Partycypacja publiczna dzieci. C mżna i wart zrbić w Warszawie Partycypacja publiczna dzieci C mżna i wart zrbić w Warszawie Opracwała Małgrzata Kziarek Instytut Spraw Publicznych Warszawa 2015
Partycypacja publiczna dzieci. C mżna i wart zrbić w Warszawie. Partycypacja publiczna dzieci C mżna i wart zrbić w Warszawie Opracwanie: Małgrzata Kziarek Redakcja: Katarzyna Banul Grafika na kładce: Daniel Guszta Instytut Spraw Publicznych Warszawa 2015 Materiał pwstał w ramach prjektu Dzieci warszawskie mają głs w sprawach publicznych finanswaneg przez m. st. Warszawa.
Partycypacja publiczna dzieci. C mżna i wart zrbić w Warszawie. Wprwadzenie Mieszkańcy Warszawy t nie tylk drśli, ale również sby niepełnletnie: dzieci i młdzież. One również są użytkwnikami miejskiej przestrzeni i dbircami miejskich usług. Nie ma pwdu, żeby te liczne i ważne grupy wykluczać ze wspólnty samrządwej, dmawiając im udziału w decydwaniu najbliższym tczeniu, w którym spędzają czas, sprawach siedla, dzielnicy, miasta. One p prstu mają d teg praw. Niniejsze pracwanie nie rści sbie prawa d wyczerpania tematu, stawia sbie natmiast za zadanie zainspirwanie i zachęcenie d pdjęcia dyskusji nad szczegółwymi rzwiązaniami, które mżna i wart wprwadzić w Warszawie, by włączyć najmłdszych mieszkańców w decydwanie sprawach ich miasta. Punktem wyjścia d pracwania niniejszeg materiału była twarta debata dla mieszkańców na temat partycypacji publicznej dzieci Układanka Warszawa. Czy dzieci mgą mieć wpływ na miast zrganizwana przez Instytut Spraw Publicznych przy wsparciu m.st. Warszawa w dniu 7 listpada 2015 r. W panelu dyskusyjnym wzięli udział: Marila Bartsiewicz i Katarzyna Dąbrwska nauczycielki z Przedszkla Integracyjneg nr 247, Ignacy Błtniak (lat 14) z Olsztyna uczeń klasy II gimnazjum, człnek samrządu uczniwskieg, autr wnisku d budżetu bywatelskieg Olsztyna (utwrzenie systemu rwerów miejskich), dr Maja Brzzwska-Brywczyńska ekspertka z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Pznaniu, Areta Wasilewska-Gregrwicz mama Feliksa, działaczka Fundacji Rzwju Dzieci im. Kmeńskieg, Feliks Gregrwicz (lat 11) z Ursusa autr zwycięskieg prjektu d budżetu partycypacyjneg w Warszawie (wypżyczalnie zabawek w biblitekach publicznych), Anna Petrff-Skiba naczelnik Wydziału Knsultacji Spłecznych i Partycypacji w biurze Centrum Kmunikacji Spłecznej, Sławmir Sikra dyrektr Spłeczneg Gimnazjum nr 20 w Warszawie, Mateusz Wjcieszak krdynatr prgramu Młdzi Głsują w Centrum Edukacji Obywatelskiej. Debacie twarzyszyły warsztaty dla dzieci w wieku 6-12 lat Szyfr d walizki marzeń maratn twrzenia pmysłów dla Warszawy. Dlaczeg wart włączać dzieci w pdejmwanie decyzji Dpuszczenie dzieci d głsu pzwala pznać ich punkt widzenia i trafniej uwzględnić ich ptrzeby. Wybrażenie drsłych tym, czeg chcą lub mgą żądać dzieci, bardz częst kazuje się błędne. Włączanie dzieci w prces pdejmwania decyzji rzwija w nich pczucie sprawstwa i przygtwuje d współdpwiedzialnści. Dając dziecim głs i ple d działania, inwestujemy w przyszłych aktywnych bywateli, zaintereswanych sprawami swjej spłecznści. Partycypacja publiczna 2
