Sylabus przedmiotu 1. Metryczka Nazwa Wydziału: Program kształcenia (kierunek studiów, poziom i profil kształcenia, forma studiów, np. Zdrowie publiczne I stopnia profil praktyczny, studia stacjonarne): Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej farmacja Rok akademicki: 2018/2019 Nazwa modułu/przedmiotu: Kod przedmiotu (z systemu Pensum): Jednostka/i prowadząca/e kształcenie: Kierownik jednostki/jednostek: Rok studiów (rok, na którym realizowany jest przedmiot): Semestr studiów (semestr, na którym realizowany jest przedmiot): Typ modułu/przedmiotu (podstawowy, kierunkowy, fakultatywny): Osoby prowadzące (imiona, nazwiska oraz stopnie naukowe wszystkich wykładowców prowadzących przedmiot): Erasmus TAK/NIE (czy przedmiot dostępny jest dla studentów w ramach programu Erasmus): Osoba odpowiedzialna za sylabus (osoba, do której należy zgłaszać uwagi dotyczące sylabusa): BROMATOLOGIA FW12 Zakład Bromatologii Dr hab. Barbara Bobrowska-Korczak IV zimowy (7) kierunkowy Dr hab. Agnieszka Białek Dr hab. Barbara Bobrowska-Korczak Dr Małgorzata Czerwonka Dr Małgorzata Jelińska Mgr Dorota Skrajnowska Dr Agnieszka Stawarska TAK Dr hab. Barbara Bobrowska-Korczak Liczba punktów ECTS: 2. Cele kształcenia Strona 1 z 10
Celem kształcenia: 1. Zapoznanie studenta z rolą żywności jako źródłem poszczególnych składników odżywczych dla organizmu i zapotrzebowaniem ustroju na te składniki oraz metodami stosowanymi w analityce żywności. 2. Dostarczenie wiedzy z zakresu interakcji leków z żywnością i alkoholem, wpływu składników diety na działanie leków oraz wpływu leków na wykorzystanie przez organizm składników odżywczych. 3. Zapoznanie studenta z elektronicznymi bazami danych na temat interakcji leków i żywności. 4. Dostarczenie wiedzy na temat zagrożeń dla zdrowia ludzkiego wynikających z niewłaściwego sposobu żywienia. 5. Zapoznanie studenta z substancjami dodawanymi celowo do żywności w ramach procesu produkcji i przechowywania oraz z problemami zanieczyszczenia żywności w powiązaniu z całokształtem skażenia środowiska związkami chemicznymi i biologicznymi. 6. Zapoznanie studenta z podstawami racjonalnego żywienia i dietetyki medycznej. 7. Zapoznanie studenta z aktualnymi przepisami prawnymi dotyczącymi suplementów diety. 8. Zapoznanie studenta z rodzajami suplementów diety, ich zastosowaniem oraz bezpieczeństwem stosowania. Strona 2 z 10
3. Wymagania wstępne - Student powinien posiadać wiedzę z zakresu podstawowych wiadomości z chemii nieorganicznej, organicznej oraz analitycznej, z biochemii, mikrobiologii, fizjologii człowieka, metod instrumentalnych. Powinien wykazać się umiejętnościami: - pracy w laboratorium analitycznym (ważenia próbek, posługiwania się podstawową aparaturą analityczną, przygotowywania odczynników, wykonywania prostych przeliczeń chemicznych); Student wykazuje się wiedzą: - na temat struktur chemicznych związków w zakresie składników żywności białek, węglowodanów, tłuszczów, witamin, składników mineralnych, składników nieodżywczych mających zasadniczy wpływ na zdrowie człowieka (błonnik); - na temat procesów fizjologicznych związanych z trawieniem i przyswajaniem produktów żywnościowych. 