Pieniądz. Polityka pieniężna

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Pieniądz. Polityka pieniężna"

Transkrypt

1 Pieniądz. Polityka pieniężna Dr Michał Gradzewicz Katedra Ekonomii I KAE Makroekonomia II Wykład 7

2 Plan wykładu Co to jest pieniądz? Pieniądz w długim okresie zasada neutralności Kto wytwarza pieniądz? proces kreacji podaży pieniądza Od czego zależy popyt na pieniądz? Jak wygląda równowaga na rynku pieniądza? Jak wygląda polityka pieniężna w praktyce: Polityka bezpośredniego celu inflacyjnego Transmisja stóp procentowych Kanały oddziaływania polityki pieniężnej na gospodarkę i ich siła Dlaczego banki centralne publikują prognozy inflacji Reguła Taylora - stabilizująca rola polityki pieniężnej Literatura: Burda, Wypłosz (2013) Makroekonomia. Podręcznik Europejski, rozdziały i 9 Dla zainteresowanych polecam Romer Makroekonomia dla zaawansowanych, rozdział 9. Ponadto, dużo informacji praktycznych o sposobie oddziaływania polityki pieniężnej na gospodarkę można znaleźć w opracowaniach NBP z cyklu Mechanizm transmisji polityki pieniężnej w Polsce. Co wiemy w xxxx roku? Powtórka z podstaw Mankiw, Taylor Makroekonomia, rozdziały 7-8

3 gru 96 sie 97 kwi 98 gru 98 sie 99 kwi 00 gru 00 sie 01 kwi 02 gru 02 sie 03 kwi 04 gru 04 sie 05 kwi 06 gru 06 sie 07 kwi 08 gru 08 sie 09 kwi 10 gru 10 sie 11 kwi 12 gru 12 sie 13 kwi 14 gru 14 sie 15 Co to jest pieniądz? Kiedyś pieniądz był pieniądzem towarowym (commodity money) jego wartość była związana z materiałem, z którego został wykonany Obecnie stosowany jest pieniądz symboliczny (fiat money), a jego wartość jest obietnicą konwersji kwoty nominalnej na banknocie na dobro realne o tej wartości Kto pilnuje dotrzymanie tej obietnicy? Państwo, które emituje pieniądz, a narzędziem stosowanym przez państwo jest polityka pieniężna, kontrolująca wartość pieniądza W obecnych czasach pieniądz to nie tylko banknoty i monety, ale również wirtualne zapisy w bankach (np. depozyty) Statystyka definiuje kilka rodzajów pieniądza, zależnych od stopnia jego płynności (liquidity) M0 = baza monetarna, czyli gotówka w obiegu, rezerwy banków komercyjnych (BK) w banku centralnym (BC) M1 = gotówka w obiegu + depozyty bieżące (łącznie z overnight), czyli M0 rezerwy BK w BC + depozyty b. M2 = M1 + depozyty terminowe M3 = M2 + operacje z przyrzeczeniem odkupu + dłużne papiery wartościowe z terminem pierwotnym do 2 lat włącznie M0 M1 M2 M3 Źródło: NBP

4 Jak dużo jest pieniądza w gospodarce? M2/GDP United States Japan Poland Middle East & North Africa Middle income Low income High income Latin America & Caribbean Israel United Kingdom Euro area Czech Republic Central Europe and the Baltics Belgium Brazil Austria 220, Źródło: World Development Indicators (WDI), Bank Światowy (%, średnie dla lat )

5 Pieniądz w długim okresie zasada neutralności Pieniądz jest systemem obliczeniowym umożliwiającym wyrażenie wszystkich cen w takich samych jednostkach miary Zatem pieniądz wpływa tylko na poziom cen w gospodarce, pozostając niezmienione realne decyzje zasada neutralności pieniądza (działająca w długim okresie) Pieniądz jest utrzymywany głównie w celach transakcyjnych Tożsamość (równanie wymiany) Fishera (zwane również równaniem Cambridge): MV = PY, gdzie V jest szybkością obiegu pieniądza w gospodarce, P poziom cen, Y ilość transakcji w gospodarce (aproksymowane PKB) Co się stanie jeśli ceny wszystkich dóbr wzrosną równocześnie, np. podwoją się? Będzie można kupić dwa razy mniej dóbr - siła nabywcza pieniądza spadnie o połowę Siła nabywcza pieniądza realna wartość pieniądza: M P A co się stanie, jeśli M wzrośnie, np. dwukrotnie? w krótkim okresie może mieć to efekty realne (przyjrzymy się temu później), ale w długim okresie skutkiem będzie podwojenie poziomu cen, czyli wzrost inflacji. Przy stałym V, wzrost M spowoduje wzrost P, tak aby bez zmian pozostało M oraz Y P czasami realne efekty krótkookresowe pieniądza nazywane są iluzją pieniądza jeśli mamy więcej pieniądza w gospodarce, część podmiotów może czuć się bogatszych co może wywołać krótkookresowy wzrost popytu w gospodarce, ale ostatecznie towarzyszący większej nominalnej ilości pieniądza wzrost cen obniży realny zasób pieniądza do poziomu początkowego Dlaczego? Wzrostowi ilości pieniądza nie towarzyszy realne zwiększenie możliwości produkcyjnych gospodarki. Dodatkowo, jeśli by tak było to musiałoby to znaczyć, że tempo wzrostu gospodarczego można zwiększać w nieskończoność drukując pieniądz, co nie jest spójne z dowodami historycznymi

6 Co determinuje stopę inflacji w długim okresie? Przypomnijmy: π t = P t P t 1 1 oraz tożsamość Fishera: MV = PY Oznaczmy: g Y - tempo wzrostu Y, g M - tempo wzrostu M Jeśli V jest stałe, to z tożsamości Fishera wynika: M t V = P t Y t lub M t 1 V P t 1 Y t g M = 1 + π 1 + g Y Co w przybliżeniu (dla małych dynamik) daje: π g M g Y Zatem, jeśli w długim okresie PKB rośnie o 3%, to realny popyt na pieniądz również rośnie w tempie 3% (g Y g M π) Jeśli bank centralny pozwala w takich warunkach na wzrost podaży pieniądza o 3%, to wówczas popyt i podaż na pieniądz zrównują się przy stopie inflacji 0% Jeśli bank centralny pozwala w takich warunkach na wzrost podaży pieniądza np. o 5%, to wówczas popyt i podaż na pieniądz zrównują się przy stopie inflacji 2% Wniosek w długim okresie inflacja jest zjawiskiem pieniężnym Jest to punkt wyjścia szkoły monetarystów najważniejszy przedstawiciel to Milton Friedman Milton Friedman, : Inflation is always and everywhere a monetary phenomenon in the sense that it is and can be produced only by a more rapid increase in the quantity of money than in output, ale również: I think the government solution to a problem is usually as bad as the problem and very often makes the problem worse.

7 Podaż pieniądza - kto wytwarza pieniądz? Przejdźmy do krótkiego okresu i podaży pieniądza. Zarówno bank centralny (BC), jak i (w zdecydowanie większym stopniu) banki komercyjne (BK) BC emituje gotówkę oraz tworzy rezerwy bankowe czyli kontroluje bazę monetarną (M0) BK są pośrednikami finansowymi, konwertującymi depozyty w kredyty Depozyty są najczęściej krótkoterminowe, a kredyty długoterminowe, zatem banki przekształcają termin płatności (zapadalności). Procesowi temu towarzyszy jednak ryzyko (które w zasadzie banki biorą na siebie, dostając oczywiście za to wynagrodzenie). Ryzyko to niekiedy się materializuje w postaci np. runu na bank. Odmienna z definicji struktura terminowa aktywów i pasywów banku rodzi ryzyko kryzysów bankowych. Dlatego sektor finansowy jest ściśle regulowany i nadzorowany przez państwo Jak wygląda kreacja pieniądza w BK? Źródło: Financial crises at a glance, Reinhard, Rogoff Z perspektywy banku komercyjnego: depozyty są pasywami (są zobowiązaniami wobec klientów), a kredyty aktywami (są zobowiązaniami klientów wobec banku). Pozostałe aktywa BK to gotówka w skarbcu i wkłady w BC (rezerwy) oraz papiery wartościowe. Natomiast pasywa, oprócz depozytów obejmuję zobowiązania wobec BC oraz wartość netto (czyli zobowiązana wobec akcjonariuszy banku) Źródło: BIS (2010), An assessment of the long-term Economic impact of stronger capital and liquidity requirements