Partycypacja publiczna dzieci. C mżna i wart zrbić w Warszawie. kształci ważne umiejętnści spłeczne: wyrażania swjeg zdania, argumentwania, dchdzenia d przumienia, wspólneg pszukiwania rzwiązań, działania w grupie, pszanwania praw i pinii innych sób. Partycypacja publiczna sprzyja również chrnie dzieci. Dzieci uciszane i bierne łatwiej padają fiarą nadużyć ze strny drsłych, niż te, które nauczą się, że mgą mieć wpływ na sprawy, które ich dtyczą i nie będą bały się nich twarcie rzmawiać. O czym dzieci mgą i pwinny (współ)decydwać Zgdnie z Knwencją Prawach Dziecka Państwa-Strny zapewniają dziecku, które jest zdlne d kształtwania swych własnych pglądów, praw d swbdneg wyrażania własnych pglądów we wszystkich sprawach dtyczących dziecka, przyjmując je z należytą wagą, stswnie d wieku raz djrzałści dziecka. Jeśli spjrzy się na katalg spraw, które dtyczą dzieci jak mieszkańców miasta, każe się, że jest n bardz szerki i znajdą się w nim takie dziedziny, jak: edukacja, kultura, chrna zdrwia, transprt, sprt i rekreacja, architektura i planwanie przestrzenne, mieszkalnictw, plityka rdzinna, bezpieczeństw, chrna przed zanieczyszczeniami itd. Sprawy isttne dla dzieci nie sprwadzają się d zabawy, a i żaden plac zabaw nie jest dizlwaną wyspą. Ważne jest nie tylk jeg wypsażenie, ale również tczenie, np. drga, którą dzieci będą d nieg dcierać z dmu lub ze szkły. Najmłdsi mają praw zabierać głs nie tylk w sprawie spsbu prjektwania miejsca, które jest im dedykwane, ale również na temat transprtu publiczneg, z któreg krzystają np. dcierając d szkły, lub firmy cateringwej, która zapewnia psiłki w tej szkle. Dzieci pwinny być zatem uznawane za część wspólnty mieszkańców i móc uczestniczyć w rzwiązywaniu prblemów tej wspólnty w takim zakresie, w jakim te prblemy dtyczą ich jak człnków tej wspólnty. Współdecydwanie d małeg Nie istnieje wyraźna granica wieku dla partycypacji, ile tylk uwzględni się wiek i djrzałść dbircy, dstswując dpwiedni przekaz i metdy zasięgania pinii. Nawet małe dzieci są w stanie wyrazić pinię na temat, który jest dla nich ważny lub interesujący. Nauka współdecydwania zaczyna się w dmu. Przestrzenią, gdzie takie umiejętnści pwinny być dalej rzwijane jest przedszkle, a następnie szkła. Bez teg trudn będzie rzwijać partycypację dzieci w prcesach decyzyjnych rganizwanych przez miast. 3
Partycypacja publiczna dzieci. C mżna i wart zrbić w Warszawie. Zdaniem dzieci* C wart zrbić w Warszawie SZKOŁA Zajęcia Wypsażenie interesujące zajęcia w szkle, b tu spędza się najwięcej czasu; więcej różneg rdzaju dstępnych kół zaintereswań z ciekawymi zajęciami fajne pzalekcyjne zajęcia sprtwe w szkle więcej różnych kółek sprtwych więcej dysktek w szkle dfinanswanie wycieczek szklnych, żeby był ich więcej fajniejsze świetlice, dzieci są smutne, gdy rdzice bardz dług pracują, chciałyby żeby w świetlicach były kanapy, więcej zabawek, kmputerów atrakcyjnie wypsażne wszystkie pracwnie w szkłach, żeby mżna był rbić różne eksperymenty, żeby były ciekawsze zajęcia plastyczne (żeby nie trzeba był biegać p kleje, flamastry i przynsić je na każdą plastykę) Organizacja Relacje tablice interaktywne w każdej klasie (jak nauka jest płączna z zabawą, t się więcej zapamiętuje) sale gimnastyczne w każdej szkle baseny w szkłach lżejsze szklne plecaki szafki na książki, zeszyty i przybry zstawiane w szkle, ewentualnie tablety zamiast książek/zeszytów smaczniejsze jedzenie w szklnych stłówkach prgram, który nauczyłby współpracy dzieci i nauczycieli, pnieważ dzieci mają pczucie, że w szkle rządzą drśli i t drśli ustalają zasady prgram, który by pzwlił przed zatrudnieniem sprawdzić stsunek nauczyciela d