Trening Zastępowania Agresji (ART)

Transkrypt

1 Trening Zastępowania Agresji (ART) Informacje o metodzie opracowane na podstawie Trening Zastępowania Agresji (ART) Jacek Morawski, Ewa Joanna Morawska mgr Bożenna Krajewska

2 (ART) Trening Zastępowania Agresji ART jest odmianą amerykańskiego programu Aggression Replacement Training

3 Trening Zastępowania Agresji (ART) jest wielostronną, naukowo uzasadnioną interwencją poznawczo-behawioralną, skierowaną na zmianę zachowań agresywnych.

4 (ART) Pierwotnie ART został zaprojektowany dla resocjalizacji trudnej młodzieży. Obecnie, w różnych odmianach, często pod innymi nazwami, prowadzony jest zarówno w resocjalizacji, jaki i jako trening rozwoju osobistego z dziećmi od 4 roku życia, młodzieżą i dorosłymi.

5 (ART) W praktyce, jako "treningi zastępowania agresji" ("TZA") prowadzone bywają rozmaite działania, czasami niepożądane i szkodzące uczestnikom. Dlatego, dla odróżnienia, oraz zapewnienia integralności i jakości oddziaływań, oryginalny, autoryzowany program chroniony jest znakiem towarowym.

6 (ART) Trening Zastępowania Agresji ART jest dostosowany kulturowo do warunków polskich, z wykorzystaniem wskazówek twórców ART: Arnolda Goldsteina i Barrego Glicka.

7 (ART) Skuteczność tego treningu przekracza 80%. Znaczy to, że po 30 godzinach treningu, nasilenie zachowań agresywnych u trenujących zmniejsza się średnio o ponad 80%, i że u większości z nich zachowania agresywne zostają zastąpione zachowaniami odważnymi.

8 (ART) Niektórzy nazywają ART terapią (lub socjoterapią) agresji. Można tak mówić, zastrzegając, że słowo terapia jest używane tu w innym rozumieniu, niż w medycynie. Agresja nie jest bowiem chorobą, tylko jednym z czterech sposobów zachowania, nierzadko uprawnionym.

9 (ART) Dla nas (autorów publikacji) Trening Zastępowania Agresji (ART) jest szansą na rozwój osobisty. Szansę taką stwarzają trzy komponenty ART, wskazujące, jak osiągać swoje cele w harmonii z innymi, opanowywać emocje i nabywać mądrości. Dzięki temu człowiek postępuje słusznie.

10 (ART) Podstawą ART jest opanowanie stosowania trzech procedur: umiejętności prospołecznych, kontroli złości wnioskowania moralnego.

11 (ART) komponent behawioralny ART (trening umiejętności prospołecznych) uczy, co robić zamiast agresji; komponent emocjonalny (trening kontroli złości) uczy, czego nie robić pod wpływem impulsu; komponent poznawczy (trening wnioskowania moralnego albo inaczej, podejmowania decyzji z uwzględnieniem wartości) uczy, jak odróżnić to, co robić, od tego, czego nie robić.

12 (ART) Najważniejsze źródła: 1. E. McGinnis, A.P. Goldstein, Kształtowanie umiejętności prospołecznych małego dziecka. Profilaktyka agresji i zaburzeń zachowania w przedszkolu i przygotowaniu do szkoły, Instytut Amity, Warszawa 2003; 2. A.P. Goldstein, Barry Glick, J.C. Gibbs: ART - Program Zastępowania Agresji. Wydanie poprawione. Instytut Amity. Warszawa 2004; 3. A. P. Goldstein, Rune Nensen, Bengt Daleflod, Mikael Kalt: Nowe perspektywy treningu zastępowania agresji. Instytut Amity. Warszawa 2005.

