Znaczenie monitoringu populacji ssaków kopytnych w ochronie dużych drapieżników

Transkrypt

1 Znaczenie monitoringu populacji ssaków kopytnych w ochronie dużych drapieżników Krzysztof Schmidt Instytut Biologii Ssaków PAN, Białowieża Duże ssaki drapieżne występujące w Polsce Fot. H. Schmidt Fot. J. Walencik

2 Załącznik nr 1 (do rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt) GATUNKI DZIKO WYSTĘPUJĄCYCH ZWIERZĄT OBJĘTYCH OCHRONĄ ŚCISŁĄ, Z WYSZCZEGÓLNIENIEM GATUNKÓW WYMAGAJĄCYCH OCHRONY CZYNNEJ DRAPIEŻNE PSOWATE WILK (1) (2) KOTOWATE CARNIVORA CANIDAE CANIS LUPUS FELIDAE 1998 RYŚ (1) (2) LYNX LYNX NIEDŹWIEDZIOWATE NIEDŹWIEDŹ BRUNATNY (1) (2) URSIDAE URSUS ARCTOS (1) - GATUNKI, DLA KTÓRYCH NIE STOSUJE SIĘ OKREŚLONYCH W 1 ROZPORZĄDZENIA ODSTĘPSTW OD ZAKAZÓW. (2) - GATUNKI ZWIERZĄT WYMAGAJĄCE OCHRONY CZYNNEJ. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA Z DNIA R. 7. W W stosunku SPRAWIE do zwierząt OCHRONY należących GATUNKOWEJ do dziko występujących ZWIERZĄT gatunków, o których mowa w 2-4 i 6 wprowadza się następujące zakazy: 1) umyślnego zabijania, okaleczania i chwytania; 2) transportu, pozyskiwania, przetrzymywania, a także posiadania żywych zwierząt; 3) zbierania, przetrzymywania i posiadania okazów gatunków; 4) umyślnego niszczenia ich jaj, postaci młodocianych i form rozwojowych; 5) niszczenia ich siedlisk i ostoi; 6) niszczenia ich gniazd, mrowisk, nor, legowisk, żeremi, tam, tarlisk, zimowisk i innych schronień; 7) wybierania, posiadania i przechowywania ich jaj; 8) wyrabiania, posiadania i przechowywania wydmuszek; 9) preparowania okazów gatunków; 1) zbywania, oferowania do sprzedaży, wymiany i darowizny okazów gatunków; 11) wwożenia z zagranicy i wywożenia poza granice państwa okazów gatunków; 12) umyślnego płoszenia i niepokojenia; 13) fotografowania, filmowania i obserwacji mogących powodować płoszenie lub niepokojenie ptaków i ssaków; 14) przemieszczania z miejsc regularnego przebywania na inne miejsca; 15) przemieszczania urodzonych i hodowanych w niewoli do stanowisk naturalnych.

3 1) 12. ustalaniu Sposoby stref ochrony ostoi, gatunków miejsc dziko rozrodu występujących lub regularnego zwierząt przebywania polegają w szczególności dla gatunków, na: 2) zabezpieczaniu ostoi i stanowisk zwierząt przed zagrożeniami zewnętrznymi; 3) wykonywaniu zabiegów ochronnych utrzymujących właściwy stan siedliska zwierząt: a) renaturyzacji i odtwarzaniu siedlisk, b) utrzymywaniu lub odtwarzaniu właściwych dla gatunku stosunków wodnych, c) utrzymywaniu lub odtwarzaniu właściwego dla gatunku stanu gleby lub wody, g) dostosowaniu sposobów wykonywania prac., leśnych,. w kierunku minimalizowania ich wpływu na biologię zwierząt h) tworzeniu i utrzymywaniu korytarzy ekologicznych, j) instalowaniu przejść dla zwierząt 4) inwentaryzowaniu, dokumentowaniu i monitorowaniu stanowisk, siedlisk i populacji gatunków; 5) wspomaganiu rozmnażania się gatunku na stanowiskach naturalnych; 6) itp. Czynna ochrona a biologia zwierząt Inedia Pokarm jest jednak niezbędny

4 Wilk i ryś dwa gatunki mięsożerców Fot. J. Walencik Fot. S. Wąsik Fot. S. Wąsik Selekcja ofiar z zespołu kopytnych przez wilki w Puszczy Białowieskiej 6 % 4 2 Zespół kopytnych Żubr Łoś Jeleń Sarna Dzik Ofiary wilków Żubr Łoś Jeleń Sarna Dzik 7-8% pokarmu: jeleniowate (Jędrzejewski et al 22)

5 Ile pokarmu zjadają (potrzebują) wilki? Wędrówki wilków w Puszczy Białowieskiej Średnia dobowa wędrówka: 22.8 km Min:.4 km Max: 64 km