dzieci, które bardz by chciały, żeby nauczyciele w szkłach byli mili i nie krzyczeli MIASTO Bezpieczeństw Aktywnści bezpieczniejsza drga d szkły: - mniej ludzi pijanych na drgach - bezpieczne przejścia dla pieszych, większa ilść świateł żeby sby bezdmne i te, które sbie nie radzą, miały fajne miejsca, gdzie mgłyby mieszkać (dzieci nie czują się bezpiecznie, sptykając je w mieście) lepsze świetlenie miasta ncą ciekawsze place zabaw becne są sztampwe, nudne na każdym placu zabaw jest t sam tańsze bilety d teatru czyste i tańsze baseny, najlepiej bezpłatne d 18 rku życia Wspólna przestrzeń Zwierzęta czystsze ulice więcej zieleni, czyste zbirniki wdne prgram edukujący dla drsłych, żeby wyprwadzali psy na smyczy, żeby nie był wszędzie psich kup, i żeby były specjalne place zabaw dla psów dfinanswanie schrnisk dla bezdmnych zwierząt kastrwanie dzikich któw SPOŁECZEŃSTWO bniżenie pdatków dla sób biednych * Zdaniem dzieci uczestników warsztatów Szyfr d walizki marzeń twarzyszących debacie Układanka Warszawa. Czy dzieci mgą mieć wpływ na miast?, zrganizwanych przez Instytut Spraw Publicznych 07.11.2015 w Warszawie. 4
Partycypacja publiczna dzieci. C mżna i wart zrbić w Warszawie. Zdaniem drsłych* Czeg czekują dzieci w Warszawie placów d jazdy na deskrlkach duż zielneg terenu d biegania mżliwści sadzenia kwiatków w dwlnych miejscach klmbach ściany dziecięcych malwideł dziecięce murale huśtawek na przystankach autmaty z miłymi niespdziankami przebieralni przy stacjach Veturil, żeby mżna był zmienić ciuchy na suche, ewentualnie napić się czegś ciepłeg z autmatu klamek autmatycznych d twierania drzwi umieszcznych dpwiedni d dziecięceg wzrstu (są takie w Szwecji) wpływu na t, jak pwinna wyglądać szkła: t nie tylk budynek * Zdaniem drsłych uczestników debaty Układanka Warszawa. Czy dzieci mgą mieć wpływ na miast? zrganizwanej przez Instytut Spraw Publicznych 07.11.2015 w Warszawie. O czym wart pamiętać, planując partycypację publiczną dzieci Dzieci pwinny być traktwane równie pważnie jak inni drśli uczestnicy prcesów decyzyjnych. Zasady prwadzenia knsultacji spłecznych są gólnie znane, natmiast przy planwaniu uczestnictwa dzieci wart ddatkw zwrócić uwagę m.in. na następujące kwestie 1 : Prces włączania dzieci w pdejmwanie decyzji pwinien uwzględniać ich mżliwści rzwjwe nie chdzi ani t, by pdprządkwywać się wli dzieci, ani by wykluczać je jak niezdlne d wyrażenia użytecznych pinii, lecz t, żeby umżliwić im udział we współdecydwaniu, dpwiedni dbierając spsób przekazu, metdy zasięgania pinii, a także właściwie rganizując prces. Rzwijając partycypację publiczną dzieci, należy twrzyć przestrzeń zarówn d uczestnictwa dzieci w prcesach zainicjwanych przez drsłych, jak i d pdejmwania własnych inicjatyw przez dzieci. Dzieci czyli sby niepełnletnie nie są grupą jednrdną: pdbnie jak w zbirwści drsłych mieszkańców, dzieci różnią się ze względu na śrdwisk spłeczne, pchdzenie etniczne, status materialny, szczególne ptrzeby (np. związane z niepełnsprawnścią) itp.; pnadt w spłecznści sób niepełnletnich mżna wyróżnić c najmniej kilka kategrii wiekwych, a więc faz rzwjwych, które mają bardz isttne znaczenie przy dbieraniu metd partycypacji i rganizwania uczestnictwa dzieci w prcesach pdejmwania decyzji; 1 W zestawieniu wykrzystan m.in. sugestie zawarte w Vademecum. Children s Participatin in Public Decisin-Making. Why shuld I invlve children, Ministere de la Federatin Wallnie-Bruxelles, Brussels, 2014 (dstępne pd adresem: http://www.eurchild.rg/uplads/tx_news/oejaj_vademecum.pdf) 5