13 (ART) Arnold P. Goldstein rozpoczął pracę na oddziale psychologii klinicznej Katedry Psychologii na Uniwersytecie Syracuse w 1963 roku jako wykładowca i dyrektor Instytutu Psychoterapii, którym kierował do 1980 r. W 1981 r. założył Instytut Badań nad Agresją, którego był dyrektorem. Od 1985 r. był pracownikiem Wydziału Pedagogiki Specjalnej na Uniwersytecie w Syracuse, a w 1990 r. pomagał w organizacji, a także współprzewodniczył Grupie Zadaniowej Stanu Nowy Jork ds. Gangów Młodzieżowych. Zasiadał w zarządzie Komisji ds. Przemocy Nieletnich Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego oraz w Radzie Delegatów Międzynarodowego Towarzystwa. Badań nad Agresją. Dr Goldstein całą swą długą karierę zarówno jako naukowiec, jak i praktyk poświęcił problemom najtrudniejszych pacjentów. Od 1980 r. jego działalność badawcza i psychologiczno-edukacyjna koncentrowała się na problemach przemocy wśród młodzieży. Napisał i opublikował ponad 55 książek i 100 artykułów traktujących o przemocy, agresji, przestępczości, uzależnieniach i innych podobnych zagadnieniach. Jest autorem książek: Program PREPARE. Nauczanie kompetencji prospołecznych, Przestępcy o przestępczości, Podręcznik zwalczania gangów, Stop agresji: podręcznik dla nauczycieli oraz Umiejętności dla młodzieży: nowe strategie i perspektywy nauczania umiejętności prospołecznych. Otrzymał za swe prace wiele nagród, w tym: Nagrodę za Osiągnięcia Zawodowe Komitetu ds. Dzieci, Młodzieży i Rodzin Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego (1996), nagrodę Naukową Sekcji Psychologii Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego (1996), oraz w 2002 roku Nagrodę Funduszu Opiekuńczego Devereux Massachusetts. Tuż przed śmiercią 17 lutego 2002 roku, Arnold Goldstein został nominowany do Nagrody Nobla.

14 (ART) Barry Glick otrzymał tytuł doktora psychologii na Uniwersytecie Syracuse w 1972 r. Psycholog kliniczny z wykształcenia, w swojej karierze naukowej skupił się na rozwijaniu polityki, programów i służb dla młodzieży. Specjalizuje się w zagadnieniach przestępczości nieletnich i młodocianych, agresji i przemocy, gangów młodzieżowych, jak również problemach zaburzeń emocjonalnych młodzieży. Dr Glick pracował zarówno w sektorze prywatnym, jak i państwowym. Posiada doświadczenie pracownika socjalnego dla młodzieży, psychologa, kierownika programów, menadżera. Wcześniej pracował na stanowisku wice-dyrektora Departamentu Młodzieży Służb Społecznych Stanu Nowy Jork, obecnie jest Krajowym konsultantem ds. zakładów penitencjarnych dla młodzieży i dorosłych. Jest autorem licznych artykułów i książek, takich jak: Skuteczne programy resocjalizacji, Zabawa się skończyła: młodociani przestępcy w systemach penitencjarnych dla dorosłych. Jest współtwórcą i współautorem Treningu Zastępowania Agresji (ART) i Gang pro-społeczny. Opracował wieloczynnikowy program interwencji poznawczo-behawioralnej Myślenie prowadzące do zmiany. Jest członkiem szeregu rad redakcyjnych, honorowym członkiem Narodowego Komitetu Doradczego do Spraw Gangów, certyfikowanym terapeuta i superwizorem klinicznym.

15 (ART) John C. Gibbs, dr, jest wykładowcą psychologii rozwojowej na Uniwersytecie Stanowym Ohio. Dr Gibbs jest członkiem Rady Gubernatora Stanu Ohio ds. Przestępczości Nieletnich oraz współpracownikiem Centrum Badań Prawa Karnego przy Uniwersytecie Stanowym Ohio. W swojej pracy, dr Gibss koncentruje się na teorii rozwojowej, oszacowaniu wpływu społecznego i rozwoju oceniania moralnego oraz na interwencjach wobec młodzieży z problemami zachowania. Jest głównym autorem książek pt.: Dojrzałość moralna: ocena rozwoju refleksji społeczno-etycznych oraz Program EQUIP: nauczanie młodzieży odpowiedzialnego myślenia i działania metodą pomocy rówieśniczej, jak i współautorem (wraz z Lawrencem Kohlbergiem) drugiego tomu Pomiarów oceniania moralnego.

16 (ART) Tyle teorii Pora na praktykę Zapraszam Bożenna Krajewska

17

18 Będziemy dziś mówić o warunkach jakie powinno spełnić dziecko aby z szansą na odniesienie sukcesu rozpocząć naukę w szkole. Przedstawimy wymagania rozwojowe niezbędne do nauki czytania, pisania i liczenia oraz funkcjonowania w warunkach grupy rówieśniczej i wobec innych zadań, jakie przed dzieckiem stawia współczesna szkoła. Pragniemy także uświadomić Państwu, że tyko rozwój harmonijny we wszystkich omawianych przez nas zakresach daje nadzieję na odniesienie przez dziecko tzw. sukcesu szkolnego. Nie powiemy Państwu jak powinniście postąpić w przypadku Waszego dziecka każde dziecko jest bowiem inne i funkcjonuje w innym kontekście sytuacyjnym (rodzinnym, rozwojowym, zdrowotnym) nie mamy więc gotowych recept, jedynie rady, które być może zechcecie Państwo wziąć pod uwagę podejmując decyzje dotyczące przyszłości Waszego dziecka. Prosimy pamiętać, że przekroczenie przez dziecko bram szkoły, to wejście na trwającą co najmniej 12 lat ścieżkę edukacji zakończonej wyuczeniem zawodu. Zapisując dziecko do szkoły powinniście Państwo mieć pewność, że jest ono gotowe do DROGI.