8 Rozważmy historyjkę: Podaż pieniądza - kreacja pieniądza przez BK Student 1 przychodzi do BK i chce pożyczyć 100 PLN na książkę BK sprawdza jego wiarygodność i szuka funduszy na udzielenie pożyczki (opcje: własne depozyty, rynek pieniężny, bank centralny), np. w BC po określonej stopie procentowej Kredyt jest przyznany studentowi 1 jako depozyt na jego koncie (lub przekazany księgarzowi, który składa te sumę jako depozyt w banku) Część tego depozytu (załóżmy, że 10%) odkładane jest jako rezerwy (co jest obowiązkowe i wyznaczone przez stopę rezerw obowiązkowych), ale 90 PLN zostaje do dyspozycji banku Student 2 przychodzi do banku po kredyt, a bank po sprawdzeniu jego wiarygodności poszukuje funduszy i znajduje 90 PLN depozytu, i przyznaje kredyt studentowi 2 w tej wysokości, itd. Zatem z pożyczonych 100 PLN od BC, BK kreuje znacznie więcej pieniądza w gospodarce Ile? Jeśli założymy, że na każdym kolejnym etapie pożyczana jest dalej część p (tutaj p = 0.9) wkładu, to suma wartości wszystkich udzielonych wtórnie kredytów wynosi: 100p + 100p p 3 + = 100 p 1 p Czyli bank (system bankowy) wykreował wtórnie kredyt o łącznej wartości 900 PLN Proces ten nazywa się mnożnikiem kreacji pieniądza Pieniądz jest kreowany przez BK w trakcie udzielania kredytów sektorowi prywatnemu Przypomnienie: Podaż pieniądza definiowana jest jako gotówka (kreowana przez BC) + depozyty (kreowane przez BK) Jedynie niewielka część podaży pieniądza pochodzi od BC

9 A teraz mała wycieczka poza textbook story W praktyce (w rozwiniętych gospodarkach rynkowych, np. w PL) wygląda to nieco inaczej, nie bardzo inaczej, ale kierunki przyczynowości i siła sprawcza są nieco odmienne W obecnych czasach BC nie drukują pieniądza bezpośrednio i nie regulują podaży pieniądza stopą rezerw obowiązkowych, ale ustalają stopę procentową, czyli cenę, po jakiej BC i pośrednio pozostałe podmioty w gospodarce dokonują transakcji z BK Z kolei depozyty w większości przypadków nie pochodzą z oszczędności gospodarstw domowych, ale są tworzone kiedy bank udziela kredytu (udzielając komuś kredyt bank najczęściej przelewa środki na rachunek kredytobiorcy, tworząc wtedy nowy pieniądz) Choć to BK tworzą pieniądz poprzez udzielanie kredytów, to proces ten jest ograniczony: 1. zyskownością i konkurencją w systemie bankowym, 2. regulacjami nadzorczymi, 3. niszczeniem pieniądza działaniami ludzi, którzy mogą wykorzystać nowe pieniądze otrzymane (bezpośrednio lub pośrednio) poprzez nowe kredyty do spłaty wcześniejszych kredytów Polityka pieniężna działa raczej jak finalne ograniczenie dla kreacji pieniądza, a banki centralne patrzą na kreacje pieniądza pod kątem jej spójności z niską i stabilną inflacją. Ustalając stopy procentowa banki centralne wpływają na cenę kredytu, regulując jego ilość, a poprzez to ilość pieniądza W ostatnich czasach niektóre banki stosują lub stosowały politykę QE (Quantitative Easing, czasami nazywaną, nieco mylnie drukowaniem pieniądza ), skupując aktywa (głownie od niebankowej części systemu finansowego) w zamian za gotówkę i bezpośrednio wpływając na podaż pieniądza jest to uzupełnienie standardowej polityki pieniężnej, o której później Dla zainteresowanych tematem, ciekawe opracowanie Bank of England na ten temat

10 Relacja między nominalną a realną stopą procentową Przejdziemy teraz do opisania popytu na pieniądz, ale najpierw Dygresja: Jaka jest relacja pomiędzy nominalną i realną stopą procentową? Rozważmy stopę zwrotu (nominalną) z zainwestowania 1 [PLN] w przedsięwzięcie dające realną stopę zwrotu r t. Ile [PLN] da nam taka inwestycja pod koniec okresu inwestowania (ile wynosi nominalna stopa procentowa)? r P t EP t+1 = 1 + r t E P t P t + ΔP t+1 = (1 + r t )(1 + E ΔP t+1 t P t = (1 + r t )(1 + Eπ t+1 ) Zasada Fishera (i t - stopa nominalna, r t - stopa realna): 1 + i t = 1 + r t 1 + Eπ t+1 Lub w przybliżeniu (dla niskich wartości r oraz π): i t r t + Eπ t+1 Jeśli przyjmiemy dla uproszczenia oczekiwania adaptacyjne: Eπ t+1 = π t, to: i t r t + π t

11 Popyt na pieniądz Dwa główne czynniki determinujące popyt na pieniądz: 1. Ilość transakcji (element transakcyjny popytu), którą można aproksymować wartością PKB: PY (zakładamy tutaj jednostkową elastyczność popytu, zgodnie z wynikami empirycznymi) 2. Koszt alternatywny trzymania pieniądza, mierzony nominalną stopą procentową i t Dlaczego?: mamy 2 aktywa: 1) pieniądz jako płynne aktywo umożliwiające wymianę, oferujący nominalną stopę zwrotu 0, co oznacza realnie π, 2) inne aktywo (np. obligacje), mniej płynne i nie umożliwiające bezpośrednio wymiany, ale oprocentowane stopą nominalną i oraz realnie i π Różnica miedzy stopa zwrotu z obu aktywów (zawsze jest to i, niezależnie czy liczone realnie, czy nominalnie) wyznacza koszt alternatywny utrzymywania nieoprocentowanego pieniądza Im wyższe i tym koszt alternatywny pieniądza rośnie, zatem popyt na niego spada Zatem: M d = f i PY, lub: M d P = f i Y, gdzie f < 0

12 Równowaga na rynku pieniężnym i polityka pieniężna Podaż pieniądza: BK zaspokajają popyt na pieniądz udzielając kredytów, ale aby to uczynić muszą one zdobyć odpowiednią ilość rezerw tworząc popyt pochodny na M0 i C Ustalanie stopy procentowej Ostatecznie BC ma kontrolę nad podażą pieniądza w gospodarce Po wzroście popytu na pieniądz BC może wpływać na sytuację na rynku pieniężnym albo bezpośrednio poprzez kontrolę podaży pieniądza (obecnie rzadziej stosowane) albo poprzez ustalanie nominalnych stóp procentowych (obecnie często stosowane), oba podejścia są w zasadzie ekwiwalentne: BC może dopasować stopę procentową do takiego poziomu, aby nie spowodowało to wzrostu podaży pieniądza (nie zmieniać podaży pieniądza i pozwolić na odpowiedni wzrost stopy procentowej), co odpowiada przesunięciu z punktu A do C BC może nie zmieniać stopy procentowej realizując wzrost popytu na pieniądz (zwiększyć podaż pieniądza, aby nie pozwolić na wzrost stopy procentowej), co odpowiada przesunięciu z punktu A do B BC może też wybrać dowolny inny punkt na krzywej M d Jak BC ustalający stopy procentowe wpływa na rynek miedzybankowy? Zaopatrując banki komercyjne w odpowiednią ilość rezerw (zgodnie ze zgłaszanym przez BK popytem pochodnym) przy pomocy operacji otwartego rynku (OMO Open Market Operations) i A M s C A B B M d M d M s Md nowy M P Kontrola podaży pieniądza Md nowy M P

13 Ramy polityki pieniężnej Ostateczny cel w większości banków centralnych: utrzymanie wartości pieniądza, czyli w zasadzie stabilność cen (w praktyce realizowana nie jako stabilność cen ale stabilność inflacji na niskim poziomie, co oznacza stabilny i niski wzrost poziomu cen) W Polsce reguluje to Konstytucja RP: Art Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza. A doprecyzowuje Ustawa o NBP: Art Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP. Bank centralne stosują różne podejścia (strategie) do zachowania stabilności cen (nie jest to wyczerpująca lista możliwości): Kontrolę podaży pieniądza (obecnie rzadko stosowane, z różnych względów, m.in. w wyniku zmian w popycie na pieniądz związanych z wprowadzaniem różnych innowacji finansowych) Kontrola kursu walutowego (albo ustalając określony poziom kursu walutowego względem np. euro, co w praktyce oznacza importowanie na grunt krajowy polityki pieniężnej prowadzonej na zewnątrz, np. w strefie euro; albo pozwalając na określone zmiany kursy walutowego exchange rate peg) Strategia bezpośredniego celu inflacyjnego (Direct Inflation Targeting, obecnie często stosowana w praktyce przez najważniejsze BC na świecie, również przez NBP) Istnieją też alternatywne, dyskutowane głownie przez teoretyków ramy polityki pieniężnej, takie jak: Price Level Targeting (PLT), czy stabilizowanie nominalnego PKB (nominal income (GDP) targeting), nieco więcej informacji można znaleźć np. w opracowaniu NBP Alternatywne strategie polityki pieniężnej

