Koordynator projektu Partner projektu

Transkrypt

1 Koordyntor projektu Prtner projektu, Ogolnopolski projekt edukcji ekologicznej.,,tropem zubr

2 Występownie żubr w Polsce Nzwij województw, w których są hodowle żubr i żubry wolno żyjące. Borki od 1958 r. do 1985 r. Międzyzdroje od 1976 r. Ndleśnictwo Włcz od 1980 r. Strzelinko od 2011 r. Puszcz Boreck od 1962 r. Puszcz Knyszyńsk od 1973 r. Puszcz Biłowiesk od 1952 r. Biłowież od 1929 r. Gołuchów od 1977 r. Smrdzewice od 1934 r. Błtów od 2011 r. Ośrodki hodowli żubrów Wolno żyjące populcje żubrów Pszczyn - Jnkowice od 1865 r. Pszczyn - Prk od 2008 r. Niepołomice od 1938 r. Bieszczdy od 1964 r. Nzwij pństw Europy, w których żyją żubry. 2 Zdjęcie okłdk: Mieczysłw Hłwiczk

3 Histori żubrów Dwno, dwno temu, przed tysiącmi lt n nszym kontynencie był wielk, nieprzebyt puszcz. Zmieszkiwły ją wyłącznie zwierzęt - mmuty, tury, jelenie, trpny, żubry i wiele innych. Nie było śldu człowiek. Jk pisł jeden z polskich poetów - Wincenty Pol -,,Puszcz szumił od ptctw i zwierz... Nie było tkże puszczą żdnej drogi. Żubry przed wiekmi zmieszkiwły europejskie lsy od południowej części Półwyspu Skndynwskiego ż do morz Śródziemnego, od wybrzeż Ocenu Atlntyckiego i Pirenejów ż pod Moskwę. W mirę kurczeni się obszrów leśnych pozyskiwnych pod zbudowę mist i osiedli, zmniejszł się leśny dom zwierząt. Jednocześnie corz więcej ludzi polując w lsch, zdobywło pokrm i skóry zwierzęce n ubrni. Z tego powodu wielu gtunków zwierząt i większości prstrej puszczy już nie m. Njdłużej przetrwł Puszcz Biłowiesk. Już od czsów Jgiellonów był on pod szczególną opieką nszych włdców. Trktowno ją jko wyłączną włsność król - królewszczyznę. W królewszczyźnie zkzny był swobodny wyręb drzew i zkzne były również polowni n grubego zwierz. W XIX wieku żubry żyły już tylko w Puszczy Biłowieskiej i n Kukzie. Cły czs były wysoko cenione przez włdców i rozdwne jko prezenty lub wymienine n inne zwierzęt. Pkowno je w skrzynie i wozmi wywożono do różnych miejsc w Europie. Dzięki temu możliwe stło się odtworzenie cłej populcji z pojedynczych osobników w rezewtch hodowlnych. Restytucj gtunku rozpoczęł się po tym, jk zostł on cłkowicie wytrzebiony n wolności (njpierw n Kukzie, potem w Puszczy Biłowieskiej). W XX wieku część populcji żubrów odtworzonej w zmkniętych zgrodch powrócił n wolność - mimo to żubry są ndl gtunkiem zgrożonym wyginięciem. Biorąc pod uwgę, że w Polsce żyje njwiększ liczb żubrów, z dumą możemy mówić, że żubr to nsz prwdziwy skrb nrodowy. Wrto go poznć osobiście. Zprszm Ws do odwiedzeni żubr w licznych zgrodch pokzowych i ogrodch zoologicznych. RESTYTUCJA GATUNKU jest to przywrócenie przyrodzie gtunku zgrożonego wyginięciem wskutek zmin środowiskowych lub zncznego wytępieni, lbo wyniszczeni przez człowiek. Poleg n otoczeniu dostępnych egzemplrzy gtunku opieką i zpewnieniu im włściwego dl ich życi i rozmnżni środowisk, tkże n odpowiednich zbiegch hodowlnych. Restytucję gtunków zwierząt prowdzi się często w hodowli rezerwtowej, po wzmocnieniu grupy hodowlnej i zwiększeniu jej stnu liczebnego zwierzęt wypuszcz się n wolność. 3