19 DOJRZAŁOŚĆ PRZEDSZKOLANA, CZYLI INTELEKTUALNA GOTOWOŚĆ DZIECKA DO NAUKI W SZKOLE

20 MYŚLENIE - KLASYFIKOWANIE Pierwszym i niezwykle istotnym obszarem funkcjonowania umysłowego jest klasyfikacja. To dzięki niej dziecko tworzy w umyśle pojęcia pozwalające na rozumienie siebie, otaczającej rzeczywistości oraz na porozumiewanie się z innymi. Im dziecko sprawniej klasyfikuje, tym łatwiej rozumie rzeczywistość, porządkuje ją i nazywa. Dlatego dbając o kształtowanie czynności intelektualnych potrzebnych do coraz precyzyjniejszego klasyfikowania należy stwarzać okazje do nabywania doświadczeń w zakresie : - oglądania i porównywania obiektów w celu dostrzegania ich podobieństw i różnic: Te są podobne, Te są inne, - grupowania obiektów : To i to może być razem bo..., - słownego uzasadnienia, dlaczego przedmioty tak dobrane pasują do siebie, - rozumienia sensu porządkowania w trakcie wykonywania

21 MYŚLENIE PRZYCZYNOWE Dziecięcy umysł musi również powiązać przyczynę ze skutkiem (to pociąga za sobą tamto, a to wynika z tego). Dzięki rozumowaniu przyczynowo - skutkowemu i doświadczeniom gromadzonym w trakcie działania dziecko może poznać, że w świecie przedmiotów zachodzą następujące zmiany: - trwałe i nieodwracalne (np. gdy posoli wodę nie może tej soli z wody wyjąć), - tylko częściowo odwracalne (np. dziecko zrobiło dziurą w spodniach, mama ją zaszyła, ale spodnie już nie będą jak nowe), - odwracalne (np. dziecko może wyjąć klocek z pudełka i potem ponownie go włożyć).

22 DZIECKO KOŃCZĄCE PRZEDSZKOLE POWINNO WIEDZIEĆ I UMIEĆ W ZAKRESIE CZYNNOŚCI INTELEKTUALNYCH : - przewidywać na miarę swoich możliwości, jakie będą skutki czynności manipulacyjnych na przedmiotach (wnioskowanie o wprowadzanych i obserwowanych zmianach), - grupować obiekty w sensowny sposób (klasyfikacja) i formułować uogólnienia typu: to do tego pasuje, te obiekty są podobne, a te są inne itp., - łączyć przyczynę ze skutkiem i próbować przewidywać, co się może zdarzyć. Opanowanie tych wiadomości i umiejętności gwarantuje sukces szkolny i pozwoli lepiej poznać i zrozumieć siebie, swoje otoczenie a także rozeznać się w tym, co dobre a co złe.

23 CO POWINNI ZROBIĆ RODZICE Wspierać dziecko w kształtowaniu czynności intelektualnych poprzez: - oglądanie i porównywanie różnych obiektów na obrazkach w celu dostrzegania podobieństw i różnic, - grupowanie obiektów ze względu na przynależność (do kogo należą), gdzie się znajdują (w sklepie, w domu), do czego służą (do jedzenia, do ubierania się), - prowokowanie do słownego uzasadnienia, dlaczego dane przedmioty pasują do siebie, - ukazywanie sensu porządkowania w trakcie sprzątania: zabawki mają stać na właściwych miejscach, bo tak jest wygodnie, - poważne traktowanie dziecięcych pytań: akceptować je, udzielać takich odpowiedzi, które zaspokoją ciekawość dziecka i skłonią do stawiania następnych dociekliwych pytań, - słuchanie w skupieniu pytań i udzielanie odpowiedzi krótkich, gdyż zbyt długie odpowiedzi nużą dziecko i skutecznie zniechęcają do zadawania dalszych pytań, - udzielanie zgodnych z prawdą odpowiedzi: chętnie, swobodnie odpowiadać i nie pouczać oraz nie przemawiać tonem zniecierpliwionym.