14 Różnice między Direct Inflation Targeting a Price Level Targeting Direct Inflation Targeting (DIT) polityka pieniężna dążąca do zapewnienia w gospodarce określonej, publicznie znanej stopy inflacji (celu inflacyjnego) w praktyce nie oznacza ona utrzymania stałej inflacji w każdym momencie, ale w średnim okresie innymi słowy, pozwala na krótkookresowe odchylenia od celu inflacyjnego Price Level Targeting (PLT) - polityka pieniężna ukierunkowana na zapewnienie stabilnego (stałego) poziomu cen (w praktyce: zapewnienie stałego wzrostu poziomu cen) Oba te rodzaje polityki są zobowiązaniem (mniej lub bardziej ścisłym) do zapewnienia stabilnej inflacji Pozwalają tym samym na kształtowanie przez bank centralny oczekiwaniami inflacyjnymi, czyli wyobrażeniami społeczeństwa o przyszłej inflacji Źródło: Econfix

15 Polityka bezpośredniego celu inflacyjnego (Direct Inflation Targeting) w praktyce BC ustala cel inflacyjny (w Polsce 2,5% +/- 1 pp., czyli inflacja w przedziale 1,5% - 3,5%) BC zmienia stopy procentowe na rynku międzybankowym poprzez operacje otwartego rynku Operacje otwartego rynku BK pożycza bazę monetarną od BC, który jest jej monopolistycznym dostawcą BC ustala cenę (stopę procentową) BC i BK spotykają się podczas aukcji (często tygodniowych) BC pożycza bazę monetarną krótkoterminowo (zwykle tygodniowo) Stopy procentowe na rynku pieniężnym wpływają na stopy oprocentowania na rynku międzybankowym oraz na oprocentowanie kredytów i depozytów oferowanych przez BK firmom i gospodarstwom domowym Źródło: Instrumenty polityki pieniężnej NBP

16 Transmisja stóp procentowych Źródło: NBP Źródło: NBP (2013), Mechanizm transmisji polityki pieniężnej w Polsce. Co wiemy w 2013 roku?, Materiały i Studia nr 306

17 Kanały oddziaływania polityki pieniężnej na gospodarkę Najważniejsze kanały oddziaływania polityki pieniężnej (tutaj rozpatrujemy wzrost nominalnych stóp procentowych, aby powstrzymać nadmierną inflację): Kanał stopy procentowej Wzrostowi nominalnej stopy procentowej nie towarzyszą w bardzo krótkim okresie większe zmiany inflacji (np. ze względu na sztywności w dostosowywaniu się cen, rozszerzymy to na kolejnych wykładach), zatem rośnie też realna stopa procentowa Wzrost realnej stopy procentowej wpływa negatywnie na inwestycje i konsumpcje Zmniejszony popyt (inwestycyjny i konsumpcyjny) wpływa negatywnie na produkcję, zatrudnienie i wynagrodzenia oraz w konsekwencji na proces ustalania cen przez przedsiębiorstwa, prowadząc do spadku cen, czyli wpływając negatywnie na inflację Kanał kursu walutowego Wzrost stopy procentowej powoduje napływ kapitału portfelowego z zagranicy, wzrost popytu na walutę i aprecjację kursu walutowego (przypomnijmy równaniu UIP). Spadek kosztów zakupów zagranicznych powoduje spadek cen dóbr importowanych i wpływa negatywnie na inflację Kanał kredytowy Stopy procentowe wpływają na bilanse banków i innych podmiotów gospodarczych. Restrykcyjna polityka pieniężna obniża rezerwy banków i spowoduje spadek cen aktywów (bo popyt na aktywa obniża się) co razem obniża kapitał banków i skłania je do udzielania mniejszego wolumenu kredytów. Spadek cen aktywów dotyka również podmioty gospodarcze, bo mają mniejszą wartość zabezpieczeń (collateral) niezbędnych do uzyskania kredytu. W dłuższym okresie następuje powrót realnej stopy procentowej do poziomu wyjściowego, ceny powoli rosną, produkcja i zatrudnienie wracają do poziomu wyjściowego i gospodarka stabilizuje się

18 Jakie jest znaczenie poszczególnych kanałów w kształtowaniu inflacji? co się dzieje z inflacją po wzroście stopy procentowej o 1pp Źródło: NBP (2013), Mechanizm transmisji polityki pieniężnej w Polsce. Co wiemy w 2013 roku?, Materiały i Studia nr 306

19 Jak wygląda reakcja gospodarki na wzrost stóp procentowych? (na podstawie modelu klasy DSGE Dynamic Stochastic General Equilibrium) Źródło: Frank Smets, Raf Wouters, (2003), "An Estimated Dynamic Stochastic General Equilibrium Model of the Euro Area" Journal of the European Economic Association, vol. 1(5),

20 Reguła Taylora stabilizująca rola polityki pieniężnej W reakcji na wzrost (spadek) inflacji bank centralny dbający o stabilność wartości pieniądza w czasie powinien podnieść (obniżyć) stopy procentowe. Powoduje to spadek inflacji oraz obniżenie się aktywności gospodarczej w kolejnych okresach Podsumowuje to uproszczona wersja reguły Taylora: i t = r + π + α π t π, gdzie π jest celem inflacyjnym Warunek stabilności: α > 1: α jest dodatnie wzrost inflacji powyżej celu wymaga podniesienia stóp procentowych w celu obniżenia jej w przyszłych okresach α jest większe od 1 aby polityka pieniężna skutecznie stabilizowała gospodarkę, wzrost nominalnej stopy procentowej musi być wyższy niż wzrost inflacji, aby spowodować wzrost realnej stopy procentowej i wpłynąć na realną gospodarkę W praktyce funkcja reakcji banku centralnego jest bardziej skomplikowana i uwzględnia możliwość stabilizowania realnej gospodarki przez BC: Podsumowuje to rozszerzona reguła Taylora i t = r + π + α π E t π t+1 π + α y y t y, gdzie znów α π > 1 oraz α y > 0 a y wyznacza tzw. poziom produktu potencjalnego, przy którym nie ma presji popytowej na zmiany cen w gospodarce Banki centralne uwzględniają fakt, że zmieniając stopy dziś wpływają na jutrzejsze zachowanie się gospodarki, zatem spoglądają w przód (są forward-looking) i często prognozują zachowanie się gospodarki w przyszłości, aby na tych prognozach oprzeć bieżące decyzje.

21 Problemy z praktycznym stosowaniem reguły Taylora BC nie znają dokładnej realnej stopy równowagi r i dysponują jedyne przybliżonym i obarczonym błędem pomiarem wielkości takich jak luka popytowa (y y ), oczekiwana inflacja, czy nawet samego PKB (rewizje danych) Istnieje wiele wariantów reguły Taylora Reguła Taylora uwzględnia jedynie niewielki aspekt rzeczywistości ekonomicznej i opiera się na stabilnych relacjach w gospodarce, co nie zawsze jest spełnione Choć w praktyce nie jest wykorzystywana przez BC, to jednak reguła Taylora może stanowić punkt odniesienia dla podejmowania decyzji przez banki centralne => szerszy problem dyskrecjonalna (uznaniowa) polityka pieniężna czy oparta na regułach? (rules versus discretion) wrócimy do tego później John B. Taylor Źródło: Lombardi, Zhu (2014), A shadow policy rate to calibrate US monetary policy at the zero lower bound, BIS Working Papers No 452

22 Prognozy inflacji Bank centralne prowadzące politykę DIT zazwyczaj publikują projekcję inflacji (oraz PKB), czyli prognozę warunkową kształtowania się tych zmiennych w przyszłości Dlaczego? Ponieważ podejmując decyzje o dzisiejszych stopach procentowych oddziałują na przyszłe warunki gospodarowania Jest to też poniekąd jeden z elementów instrumentarium zarządzania oczekiwaniami inflacyjnymi Projekcje często przedstawiane są w formie wykresów wachlarzowych, które uwzględniają (nie całą, ale spora jej część) niepewność związaną w zachowaniem się podstawowych kategorii ekonomicznych w przyszłości Projekcja inflacji [lewy panel] i PKB [prawy panel] (opublikowana w listopadzie 2017 r.) Źródło: NBP

Pieniądz. Polityka pieniężna

Pieniądz. Polityka pieniężna Pieniądz. Polityka pieniężna Dr Michał Gradzewicz Katedra Ekonomii I KAE Makroekonomia II Wykład 7 gru 96 sie 97 kwi 98 gru 98 sie 99 kwi 00 gru 00 sie 01 kwi 02 gru 02 sie 03 kwi 04 gru 04 sie 05 kwi

Bardziej szczegółowo

Pieniądz. Polityka pieniężna

Pieniądz. Polityka pieniężna Pieniądz. Polityka pieniężna Dr Michał Gradzewicz Katedra Ekonomii I KAE Makroekonomia II Wykład 7 Plan wykładu Co to jest pieniądz? Pieniądz w długim okresie zasada neutralności Kto wytwarza pieniądz?

Bardziej szczegółowo

Pieniądz i rynek pieniężny (część druga) dr Krzysztof Kołodziejczyk

Pieniądz i rynek pieniężny (część druga) dr Krzysztof Kołodziejczyk Pieniądz i rynek pieniężny (część druga) dr Krzysztof Kołodziejczyk Plan 1. Agregaty pieniężne 2. Kreacja i kontrola podaży pieniądza Pieniądz i rynek pieniężny pytania na dziś Ile jest pieniądza w gospodarce?