Partycypacja publiczna dzieci. C mżna i wart zrbić w Warszawie. Pdbnie, jak w przypadku drsłych, partycypacja pwinna mieć charakter włączający i niedyskryminujący należy tak ją rganizwać, aby bjęła nie tylk te grupy dzieci, d których dtrzeć jest najłatwiej. Dzieci w dróżnieniu d drsłych mają graniczną samdzielnść pdlegają władzy rdzicielskiej, dlateg ich rdzice/piekunwie pwinni trzymać jasną infrmację na temat celów i planwaneg przebiegu całeg prcesu i wyrazić zgdę na udział dziecka. Udział dziecka jest dbrwlny dzieck pwinn sam wyrazić zgdę na udział w prcesie, mieć wystarczając czasu d namysłu, czy chce brać w nim udział raz pełne infrmacje prcesie pzwalające na pdjęcie świadmej decyzji, a także mieć mżliwść wycfania się z udziału na każdym etapie. Należy dziecim zagwarantwać bezpieczeństw: bezwzględnie trzeba zagwarantwać dziecim, że wyrażne przez nich pinie nie zstaną wykrzystane przeciwk nim (że nie narażą się na napiętnwanie ze strny drsłych, jeśli będą szczere i krytyczne), że ich prpzycje nie zstaną zlekceważne lub wyśmiane; planując prces i dbierając metdy, należy brać pd uwagę ptencjalną drażliwść niektórych kwestii, a także wrażliwść dzieci na t, jak są pstrzegane przez rówieśników; drśli pwinni chrnić prywatnść dzieci (nie publikwać danych pzwalających zidentyfikwać uczestnika bez zgdy teg uczestnika i jeg rdziców/piekunów). Należy dzieci traktwać pdmitw: włączać je w decydwanie kwestiach, które są dla nich ważne i interesujące, a więc dpwiedni (trafnie) sfrmułwać zagadnienia mające być przedmitem knsultacji; przedmitem współdecydwania pwinny być bszary, które są dziecim dbrze znane i bliskie lub takie, w których dzieci chciałyby cś zmienić; zasięgać ich pinii, tylk wtedy, gdy rzeczywiście jesteśmy gtwi ich wysłuchać z całym dbrdziejstwem inwentarza i wziąć je pd uwagę przy pdejmwaniu decyzji, rzważyć nie tyle czy, ale jak wprwadzić daną zmianę alb jak w inny spsób zaspkić zgłszną ptrzebę. na pczątku jasn i uczciwie przedstawić, w jaki spsób zstaną wykrzystane ich pinie, a p zakńczeniu prcesu, jak najszybciej pinfrmwać wszystkich uczestników jeg wynikach i pdjętych decyzjach; włączyć dzieci w ewaluację prcesu partycypacji. Kilka praktycznych wskazówek Przekaz pwinien być dstswany d dziecięceg dbircy z uwzględnieniem jeg wieku. Odpwiedzi dzieci mgą pzstawiać duże ple d interpretacji należy upewnić się, c dzieck miał na myśli, czy jeg dpwiedź zstała właściwie zrzumiana. 6
Partycypacja publiczna dzieci. C mżna i wart zrbić w Warszawie. Dzieck ma praw nie udzielić dpwiedzi; należy jasn zakmunikwać, że nie istnieją dpwiedzi prawidłwe lub nieprawidłwe; dzieci pwinny mieć dstatecznie duż czasu d namysłu przed udzieleniem dpwiedzi. Harmngram prcesu pwinien uwzględniać rytm aktywnści dzieci (bwiązki szklne, gdziny lekcji i innych zajęć, egzaminy, ferie). Metdy pwinny uwzględniać: przyjazne dla dziecka tczenie / aranżację przestrzeni, sprzyjające twartej przyjaznej atmsferze, rzplanwanie czaswe sptkania uwzględniające mżliwści kncentracji i percepcji uczestników (długść sptkania, przerwy), ćwiczenia integrujące grupę, elementy zabawwe / ruchwe, niemieszanie w jednej grupie uczestników z różnych kategrii wiekwych, w przypadku udziału dzieci w sptkaniach