Sylabus przedmiotu. farmacja BROMATOLOGIA. Zakład Bromatologii. Dr hab. Barbara Bobrowska-Korczak. zimowy (7) kierunkowy

Transkrypt

1 Sylabus przedmiotu 1. Metryczka Nazwa Wydziału: Program kształcenia (kierunek studiów, poziom i profil kształcenia, forma studiów, np. Zdrowie publiczne I stopnia profil praktyczny, studia stacjonarne): Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej farmacja Rok akademicki: 2017/2018 Nazwa modułu/przedmiotu: BROMATOLOGIA Kod przedmiotu (z systemu Pensum): Jednostka/i prowadząca/e kształcenie: Kierownik jednostki/jednostek: Rok studiów (rok, na którym realizowany jest przedmiot): Semestr studiów (semestr, na którym realizowany jest przedmiot): Typ modułu/przedmiotu (podstawowy, kierunkowy, fakultatywny): Osoby prowadzące (imiona, nazwiska oraz stopnie naukowe wszystkich wykładowców prowadzących przedmiot): Erasmus TAK/NIE (czy przedmiot dostępny jest dla studentów w ramach programu Erasmus): Osoba odpowiedzialna za sylabus (osoba, do której należy zgłaszać uwagi dotyczące sylabusa): Zakład Bromatologii Dr hab. Barbara Bobrowska-Korczak IV zimowy (7) kierunkowy Dr hab. Agnieszka Białek Dr hab. Barbara Bobrowska-Korczak Dr Małgorzata Czerwonka Dr Małgorzata Jelińska Mgr Dorota Skrajnowska Dr Agnieszka Stawarska Prof. dr hab. Andrzej Tokarz TAK Dr hab. Barbara Bobrowska-Korczak Liczba punktów ECTS: 5 Strona 1 z 10

2 2. Cele kształcenia Celem kształcenia: 1. zapoznanie studenta z rolą żywności jako źródłem poszczególnych składników odżywczych dla organizmu i zapotrzebowaniem ustroju na te składniki oraz metodami stosowanymi w analityce żywności; 2. dostarczenie wiedzy z zakresu interakcji leków z żywnością i alkoholem, wpływu składników diety na działanie leków oraz wpływu leków na wykorzystanie przez organizm składników odżywczych; 3. zapoznanie studenta z elektronicznymi bazami danych na temat interakcji leków i żywności; 4. dostarczenie wiedzy na temat zagrożeń dla zdrowia ludzkiego wynikających z niewłaściwego sposobu żywienia; 5. zapoznanie studenta z substancjami dodawanymi celowo do żywności w ramach procesu produkcji i przechowywania oraz z problemami zanieczyszczenia żywności w powiązaniu z całokształtem skażenia środowiska związkami chemicznymi i biologicznymi; 6. zapoznanie studenta z podstawami racjonalnego żywienia i dietetyki medycznej. Strona 2 z 10