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenia 5, Makroekonomia II, Rozwiązania

Ćwiczenia 5, Makroekonomia II, Rozwiązania Ćwiczenia 5, Makroekonomia II, Rozwiązania Zadanie 1 Załóżmy, że w gospodarce ilość pieniądza rośnie w tempie 5% rocznie, a realne PKB powiększa się w tempie 2,5% rocznie. Ile wyniesie stopa inflacji w

Bardziej szczegółowo

Pieniądz. Polityka monetarna

Pieniądz. Polityka monetarna Pieniądz. Polityka monetarna Definicja Pieniądz można więc najogólniej zdefiniować jako powszechnie akceptowany w danym kraju środek płatniczy. Istota pieniądza przejawia się w jego funkcjach: środka wymiany

Bardziej szczegółowo

MAKROEKONOMIA II K A T A R Z Y N A Ś L E D Z I E W S K A

MAKROEKONOMIA II K A T A R Z Y N A Ś L E D Z I E W S K A MAKROEKONOMIA II KATARZYNA ŚLEDZIEWSKA WYKŁAD IV PIENIĄDZ Równowaga na rynku dóbr w gospodarce zamkniętej Pieniądz i polityka pieniężna WYKŁAD IV PIENIĄDZ Równowaga na rynku dóbr w gospodarce zamkniętej

Bardziej szczegółowo

MAKROEKONOMIA 2. Wykład 6. Polityka pieniężna. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak

MAKROEKONOMIA 2. Wykład 6. Polityka pieniężna. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak MAKROEKONOMIA 2 Wykład 6. Polityka pieniężna Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak 2 Plan wykładu 1. Pieniądz a inflacja przypomnienie. Skąd się bierze inflacja? 2. Koszty i korzyści inflacji Czy

Bardziej szczegółowo

MAKROEKONOMIA 2. Wykład 7. Polityka pieniężna. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak

MAKROEKONOMIA 2. Wykład 7. Polityka pieniężna. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak MAKROEKONOMIA 2 Wykład 7. Polityka pieniężna Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak 2 Plan wykładu 1. Pieniądz a inflacja przypomnienie. Skąd się bierze inflacja? 2. Koszty i korzyści inflacji Czy

Bardziej szczegółowo

Banki komercyjne utrzymują rezerwę obowiązkową na rachunkach bieżących w NBP albo na specjalnych rachunkach rezerwy obowiązkowej.

Banki komercyjne utrzymują rezerwę obowiązkową na rachunkach bieżących w NBP albo na specjalnych rachunkach rezerwy obowiązkowej. Rezerwa obowiązkowa Rezerwa obowiązkowa stanowi odsetek bilansowych zwrotnych zobowiązań (bieżących i terminowych) banków wobec sektora niefinansowego, która podlega odprowadzeniu i utrzymaniu w postaci

Bardziej szczegółowo

SYSTEM BANKOWY. Finanse 110630-1165

SYSTEM BANKOWY. Finanse 110630-1165 SYSTEM BANKOWY Finanse Plan wykładu Rodzaje i funkcje bankowości Bankowość centralna Banki komercyjne i inwestycyjne Finanse Funkcje banku centralnego(1) Bank dla państwa Bank dla banków Emisja pieniądza

Bardziej szczegółowo

Pieniądz; polityka pieniężna. Joanna Siwińska-Gorzelak

Pieniądz; polityka pieniężna. Joanna Siwińska-Gorzelak Pieniądz; polityka pieniężna Joanna Siwińska-Gorzelak Pieniądz Pieniądz jest zdefiniowany przez swoje funkcje. Jest: Środkiem wymiany powszechnie akceptowany w transakcjach Środkiem przechowywania wartości

Bardziej szczegółowo

Determinanty kursu walutowego w krótkim okresie

Determinanty kursu walutowego w krótkim okresie Determinanty kursu walutowego w krótkim okresie Wykład 9 z Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych, C UW Copyright 2006 Pearson Addison-Wesley & Gabriela Grotkowska 2 Wykład 9 Kurs walutowy w krótkim

Bardziej szczegółowo

Plan wykładu 8 Równowaga ogólna w małej gospodarce otwartej

Plan wykładu 8 Równowaga ogólna w małej gospodarce otwartej Plan wykładu 8 Równowaga ogólna w małej gospodarce otwartej 1. Model Mundella Fleminga 2. Dylemat polityki gospodarczej małej gospodarki otwartej 3. Skuteczność polityki monetarnej i fiskalnej w warunkach

Bardziej szczegółowo

Polityka monetarna państwa

Polityka monetarna państwa Polityka monetarna państwa Definicja pieniądza To miara wartości dóbr i usług To ustawowy środek zwalniania od zobowiązań Typy pieniądza Pieniądz materialny: monety, banknoty, czeki, weksle, akcje, obligacje

Bardziej szczegółowo

WIBOR Stawka referencyjna Polonia Stopa referencyjna Stopa depozytowa Stopa lombardowa

WIBOR Stawka referencyjna Polonia Stopa referencyjna Stopa depozytowa Stopa lombardowa WIBOR (ang. Warsaw Interbank Offered Rate) - referencyjna wysokość oprocentowania kredytów na polskim rynku międzybankowym. Wyznaczana jest jako średnia arytmetyczna wielkości oprocentowania podawanych

Bardziej szczegółowo

Spis treêci. www.wsip.com.pl

Spis treêci. www.wsip.com.pl Spis treêci Jak by tu zacząć, czyli: dlaczego ekonomia?........................ 9 1. Podstawowe pojęcia ekonomiczne.............................. 10 1.1. To warto wiedzieć już na początku.............................

Bardziej szczegółowo

MAKROEKONOMIA 2. Wykład 7. Polityka pieniężna. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak

MAKROEKONOMIA 2. Wykład 7. Polityka pieniężna. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak MAKROEKONOMIA 2 Wykład 7. Polityka pieniężna Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak 2 Plan wykładu 1. Pieniądz a inflacja przypomnienie. Skąd się bierze inflacja? 2. Koszty i korzyści inflacji Czy

Bardziej szczegółowo

Korekta nierównowagi zewnętrznej

Korekta nierównowagi zewnętrznej Wykład 4 Korekta nierównowagi zewnętrznej Plan wykładu 1. System kursu walutowego 2. Korekta przy sztywnym kursie 1. System kursu walutowego W systemie płynnych kursów walutowych cena waluty jest wyznaczona

Bardziej szczegółowo

Pieniądz. M1 = gotówka w obiegu + depozyty na żądanie M2, M3 zawierają M1 i mniej płynne rodzaje środków np.. obligacje

Pieniądz. M1 = gotówka w obiegu + depozyty na żądanie M2, M3 zawierają M1 i mniej płynne rodzaje środków np.. obligacje Pieniądz Główne pytania Dlaczego ludzie potrzebują pieniędzy? Dlaczego państwo chce wpływać na podaż pieniądza? Jak rynki finansowe są powiązane z realną gospodarką? Jaka jest zależność między pieniądzem

Bardziej szczegółowo

Pieniądz i system bankowy

Pieniądz i system bankowy Pieniądz i system bankowy Pieniądz pewien powszechnie akceptowany towar, który w zależności od sytuacji pełni funkcję: środka wymiany jednostki rozrachunkowej (umożliwia wyrażanie cen i prowadzenie rozliczeń)

Bardziej szczegółowo

MAKROEKONOMIA 2. Wykład 2. Dynamiczny model DAD/DAS. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak

MAKROEKONOMIA 2. Wykład 2. Dynamiczny model DAD/DAS. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak MAKROEKONOMIA 2 Wykład 2. Dynamiczny model DAD/DAS Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak Plan wykładu Uwzględnienie dynamiki w modelu AD/AS. Modelowanie wpływu zakłóceń lub zmian polityki gospodarczej

Bardziej szczegółowo

MAKROEKONOMIA 2. Wykład 2. Dynamiczny model DAD/DAS. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak

MAKROEKONOMIA 2. Wykład 2. Dynamiczny model DAD/DAS. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak MAKROEKONOMIA 2 Wykład 2. Dynamiczny model DAD/DAS Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak Plan wykładu Uwzględnienie dynamiki w modelu AD/AS. Modelowanie wpływu zakłóceń lub zmian polityki gospodarczej

Bardziej szczegółowo

MAKROEKONOMICZNE PODSTAWY GOSPODAROWANIA

MAKROEKONOMICZNE PODSTAWY GOSPODAROWANIA Wykład: MAKROEKONOMICZNE PODSTAWY GOSPODAROWANIA Aktorzy gry rynkowej RZĄD FIRMY GOSPODARSTWA DOMOWE SEKTOR FINANSOWY Rynki makroekonomiczne Zasoby i strumienie STRUMIENIE ZASOBY Strumienie: dochody liczba