drsłych, udział c najmniej dwójki dzieci, które razem będą czuły się bezpieczniej i będą mgły wymienić się uwagami, przemyślane pdejście d pracy z dziećmi wywdzącymi się z grup szczególnych ptrzebach (dzieci takie mgą być np. wycfane w prównaniu z innymi i wymagać szczególnej uwagi i zachęty). Pmcne zasady Zalecenia dtyczące partycypacji publicznej dzieci mżna pdsumwać w następujących dziewięciu zasadach 2 : szacunek dla uczestników (rganizatrzy gtwi są d wysłuchania i wzięcia pinii dzieci pd uwagę przy pdejmwaniu decyzji; dzieci zstały włączne na wczesnym etapie prcesu decyzyjneg; dziecim pświęcn wystarczającą ilść czasu; rganizatrzy gtwi są d wsparcia w miarę mżliwści - inicjatyw zgłsznych przez dzieci, dtyczących ważnych dla nich kwestii) inkluzywnść (prces zstał zrganizwany w spsób włączający zróżnicwanych dbirców tj. różne grupy wiekwe, wywdzące się z różnych śrdwisk, w tym zagrżnych wykluczeniem), przejrzystść (rganizatrzy jasn kreślili cele knsultacji, które zakmunikwali wszystkim ptencjalnym uczestnikm, zastswali przyjazny dla dzieci język i frmę przekazu, rdzice/piekunwie trzymali infrmacje na temat przedmitu, celów i zakładanych rezultatów prcesu knsultacji) dbrwlnść (dzieci miały dść czasu na decyzję, czy chcą wziąć udział; zstały pinfrmwane, że udział w prcesie jest dbrwlny i mgą w każdej chwili g puścić; prwadzący zstali pinstruwani, by nie zmuszać dzieci d wyrażania pinii; harmngram knsultacji zstał dstswany d rytmu innych zajęć dzieci) 2 Lista zasad pchdzi z publikacji: Gerisn Lansdwn w: A Framewrk fr Mnitring and Evaluating Children s Participatin. A preparatry draft fr pilting, July 2011, dstępnej pd adresem: http://resurcecentre.savethechildren.se/sites/default/files/dcuments/4733.pdf; szczegółwe kryteria ceny tych zasad są prpzycjami zaczerpniętymi z Vademecum zb. wyżej. 7
Partycypacja publiczna dzieci. C mżna i wart zrbić w Warszawie. isttnść (rganizatrzy upewnili się, że dzieci są w stanie wnieść użyteczne pinie dtyczące daneg przedmitu knsultacji; udział dzieci zstał zaplanwany jak prces, a nie jednrazwa akcja) przyjaznść dla dzieci (miejsce sptkania jest przyjazne dla dzieci i dstępne dla wszystkich dzieci; zaplanwan dstateczne przerwy; przekaz zstał dstswany d wieku dbirców) wsparcie szkleniwe (wszystkie drsłe sby zaangażwane w prces zstały pinfrmwane, c znacza i z czym się wiąże udział dzieci w prcesie pdejmwania decyzji, zaangażwani pracwnicy zstali pinfrmwani prawach dziecka ustanwinych przez Kmitet Praw Dziecka ONZ) bezpieczeństw i wyczulenie na zagrżenia (dzieci i ich rdzice/piekunwie pdpisali zgdę na udział; czy rganizatrzy zapewnili becnść, c najmniej jedneg drsłeg, któremu dzieci mgą w zaufaniu pwiedzieć swich prblemach; rganizatrzy uzgdnili śrdki chrny dzieci i pinfrmwali drsłych bezpśredni zaangażwanych w prces; dzieci zstały pinfrmwane śrdkach chrny; dziecim zstała zapewnina chrna prywatnści i pufnść wypwiedzi/dpwiedzi) rzliczalnść (zstała przeprwadzna ewaluacja prcesu z udziałem birących w nim udział dzieci; dzieci trzymały infrmację zwrtną na temat wykrzystania zgłsznych przez nie pinii w przyjaznej dziecim frmie; zapewnine zstały wystarczające śrdki finanswe i zasby kadrwe d przeprwadzenia prcesu). Jak rzwijać partycypację publiczną dzieci w Warszawie Edukacja d partycypacji Miejscami, w których dzieci pwinny uczyć się współdecydwania pprzez praktyczne uczestnictw w prcesach