24 DOJRZAŁOŚĆ PRZEDSZKOLNA, CZYLI GOTOWOŚĆ DZIECKA DO NAUKI CZYTANIA I PISANIA

25 Dzieci czytają i piszą tak, jak mówią, dlatego niezwykle ważne jest poprawne i czyste wybrzmiewanie głosek. Przygotowując je do nauki czytania i pisania należy zadbać o to, aby :

26 mówiły poprawnie pod względem artykulacyjnym Dzieci z wadami wymowy muszą być pod opieką logopedy, a przed pójściem do szkoły wady te powinny być skorygowane poprzez odpowiednie ćwiczenia.

27 swobodnie wypowiadały się w rozwiniętej i uporządkowanej formie Dzieci idące do szkoły mają mieć bogate słownictwo i powinny przestrzegać podstawowych zasady kultury słuchania i mówienia. Oznacza to, że muszą zadbać o to, aby były rozumiane przez innych a także starały się słuchać tego, co mówią inni.

28 miały dobrze rozwiniętą percepcję słuchową, w tym także słuch fonematyczny (fonemowy) Jest on ważnym wskaźnikiem dojrzałości dziecka do nauki czytania i pisania i polega na zdolności do różnicowania głosek w wypowiadanych i słyszanych słowach.

29 umiały dostrzec, jaki kształt ma poznawana litera i go zapamiętać Dobrze rozwinięta spostrzegawczość i pamięć wzrokowa jest niezbędna w początkowej nauce czytania i pisania. Każde dziecko w krótkim czasie ma zapamiętać prawie 200 znaków graficznych w tym wszystkie litery małe i wielkie w wersji pisanej i drukowanej oraz cyfry (znaki graficzne liczb), znaki działań oraz stosowane w edukacji reprezentacje graficzne (uproszczone rysunki, grafy, drzewka, tabelki).

30 potrafiły odwzorować litery nie pomijając ani jednego szczegółu Do tego potrzebna jest bardzo dobra sprawność rąk oraz współpraca ręki i oka w obrębie ruchów dłoni i palców. Niezaspokojona potrzeba ruchu, wyręczanie dzieci w prostych czynnościach sprawia, że sporo z nich charakteryzuje się niezbornością ruchową całego ciała w tym niezręcznością manualną.

31 nie miały większych kłopotów z koordynowaniem czynności rąk pod kontrolą wzroku od strony lewej do prawej Podczas czytania wodzi się wzrokiem po szeregach liter tworzących słowa, zaczynając od strony lewej do prawej. Podobnie jest w pisaniu. Piszący musi jednocześnie prowadzić wzrok i organizować sensownie skomplikowane ruchy ręki od lewej do prawej strony.

32 DOJRZAŁOŚĆ PRZEDSZKOLNA, CZYLI GOTOWOŚĆ DO UCZENIA SIĘ MATEMATYKI

33 CO DZIECKO MA WIEDZIEĆ I UMIEĆ W EDUKACJI MATEMATYCZNEJ IDĄC DO SZKOŁY Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w klasie pierwszej szkoły podstawowej ma: - liczyć obiekty (w jak najszerszym zakresie) i rozróżniać błędne liczenie od poprawnego, - wyznaczać wynik dodawania i odejmowania, pomagając sobie liczeniem na palcach lub innych zbiorach zastępczych, - ustalać równoliczność dwóch zbiorów, a także posługiwać się liczebnikami porządkowymi,

34 Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w klasie pierwszej szkoły podstawowej ma: - rozróżniać stronę lewą i prawą, - określać kierunki i ustalać położenie obiektów w stosunku do własnej osoby a także w odniesieniu do innych obiektów, - wiedzieć, na czym polega pomiar długości i znać proste sposoby mierzenia: krokami, stopa za stopą, - znać stałe następstwo dni i nocy, pór roku, dni tygodnia, miesięcy w roku.

35 PRZYGOTOWUJĄC DZIECI DO SZKOLNEJ EDUKACJI MATEMATYCZNEJ TRZEBA WSPOMAGAĆ ICH ROZWÓJ UMYSŁOWY I ZADBAĆ O TO ABY: wiązały przyczynę ze skutkiem, precyzyjniej klasyfikowały, orientowały się w przestrzeni i rozmawiały o niej, wychwytywały regularności i kształtowały umiejętność liczenia, ustalały równoliczność zbiorów, dodawały i odejmowały a także rozdzielały obiekty po kilka.