4 Biologi żubr Żubr (Bison bonsus) to njwiększy żyjący obecnie ssk Europy. Wygląd Byki (smce) są większe i silniej zbudowne niż smice. Ciężr cił byk wh się od 440 do 920 kg, wysokość dochodzi do 188 cm. U smców istnieje duż dysproporcj pomiędzy msywnym przodem cił, niskim i wąskim tyłem. Mją szczególnie silny krk i szyję. Krowy (smice) wżą mniej niż smce, ich wg wh się od 320 do 640 kg. Msywn głow pełni rolę młyn rozcierjącego pokrm. Aby ogrniczyć msę głowy, kości czszki wypełnione są pustymi przestrzenimi, zwnymi ztokmi. Głowę utrzymują w górze silne mięśnie przytwierdzone do dużych wyrostków kolczystych kręgów piersiowych, tworząc tzw. kłąb. Rogi występują u obu płci, są krótkie, msywne, zwrócone ku przodowi i do środk, u smców ich rozpiętość jest o 1 4 większ niż u smic. Rosną przez cłe życie, nie rozgłęziją się i nie są sezonowo zrzucne. W trkcie tku żubr uderz bokiem głowy, zdjąc cios rogiem od dołu do góry. Sierść jest gęst, brwy bruntno-szrej, dłuższ n przedzie cił, n zdzie krótsz. Dłuższe włosy n dolnej części szyi i podgrdl tworzą brodę, n przedniej części grzbietu długi włos tworzy grzywę, włosy w tyle głowy tworzą szeroki czub. Policzki, okolice wrg i koniec ogon są ciemniejsze od reszty cił. Żubry mją w ciągu roku dw rodzje sierści: letnią i zimową. Por linieni jest brdzo różn, njczęściej jest to przełom lutego i mrc. Sierść zimow wypd njpierw n szyi, bokch i nogch. W końcu lipc żubry mją już tylko okrywę letnią. Rcice stosunkowo młe o pokroju sierpowtym, przednie długości około 18 cm i szerokości 15 cm. Tylne rcice mniejsze o kilk centymetrów. Długość kroku w stępie ok. 1 metr. Ogon o długości od 60 do 80 cm zkończony jest kępką dłuższych i ciemniejszych włosów. Zmysły Żubry mją dobry wzrok i węch. Wykorzystują te zmysły podczs poszukiwni pokrmu, czuwni nd bezpieczeństwem młodych, byki podczs rui. Smic z młodym potrfi wyczuć człowiek znim go zobczy. Głos żubr ogrniczony jest do specyficznego głosu zwnego chruczeniem. Usłyszeć go możn od mtki nwołującej lub ostrzegjącej młode orz od byk podczs okresu rujowego. 4

5 Rozwiąż krzyżówkę korzystjąc z podnych niżej wyrzów i odczytj hsło ż 13 z d 9 c ł 6 u 1 r 7 11 z 12 b 4 5 s 3 7 Pionowo: żbik zjąc topol jeleń dzięcioł jskółk wisł lis wąż ślimk bóbr borsuk drog ls żywic mech ryś Poziomo: żurw korzenie czpl dzik wilk sow łoś żubr srn dniel brzoz sosn wierzb borowik sierść 5 HASŁO

6 Jk zchowujemy się w zwierzyńcu? Nie krzyczymy Wyrzucmy śmieci do kosz Nie wspinmy się n ogrodzenie Nie krmimy zwierząt Chodzimy wyznczonymi ścieżkmi Nie niszczymy urządzeń Nie niszczymy zieleni 6 Nie wprowdzmy psów

7 Do kogo nleżą te kończyny? Nzwij zwierzęt i dopsuj tropy b 2... c 3... d 4... e e wydr 2d kczk 3 koń 4b niedźwiedź 5c pies 7