3 3. Wymagania wstępne - Student powinien posiadać wiedzę z zakresu podstawowych wiadomości z chemii nieorganicznej, organicznej oraz analitycznej, z biochemii, mikrobiologii, fizjologii człowieka, metod instrumentalnych. Powinien wykazać się umiejętnościami: - pracy w laboratorium analitycznym (ważenia próbek, posługiwania się podstawową aparaturą analityczną, przygotowywania odczynników, wykonywania prostych przeliczeń chemicznych); Student wykazuje się wiedzą: - na temat struktur chemicznych związków w zakresie składników żywności białek, węglowodanów, tłuszczów, witamin, składników mineralnych, składników nieodżywczych mających zasadniczy wpływ na zdrowie człowieka (błonnik); - na temat procesów fizjologicznych związanych z trawieniem i przyswajaniem produktów żywnościowych. 4. Przedmiotowe efekty kształcenia Lista efektów kształcenia Symbol przedmiotowego efektu kształcenia W W1 W2 W3 W4 W5 W6 Treść przedmiotowego efektu kształcenia WIEDZA rys historyczny nauczania bromatologii na wydziałach farmaceutycznych; umiejscowienie dyscypliny w farmacji i ochronie zdrowia. Zagadnienia ogólne: pojęcia podstawowe dotyczące definicji środka spożywczego, dozwolonych substancji dodatkowych, suplementów, zanieczyszczeń, jakości zdrowotnej żywności, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia, nowej żywności w tym modyfikowanej genetycznie, żywności konwencjonalnej, funkcjonalnej. Nadzór nad jakością zdrowotną żywności polskie ustawodawstwo żywnościowe na tle uregulowań prawnych bezpieczeństwa żywności w Unii Europejskiej, Codex Alimentarius. Żywność źródłem składników odżywczych dla organizmu: białka, węglowodany, tłuszcze, witaminy, składniki mineralne (oraz flawonoidy, antywitaminy) rola żywieniowa, zawartość, skutki niedoboru i nadmiaru, zapotrzebowanie; wartość energetyczna żywności; bilans wody w organizmie; tablice wartości odżywczej; normy żywieniowe Naturalne składniki nieodżywcze bądź powstające w żywności poddanej działaniom czynników chemicznych, fizycznych lub biologicznych. Substancje dodawane celowo do żywności; dodatki do żywności aspekty zdrowotne i technologiczne; szacowanie ryzyka zdrowotnego związanego ze Odniesienie do efektu kierunkowego (numer) Numer kierunkowego efektu kształcenia zawarty w Rozporządzeniu Ministra Nauki D.W32; D.W33 D.W32; D.W33; DW36 D.W40 D.W32 D.W35 D.W33 Strona 3 z 10

4 stosowaniem substancji dodatkowych. W7 W8 W9 W10 W11 W12 W13 W14 W15 W16 U U1 U2 Chemiczne zanieczyszczenia żywności. Skażenia biologiczne żywności mikotoksyny, zanieczyszczenia bakteryjne i wirusowe, priony, zanieczyszczenia żywności pasożytami. Zachorowania związane ze spożyciem żywności o nieprawidłowej jakości zdrowotnej oraz rola żywności w rozprzestrzenianiu się zatruć pokarmowych zatrucia pokarmowe bakteryjne i zakażenia pokarmowe (intoksykacje i toksykoinfekcje) oraz zatrucia żywnością skażoną związkami chemicznymi (pierwiastki toksyczne, środki ochrony roślin), zatrucia grzybami. Zasady prawidłowego żywienia podstawy oraz planowanie diety. Elementy dietetyki żywienie niemowląt oraz wybrane diety zalecane w różnych schorzeniach. Wady żywienia i skutki zdrowotne. Ocena stanu odżywiania i sposobu żywienia Schorzenia dietozależne, zalecenia żywieniowe w zapobieganiu chorobom cywilizacyjnym. Wskazania żywieniowe dla różnych grup wiekowych. Interakcja składników żywności z lekami wpływ składników diety na działanie leków oraz wpływ leków na wykorzystanie przez organizm składników odżywczych. Interakcja leków z substancjami obcymi obecnymi w żywności. Elektroniczne bazy danych na temat interakcji leków i żywności Badanie wartości odżywczej wybranych produktów żywnościowych: - oznaczanie zawartości białek, węglowodanów, tłuszczów, wybranych składników mineralnych i wybranych witamin. - oznaczanie wartości energetycznej środków spożywczych. Wskaźniki jakości zdrowotnej tłuszczów - ocena jakości żywieniowej tłuszczów; - identyfikacja kwasów tłuszczowych metodą chromatografii gazowej; Bezpieczeństwo żywności: - oznaczanie pozostałości antybiotyków w żywności; - diagnostyka laboratoryjna grzybów szkodliwych dla zdrowia identyfikacja, objawy zatruć; - oznaczanie pozostałości wybranej grupy zanieczyszczeń (pestycydy, nitrozoaminy); - oznaczanie zawartości mikotoksyn w żywności; UMIEJĘTNOŚCI zna problemy wzajemnego oddziaływania między lekami oraz lekami a produktami spożywczymi. zna źródła żywieniowe podstawowych składników odżywczych, rozumie ich znaczenie, fizjologiczną dostępność, metabolizm i zapotrzebowanie organizmu człowieka. D.W28; D.W30; D.W31; D.W33 D.W28 D.W28 D.W32; D.W39 D.W32; D.W36 D.W22; D.W24; DW38 D.W22, D.W24 DW32; D.W34; D.W37; D.W39 D.W35 DW28; DW30; DW31; D.W33; D.W34 Numer kierunkowego efektu kształcenia zawarty w Rozporządzeniu Ministra Nauki D.U15; D.U16 D.U25; D.U26; D.U65 Strona 4 z 10