Bardziej szczegółowo

MAKROEKONOMIA Blok IV. Pieniądz i polityka monetarna

MAKROEKONOMIA Blok IV. Pieniądz i polityka monetarna MAKROEKONOMIA Blok IV Pieniądz i polityka monetarna Krótka historia pieniądza 1. Ekwiwalent towary powszechnie uważane przez daną społeczność za najbardziej przydatne (pecunia pecus). 2. Płacidła z reguły

Bardziej szczegółowo

MAKROEKONOMIA 2. Wykład 4-5. Dynamiczny model DAD/DAS, część 3. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak

MAKROEKONOMIA 2. Wykład 4-5. Dynamiczny model DAD/DAS, część 3. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak MAKROEKONOMIA 2 Wykład 4-5. Dynamiczny model DAD/DAS, część 3 Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak 2 Plan wykładu Zakłócenia w modelu DAD/DAS: Wzrost produkcji potencjalnej; Zakłócenie podażowe

Bardziej szczegółowo

MAKROEKONOMIA 2. Wykład 4-5. Dynamiczny model DAD/DAS, część 3. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak

MAKROEKONOMIA 2. Wykład 4-5. Dynamiczny model DAD/DAS, część 3. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak MAKROEKONOMIA 2 Wykład 4-5. Dynamiczny model DAD/DAS, część 3 Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak 2 Plan wykładu Zakłócenia w modelu DAD/DAS: Wzrost produkcji potencjalnej; Zakłócenie podażowe

Bardziej szczegółowo

Banki. Joanna Macanko, Klaudia Manikowska, Karolina Lasota, Paulina Machalska

Banki. Joanna Macanko, Klaudia Manikowska, Karolina Lasota, Paulina Machalska Banki Joanna Macanko, Klaudia Manikowska, Karolina Lasota, Paulina Machalska Plan prezentacji 1. Co to jest bank Definicja, funkcje i rodzaje banków 2. System bankowy Definicja, model 3. Kreacja pieniądza

Bardziej szczegółowo

Kreacja pieniądza. Plan

Kreacja pieniądza. Plan Kreacja pieniądza Prof. dr hab. Zbigniew Polański Katedra Polityki Pieniężnej, SGH Plan Uwagi wprowadzające Kreacja pieniądza bezgotówkowego przez banki komercyjne Mnożnikowe ujęcie kreacji pieniądza Kreacja

Bardziej szczegółowo

System finansowy gospodarki. Zajęcia nr 2 Pieniądz, Kreacja pieniądza

System finansowy gospodarki. Zajęcia nr 2 Pieniądz, Kreacja pieniądza System finansowy gospodarki Zajęcia nr 2 Pieniądz, Kreacja pieniądza Funkcje pieniądza Pośrednik wymiany (funkcja cyrkulacyjna) Środek płatniczy (funkcja transakcyjna); def. absolutna płynność pieniądza

Bardziej szczegółowo

MODEL AS-AD. Dotąd zakładaliśmy (w modelu IS-LM oraz w krzyżu keynesowskim), że ceny w gospodarce są stałe. Model AS-AD uchyla to założenie.

MODEL AS-AD. Dotąd zakładaliśmy (w modelu IS-LM oraz w krzyżu keynesowskim), że ceny w gospodarce są stałe. Model AS-AD uchyla to założenie. MODEL AS-AD Dotąd zakładaliśmy (w modelu IS-LM oraz w krzyżu keynesowskim), że ceny w gospodarce są stałe. Model AS-AD uchyla to założenie. KRZYWA AD Krzywą AD wyprowadza się z modelu IS-LM Każdy punkt

Bardziej szczegółowo

MAKROEKONOMIA 2. Wykład 1. Model AD/AS - powtórzenie. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak

MAKROEKONOMIA 2. Wykład 1. Model AD/AS - powtórzenie. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak MAKROEKONOMIA 2 Wykład 1. Model AD/AS - powtórzenie Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak Plan wykładu 1. Krótkookresowe wahania koniunktury Dynamiczny model zagregowanego popytu i podaży: skutki

Bardziej szczegółowo

Bankowość Zajęcia nr 1

Bankowość Zajęcia nr 1 Motto zajęć: "za złoty dukat co w słońcu błyszczy" Bankowość Zajęcia nr 1 Bankowość centralna, przemiany w pośrednictwie finansowym System bankowy Dwuszczeblowość: bank centralny + banki komercyjne (handlowe);

Bardziej szczegółowo

Pieniądz i system bankowy

Pieniądz i system bankowy Pieniądz i system bankowy 0 Pieniądz 0 pewien powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra i usługi lub wywiązujemy się ze zobowiązań (np. spłata długu) 0

Bardziej szczegółowo

T. Łuczka Kapitał obcy w małym i średnim przedsiębiorstwie. Wybrane aspekty mikro i makroekonomii

T. Łuczka Kapitał obcy w małym i średnim przedsiębiorstwie. Wybrane aspekty mikro i makroekonomii Teresa Łuczka Godziny konsultacji: 12 13.30 poniedziałek 15 16 wtorek p. 306 Strzelecka T. Łuczka Kapitał obcy w małym i średnim przedsiębiorstwie. Wybrane aspekty mikro i makroekonomii WYKŁAD 1 (26.02)

Bardziej szczegółowo

STOPA ZWROTU NIEUBEZPIECZONY PARYTET STÓP PROCENTOWYCH

STOPA ZWROTU NIEUBEZPIECZONY PARYTET STÓP PROCENTOWYCH STOPA ZWROTU 1 Stopy zwrotu z aktywów denominowanych w złotówkach i walucie zagranicznej mówią nam jak ich wartości zmieniają się w ciągu pewnego okresu czasu. Inną informacją, której potrzebujemy by móc

Bardziej szczegółowo

pieniężnej. Jak wpłynie to na: krzywą LM... krajową stopę procentową... kurs walutowy... realny kurs walutowy ( przyjmij e ) ... K eksport netto...

pieniężnej. Jak wpłynie to na: krzywą LM... krajową stopę procentową... kurs walutowy... realny kurs walutowy ( przyjmij e ) ... K eksport netto... ZADANIA, TY I 1. Rozważmy model gospodarki otwartej (IS-LM i B), z płynnym kursem walutowym, gdy (nachylenie LM > nachylenie B). aństwo decyduje się na prowadzenie ekspansywnej polityki krzywą LM krajową

Bardziej szczegółowo

Sveriges Riksbank

Sveriges Riksbank BANKOWOŚĆ CENTRALNA 1668 - Sveriges Riksbank W 1694 r. powstaje Bank of England, prawie wiek później Banco de Espana (1782), Bank of the United States (1791) czy Banque de France (1800). W XIX wieku powstały

Bardziej szczegółowo

Katedra Prawa Finansowego Wydział Prawa i Administracji UMCS USTALANIE WYSOKOŚCI STÓP PROCENTOWYCH PRZEZ NARODOOWY BANK POLSKI

Katedra Prawa Finansowego Wydział Prawa i Administracji UMCS USTALANIE WYSOKOŚCI STÓP PROCENTOWYCH PRZEZ NARODOOWY BANK POLSKI Katedra Prawa Finansowego Wydział Prawa i Administracji UMCS USTALANIE WYSOKOŚCI STÓP PROCENTOWYCH PRZEZ NARODOOWY BANK POLSKI Art. 227 ust. 1 Konstytucji Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank

Bardziej szczegółowo

Makroekonomia Gospodarki Otwartej Wykład 11 Równowaga zewnętrzna i wewnętrzna w gospodarce otwartej Diagram Swana

Makroekonomia Gospodarki Otwartej Wykład 11 Równowaga zewnętrzna i wewnętrzna w gospodarce otwartej Diagram Swana Makroekonomia Gospodarki Otwartej Wykład 11 Równowaga zewnętrzna i wewnętrzna w gospodarce otwartej Diagram Swana Leszek Wincenciak Wydział Nauk Ekonomicznych UW 2/26 Plan wykładu: Prosty model keynesowski

Bardziej szczegółowo

MODEL IS LM POPYT GLOBALNY A STOPA PROCENTOWA. Wzrost stopy procentowej zmniejsza popyt globalny. Spadek stopy procentowej zwiększa popyt globalny.