pdejmwania decyzji są: dm, przedszkle, szkła, a dpier w następnej klejnści miast. Trudn się bwiem spdziewać, że młdzi mieszkańcy będą zaintereswani wpływaniem na sprawy miasta, jeśli wcześniej nie przeknają się, że mgą wpływać na ważne dla nich sprawy w ich najbliższym tczeniu. Z teg względu wskazane byłby, żeby miast w ramach swich kmpetencji i mżliwści wspierał edukację d partycypacji, a więc ddziaływał na placówki edukacyjne dyrektrów i nauczycieli, jak również na rdziców, którzy mgliby pełnić rlę mentrów uczestnictwa w życiu publicznym dla swich dzieci, a również sami dawać przykład, włączając się w sprawy przedszkla lub szkły, d której chdzi ich dzieck. Wyzwaniem jest fakt, że edukacja d partycypacji znacza prces uczenia się zarówn dla dzieci, jak i drsłych, którzy na równi z dziećmi muszą nabyć nwe kmpetencje, żeby móc przełamać autrytarne wzrce wychwania, w których sami wyrśli. W partycypacji najważniejsze jest dchdzenie d rzwiązań, a d teg ptrzebne są umiejętnści kmunikacyjne, kultura tczenia 8
Partycypacja publiczna dzieci. C mżna i wart zrbić w Warszawie. spru na argumenty, gtwść wysłuchania i zrzumienia punktu widzenia innych sób i niekpywanie się na własnej pzycji. Działania na rzecz partycypacji, pwinny wspierać kształcenie umiejętnści wspólneg rzwiązywania prblemów. Rzwijając partycypację publiczną dzieci i młdzieży, wart wzmacniać wiedzę i umiejętnści człnków samrządów szklnych i radnych młdzieżwych, tak by mgli się ni stać skutecznymi reprezentantami młdych mieszkańców raz wspierać zaangażwanie młdych ludzi, którzy ich wybrali w prcesy pdejmwania decyzji dtyczących spraw miasta. Pmysły d rzważenia Na szczęście nie trzeba zaczynać w Warszawie d zera. Miast ma już warte dntwania siągnięcia w rzwijaniu partycypacji publicznej sób niepełnletnich. Nie ma graniczeń wiekwych w budżecie partycypacyjnym, uruchmin granty młdzieżwe, pwstała Warszawska Rada Młdzieżwa raz młdzieżwe rady dzielnic. Z udziałem młdych mieszkańców pwstała strategia Miast z klimatem dla młdych 2015-2020 uwzględniająca ptrzeby sób w wieku 13-26 lat. Różneg rdzaju działania angażujące młdych warszawiaków w sprawy miejskie prwadziły rganizacje pzarządwe. Punktem wyjścia d planwania dalszych krków pwinien być przegląd dtychczaswych dświadczeń i istniejących zasbów. Pnadt wart wziąć pd uwagę przedsięwzięcia większej skali, w które włączne były warszawskie placówki. Jednym z nich jest zakńczny w bieżącym rku gólnplski prjekt systemwy Szkła współpracy. Uczniwie i rdzice kapitałem spłecznym nwczesnej szkły 3, któreg drbek miast mże wykrzystać d własnych inicjatyw, niezależnie d ewentualnych dalszych działań Ministerstwa Edukacji Nardwej, które był jeg liderem 4. W ramach teg prjektu w pszczególnych placówkach uczniwie, rdzice i nauczyciele zaplanwali i zrealizwali wspólne przedsięwzięcia raz w większści z nich wspólnie wypracwali dwuletnie prgramy wdrażania współpracy. Pwstały również standardy współpracy i pradniki. W prjekcie wzięł udział pnad 1200 szkół i przedszkli, w tym 51 placówek warszawskich (zb. aneks). Byłby bardz wskazane, żeby idee wdrżne w ramach teg prjektu mgły być dalej rzwijane również w innych placówkach edukacyjnych, w czym miast mże degrać ważną rlę. Wśród działań i funkcji, które mgłyby być realizwane przez miast na rzecz partycypacji publicznej dzieci i młdzieży, mżna wymienić: ddziaływanie na rdziców, by