5 U3 U4 U5 U6 U7 U8 U9 U10 U11 U12 U13 U14 U15 U16 U17 U18 U19 U20 U21 U22 Zna i rozumie zagadnienia związane z bezpieczeństwem żywności i żywienia dotyczące działań niepożądanych substancji dodawanych celowo i zanieczyszczeń. Zna metody stosowane do oceny wartości odżywczej żywności, metody oznaczenia zawartości dodatków do żywności i zanieczyszczeń. Zna i rozumie podstawowe procesy zagrażające jakości zdrowotnej żywności zachodzące w produktach spożywczych w wyniku przetwarzania, pakowania, przechowywania i transportu. Zna problemy żywności wzbogaconej, suplementów diety oraz środków specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Zna i rozumie metody pobierania i przygotowania próbek. Zna i rozumie możliwe interakcje leków z żywnością, takie jak wpływ pożywienia na leki (na poziomie wchłaniania, transportu, biotransformacji i wydalania leków) oraz wpływ leków na wchłanianie, transport, metabolizm i wydalanie składników odżywczych pożywienia. Zna i rozumie metody oceny sposobu żywienia człowieka w zakresie podaży energii oraz składników odżywczych. Zna podstawowe regulacje z zakresu prawa żywnościowego krajowego i Unii Europejskiej. Wyjaśnia przyczyny i skutki interakcji między lekami oraz między lekami i pożywieniem. Uzasadnia rolę zdrowotną i znaczenie składników pokarmowych występujących w żywności w stanie zdrowia i choroby człowieka. Charakteryzuje produkty spożywcze pod kątem ich składu i wartości odżywczej. Przedstawia znaczenie badań w zakresie oceny jakości zdrowotnej żywności. Wyjaśnia sposób prowadzenia badań w zakresie oznaczania wartości odżywczej poszczególnych składników pokarmowych, a także określa wymagania dotyczące tych badań. Ocenia zagrożenie wynikające z niewłaściwej jakości zdrowotnej żywności, stosowanych dodatków do żywności oraz wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Wyjaśnia zasady i rolę prawidłowego żywienia w profilaktyce metabolicznych chorób niezakaźnych. Wyjaśnia znaczenie wody w żywieniu i wód mineralnych w lecznictwie. Przewiduje skutki zmiany dostępności farmaceutycznej i biologicznej leków w wyniku spożywania określonych produktów spożywczych. Zapobiega interakcjom między lekami oraz między lekami a pożywieniem. Samodzielnie korzysta ze źródeł informacji dotyczących toksyczności ksenobiotyków i wytycznych do oceny narażenia i ryzyka zdrowotnego. Weryfikuje informacje z różnych dyscyplin w celu przewidywania kierunku i siły działania toksycznego ksenobiotyków, w zależności od ich budowy chemicznej D.U20; D.U29 D.U62 D.U27; D.U29 D.U25 D.U28; D.U62 D.U15; D.U16 D.U65 D.U59 D.U15; D.U16 D.U25 D.U26 D.U27 D.U28 D.U29 D.U30 D.U31 D.U15; D.U16; D.U32 D.U15; D.U16; D.U32; D.U49 D.U21; D.U53 D.U21; D.U22; D.U54 Strona 5 z 10

