowej, w której 9 oznacza stan najbardziej korzystny Mączniak właściwy Korzenie drobne 1 8 9 10 11 12 13 14 15 16 % liczbowy 1 Bątkowo 16.04 27.04 25.10 180 8,1 8,2 8,0 9,0 10,3 2 Opole - Groszowice 10.04 21.04 02.10 164 9,0 8,6 8,7 9,0 2,2 3 Przecław 10.04 22.04 01.10 164 9,0 9,0 8,9 9,0 0,0 Tabela 12 BURAK CUKROWY. Seria specjalna. Plon i jakość korzeni oraz ocena wschodów w doświadczeniach. Lata zbioru 2008, 2007 2008 2007 Wyszczególnienie średnia zakres (od-do) średnia zakres (od-do) 1 2 3 dt z ha Plon korzeni 627 353-790 761 515-1053 Plon technologiczny cukru 90,5 51,4-113,9 114,9 82,0-163,2 % Zawartość cukru polarymetryczna 16,2 16,0-16,3 16,9 16,0-17,5 Zawartość cukru oczyszczonego 14,4 14,3-14,5 15,0 13,9-15,8 mval/1000g Zawartość azotu α-aminowego 11,2 9,0-15,1 22,8 21,1-25,2 % Wschody polowe po 4 dniach 61 51-76 60 51-68 Wschody polowe po 14 dniach 85 69-99 72 69-76
- 15 - Tabela 13 BURAK CUKROWY. Seria specjalna. Plon korzeni i cukru oraz zawartość cukru i składników melasotwórczych u odmian. Lata zbioru 2008, 2007 Lp. Odmiana Plon korzeni (dt z ha) Zawartość cukru Plon technologiczny cukru (dt z ha) N α -amin. Zawartość (mval/1000g) K Na odchylenia od wzorca 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 1 2 3 4 5 6 7 wzorzec 627 761 16,2 16,9 90,5 114,9 11,2 22,8 39,0 37,6 2,5 3,2 1 Boryna Rh 63 5-0,3-0,3 6,6-1,1 0,8 3,2-0,1-1,3-0,4-1,0 2 Britannia Rh, A 3 0,2 1,0-0,6 1,0 0,4 3 Canyon Rh 106 47 0,1-0,1 16,0 5,8-1,1-0,5 1,5 0,3-0,6-0,5 4 Carlos Rh 9 0 0,6 0,8 6,3 6,8-0,4-0,4-3,9-5,9-0,8-1,5 5 Esperanza Rh 37 44-0,2 0,0 3,2 7,1 0,5-1,9 0,6-1,2 0,2-0,1 6 Giraf Rh 28 0,0 4,8 0,0-4,3-0,7 7 Jagoda Rh 11 31-0,2 0,0-0,5 5,3 0,8 0,0 0,8 0,6 0,0-0,5 8 Jonas Rh 39 0,5 9,3 0,9 1,0-0,8 9 Jovita* -221-195 -1,2-1,5-36,5-39,3-4,2-5,8 3,5 4,1 2,3 1,7 10 Kolia Rh -46-0,5-10,4-1,2 2,2 0,8 11 Monza Rh C, R -16 24 0,5 0,4-0,1 6,7 0,8 1,4 1,7 0,4 0,0 0,0 12 Nancy Rh, C 30 13-0,1 0,5 2,8 5,2-0,3 1,4-2,1 1,3 0,2 0,2 13 Nevenka Rh, C 60 0,3 11,0 1,4-2,6-0,4 14 Opolska* -102-0,2-17,0 1,4 5,6 0,0 15 Picasso Rh, C -31-24 0,0 0,8-5,2 2,6 1,1 2,0-1,0-0,3 0,6 0,6 16 Scout Rh 29 0,4 8,6 0,2-4,0-0,8 NRI przy α = 0,05 dt z ha 98,5 52,9 16,52 10,19 % 15,7 7,0 0,78 0,50 18,3 8,9 2,6 4,6 3,1 3,4 1,2 0,9 Kol. 1: wzorzec tworzy średnia z wszystkich odmian badanych w danym roku; uporządkowanie odmian w kolejności alfabetycznej; odmiany Jovita i Opolska nietolerancyjne na rizomanię; A, Rh,C, R deklarowana przez hodowcę odporność lub tolerancja odpowiednio na Aphanomyces, rizomanię, chwościka i/lub ramularię Kol. 2-7: liczba doświadczeń: 2008 3, 2007 3