wspmagali swje dzieci w uczeniu się współdecydwania: upwszechnianie partycypacyjnych mdeli wychwania, prmwanie aktywneg uczestnictwa w życiu placówek edukacyjnych; upwszechnianie w przedszklach praktyk wspierających udział dzieci przedszklnych we wspólnym pdejmwaniu decyzji (takich jak dziecięce współdecydwanie w metdzie prjektów badawczych), które już są realizwane przez niektóre placówki np. przez Przedszkle Integracyjne nr 247; 3 Prjekt był realizwany przez MEN w partnerstwie z Fundacją Rzwju Demkracji Lkalnej d marca 2013 d czerwca 2015 rku. Infrmacje i prjekcie raz wypracwane w nim materiały dstępne są pd adresem: http://szklawsplpracy.pl/. 9
Partycypacja publiczna dzieci. C mżna i wart zrbić w Warszawie. wspieranie i upwszechnianie w szkłach dbrych standardów i praktyk współdecydwania nauczycieli, uczniów i rdziców: wykrzystanie drbku prjektu systemweg Szkła współpracy (zb. wyżej), wspieranie przepływu infrmacji i wymiany dświadczeń między szkłami; rzwijanie zaintereswania uczniów tematyką miejską: wykrzystanie d upwszechniania tematyki miejskiej metdy prjektów badawczych stswanej przez placówki edukacyjne, wsparcie szkleniwe, mentrskie i lgistyczne dla młdzieżwych radnych, szklenia dla nw wybranych samrządów szklnych, wspieranie działań szkół na rzecz lkalnych spłecznści; pkazanie dziecim (i rdzicm) mżliwści współdecydwania sprawach miasta na realnych przykładach, którymi łatw jest pdzielić się z innymi: np. pprzez filmiki viralwe, pkazujące zrealizwane prjekty budżetu partycypacyjneg, zainicjwane przez najmłdszych mieszkańców lub przedstawiające ptencjalnie ciekawe dla młdych mieszkańców frmy i tematy knsultacji (np. przejazdy badawcze w ramach knsultacji dtyczących ścieżek rwerwych); upwszechnienie i prmcja pprzez: narzędzia, którymi młde pklenie się chętnie psługuje, np. aplikacje na telefny kmórkwe jak narzędzia przekazywania wiedzy i włączania w działania kanały kmunikacji, które umżliwiają dalsze dzielenie się infrmacjami (serwisy spłecznściwe), miejsca, które są regularnie dwiedzane przez dzieci i młdzież (np. strny internetwe szkół), samrządy szklnych i młdzieżwych radnych, jak kanałów dtarcia d dzieci i młdzieży, wychwawców szklnych (którzy na gdzinie wychwawcze mgą przekazać np. infrmacje budżecie partycypacyjnym). Rzwiązania systemwe Aby partycypacja publiczna dzieci w Warszawie stała się praktyką trwale wpisaną w funkcjnwanie miasta, należy dążyć d wprwadzenia rzwiązań charakterze systemwym. Obecnie przede wszystkim brakuje spójneg prgramu działań nastawineg na rzwijanie partycypacji publicznej mieszkańców d lat 12. 10
Partycypacja publiczna dzieci. C mżna i wart zrbić w Warszawie. Pstulwane elementy systemu wsparcia partycypacji publicznej dzieci Działania diagnstyczne mechanizm diagnzwania, mnitrwania i ewaluacji partycypacji publicznej dzieci i młdzieży w Warszawie Miejska strategia strategia rzwijania partycypacji publicznej dzieci w Warszawie, dnsząca się d najmłdszych mieszkańców (d 12 lat), kmplementarna względem Prgramu Młda Warszawa Miast z klimatem dla młdych 2015-2020 Wyznaczne kmórki i sby w strukturach miasta wyznaczna w strukturach miasta kmórka krdynująca raz sba pełniąca rlę rzecznika najmłdszych mieszkańców i dbająca wdrażanie działań na rzecz partycypacji publicznej dzieci Prcedury i wytyczne standardy pstępwania włączające partycypację publiczną dzieci w prcedury