8 Rozwiąż quiz: 1. Gdzie żyje żubr? ) w lesie b) nd brzegiem morz c) n polu kukurydzy 6. Nogi żubr zkończone są: ) kopytmi b) rcicmi c) pzurmi 2. Czy żubr jest objęty ochroną? ) nie b) tk c) tylko ltem 7. Kto przewodzi w stdzie żubrów? ) njstrszy byk b) njmłodszy byk c) njstrsz krow 3. Żubr jest: ) njwiększym sskiem w Europie b) njwiększym sskiem n świecie c) njwiększym drpieżnikiem w Polsce 8. Gdzie w Polsce zobczysz żubr? ) w Ttrch b) w Bieszczdch c) n Półwyspie Helskim 4. Jkiego koloru jest sierść żubr? ) czrnego b) brązowego c) czrno-biłego 9. Młe żubry przebywją: ) tylko z mmą b) w cłym stdzie c) tylko z mmą i ttą 5. Rogi żubr podobne są do rogów: ) krowy b) owcy c) jeleni 10. Ogon żubr przeciętnie jest długości: ) 30 cm b) 15 cm c) 50 cm Rozwiąż smodzielnie! odp. 1, 2b, 3, 4b, 5, 6b, 7c, 8b, 9b, 10c 8

9 Njbliższym krewnym żubr jest bizon merykński. N pierwszy rzut ok te zwierzęt są nieml identyczne. Jednk po dłuższej obserwcji możn dostrzec wyrźnie różnice. Korzystjąc z niektórych wskzówek Zbigniew A. Krsińskiego nucz się rozróżnić ob gtunki i zostń specjlistą w tej dziedzinie ) Lini grzbietu u żubr jest łgodn i stopniowo pnie się do góry. U bizon obserwujemy brdzo ostro skierowny ku górze przebieg tej linii. 2) Ogon żubr jest długi - sięg do stwu skokowego, jest też pokryty długą sierścią. Ogon bizon jest krótszy i mniej obficie porośnięty głdkim włosem. 3) Głow bizon jest niżej osdzon niż głow żubr. 4) Przednie nogi żubr pokryte są krótszymi włosmi niż u bizon. N podstwie powyższych wskzówek wskż n powyższym rysunku żubr i bizon. 9

10 Polsk Czerwon Księg Zwierząt. Polsk Czerwon Księg Zwierząt - rejestr zgrożonych gtunków zwierząt n terenie Polski. Zostł stworzon n wzór międzynrodowej Czerwonej Księgi Gtunków Zgrożonych. Zwier listę ginących gtunków zwierząt z dokłdnym ich opisem i mpmi rozmieszczeni. Określ tkże stopień zgrożeni poszczególnych gtunków, rzdkość ich występowni orz stosowne i proponowne sposoby ochrony. Dl Polski Czerwoną Księgę Zwierząt oprcowuje Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akdemii Nuk w Krkowie (dwniej Zkłd Ochrony Przyrody i Zsobów Nturlnych PAN), przy współprcy z kilkudziesięciom nukowcmi z cłej Polski. NAZWA POLSKA Borowiczek Bóbr europejski Drniówk ttrzńsk Kosztk Mroczek posrebrzny Mroczek pozłocisty Niedźwiedź bruntny Nocek Bechstein Nocek łydkowłosy Nocek orzęsiony Nork europejsk Podkowiec duży Podkowiec mły Popielic Ryś Rzęsorek mniejszy Smużk Suseł moręgowny Trpn Tur Wilk Wydr Żbik Żubr GROMADA: SSAKI (MAMMALIA) 10 NAZWA ŁACIŃSKA Nyctlus leisleri Cstor fi ber Pitymys ttricus Dryomys nitedul Vespertilio murinus Eptesicus nilssonii Ursus rctos Myotis bechsteinie Myotis dsycneme Myotis emrgintus Mustel lutreol Rhinolophus ferrumequinum Rhinolophus hipposideros Glis glis Felis lynx Neomys nomlus Sicist betulin Spermophilus citellus Equus gmelini Bos primigenius Cnis lupus Lutr Lutr Felis silvestris Bison bonsus