4. Przedmiotowe efekty kształcenia Lista efektów kształcenia Symbol przedmiotowego efektu kształcenia W W1 W2 W3 W4 W5 W6 Treść przedmiotowego efektu kształcenia WIEDZA rys historyczny nauczania bromatologii na wydziałach farmaceutycznych; umiejscowienie dyscypliny w farmacji i ochronie zdrowia. Zagadnienia ogólne: pojęcia podstawowe dotyczące definicji środka spożywczego, dozwolonych substancji dodatkowych, suplementów, zanieczyszczeń, jakości zdrowotnej żywności, nowej żywności, w tym modyfikowanej genetycznie, żywności konwencjonalnej, funkcjonalnej. Nadzór nad jakością zdrowotną żywności polskie ustawodawstwo żywnościowe na tle uregulowań prawnych bezpieczeństwa żywności w Unii Europejskiej, Codex Alimentarius. Żywność źródłem składników odżywczych dla organizmu: białka, węglowodany, tłuszcze, witaminy, składniki mineralne (oraz flawonoidy, antywitaminy) rola żywieniowa, zawartość, skutki niedoboru i nadmiaru, zapotrzebowanie; wartość energetyczna żywności; bilans wody w organizmie; tablice wartości odżywczej; normy żywieniowe. Naturalne składniki nieodżywcze bądź powstające w żywności poddanej działaniom czynników chemicznych, fizycznych lub biologicznych. Substancje dodawane celowo do żywności; dodatki do żywności aspekty zdrowotne i technologiczne; szacowanie ryzyka zdrowotnego związanego ze stosowaniem substancji dodatkowych. Odniesienie do efektu kierunkowego (numer) Numer kierunkowego efektu kształcenia zawarty w Rozporządzeniu Ministra Nauki D.W32; D.W33 D.W32; D.W33; DW36 D.W40 D.W32 D.W35 D.W33 Strona 3 z 10
W7 W8 W9 W10 W11 W12 W13 W14 W15 W16 U U1 U2 U3 U4 Chemiczne zanieczyszczenia żywności. Skażenia biologiczne żywności mikotoksyny, zanieczyszczenia bakteryjne i wirusowe, priony, zanieczyszczenia żywności pasożytami. Zachorowania związane ze spożyciem żywności o nieprawidłowej jakości zdrowotnej oraz rola żywności w rozprzestrzenianiu się zatruć pokarmowych zatrucia pokarmowe bakteryjne i zakażenia pokarmowe (intoksykacje i toksykoinfekcje) oraz zatrucia żywnością skażoną związkami chemicznymi (pierwiastki toksyczne, środki ochrony roślin), zatrucia grzybami. Zasady prawidłowego żywienia podstawy oraz planowanie diety. Wady żywienia i skutki zdrowotne. Ocena stanu odżywiania i sposobu żywienia. Schorzenia dietozależne, zalecenia żywieniowe w zapobieganiu chorobom cywilizacyjnym. Wskazania żywieniowe dla różnych grup wiekowych. Interakcja składników żywności z lekami wpływ składników diety na działanie leków oraz wpływ leków na wykorzystanie przez organizm składników odżywczych. Interakcja leków z substancjami obcymi obecnymi w żywności. Elektroniczne bazy danych na temat interakcji leków i żywności Badanie wartości odżywczej wybranych produktów żywnościowych: - oznaczanie zawartości białek, węglowodanów, tłuszczów, wybranych składników mineralnych i wybranych witamin. - oznaczanie wartości energetycznej środków spożywczych. Wskaźniki jakości zdrowotnej tłuszczów - ocena jakości żywieniowej tłuszczów; - identyfikacja kwasów tłuszczowych metodą chromatografii gazowej. Bezpieczeństwo żywności: - oznaczanie pozostałości antybiotyków w żywności; - diagnostyka laboratoryjna grzybów szkodliwych dla zdrowia identyfikacja, objawy