MODEL IS LM POPYT GLOBALNY A STOPA PROCENTOWA. Wzrost stopy procentowej zmniejsza popyt globalny. Spadek stopy procentowej zwiększa popyt globalny. MODEL IS LM POPYT GLOBALNY A STOPA PROCENTOWA Wzrost stopy procentowej zmniejsza popyt globalny. Spadek stopy procentowej zwiększa popyt globalny. Uzasadnienie: wysoka stopa procentowa zmniejsza popyt

Bardziej szczegółowo

Makroekonomia II Polityka fiskalna

Makroekonomia II Polityka fiskalna Makroekonomia II Polityka fiskalna D R A D A M C Z E R N I A K S Z K O Ł A G Ł Ó W N A H A N D L O W A W W A R S Z A W I E K A T E D R A E K O N O M I I I I 2 MIERNIKI RÓWNOWAGI FISKALNEJ wykład I Co składa

Bardziej szczegółowo

MAKROEKONOMIA 2. Wykład 14. Podsumowanie. dr Dagmara Mycielska dr hab. Joanna Siwińska - Gorzelak

MAKROEKONOMIA 2. Wykład 14. Podsumowanie. dr Dagmara Mycielska dr hab. Joanna Siwińska - Gorzelak MAKROEKONOMIA 2 Wykład 14. Podsumowanie dr Dagmara Mycielska dr hab. Joanna Siwińska - Gorzelak Plan wykładu 1. Egzamin i warunki zaliczenia przypomnienie. 2. Czego się nauczyliśmy? Powtórka z wykładu

Bardziej szczegółowo

Bank centralny. Polityka pieniężna

Bank centralny. Polityka pieniężna Bank centralny. Polityka pieniężna Dr Gabriela Przesławska Uniwersytet Wrocławski Instytut Nauk Ekonomicznych Zakład Polityki Gospodarczej Bank centralny. Polityka pieniężna Bank centralny pełni trzy funkcje:

Bardziej szczegółowo

Makroekonomia 1 Wykład 5: Model klasyczny gospodarki (dla przypadku gospodarki zamkniętej)

Makroekonomia 1 Wykład 5: Model klasyczny gospodarki (dla przypadku gospodarki zamkniętej) Makroekonomia 1 Wykład 5: Model klasyczny gospodarki (dla przypadku gospodarki zamkniętej) Gabriela Grotkowska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego PKB jako miara dobrobytu Produkcja w gospodarce

Bardziej szczegółowo

dr Bartłomiej Rokicki Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW

dr Bartłomiej Rokicki Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW Model klasyczny podstawowe założenia Podstawowe założenia modelu są dokładnie takie same jak w modelu klasycznym gospodarki

Bardziej szczegółowo

Międzynarodowe stosunki gospodarcze Wykład XII. Bilans płatniczy

Międzynarodowe stosunki gospodarcze Wykład XII. Bilans płatniczy Międzynarodowe stosunki gospodarcze Wykład XII Bilans płatniczy Tomasz Białowąs bialowas@hektor.umcs.lublin.pl Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej http://msg.umcs.lublin.pl/ Pojęcie

Bardziej szczegółowo

Wykład 9. Model ISLM

Wykład 9. Model ISLM Makroekonomia 1 Wykład 9 Model ISLM Gabriela Grotkowska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Nasza mapa drogowa Krzyż keynesowski Teoria preferencji płynności Krzywa IS Krzywa LM Model ISLM

Bardziej szczegółowo

Makroekonomia 1 Wykład 5: Model klasyczny gospodarki (zamkniętej)

Makroekonomia 1 Wykład 5: Model klasyczny gospodarki (zamkniętej) Makroekonomia 1 Wykład 5: Model klasyczny gospodarki (zamkniętej) Gabriela Grotkowska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Produkcja w gospodarce Mierzyć już umiemy, teraz: wyjaśniamy!!

Bardziej szczegółowo

Powstanie i funkcje banków Kreacja pieniądza Bank centralny Czynniki determinujące podaż pieniądza Równowaga na rynku pieniężnym

Powstanie i funkcje banków Kreacja pieniądza Bank centralny Czynniki determinujące podaż pieniądza Równowaga na rynku pieniężnym email: anna.kowalska@pwr.wroc.pl Powstanie i funkcje banków Kreacja pieniądza Bank centralny Czynniki determinujące podaż pieniądza Równowaga na rynku pieniężnym dr inż. Anna Kowalska-Pyzalska Lichwa

Bardziej szczegółowo

Pieniądz, inflacja. Dr Michał Gradzewicz Katedra Ekonomii I KAE. Makroekonomia I Wykład 6

Pieniądz, inflacja. Dr Michał Gradzewicz Katedra Ekonomii I KAE. Makroekonomia I Wykład 6 Pieniądz, inflacja Dr Michał Gradzewicz Katedra Ekonomii I KAE Makroekonomia I Wykład 6 Plan wykładu Co to jest pieniądz? Płynność i agregaty pieniężne. Podaż pieniądza bank centralny banki komercyjne,

Bardziej szczegółowo

ZADANIA Z MAKROEKONOMII ZRÓB TO SAM

ZADANIA Z MAKROEKONOMII ZRÓB TO SAM ZADANIA Z MAKROEKONOMII ZRÓB TO SAM ZADANIE 1 1. W tabeli poniżej przedstawiono składniki PKB pewnej gospodarki w danym roku, wyrażone w cenach bieżących: Składniki PKB Wartość [mln.jednostek pieniężnych]

Bardziej szczegółowo

Makroekonomia 1 - ćwiczenia

Makroekonomia 1 - ćwiczenia Makroekonomia 1 - ćwiczenia mgr Małgorzata Kłobuszewska Zajęcia 6 Model klasyczny Plan Założenia modelu: Produkcja skąd się bierze? Gospodarka zamknięta Gospodarka otwarta Stopa procentowa w gospodarce

Bardziej szczegółowo

Technikum Nr 2 im. gen. Mieczysława Smorawińskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Kaliszu

Technikum Nr 2 im. gen. Mieczysława Smorawińskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Kaliszu Technikum Nr 2 im. gen. Mieczysława Smorawińskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Kaliszu Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych

Bardziej szczegółowo

Wykład 18: Efekt przestrzelenia. Efekt Balassy-Samuelsona. Gabriela Grotkowska

Wykład 18: Efekt przestrzelenia. Efekt Balassy-Samuelsona. Gabriela Grotkowska Międzynarodowe Stosunki Ekonomiczne Makroekonomia gospodarki otwartej i finanse międzynarodowe Wykład 18: Efekt przestrzelenia. Efekt Balassy-Samuelsona Gabriela Grotkowska Plan wykładu Kurs walutowy miedzy

Bardziej szczegółowo

Polityka makrostabilnościowa jako konieczny element polityki stabilizowania koniunktury. Prof. dr hab. Marek Belka Prezes Narodowego Banku Polskiego

Polityka makrostabilnościowa jako konieczny element polityki stabilizowania koniunktury. Prof. dr hab. Marek Belka Prezes Narodowego Banku Polskiego Polityka makrostabilnościowa jako konieczny element polityki stabilizowania koniunktury Prof. dr hab. Marek Belka Prezes Narodowego Banku Polskiego Polityka makrostabilnościowa w perspektywie Seria kryzysów

Bardziej szczegółowo

System finansowy gospodarki

System finansowy gospodarki System finansowy gospodarki Zajęcia nr 2 Pieniądz, Kreacja pieniądza Funkcje pieniądza Środek płatniczy (funkcja transakcyjna); Pośrednik wymiany (funkcja cyrkulacyjna); Środek przechowywania majątku (funkcja

Bardziej szczegółowo

Gospodarka otwarta i bilans płatniczy

Gospodarka otwarta i bilans płatniczy Gospodarka otwarta i bilans płatniczy Zagregowane wydatki w gospodarce otwartej Jeżeli przyjmiemy, że wydatki krajowe na dobra wytworzone w kraju zależą od poziomu dochodu Y oraz realnej stopy procentowej

Bardziej szczegółowo

Wykład 5 Kurs walutowy parytet stóp procentowych

Wykład 5 Kurs walutowy parytet stóp procentowych Wykład 5 Kurs walutowy parytet stóp procentowych dr Leszek Wincenciak WNUW 2/30 Plan wykładu: Kurs walutowy i stopy procentowe Kursy walutowe i dochody z aktywów Rynek pieniężny i rynek walutowy fektywność

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Przedmowa do wydania polskiego Przedmowa WPROWADZENIE

Spis treści. Przedmowa do wydania polskiego Przedmowa WPROWADZENIE Spis treści Przedmowa do wydania polskiego Przedmowa xiii xv WPROWADZENIE l Rozdział l. Ekonomiczne opisanie świata 3 1.1. Stany Zjednoczone 4 1.2. Unia Europejska 10 1.3. Chiny 15 1.4. Spojrzenie na inne

Bardziej szczegółowo

Makroekonomia 1 Wykład 12: Naturalna stopa bezrobocia i krzywa AS

Makroekonomia 1 Wykład 12: Naturalna stopa bezrobocia i krzywa AS Makroekonomia 1 Wykład 12: Naturalna stopa bezrobocia i krzywa AS Gabriela Grotkowska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego NATURALNA STOPA BEZROBOCIA Naturalna stopa bezrobocia Ponieważ

Bardziej szczegółowo

Wykład 19: Model Mundella-Fleminga, część I (płynne kursy walutowe) Gabriela Grotkowska

Wykład 19: Model Mundella-Fleminga, część I (płynne kursy walutowe) Gabriela Grotkowska Międzynarodowe Stosunki Ekonomiczne Makroekonomia gospodarki otwartej i finanse międzynarodowe Wykład 19: Model Mundella-Fleminga, część I (płynne kursy walutowe) Gabriela Grotkowska Plan wykładu Model