6 i rodzaju narażenia. U23 U24 U25 U26 U27 U28 U29 U30 K K1 K2 K3 K4 K5 Interpretuje wyniki badań w zakresie oceny działania toksycznego ksenobiotyku. Korzysta ze źródeł informacji na temat badań w zakresie jakości zdrowotnej żywności i żywienia; w tym wytycznych, publikacji naukowych i przepisów prawa oraz dokonuje krytycznej oceny źródeł zgodnie z zasadami evidence based bromatology i evidence based nutrition. Interpretuje i stosuje wyniki badań w zakresie oceny jakości zdrowotnej żywności oraz materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością Dokonuje oceny narażenia organizmu ludzkiego na zanieczyszczenia obecne w żywności. Przeprowadza ocenę wartości odżywczej żywności metodami analitycznymi i obliczeniowymi. Udziela porad pacjentom w zakresie interakcji leków z żywnością. Właściwie udziela informacji o stosowaniu suplementów diety i preparatów żywieniowych. Dokonuje oceny sposobu żywienia w zakresie pokrycia zapotrzebowania na energię oraz podstawowe składniki odżywcze. KOMPETENCJE Student jest świadom znaczenia diety dla zdrowia człowieka i wszelkich zagrożeń wynikających z nieprzestrzegania zasad prawidłowego żywienia. Student jest świadom zachodzących interakcji między składnikami pokarmowymi spożywanej diety a przyjmowanymi przez pacjenta lekami. Posiada kompetencje udzielania porad pacjentom w tym zakresie. Zna i rozumie podstawowe metody analityczne stosowane w ocenie jakościowej i ilościowej żywności. Student właściwie udziela informacji o stosowaniu suplementów diety i preparatów żywieniowych. Student jest świadom problemów związanych z bezpieczeństwem żywności i żywienia dotyczących działań niepożądanych substancji dodawanych celowo i zanieczyszczeń. D.U21; D.U55 D.U59 D.U60 D.U21; D.U61 D.U62 D.U15; D.U16; D.U63 D.U64 D.U65 Numer kierunkowego efektu kształcenia zawarty w Rozporządzeniu Ministra Nauki bądź Uchwały Senatu WUM właściwego kierunku studiów 5. Formy prowadzonych zajęć Forma Liczba godzin Liczba grup Minimalna liczba osób w grupie Wykład 25 1 nieobowiązkowe Seminarium 5 około 7 nieobowiązkowe Ćwiczenia 45 około 28 nieobowiązkowe Strona 6 z 10