- 16 - Tabela 14 BURAK CUKROWY. Seria specjalna. Ocena wartości technologicznej i syntetyczny wskaźnik wartości odmian. Lata zbioru 2008, 2007 Zawartość cukru oczyszczonego Strata cukru w melasie Wydajność cukru Współczynnik alkaliczności SWW Lp. Odmiana odchylenia od wzorca 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 1 2 3 4 5 6 Wzorzec 14,4 15,0 1,2 1,3 88,7 88,7 4,19 1,91 100,0 100,0 1 Boryna Rh -0,3-0,3 0,0-0,1-0,1 0,1-0,48-0,31 3,0-0,9 2 Britannia Rh,A 0,1 0,0-0,1 0,34 1,2 3 Canyon Rh 0,1-0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,28 0,02 9,4 3,1 4 Carlos Rh 0,8 1,0-0,2-0,3 1,4 2,0-0,34-0,35 4,1 4,5 5 Esperanza Rh -0,3 0,0 0,0-0,1-0,4 0,4 0,03 0,04 1,5 2,7 6 Giraf Rh 0,2-0,2 1,1-0,52 2,6 7 Jagoda Rh -0,2 0,0 0,0 0,0-0,2 0,0-0,23-0,02 0,2 1,6 8 Jonas Rh 0,5 0,0 0,3-0,26 5,4 9 Jovita* -1,4-1,6 0,2 0,1-1,9-2,0 2,12 1,08-22,0-21,5 10 Kolia Rh -0,6 0,1-0,9 0,91-6,7 11 Monza Rh, C, R 0,4 0,4 0,1 0,0-0,1 0,1-0,15-0,14-0,3 3,2 12 Nancy Rh, C -0,1 0,5-0,1 0,1 0,4 0,0-0,12-0,08 0,6 3,4 13 Nevenka Rh, C 0,4-0,1 0,8-0,67 6,6 14 Opolska* -0,4 0,2-1,4 0,11-9,1 15 Picasso Rh,C 0,0 0,8 0,0 0,0 0,0 0,4-0,52-0,15-1,9 2,0 16 Scout Rh 0,6-0,2 1,3-0,51 5,2 NRI przy α = 0,05 0,81 0,57 0,12 0,14 0,96 0,98 0,82 0,36 7,86 7,23 Kol. 1: wzorzec tworzy średnia z wszystkich odmian badanych w danym roku; uporządkowanie odmian w kolejności alfabetycznej; odmiany Jovita i Opolska nietolerancyjne na rizomanię; A, Rh, C, R deklarowana przez hodowcę odporność lub tolerancja odpowiednio na Aphanomyces, rizomanię, chwościka i/lub ramularię Kol. 2-6: liczba doświadczeń: 2008 3, 2007 3 Kol. 6: syntetyczny wskaźnik wartości odmian (SWW) to średnia z plonu korzeni, plonu cukru, zawartości cukru i zawartości cukru oczyszczonego wyrażonych w wartościach względnych
- 17 - Tabela 15 BURAK CUKROWY. Seria specjalna. Ważniejsze cechy rolnicze odmian. Lata zbioru 2008, 2007 Lp. Odmiana 2008 Ocena (skala 9 o ) wschodów po przerywce ulistnienia przed zbiorem Pośpiechy chwościk buraka (skala 9 o ) 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2008 2007 1 2 3 4 5 6 7 Wzorzec 8,1 8,6 8,4 8,7 8,4 7,7 8,1 7,9 0,12 8,6 6,9 1 Boryna Rh 0,1-0,2 0,1-0,2 0,0-0,2 0,4-0,3-0,12-0,1-0,5 2 Britannia Rh, A 0,1-0,2-0,3 0,1 1,18 0,1 3 Canyon Rh -0,1-0,3-0,2 0,1 0,2-0,1 0,2 0,0 0,18-0,2-0,2 4 Carlos Rh 0,1 0,2 0,1 0,1-0,3 0,1 0,2 0,2-0,12 0,0-0,4 5 Esperanza Rh 0,1 0,1 0,1 0,3 0,5 0,1 0,1 0,2-0,12 0,0-0,1 6 Giraf Rh 0,1 0,1 0,2 0,2-0,12 0,1 7 Jagoda Rh 0,1-0,1 0,1 0,3 0,1 