stswane przez miejskie i dzielnicwe jednstki rganizacyjne (np. w prcesy planwania i prjektwania biektów i usług publicznych, w kryteriach finanswania zadań publicznych miasta zlecanych na zewnątrz, w diagnzę ptrzeb lkalnych, w ewaluację knsultacji prwadznych z udziałem dzieci i młdzieży) standardy jakści przedsięwzięć realizwanych z udziałem dzieci i młdzieży pracwane wspólnie z młdymi mieszkańcami Zaplecze merytryczne wsparcie merytryczne dla wdrażania i rzwijania partycypacji publicznej dzieci w Warszawie pprzez działania i zasby, takie jak: dradztw szklenia pradniki i materiały instruktażwe wykwalifikwani mderatrzy i trenerzy baza miejskich praktyk (dkumentwanie działań w Warszawie) dtyczących partycypacji dzieci i młdzieży Prmcja partycypacji dzieci i młdzieży szerkie upwszechnianie przykładów partycypacji dzieci i młdzieży prwadzne z udziałem tej grupy 11
Partycypacja publiczna dzieci. C mżna i wart zrbić w Warszawie. ANEKS Warszawskie placówki edukacyjne, które uczestniczyły w prjekcie Szkła współpracy Przedszkla Przedszkle nr 81 Przedszkle nr 123 Ocean Marzeń Przedszkle nr 125 Pd Złtym Prmykiem Przedszkle nr 240 im. Plskich Olimpijczyków Przedszkle nr 287 Pitrusia Pana Przedszkle nr 307 Wesłe Ekludki Przedszkle nr 308 Krasnala Hałabały Przedszkle nr 328 Akademia pd czereśnią Przedszkle nr 422 Szkły pdstawwe Szkła Pdstawwa Specjalna nr 5 Szkła Pdstawwa nr 60 im. Pwstania Listpadweg Spłeczna Szkła Pdstawwa Integracyjna nr 100 Szkła Pdstawwa nr 103 im. Bhaterów Warszawy 1939-1945 Szkła Pdstawwa nr 128 im. Józefa Niećki Szkła Pdstawwa nr 138 z Oddziałami Integracyjnymi im. Józefa Hrsta Szkła Pdstawwa nr 148 Szkła Pdstawwa nr 166 im. Żwirki i Wigury Szkła Pdstawwa nr 172 Szkła Pdstawwa nr 204 Szkła Pdstawwa nr 209 im. Hanki Ordnówny Szkła Pdstawwa nr 222 im. Jana Brzechwy Szkła Pdstawwa nr 258 im. gen. J. Jasińskieg Szkła Pdstawwa nr 275 z Oddziałami Integracyjnymi Szkła Pdstawwa nr 312 im. Ewy Szelburg-Zarembiny Szkła Pdstawwa nr 323 im. Plskich Olimpijczyków Szkła Pdstawwa Integracyjna nr 339 im. Raula Wallenberga
Partycypacja publiczna dzieci. C mżna i wart zrbić w Warszawie. Niepubliczna Szkła Pdstawwa Inspiracja Szkła Pdstawwa Twarzystwa Edukacyjneg Vizja Gimnazja Gimnazjum nr 1 z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Rberta Schumana Gimnazjum nr 7 z Oddziałami Integracyjnymi Gimnazjum Integracyjne nr 12 Gimnazjum nr 20 im. Bhaterów Olszynki Grchwskiej Gimnazjum nr 30 im. gen. Kazimierza Pułaskieg Gimnazjum Dwujęzyczne nr 42 Gimnazjum nr 45 z Oddziałami Integracyjnymi im. Pwstania Warszawskieg Gimnazjum nr 81 im. prf. Witlda Drszewskieg Gimnazjum z Oddziałami Integracyjnymi nr 82 Gimnazjum nr 92 im. Juliana Ursyna Niemcewicza Gimnazjum Specjalne nr 98 Gimnazjum nr 102 (Zespół Szkół nr 116 ) Gimnazjum nr 106 Gimnazjum 112 im. Króla Jana III Sbieskieg Gimnazjum nr 116 (Zespół Szkół nr 123 ) Gimnazjum nr 119 im. Marszałka Józefa Piłsudskieg Szkły pnadgimnazjalne I Liceum Ogólnkształcące im. A. Mickiewicza w Węgrwie VII Liceum Ogólnkształcące im. Juliusza Słwackieg XXXVIII Liceum Ogólnkształcące im. Stanisława Kstki Ptckieg XLV Liceum Ogólnkształcące im. Rmualda Traugutta LIX Liceum Ogólnkształcące Mistrzstwa Sprtweg im. Janusza Kuscińskieg Technikum nr 20 (Zespół Szkół nr 11 ) Ogólnkształcąca Szkła Muzyczna II stpnia (Zespół Państwwych Szkół Muzycznych nr 4 im. Karla Szymanwskieg ) ii