11 ŻUBR (BISON BONASUS) SYSTEMATYKA KRÓLESTWO - zwierzęt TYP - strunowce GROMADA - sski RZĄD - przystokopytne RODZINA - krętorogie RODZAJ - Bison GATUNEK - żubr (Bison bonsus) Żubr jest njwiększym sskiem lądowym Europy. Zmieszkuje lsy liściste i mieszne klimtu umirkownego. Smic w mju rodzi jedno cielę, którym brdzo troskliwie się opiekuje. Smice z cielętmi i młodzieżą tworzą std zwne grupmi miesznymi. Grup tk, kilknście zwierząt przemierz lsy pod przewodnictwem strszej smicy, penetrując obszr 100 km2. Byki opuszczją grupę mieszną w wieku 3-4 lt i tworzą grupy kwlerskie, strsze 7-10 letnie smotnie przemierzją lsy, dołączjąc do smic tylko w czsie rui. N co żubr poświęc czs w ciągu doby? 60% żerownie 30% odpoczynek 10% ruch bez pobierni pokrmu Liczebność żubrów n świecie: X w. - ok osobników XIX w. - ok osobników (w Puszczy Biłowieskiej 800, 1200 n Kukzie) I wojn świtow - gwłtowny spdek liczby żubrów ok osobników, gtunek zgrożony ok osobników, gtunek zgrożony DYMORFIZM PŁCIOWY (RÓŻNICE MIĘDZY SAMCEM A SAMICĄ) BYK KROWA Zdjęci: Zdjęci:M. M.Hłwiczk Hłwiczk Wysokość w kłębie: 172 cm ( ) 152 cm ( ) Długość cił: 257 cm ( ) 236 cm ( ) Odległość między rogmi: 79 cm 70 cm Ms cił: po urodzeniu 28 kg, po urodzeniu 24 kg, I rok kg, I rok kg, 2 lt kg, 2 lt kg, 5 lt kg 5 lt kg Rcice: długość i szerokość: cm cm 8-12 cm cm Czy wiesz, że? - żubr zjd dziennie około 60 kg pożywieni, smkuje mu prwie wszystko, od owoców, pędów i grzybów po głązki i liście - dorosły żubr może osiągnąć msę nwet jednej tony - cielk żubr wży po urodzeniu od 15 do 35 kg - podobnie jk u człowiek ciąż trw 9 miesięcy - żubr żyje średnio 20 lt, smice osiągją wiek 25 lt, njstrsz żyjąc żubrzyc zpisn w Księdze Rodowodowej Żubrów m obecnie 32 lt, nzyw się Atn i mieszk w Brzylii - żubry z ntury są spokojnymi zwierzętmi, jednk w momencie zgrożeni mogą przeskoczyć przeszkodę o wysokości 180 cm - żubry n krótkich odcinkch mogą biec z prędkością km/h - od 1952 roku żubr podleg w Polsce cłkowitej ochronie

12 Ośrodki hodowli i zgrody pokzowe żubrów: Ośrodek Hodowli Żubrów Biłowieski Prk Nrodowy Ośrodek Hodowli Żubrów Ndleśnictwo Niepołomice gov.pl/ Rezerwt Żubrowisko i Ośrodek Edukcji Ekologicznej Pszczyńskie Żubry kobior Ośrodek Hodowli Żubrów Pokzow Zgrod Zwierząt Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie Zgrod Pokzow Żubrów Woliński Prk Nrodowy Błtów Stowrzyszenie Delt Kiermusy Dworek nd Łąkmi Pszczyn Prk Pokzow Zgrod Żubrów w Zbytkowym Prku Pszczyńskim, Strzelinko Dolin Chrlotty Koordyntor projektu Prtner projektu Agencj Rozwoju i Promocji Ziemi Pszczyńskiej sp. z o.o. ul. 3 Mj 9, Pszczyn, tel./fx Stowrzyszenie Miłośników Żubrów ul. Ciszewskiego 8 pok Wrszw tel