Bardziej szczegółowo

Makroekonomia I. Jan Baran

Makroekonomia I. Jan Baran Makroekonomia I Jan Baran Model ISLM Rozwinięcie podejścia Keynesowskiego zaproponowane przez Hicksa w 1937 roku W modelu ISLM wprowadzamy do modelu stopę procentową, którą jest teraz zmienną endogeniczną

Bardziej szczegółowo

Makroekonomia 1 Wykład 5: Klasyczny model gospodarki zamkniętej

Makroekonomia 1 Wykład 5: Klasyczny model gospodarki zamkniętej Makroekonomia 1 Wykład 5: Klasyczny model gospodarki zamkniętej Gabriela Grotkowska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego PKB jako miara dobrobytu Produkcja w gospodarce Mierzyć już umiemy,

Bardziej szczegółowo

Budowa i odbudowa zaufania na rynku finansowym. Piotr Szpunar Departament Systemu Finansowego Narodowy Bank Polski

Budowa i odbudowa zaufania na rynku finansowym. Piotr Szpunar Departament Systemu Finansowego Narodowy Bank Polski Budowa i odbudowa zaufania na rynku finansowym Piotr Szpunar Departament Systemu Finansowego Narodowy Bank Polski Aktywa instytucji finansowych w Polsce w latach 2000-2008 (w mld zł) 2000 2001 2002 2003

Bardziej szczegółowo

Makroekonomia 1. Modele graficzne

Makroekonomia 1. Modele graficzne Makroekonomia 1 Modele graficzne Obieg okrężny $ Gospodarstwa domowe $ $ $ $ $ Rynek zasobów $ Rynek finansowy $ $ Rząd $ $ $ $ $ $ $ Rynek dóbr i usług $ Firmy $ Model AD - AS Popyt zagregowany (AD) Popyt

Bardziej szczegółowo

Polityka monetarna. Wykład 11 WNE UW Jerzy Wilkin. J. Wilkin - Ekonomia

Polityka monetarna. Wykład 11 WNE UW Jerzy Wilkin. J. Wilkin - Ekonomia Polityka monetarna Wykład 11 WNE UW Jerzy Wilkin Pieniądz i jego funkcje Pieniądz powszechny ekwiwalent towarów i usług. Kategoria ekonomiczna, w której możemy wyrazić wartość wszelkich towarów i usług.

Bardziej szczegółowo

Wykład: PIENIĄDZ I SYSTEM BANKOWY

Wykład: PIENIĄDZ I SYSTEM BANKOWY Wykład: PIENIĄDZ I SYSTEM BANKOWY Pieniądz i jego funkcje Pieniądz jest to powszechnie akceptowany środek wymiany. Funkcje pieniądza: 1. Miernik wartości (w pieniądzu wyrażone są ceny towarów) 2. Środek

Bardziej szczegółowo

Wykład 16: Determinanty kursu walutowego w krótkim i długim okresie. Gabriela Grotkowska

Wykład 16: Determinanty kursu walutowego w krótkim i długim okresie. Gabriela Grotkowska Międzynarodowe Stosunki konomiczne Makroekonomia gospodarki otwartej i finanse miedzynarodowe Wykład 16: Determinanty kursu walutowego w krótkim i długim okresie Gabriela Grotkowska Plan wykładu 16 Kurs

Bardziej szczegółowo

POLITYKA FISKALNA PAŃSTWA - pojęcia podstawowe:

POLITYKA FISKALNA PAŃSTWA - pojęcia podstawowe: POLITYKA FISKALNA PAŃSTWA - pojęcia podstawowe: Budżet państwa plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa zatwierdzany na okres 1 roku przez władze ustawodawcze. Polityka fiskalna (budżetowa)

Bardziej szczegółowo

INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘŻNEJ NBP W KONTEKŚCIE DOSTOSOWAŃ DO WYMOGÓW ESBC

INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘŻNEJ NBP W KONTEKŚCIE DOSTOSOWAŃ DO WYMOGÓW ESBC Wiesława Bogusławska Katedra Makroekonomii Uniwersytet Szczeciński INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘŻNEJ NBP W KONTEKŚCIE DOSTOSOWAŃ DO WYMOGÓW ESBC 1. Wprowadzenie Podpisanie w grudniu 1991 roku Układu Europejskiego,

Bardziej szczegółowo

Finansowanie działalności przedsiebiorstwa. Finanse 110630-1165

Finansowanie działalności przedsiebiorstwa. Finanse 110630-1165 Finansowanie działalności przedsiebiorstwa przedsiębiorstw-definicja Przepływy pieniężne w przedsiębiorstwach Decyzje finansowe przedsiębiorstw Analiza finansowa Decyzje finansowe Krótkoterminowe np. utrzymanie

Bardziej szczegółowo

dr Bartłomiej Rokicki Chair of Macroeconomics and International Trade Theory Faculty of Economic Sciences, University of Warsaw

dr Bartłomiej Rokicki Chair of Macroeconomics and International Trade Theory Faculty of Economic Sciences, University of Warsaw Chair of Macroeconomics and International Trade Theory Faculty of Economic Sciences, University of Warsaw Kryzysy walutowe Modele pierwszej generacji teorii kryzysów walutowych Model Krugmana wersja analityczna

Bardziej szczegółowo

Makroekonomia I. Jan Baran

Makroekonomia I. Jan Baran Makroekonomia I Jan Baran Model klasyczny a keynesowski W prostym modelu klasycznym zakładamy, że produkt zależy jedynie od nakładów czynników produkcji i funkcji produkcji. Nie wpływają na niego wprowadzone

Bardziej szczegółowo

Krzywa IS Popyt inwestycyjny zależy ujemnie od wysokości stóp procentowych.

Krzywa IS Popyt inwestycyjny zależy ujemnie od wysokości stóp procentowych. Notatka model ISLM Model IS-LM ilustruje równowagę w gospodarce będącą efektem jednoczesnej równowagi na rynku dóbr i usług, a także rynku pieniądza. Jest to matematyczna interpretacja teorii Keynesa.

Bardziej szczegółowo

dr Bartłomiej Rokicki Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW

dr Bartłomiej Rokicki Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW Model klasyczny podstawowe założenia Podstawowe założenia modelu są dokładnie takie same jak w modelu klasycznym gospodarki

Bardziej szczegółowo

T7. Szoki makroekonomiczne. Polityka wobec szoków

T7. Szoki makroekonomiczne. Polityka wobec szoków T7. Szoki makroekonomiczne. Polityka wobec szoków Szoki makroekonomiczne. to nieoczekiwane zdarzenia zakłócające przewidywalny przebieg zmian produktu, bezrobocia i stopy procentowej Szoki popytowe (oddziałujące

Bardziej szczegółowo

POLITYKA MONETARNA BANKU CENTRALNEGO

POLITYKA MONETARNA BANKU CENTRALNEGO POLITYKA MONETARNA BANKU CENTRALNEGO PRZEWODNIK METODYCZNY OPRACOWAŁA dr hab. Mirosława CAPIGA 1 Ogólne informacje o przedmiocie: Cel przedmiotu: 1. Zapoznanie studenta z podstawowymi pojęciami z zakresu

Bardziej szczegółowo

Kreacja pieniądza: mity i rzeczywistość Czy banki centralne kreują pieniądze? Czy QE to masowe drukowanie pieniędzy?

Kreacja pieniądza: mity i rzeczywistość Czy banki centralne kreują pieniądze? Czy QE to masowe drukowanie pieniędzy? Andrzej Sławiński Kreacja pieniądza: mity i rzeczywistość Czy banki centralne kreują pieniądze? Czy QE to masowe drukowanie pieniędzy? 1. Czy banki centralne emitują pieniądze? Warszawa.gazeta.pl Bilans

Bardziej szczegółowo

Wykład: PIENIĄDZ I SYSTEM BANKOWY

Wykład: PIENIĄDZ I SYSTEM BANKOWY Wykład: PIENIĄDZ I SYSTEM BANKOWY Pieniądz i jego funkcje Pieniądz jest to powszechnie akceptowany środek wymiany. Funkcje pieniądza: 1. Miernik wartości (w pieniądzu wyrażone są ceny towarów) 2. Środek

Bardziej szczegółowo

Determinanty kursu walutowego w ujęciu modelowym

Determinanty kursu walutowego w ujęciu modelowym Determinanty kursu walutowego w ujęciu modelowym Model Dornbuscha dr Dagmara Mycielska c by Dagmara Mycielska Względna sztywność cen i model Dornbuscha. [C] roz. 7 Spadek podaży pieniądza w modelu Dornbuscha

Bardziej szczegółowo

Rozdział 15. podręcznika Wolna przedsiębiorczość - bank centralny

Rozdział 15. podręcznika Wolna przedsiębiorczość - bank centralny Rozdział 15. podręcznika Wolna przedsiębiorczość - bank centralny Autor: Mateusz Machaj #bank centralny #inflacja #polityka pieniężna #stopy procentowe W tym rozdziale dowiesz się: Czym są banki centralne