zatruć; - oznaczanie pozostałości wybranej grupy zanieczyszczeń (pestycydy, nitrozoaminy); - oznaczanie zawartości mikotoksyn w żywności. UMIEJĘTNOŚCI Student zna problemy wzajemnego oddziaływania między lekami oraz lekami a produktami spożywczymi. Student zna źródła żywieniowe podstawowych składników odżywczych, rozumie ich znaczenie, fizjologiczną dostępność, metabolizm i zapotrzebowanie organizmu człowieka. Zna i rozumie zagadnienia związane z bezpieczeństwem żywności i żywienia dotyczące działań niepożądanych substancji dodawanych celowo i zanieczyszczeń. Zna metody stosowane do oceny wartości odżywczej żywności, metody oznaczenia zawartości dodatków do D.W28; D.W30; D.W31; D.W33 D.W28 D.W28 D.W32; D.W39 D.W32; D.W36 D.W22; D.W24; DW38 D.W22, D.W24 DW32; D.W34; D.W37; D.W39 D.W35 DW28; DW30; DW31; D.W33; D.W34 Numer kierunkowego efektu kształcenia zawarty w Rozporządzeniu Ministra Nauki D.U15; D.U16 D.U25; D.U26; D.U65 D.U20; D.U29 D.U62 Strona 4 z 10
U5 U6 U7 U8 U9 U10 U11 U12 U13 U14 U15 U16 U17 U18 U19 U20 U21 U22 U23 U24 żywności i zanieczyszczeń. Zna i rozumie podstawowe procesy zagrażające jakości zdrowotnej żywności zachodzące w produktach spożywczych w wyniku przetwarzania, pakowania, przechowywania i transportu. Zna problemy żywności wzbogaconej, suplementów diety. Zna i rozumie metody pobierania i przygotowania próbek. Zna i rozumie możliwe interakcje leków z żywnością, takie jak wpływ pożywienia na leki (na poziomie wchłaniania, transportu, biotransformacji i wydalania leków) oraz wpływ leków na wchłanianie, transport, metabolizm i wydalanie składników odżywczych pożywienia. Zna i rozumie metody oceny sposobu żywienia człowieka w zakresie podaży energii oraz składników odżywczych. Zna podstawowe regulacje z zakresu prawa żywnościowego krajowego i Unii Europejskiej. Wyjaśnia przyczyny i skutki interakcji między lekami oraz między lekami i pożywieniem. Uzasadnia rolę zdrowotną i znaczenie składników pokarmowych występujących w żywności w stanie zdrowia i choroby człowieka. Charakteryzuje produkty spożywcze pod kątem ich składu i wartości odżywczej. Przedstawia znaczenie badań w zakresie oceny jakości zdrowotnej żywności. Wyjaśnia sposób prowadzenia badań w zakresie oznaczania wartości odżywczej poszczególnych składników pokarmowych, a także określa wymagania dotyczące tych badań. Ocenia zagrożenia wynikające z niewłaściwej jakości zdrowotnej żywności, stosowanych dodatków do żywności oraz wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Wyjaśnia zasady i rolę prawidłowego żywienia w profilaktyce chorób metabolicznych. Wyjaśnia znaczenie wody w żywieniu i wód mineralnych w lecznictwie. Przewiduje skutki zmiany dostępności farmaceutycznej i biologicznej leków w wyniku spożywania określonych produktów spożywczych. Zapobiega interakcjom między lekami oraz między lekami a pożywieniem. Samodzielnie korzysta ze źródeł informacji dotyczących toksyczności ksenobiotyków i wytycznych do oceny narażenia i ryzyka zdrowotnego. Weryfikuje informacje z różnych dyscyplin w celu przewidywania kierunku i siły działania toksycznego ksenobiotyków, w zależności od ich budowy chemicznej i rodzaju narażenia. Interpretuje wyniki badań w zakresie oceny działania toksycznego ksenobiotyku. Korzysta ze źródeł informacji na temat badań w zakresie jakości zdrowotnej żywności i żywienia; w tym wytycznych, publikacji naukowych i przepisów prawa D.U27; D.U29 D.U25 D.U28; D.U62 D.U15; D.U16 D.U65 D.U59 D.U15; D.U16 D.U25 D.U26 D.U27 D.U28 D.U29 D.U30 D.U31 D.U15; D.U16; D.U32 D.U15; D.U16; D.U32; D.U49 D.U21; D.U53 D.U21; D.U22; D.U54 D.U21; D.U55 D.U59 Strona 5 z 10