6 Częstość zabijania ofiar przez wilki w Puszczy Białowieskiej N ofiar/wataha/dzień Częstość zabijania (N ofiar/watahę/dzień) Jeleń Dzik Sarna Łoś Inne Stara ofiara Częstośćżerowania na padlinie N wizyt/watahę/dzień Padlina Średnia częstość zabijania:.57 zwierząt kopytnych/dzień/wataha (1 zwierzę kopytne/1.8 dnia) Średnia częstość zabijania jeleni:.35 jelenia/dzień/wataha (1 jeleń/2.9 dnia) Źródło: Jędrzejewski et al. 22 Dobowa konsumpcja ofiar przez wilki Średnia dobowa konsumpcja: 5.6 kg /wilka Kg/wilka/dzień % 1% 1% 1% 1% 1% 11% Jeleń Dzik Sarna Łoś Inne Stara Padlina ofiara Źródło: Jędrzejewski et al. 22

7 Liczebność i śmiertelność jeleni Fot. J. Walencik Liczba jeleni / 1 km Zagęszczenie jeleni Marzec Maj / Czerwiec Źródło: Jędrzejewski i in 1997) 1991 '92 '93 '94 '95 '96 Rok Zabite przez wilki Pozyskane przez myśliwych (57-15 jeleni/1 km 2 ) 14% wiosennych liczebności populacji jeleni 43% wiosennego przyrostu 45% rocznej śmiertelności ( jeleni/1 km 2 ) Pokarm rysia Zając 11% Dzik 2% Fot. J. Walencik Jeleniowate 87% Źródło: Jędrzejewski i in. 1993

8 Selekcja ofiar z zespołu kopytnych przez rysie w Puszczy Białowieskiej Zespół kopytnych 1 Żubr Łoś Jeleń Sarna Dzik Ofiary rysia Źródło: Okarma i in Żubr Łoś Jeleń Sarna Dzik Ile pokarmu zjadają (potrzebują) rysie? Fot. J. Walencik

9 Wędrówki rysi i rozmieszczenie ich kolejnych ofiar Trofim (21 dni) ,3 Sonia + 3 juv. (13 dni) , km Źródło: Jędrzejewski i in. 22 Średnia dobowa wędrówka: 7 km Najdłuższa dobowa wędrówka: 25 km Drapieżnictwo rysia w Puszczy Białowieskiej Fot. S. Wąsik Fot. S. Wąsik 4 sarny/rysia/miesiąc (48/rok) 2 kg mięsa/dobę 1.5 jelenia/rysia/miesiąc (18/rok) saren zjadanych rocznie przez wszystkie rysie w Puszczy Białowieskiej 24-4 jeleni zjadanych rocznie przez wszystkie rysie w Puszczy Białowieskiej Źródło: Okarma i in. 1997

10 Liczebność i śmiertelność saren w Puszczy Białowieskiej 9 8 Liczba saren / 1 km '92 '93 '94 '95 '96 Rok Zagęszczenie saren Marzec Zabite przez rysie Maj / Czerwiec Pozyskane przez myśliwych (Źródło: Okarma i in. 1997) Fot. S. Wąsik 26% wiosennych liczebności populacji saren 63% wiosennego przyrostu 43% rocznej śmiertelności Łączne oddziaływanie drapieżnictwa wilków i rysi w Puszczy Białowieskiej ( ) wilk ryś myśliwi wilk ryś myśliwi Źródło: Jędrzejewski et al. 22

11 Zmiany zagęszczeń ssaków kopytnych w Puszczy Białowieskiej (199 25) Liczba osobników/1 km zagęszczenie jeleń sarna pozyskanie ' 92' 93' 94' 95' 96' 97' 98' 99' ' 1' 2' 3' 4' 5' Rok Źródło: RDLP Białystok Jaki to ma wpływ na wilki i rysie? Fot. S. Wąsik Fot. S. Wąsik Fot. J. Walencik

12 Liczebność i pozyskanie jeleni oraz dynamika populacji wilków w Puszczy Białowieskiej Numbers per 1 km '91 '92 '93 '94 '95 '96 '97 '98 '99 2 '1 '2 ' Number of wolves Late winter density of red deer Annual hunting harvest Number of wolves Jędrzejewski i in. niepubl. Wpływ spadku populacji jelenia na wędrówki wilków Ruda (3 wilki) Drab (3-4 wilki) Bura (2-5 wilków) Jelenie zabite przez wilki Padlina Bydło zabite lub użytkowane jako padlina Źródło: W. Jędrzejewski, K. Schmidt, J. Theuerkauf (niepubl.)

13 Zmiany wielkości areałów osobniczych samców rysi oraz zagęszczeń sarny w Puszczy Białowieskiej Areał osobniczy samców rysia (km 2 ) Zagęszczenie sarny (n/1 km 2 ) Rok Źródło: Schmidt 28 Zmiany liczebności rysi w Puszczy Białowieskiej Liczba saren i kociąt rysi 35 Liczba rysi Źródło: Jędrzejewska i Jędrzejewski 1998 Liczba rysi 1994/ /26 28/29 Źródło: Schmidt i Kowalczyk, niepubl.

14 Wnioski Oba gatunki dużych drapieżników mają bardzo wysokie zapotrzebowanie pokarmowe Populacje dużych drapieżników są niezwykle wrażliwe na manipulacje przez człowieka w ich zasobach pokarmowych Efektywna ochrona dużych drapieżników wymaga rzetelnej wiedzy o populacjach zarówno chronionych gatunków jak i tych, które stanowią ich ŁP 1/29

15 Dziękuj kuję za uwagę