Bardziej szczegółowo

Narodowy Bank Polski. Wykład nr 5

Narodowy Bank Polski. Wykład nr 5 Narodowy Bank Polski Wykład nr 5 NBP podstawy prawne NBP reguluje ustawa z dn.29.08.1997 roku o Narodowym Banku Polskim (Dz.U nr 140 z późn.zm). Cel działalności NBP Podstawowym celem działalności NBP

Bardziej szczegółowo

System bankowy i tworzenie wkładów

System bankowy i tworzenie wkładów System bankowy i tworzenie wkładów Wykład nr 4 Wyższa Szkoła Technik Komputerowych i Telekomunikacji w Kielcach 2011-03-29 mgr Wojciech Bugajski 1 Prawo bankowe z dn.27.08.1997 Definicja banku osoba prawna

Bardziej szczegółowo

BILANS PŁATNICZY. Aktywa (Kredyt +) Pasywa (Debet -) 1. Eksport towarów i usług. 1. Import towarów i usług. 2. Dary i przekazy jednostronne

BILANS PŁATNICZY. Aktywa (Kredyt +) Pasywa (Debet -) 1. Eksport towarów i usług. 1. Import towarów i usług. 2. Dary i przekazy jednostronne BILANS PŁATNICZY Aktywa (Kredyt +) Pasywa (Debet -) 1. Eksport towarów i usług. 1. Import towarów i usług. 2. Dary i przekazy jednostronne 2. Dary i przekazy jednostronne dla otrzymane z zagranicy. zagranicy.

Bardziej szczegółowo

Ryzyko walutowe i zarządzanie nim. dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu

Ryzyko walutowe i zarządzanie nim. dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu 1 Ryzyko walutowe i zarządzanie nim 2 Istota ryzyka walutowego Istota ryzyka walutowego sprowadza się do konieczności przewalutowania należności i zobowiązań (pozycji bilansu banku) wyrażonych w walutach

Bardziej szczegółowo

Opis funduszy OF/ULS2/1/2017

Opis funduszy OF/ULS2/1/2017 Opis funduszy OF/ULS2/1/2017 Spis treści Opis funduszy OF/ULS2/1/2017 Rozdział 1. Postanowienia ogólne... 3 Rozdział 2. Polityka inwestycyjna i opis ryzyka UFK Portfel Oszczędnościowy... 3 Rozdział 3.

Bardziej szczegółowo

Opis funduszy OF/ULS2/3/2017

Opis funduszy OF/ULS2/3/2017 Opis funduszy OF/ULS2/3/2017 Spis treści Opis funduszy OF/ULS2/3/2017 Rozdział 1. Postanowienia ogólne... 3 Rozdział 2. Polityka inwestycyjna i opis ryzyka UFK Portfel Oszczędnościowy... 3 Rozdział 3.

Bardziej szczegółowo

Determinanty kursu walutowego w krótkim i długim okresie

Determinanty kursu walutowego w krótkim i długim okresie Determinanty kursu walutowego w krótkim i długim okresie Wykład 10 z Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych, C UW Copyright 2006 Pearson Addison-Wesley & Gabriela Grotkowska 2 Wykład 10 Kurs walutowy

Bardziej szczegółowo

Determinanty kursu walutowego w ujęciu modelowym.

Determinanty kursu walutowego w ujęciu modelowym. Determinanty kursu walutowego w ujęciu modelowym. Substytucja walutowa Makroekonomia Gospodarki Otwartej II dr Dagmara Mycielska 2014/2015 c by Dagmara Mycielska Wprowadzenie Definicja Substytucja walutowa

Bardziej szczegółowo

Narodowy Bank Polski jest bankiem centralnym Rzeczypospolitej Polskiej.

Narodowy Bank Polski jest bankiem centralnym Rzeczypospolitej Polskiej. Narodowy Bank Polski jest bankiem centralnym Rzeczypospolitej Polskiej. Wypełnia zadania określone w: Konstytucji RP; ustawie o Narodowym Banku Polskim; ustawie Prawo bankowe. NBP pełni trzy podstawowe

Bardziej szczegółowo

Inflacja, Polityka pieniężna, Model Lucasa. dr Michał Gradzewicz Katedra Ekonomii I SGH

Inflacja, Polityka pieniężna, Model Lucasa. dr Michał Gradzewicz Katedra Ekonomii I SGH Inflacja, Polityka pieniężna, Model Lucasa dr Michał Gradzewicz Katedra Ekonomii I SGH Zmiany nominalne a realne Rozbiegówka Podstawy powolnego dostosowywania się cen i płac nominalnych Uwarunkowania istotne

Bardziej szczegółowo

Rynek kapitałowopieniężny. Wykład 1 Istota i podział rynku finansowego

Rynek kapitałowopieniężny. Wykład 1 Istota i podział rynku finansowego Rynek kapitałowopieniężny Wykład 1 Istota i podział rynku finansowego Uczestnicy rynku finansowego Gospodarstwa domowe Przedsiębiorstwa Jednostki administracji państwowej i lokalnej Podmioty zagraniczne

Bardziej szczegółowo

Każde państwo posiada walutę, w której rozlicza się wszelkie płatności na jego terenie. W Polsce jest nią złoty, dzielący się na 100 groszy.

Każde państwo posiada walutę, w której rozlicza się wszelkie płatności na jego terenie. W Polsce jest nią złoty, dzielący się na 100 groszy. Każde państwo posiada walutę, w której rozlicza się wszelkie płatności na jego terenie. W Polsce jest nią złoty, dzielący się na 100 groszy. Państwo: Sprawuje kontrolę nad stabilnością swojej waluty.(np.,

Bardziej szczegółowo

M. Kłobuszewska, Makroekonomia 1

M. Kłobuszewska, Makroekonomia 1 Notatka z zajęć 3 Pieniądz i ceny Pieniądz jest to powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra i usługi oraz wywiązujemy się z zobowiązań (spłacamy dług).

Bardziej szczegółowo

ANKIETA do Przewodniczących Komitetów Kredytowych na temat sytuacji na rynku kredytowym

ANKIETA do Przewodniczących Komitetów Kredytowych na temat sytuacji na rynku kredytowym ANKIETA do Przewodniczących Komitetów Kredytowych na temat sytuacji na rynku kredytowym Część 1 - Przedsiębiorstwa Pytania 1-7 dotyczą polityki kredytowej Banku w zakresie kredytów dla przedsiębiorstw

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM STOPY PROCENTOWEJ. dr Grzegorz Kotliński; Katedra Bankowości AE w Poznaniu

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM STOPY PROCENTOWEJ. dr Grzegorz Kotliński; Katedra Bankowości AE w Poznaniu ZARZĄDZANIE RYZYKIEM STOPY PROCENTOWEJ 1 DEFINICJA RYZYKA STOPY PROCENTOWEJ Ryzyko stopy procentowej to niebezpieczeństwo negatywnego wpływu zmian rynkowej stopy procentowej na sytuację finansową banku

Bardziej szczegółowo

Wykład: PIENIĄDZ I SYSTEM BANKOWY

Wykład: PIENIĄDZ I SYSTEM BANKOWY Wykład: PIENIĄDZ I SYSTEM BANKOWY Pieniądz i jego funkcje Pieniądz jest to powszechnie akceptowany środek wymiany. Funkcje pieniądza: 1. Miernik wartości (w pieniądzu wyrażone są ceny towarów) 2. Środek

Bardziej szczegółowo

Zysk z depozytów - co go kształtuje? BlogneoBANK.wordpress.com

Zysk z depozytów - co go kształtuje? BlogneoBANK.wordpress.com Zysk z depozytów - co go kształtuje? BlogneoBANK.wordpress.com OPROCENTOWANIE Wysokość oprocentowania lokat jest głównym wyznacznikiem zysku. To tym czynnikiem kieruje się większość ludzi zainteresowanych

Bardziej szczegółowo

11. Emisja bonów skarbowych oznacza pożyczkę zaciągniętą przez: a) gospodarstwo domowe b) bank komercyjny c) sektor publiczny d) firmę prywatną

11. Emisja bonów skarbowych oznacza pożyczkę zaciągniętą przez: a) gospodarstwo domowe b) bank komercyjny c) sektor publiczny d) firmę prywatną Każde pytanie zawiera postawienie problemu/pytanie i cztery warianty odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa. 1. Baza monetarna to: a) łączna ilość banknotów i bilonu, znajdujących się w obiegu

Bardziej szczegółowo

OPIS FUNDUSZY OF/ULS2/1/2014

OPIS FUNDUSZY OF/ULS2/1/2014 OPIS FUNDUSZY OF/ULS2/1/2014 SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1. POSTANOWIENIA OGÓLNE 3 ROZDZIAŁ 2. POLITYKA INWESTYCYJNA I OPIS RYZYKA UFK PORTFEL DŁUŻNY 3 ROZDZIAŁ 3. POLITYKA INWESTYCYJNA I OPIS RYZYKA UFK PORTFEL

Bardziej szczegółowo