U25 U26 U27 U28 U29 U30 K K1 K2 K3 K4 K5 oraz dokonuje krytycznej oceny źródeł zgodnie z zasadami evidence based bromatology i evidence based nutrition. Interpretuje i stosuje wyniki badań w zakresie oceny jakości zdrowotnej żywności oraz materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Dokonuje oceny narażenia organizmu ludzkiego na zanieczyszczenia obecne w żywności. Przeprowadza ocenę wartości odżywczej żywności metodami analitycznymi i obliczeniowymi. Udziela porad pacjentom w zakresie interakcji leków z żywnością. Właściwie udziela informacji o stosowaniu suplementów diety i preparatów żywieniowych. Dokonuje oceny sposobu żywienia w zakresie pokrycia zapotrzebowania na energię oraz podstawowe składniki odżywcze. KOMPETENCJE Student jest świadom znaczenia diety dla zdrowia człowieka i wszelkich zagrożeń wynikających z nieprzestrzegania zasad prawidłowego żywienia. Student jest świadom zachodzących interakcji między składnikami pokarmowymi spożywanej diety a przyjmowanymi przez pacjenta lekami. Posiada kompetencje udzielania porad pacjentom w tym zakresie. Zna i rozumie podstawowe metody analityczne stosowane w ocenie jakościowej i ilościowej żywności. Student właściwie udziela informacji o stosowaniu suplementów diety i preparatów żywieniowych. Student jest świadom problemów związanych z bezpieczeństwem żywności i żywienia dotyczących działań niepożądanych substancji dodawanych celowo i zanieczyszczeń. D.U60 D.U21; D.U61 D.U62 D.U15; D.U16; D.U63 D.U64 D.U65 Numer kierunkowego efektu kształcenia zawarty w Rozporządzeniu Ministra Nauki bądź Uchwały Senatu WUM właściwego kierunku studiów 5. Formy prowadzonych zajęć Forma Liczba godzin Liczba grup Minimalna liczba osób w grupie Wykład 25 1 nieobowiązkowe Seminarium 5 około 7 nieobowiązkowe Ćwiczenia 45 około 28 nieobowiązkowe 6. Tematy zajęć i treści kształcenia W1 - Cele dydaktyczne bromatologii. Krótki rys historyczny nauczania bromatologii na wydziałach farmaceutycznych; umiejscowienie dyscypliny w farmacji i ochronie zdrowia. W1 W2 - Podstawowe definicje stosowane w naukach żywieniowych. Pojęcia podstawowe dotyczące definicji środka Strona 6 z 10
spożywczego, dozwolonych substancji dodatkowych, suplementów, zanieczyszczeń, jakości zdrowotnej żywności, nowej żywności, w tym modyfikowanej genetycznie, żywności konwencjonalnej, funkcjonalnej. W2; U6; K1 W3 - Polskie ustawodawstwo żywnościowe. Nadzór nad jakością zdrowotną żywności polskie ustawodawstwo żywnościowe na tle uregulowań prawnych bezpieczeństwa żywności w Unii Europejskiej. W3; U10 W4 - Żywność źródłem składników odżywczych dla organizmu: białka, węglowodany, tłuszcze, witaminy, składniki mineralne (oraz flawonoidy, antywitaminy) rola żywieniowa, zawartość, skutki niedoboru i