7 6. Tematy zajęć i treści kształcenia W 1 - Cele dydaktyczne bromatologii. Krótki rys historyczny nauczania bromatologii na wydziałach farmaceutycznych; umiejscowienie dyscypliny w farmacji i ochronie zdrowia. W1 W 2 - Podstawowe definicje stosowane w naukach żywieniowych. Pojęcia podstawowe dotyczące definicji środka spożywczego, dozwolonych substancji dodatkowych, suplementów, zanieczyszczeń, jakości zdrowotnej żywności, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia, nowej żywności w tym modyfikowanej genetycznie, żywności konwencjonalnej, funkcjonalnej. W2; U6; K1 W 3 - Polskie ustawodawstwo żywnościowe. Nadzór nad jakością zdrowotną żywności polskie ustawodawstwo żywnościowe na tle uregulowań prawnych bezpieczeństwa żywności w Unii Europejskiej, Codex Alimentarius. W3; U10 W 4 - Żywność źródłem składników odżywczych dla organizmu: białka, węglowodany, tłuszcze, witaminy, składniki mineralne (oraz flawonoidy, antywitaminy) rola żywieniowa, zawartość, skutki niedoboru i nadmiaru, zapotrzebowanie; wartość energetyczna żywności; bilans wody w organizmie; tablice wartości odżywczej; normy żywieniowe. W4; U2; U18; U30; K1 W 5 - Naturalne składniki nieodżywcze bądź powstające w żywności poddanej działaniom czynników chemicznych, fizycznych lub biologicznych. W5; K1 W 6 - Substancje dodawane celowo do żywności; dodatki do żywności aspekty zdrowotne i technologiczne; szacowanie ryzyka zdrowotnego związanego ze stosowaniem substancji dodatkowych. W6; U3; U16; K5 W 7 - Substancje chemiczne zanieczyszczające żywność. W7; U3; U16; U21; U23; U24; U26; K5 W 8 - Skażenia biologiczne żywności mikotoksyny, zanieczyszczenia bakteryjne i wirusowe, priony, zanieczyszczenia żywności pasożytami. W8; U5; U16; K5 W 9 - Zachorowania związane ze spożyciem żywności o nieprawidłowej jakości zdrowotnej oraz rola żywności w rozprzestrzenianiu się zatruć pokarmowych zatrucia pokarmowe bakteryjne i zakażenia pokarmowe (intoksykacje i toksykoinfekcje) oraz zatrucia żywnością skażoną związkami chemicznymi (pierwiastki toksyczne, środki ochrony roślin), zatrucia grzybami. W9; K5 W 10 - Zasady prawidłowego żywienia podstawy oraz planowanie diety. Elementy dietetyki żywienie niemowląt oraz wybrane diety zalecane w różnych schorzeniach. Wady żywienia i skutki zdrowotne. Ocena stanu odżywiania i sposobu żywienia. Suplementy diety, preparaty żywieniowe. W10; U9; U12; U17; U29; K1; K4 W 11 - Schorzenia dietozależne, zalecenia żywieniowe w zapobieganiu chorobom cywilizacyjnym. Wskazania żywieniowe dla różnych grup wiekowych. W11; U12; U13; U17; K1 W12 - Badania genetyczne w naukach żywieniowych. W10; W11; W12; U12; U13; U14; U17; K1 S1 - Interakcja składników żywności z lekami wpływ składników diety na działanie leków oraz wpływ leków na wykorzystanie przez organizm składników odżywczych. Interakcja leków z substancjami obcymi obecnymi w żywności. Elektroniczne bazy danych na temat interakcji leków i żywności. W12; W13; U1; U8; U11; U19; U20; U28; K2. Strona 7 z 10

8 S2 Interakcja składników żywności z lekami wpływ składników diety na działanie leków oraz wpływ leków na wykorzystanie przez organizm składników odżywczych. Interakcja leków z substancjami obcymi obecnymi w żywności. Analiza przypadków klinicznych. W12; W13; U1; U8; U11; U19; U20; U28; K2. C1 C4 - Badanie wartości odżywczej wybranych produktów żywnościowych: - oznaczanie zawartości białek, węglowodanów, tłuszczów, wybranych składników mineralnych i wybranych witamin. - oznaczanie wartości energetycznej. W14; U2; U4; U7; U15; U27; K3 C5 - C6 - Wskaźniki jakości zdrowotnej tłuszczów: - ocena jakości żywieniowej tłuszczów; - identyfikacja kwasów tłuszczowych metodą chromatografii gazowej. W15; U4; U5; U14; U16; K3 C7 C10 - Bezpieczeństwo żywności: - oznaczanie pozostałości antybiotyków w żywności; - diagnostyka laboratoryjna grzybów szkodliwych dla zdrowia identyfikacja, objawy zatruć; - oznaczanie pozostałości wybranej grupy zanieczyszczeń (pestycydy, nitrozoaminy); - oznaczanie zawartości mikotoksyn w żywności. W16; U4; U22; U25; U26; K3 C11 - Interakcja składników żywności z lekami. W12; W13; U1; U8; U11; U19; U20; U28; K2 7. Sposoby weryfikacji efektów kształcenia Symbol przedmiotowego efektu kształcenia W1-W12; U1-U6; U8-U13; U16-U21; U23- U24; U26; U28- U30; K1-K2; K4-K5 W12-W16; U1; U2; U4; U5; U7; U8; U11; U14-U16; U19- U20; U22; U25- U28; K2-K3 Symbole form prowadzonych zajęć Sposoby weryfikacji efektu kształcenia Kryterium zaliczenia W1-W16 Egzamin pisemny Umie powyżej >60% treści deskryptora S1-S2; C1-C11 8. Kryteria oceniania Forma zaliczenia przedmiotu: egzamin pisemny Zaliczenie ćwiczeń/ seminariów - kolokwium końcowe Umie powyżej >60% treści deskryptora ocena kryteria 2,0 (ndst) 3,0 (dost) > 60% treści deskryptora 3,5 (ddb) Strona 8 z 10