0,1-0,2-0,3-0,12-0,2 0,1 8 Jonas Rh -0,3-0,2 0,2 0,4-0,12 0,2 9 Jovita* 0,1-0,1 0,1 0,3-1,2-0,4-1,1-1,0-0,12-0,6-1,3 10 Kolia Rh -0,1 0,1 0,4-0,4 0,18 0,2 11 Monza Rh, C, R -0,3 0,3 0,1 0,1-0,2 0,1 0,2 0,8-0,12 0,2 1,1 12 Nancy Rh,C -0,3 0,0-0,4 0,1 0,1-0,1 0,2 0,5-0,12 0,2 1,3 13 Nevenka Rh, C 0,1 0,1 0,3 0,3-0,12 0,3 14 Opolska* -0,1 0,1-1,2-1,0-0,12-0,4 15 Picasso Rh, C -0,6 0,1-0,2 0,1 0,4 0,3 0,2 0,5-0,12 0,1 1,0 16 Scout Rh 0,4 0,1 0,5 0,2-0,12-0,1 Liczba doświadczeń 1 2 1 1 2 2 3 3 1 3 3 Kol. 1: wzorzec tworzy średnia z wszystkich odmian badanych w danym roku; uporządkowanie odmian w kolejności alfabetycznej; odmiany Jovita i Opolska nietolerancyjne na rizomanię; A, Rh, C, R deklarowana przez hodowcę odporność lub tolerancja odpowiednio na Aphanomyces, rizomanię, chwościka i/lub ramularię Kol. 2-5, 7: ocena w skali 9-stopniowej, gdzie 9 oznacza stan najlepszy lub najmniejsze porażenie; brak porażenia innymi chorobami w latach 2007-2008
- 18 - Tabela 16 BURAK CUKROWY. Seria specjalna. Udział korzeni drobnych. Lata zbioru 2008, 2007 Lp. Udział korzeni drobnych Odmiana wagowy liczbowy 2008 2007 2008 2007 1 2 3 Wzorzec (średnia): 2,7 1,2 6,2 2,5 1 Boryna Rh -1,6 3,1-3,3-1,5 2 Britannia Rh, A 0,0 0,3 3 Canyon Rh -0,1-0,6-0,6-1,9 4 Carlos Rh -0,4-0,6-1,4-2,3 5 Esperanza Rh -0,2-0,6-0,7 0,1 6 Giraf Rh -1,1-2,8 7 Jagoda Rh 0,4 0,9 1,5 1,5 8 Jonas Rh -1,3-2,6 9 Jovita* 2,6-0,5 7,2 6,7 10 Kolia Rh 0,4 0,6 11 Monza Rh,C,R 0,4-0,8 0,0-1,6 12 Nancy Rh, C 0,3-0,2-0,2-0,9 13 Nevenka Rh, C -0,4-1,2 14 Opolska* 1,9 5,9 15 Picasso Rh, C -0,2 0,3-0,7 0,2 16 Scout Rh -0,7-1,9 Liczba doświadczeń 2 2 2 2
- 19 - Tabela 17 BURAK CUKROWY. Skład cytologiczny i ocena wartości siewnej nasion. Rok zbioru 2008 Lp. Odmiana Skład cytologiczny 2x 3x 4x LZK % LZK% Wschody polowe % temp. 15 o C temp. wilg. 40% 10 o C, SGGW COBORU 4 dni 14 dni wilg. 65%, 6 dni PEW PZW PEW PZW SIW Kalibraż 3,50-4,75 mm 1 2 3 4 5 6 7 8 1 Aldona - 100-56 98 46,0 19,2 95,0 17,2 82,7 21,9 99,8 2 Balladyna 2 98-37 98 28,0 8,0 86,8 13,6 80,2 13,5 99,9 3 Britannia - 100-77 100 76,8 44,8 94,0 23,3 84,4 36,2 99,9 4 Bruno - 99 1 58 98 48,3 22,8 82,0 20,9 78,6 24,2 99,4 5 Canyon 100 - - 19 99 15,8 9,0 90,0 13,1 83,1 9,9 99,7 6 Henrike 99-1 44 99 13,8 8,8 91,5 14,7 82,8 13,1 99,5 7 Janowa - 100-22 92 2,3 12,0 84,0 13,6 78,5 9,4 99,2 8 Jonas 100 - - 59 100 40,0 18,5 94,5 18,1 83,9 21,5 98,9 9 Jovita - 100-72 95 62,0 44,8 83,5 23,5 78,2 33,8 99,0 10 Kolia 100 - - 45 97 7,8 10,0 93,2 16,1 81,7 13,1 100 11 Marcepan 9 91-66 99 40,3 20,0 86,2 18,5 80,1 22,9 