nadmiaru, zapotrzebowanie; wartość energetyczna żywności; bilans wody w organizmie; tablice wartości odżywczej; normy żywieniowe. W4; U2; U18; U30; K1 W5 - Naturalne składniki nieodżywcze bądź powstające w żywności poddanej działaniom czynników chemicznych, fizycznych lub biologicznych. W5; K1 W6 - Substancje dodawane celowo do żywności; dodatki do żywności aspekty zdrowotne i technologiczne; szacowanie ryzyka zdrowotnego związanego ze stosowaniem substancji dodatkowych. W6; U3; U16; K5 W7 - Substancje chemiczne zanieczyszczające żywność. W7; U3; U16; U21; U23; U24; U26; K5 W8 - Skażenia biologiczne żywności mikotoksyny, zanieczyszczenia bakteryjne i wirusowe, priony, zanieczyszczenia żywności pasożytami. W8; U5; U16; K5 W9 - Zachorowania związane ze spożyciem żywności o nieprawidłowej jakości zdrowotnej oraz rola żywności w rozprzestrzenianiu się zatruć pokarmowych zatrucia pokarmowe bakteryjne i zakażenia pokarmowe (intoksykacje i toksykoinfekcje) oraz zatrucia żywnością skażoną związkami chemicznymi (pierwiastki toksyczne, środki ochrony roślin), zatrucia grzybami. W9; K5 W10 - Zasady prawidłowego żywienia podstawy oraz planowanie diety. Elementy dietetyki żywienie niemowląt oraz wybrane diety zalecane w różnych schorzeniach. Wady żywienia i skutki zdrowotne. Ocena stanu odżywiania i sposobu żywienia. Suplementy diety, preparaty żywieniowe. W10; U9; U12; U17; U29; K1; K4 W11 - Schorzenia dietozależne, zalecenia żywieniowe w zapobieganiu chorobom cywilizacyjnym. Wskazania żywieniowe dla różnych grup wiekowych. W11; U12; U13; U17; K1 W12 Mikrobiom wpływ na rozwój chorób cywilizacyjnych. Programowanie żywieniowe. W4; W10; W11; U2; U12, U13, U17, U29, K1; K3 W13 - Badania genetyczne w naukach żywieniowych. W10; W11; W12; U12; U13; U14; U17; K1 S1-S2 - Interakcja składników żywności z lekami wpływ składników diety na działanie leków oraz wpływ leków na wykorzystanie przez organizm składników odżywczych. Interakcja leków z substancjami obcymi obecnymi w żywności. Elektroniczne bazy danych na temat interakcji leków i żywności. Analiza przypadków klinicznych. W12; W13; U1; U8; U11; U19; U20; U28; K2. S3-S8 Przepisy prawne dotyczące suplementów diety. Omówienie poszczególnych rodzajów suplementów diety i ich zastosowania. Bezpieczeństwo stosowania wybranych suplementów. W2;W3;W4; W10; W12; U1; U2, U6, U8, U9,U10, U12, U28, U29, U30, K1, K2, K4 C1 C4 - Badanie wartości odżywczej wybranych produktów żywnościowych: Strona 7 z 10
- oznaczanie zawartości białek, węglowodanów, tłuszczów, wybranych składników mineralnych i wybranych witamin. - oznaczanie wartości energetycznej. W14; U2; U4; U7; U15; U27; K3 C5 - C6 - Wskaźniki jakości zdrowotnej tłuszczów: - ocena jakości żywieniowej tłuszczów; - identyfikacja kwasów tłuszczowych metodą chromatografii gazowej. W15; U4; U5; U14; U16; K3 C7 C10 - Bezpieczeństwo żywności: - oznaczanie pozostałości antybiotyków w żywności; - diagnostyka laboratoryjna grzybów szkodliwych dla zdrowia identyfikacja, objawy zatruć; - oznaczanie pozostałości wybranej grupy zanieczyszczeń (pestycydy, nitrozoaminy); - oznaczanie zawartości mikotoksyn w żywności. W16; U4; U22; U25; U26; K3 C11 - Interakcja składników