9 4,0 (db) 4,5 (pdb) 5,0 (bdb) 9. Literatura Literatura obowiązkowa: 1. H.Gertig, J.Przysławski Bromatologia zarys nauki o żywności i żywieniu, PZWL, Warszawa, 2006; 2. H.Gertig, G. Duda Żywność a zdrowie i prawo, PZWL Warszawa, 2004; 3. H.Młodecki, L.Piekarski Zagadnienia zdrowotne żywności PZWL Warszawa, 1987; 4. S.Krauze, S.Bożyk, L.Piekarski Podręcznik laboratoryjny analityka żywnościowego, PZWL Warszawa, 1966; 5. J.Gawęcki, L.Hryniewiecki Podstawy nauki o żywieniu, PWN Warszawa, 1998; 6. Skrypt do ćwiczeń z bromatologii. Praca zbiorowa pod red. Andrzeja Tokarza, WUM, Warszawa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2010 r. w sprawie dozwolonych substancji dodatkowych (Dziennik Ustaw Nr 232 poz. 1525) (z modyfikacjami) 8. Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia. Dziennik Ustaw nr 171, poz. 1224, 2006 (z modyfikacjami). Literatura uzupełniająca: 1. J. Hasik i wsp. Dietetyka PZWL Warszawa, 1999; 2. J. Hasik, J.Gawęcki Żywienie człowieka zdrowego i chorego. cz. 2. PWN Warszawa, 2000; 3. H. Gertig, J. Gawęcki Słownik terminów żywieniowych. Cz. 3. PWN Warszawa, 2001; 4. Ś. Ziemlański Normy żywienia. PZW Warszawa, 2001; 5. Mikrobiologia i higiena w przemyśle spożywczym Politechnika Łódzka, Łódź, pod redakcją: Z.Żakowskiej i H.Stabińskiej. 10. Kalkulacja punktów ECTS (1 ECTS = od 25 do 30 godzin pracy studenta) Forma aktywności Liczba godzin Liczba punktów ECTS Godziny kontaktowe z nauczycielem akademickim: Wykład 25 Seminarium 5 Ćwiczenia 45 Samodzielna praca studenta (przykładowe formy pracy): W tym polu opisujemy nakład samodzielnej pracy przeciętnego studenta konieczny aby zaliczyć przedmiot. W kalkulacji należy uwzględnić m.in. konieczność przygotowania się do zajęć, wykonania pracy domowych, przygotowania się do zaliczeń itp. Przygotowanie studenta do zajęć przygotowanie do seminariów 10 przygotowanie do laboratorium 10 Strona 9 z 10

10 Przygotowanie studenta do zaliczeń przygotowanie do kolokwium 5 przygotowanie do egzaminu 55 Inne (jakie?) Razem 11. Informacje dodatkowe Wszystkie inne ważne dla studenta informacje nie zawarte w standardowym opisie np. dane kontaktowe do osoby odpowiedzialnej za dydaktykę, informacje o kole naukowym działającym przy jednostce, informacje o dojeździe na zajęcia, informacja o konieczności wyposażenia się we własny sprzęt bhp; informacja o lokalizacji zajęć; link to strony internetowej katedry/zakładu itp. Podpis Kierownika Jednostki Podpis osoby odpowiedzialnej za sylabus Strona 10 z 10