99,8 12 Opolska 100 - - 66 99 30,3 26,0 88,2 17,7 80,9 23,0 99,9 13 Raketa - 100-44 98 4,3 12,8 80,8 16,6 79,9 13,4 98,7 14 Scout 100 - - 95 100 96,0 63,2 87,5 26,7 83,6 46,4 98,9 15 Susanna 1 99-48 96 27,3 13,5 82,2 18,7 79,6 17,5 91,1 16 Traviata - 100-76 99 46,8 22,8 85,0 19,0 78,3 25,8 99,9 17 Tunika 1 99-52 96 50,3 24,8 87,0 16,9 77,6 23,2 98,4 18 Zosia 1 99-67 97 64,0 17,5 90,5 17,9 80,9 25,2 99,9 19 Boryna 100 - - 23 97 14,0 3,2 85,5 7,6 85,4 7,3 100 20 Carlos 99 1-34 99 15,8 7,2 94,0 10,5 87,2 10,6 100 21 Esperanza 100 - - 46 99 7,0 14,2 93,2 13,9 86,2 13,7 99,3 22 Giraf 100 - - 28 99 11,0 10,2 93,0 10,2 87,5 10,0 99,5 23 Jagoda 99 1-50 98 37,8 17,5 89,2 14,7 87,3 19,0 99,2 24 Monza 100 - - 70 97 66,8 32,0 85,5 15,0 85,4 28,8 99,1 25 Nancy 2 98-64 99 39,3 17,2 90,5 13,7 87,3 20,6 99,5 26 Nevenka 100 - - 94 100 84,8 52,8 90,0 26,0 83,3 42,0 98,8 27 Picasso 100 - - 82 98 52,8 31,0 85,5 16,9 79,7 28,8 98,6 NRI przy α = 0,05 4,73 7,42 3,86 2,42 Średnia 55,3 98,0 38,1 21,6 88,5 16,8 82,4 21,3 99,1 Lokalizacja doświadczeń UTP SGGW COBORU Lp.1-18 12 dośw. Lp.19-27 3 dośw. SGGW
- 20 - Komentarz do tabeli 17 W 2008 r. zakres badań materiału siewnego 27 odmian w doświadczeniach porejestrowych obejmował: ocenę ploidalności i laboratoryjnej zdolności kiełkowania w temperaturze 15 O C przy wilgotności podłoża 40, 65 i 80%, a także w temp. 10 O C przy wilgotności podłoża 65% (wykonane w Katedrze Genetyki i Hodowli Roślin UTP w Bydgoszczy) oraz ocenę wschodów polowych (wykonaną w Katedrze Fizjologii Roślin SGGW i we wszystkich doświadczeniach polowych). Ponadto w laboratorium SGGW zbadano kalibraż nasion. Na podstawie uzyskanych wyników obliczono syntetyczny indeks wigoru (SIW). Objaśnienia do tabeli 17: Kol. 3: Ocena po 4 i 14 dniach kiełkowania przy wilgotności podłoża 40% pełnej pojemności wodnej podłoża Kol. 3, 4 i 5: Średnia dotyczy zestawu 27 badanych obiektów Kol. 5 i 6: PEW % siewek nazajutrz po zauważeniu pierwszych wschodów, PZW % siewek przy ostatnim liczeniu Kol. 5: NRI dotyczy 27 badanych obiektów Kol. 6: NRI dotyczy odmian Lp.1-18 Kol. 7: Syntetyczny indeks wigoru, obliczony na podstawie kiełkowania po 4 dniach w warunkach obniżonej wilgotności podłoża (kol. 3), temperatury (kol. 4) oraz polowej energii wschodów oznaczonej w ZD SGGW Żelazna (kol. 5) i w 12 doświadczeniach COBORU (kol. 6). Podstawą do wyliczenia SIW była suma wyników dla danej odmiany z tym, że wyniki z kol. 3 i 4 (laboratoryjne) podzielono przez 2. Przykład: SIW dla odmiany Lp. 1 wynosi (56:2+46:2+19,2+17,2):4=21,9