żywności z lekami. W12; W13; U1; U8; U11; U19; U20; U28; K2 7. Sposoby weryfikacji efektów kształcenia Symbol przedmiotowego efektu kształcenia W1-W12; U1-U6; U8-U13; U16-U21; U23- U24; U26; U28- U30; K1-K2; K4-K5 W12-W16; U1; U2; U4; U5; U7; U8; U11; U14-U16; U19- U20; U22; U25- U28; K2-K3 Symbole form prowadzonych zajęć Sposoby weryfikacji efektu kształcenia Kryterium zaliczenia W1-W16 Egzamin pisemny Umie powyżej >60% treści deskryptora S1-S2; C1-C11 8. Kryteria oceniania Forma zaliczenia przedmiotu: egzamin pisemny Zaliczenie ćwiczeń/ seminariów - kolokwium końcowe Umie powyżej >60% treści deskryptora ocena kryteria 2,0 (ndst) 3,0 (dost) > 60% treści deskryptora 3,5 (ddb) 4,0 (db) 4,5 (pdb) 5,0 (bdb) Strona 8 z 10
9. Literatura Literatura obowiązkowa: 1. H. Gertig, J. Przysławski Bromatologia zarys nauki o żywności i żywieniu, PZWL, Warszawa, 2006; 2. M. Jarosz - Normy żywienia dla populacji polskiej. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2017. 3. H. Gertig, G. Duda Żywność a zdrowie i prawo, PZWL Warszawa, 2004; 4. Skrypt do ćwiczeń z bromatologii. Praca zbiorowa pod red. Andrzeja Tokarza, WUM, Warszawa 2011. 5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2010 r. w sprawie dozwolonych substancji dodatkowych (Dziennik Ustaw Nr 232 poz. 1525) (z modyfikacjami) 6. Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia. Dziennik Ustaw nr 171, poz. 1224, 2006 (z modyfikacjami). Literatura uzupełniająca: 1. J. Gawęcki, L. Hryniewiecki Podstawy nauki o żywieniu, PWN Warszawa, 1998; 2. J. Hasik i wsp. Dietetyka PZWL Warszawa, 1999; 3. J. Hasik, J. Gawęcki Żywienie człowieka zdrowego i chorego. cz. 2. PWN Warszawa, 2000 4. S. Krauze, S. Bożyk, L. Piekarski Podręcznik laboratoryjny analityka żywnościowego, PZWL Warszawa, 1966; 5. H. Gertig, J. Gawęcki Słownik terminów żywieniowych. Cz. 3. PWN Warszawa, 2001; 6. Z. Żakowska, H. Stabińska - Mikrobiologia i higiena w przemyśle spożywczym. Politechnika Łódzka, Łódź, 2000. 10. Kalkulacja punktów ECTS (1 ECTS = od 25 do 30 godzin pracy studenta) Forma aktywności Liczba godzin Liczba punktów ECTS Godziny kontaktowe z nauczycielem akademickim: Wykład 25 Seminarium 25 Ćwiczenia 40 Samodzielna praca studenta (przykładowe formy pracy): W tym polu opisujemy nakład samodzielnej pracy przeciętnego studenta konieczny aby zaliczyć przedmiot. W kalkulacji należy uwzględnić m.in. konieczność przygotowania się do zajęć, wykonania pracy domowych, przygotowania się do zaliczeń itp. Przygotowanie studenta do zajęć Przygotowanie studenta do zaliczeń przygotowanie do seminariów 15 przygotowanie do laboratorium 5 przygotowanie do kolokwium 10 przygotowanie do egzaminu 50 Inne (jakie?) Strona 9 z 10
11. Informacje dodatkowe Razem 5 Wszystkie inne ważne dla studenta informacje nie zawarte w standardowym opisie np. dane kontaktowe do osoby odpowiedzialnej za dydaktykę, informacje o kole naukowym działającym przy jednostce, informacje o dojeździe na zajęcia, informacja o konieczności wyposażenia się we własny sprzęt bhp; informacja o lokalizacji zajęć; link to strony internetowej katedry/zakładu itp. Podpis Kierownika Jednostki Podpis osoby odpowiedzialnej za sylabus Strona 10 z 10