36 Rodzice powinni: - podczas wspólnych zabaw z dziećmi zadbać o dostrzeganie podobieństw i różnic, nabywanie doświadczeń w zakresie doboru przedmiotów pasujących do siebie a także do uzasadniania przez dziecko takiego doboru przedmiotów, - w codziennych sytuacjach życiowych rozmawiać na temat położenia przedmiotów w przestrzeni, - zachęcać dzieci do liczenia dosłownie wszystkiego, co znajduje się w ich otoczeniu i co da się policzyć, dyskretnie podpowiadając liczebniki.

37 DOJRZAŁOŚĆ PRZEDSZKOLNA, CZYLI GOTOWOŚĆ DO ROZPOCZĘCIA NAUKI W SZKOLE W ZAKRESIE UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH

38 KAŻDE DZIECKO KOŃCZĄCE PRZEDSZKOLE I ROZPOCZYNAJĄCE NAUKĘ W SZKOLE REPREZENTUJE JUŻ PEWNĄ DOJRZAŁOŚĆ SPOŁECZNĄ. DLATEGO WIĘKSZOŚĆ POTRAFI : podać swoje imię i nazwisko, ale często ma kłopoty ze szczegółowym określeniem adresu, wymienić imiona i nazwiska najbliższych członków rodziny i zaczyna orientować się w rolach społecznych, które pełnią, wyrazić swoje oczekiwania i pragnienia tak, aby inni go rozumieli,

39 KAŻDE DZIECKO KOŃCZĄCE PRZEDSZKOLE I ROZPOCZYNAJĄCE NAUKĘ W SZKOLE REPREZENTUJE JUŻ PEWNĄ DOJRZAŁOŚĆ SPOŁECZNĄ. DLATEGO WIĘKSZOŚĆ POTRAFI : obdarzyć uwagą drugą osobę, aby wiedzieć o czym ona mówi, być usłużnym wobec innych osób ( dzieci, dorosłych) na miarę swoich możliwości, współpracować z rówieśnikami w taki sposób, że może brać udział w wspólnych zabawach, spokojnie czekać na to, czego nie może natychmiast otrzymać i rozumieć, że dorośli mają ograniczone możliwości w spełnianiu jego pragnień.

40 Jakie kompetencje społeczne powinno mieć dziecko przed rozpoczęciem nauki w szkole? Dziecko powinno realizować swoje potrzeby w zgodzie z innymi i w sposób akceptowany przez społeczność dorosłych, dlatego powinno: mieć poczucie własnej odrębności i musi ponosić odpowiedzialność za to, co robi i jak się zachowuje, umieć porozumiewać się z innymi w ważnych sprawach: w czytelny i akceptowany sposób ma mówić o swoich potrzebach i zamierzeniach oraz słuchać i starać się rozumieć innych, gdy mówią o swoich problemach, rozumieć, że otaczający świat jest tak zorganizowany, aby wszyscy wszystkim pomagali (dzieci - dzieciom, dzieci - dorosłym), wiedzieć, że przynależność do grupy społecznej oznacza przestrzeganie w niej umów społecznych, zachowywać się zgodnie z przyjętymi zwyczajami (kulturalne zwracanie się do siebie i używanie słów: proszę, dziękuję, przepraszam itp.).

41 DOJRZAŁOŚĆ PRZEDSZKOLNA CZYLI GOTOWOŚĆ DO ROZPOCZĘCIA NAUKI W SZKOLE W ZAKRESIE WYCHOWANIA ZDROWOTNEGO I KSZTAŁTOWANIA SPRAWNOŚCI RUCHOWEJ

42 Dziecko kończące przedszkole powinno: dbać o swoje zdrowie (orientować się w zasadach zdrowego żywienia), przestrzegać higieny osobistej oraz pomieszczeń,

43 Dziecko kończące przedszkole powinno: powinno być sprawne ruchowo na miarę swoich możliwości i chętnie uczestniczyć w zajęciach, zabawach i grach w sali i na powietrzu, gdyż wysiłek fizyczny go nie męczy, powinno być na tyle zahartowane aby brać udział w zawodach sportowych (olimpiady), spacerach, biegach (wyścigi), wycieczkach pieszych, zabawach na śniegu, lodzie i w wodzie.

44 Sprawność ruchowa jest wspaniałą formą kształtowania nawyku dbania o własne zdrowie a dzieci sprawne ruchowo. Charakteryzują się lepszą koordynacją ruchową i piękniejszą sylwetką. Odnosi się to do zręczności ruchowej całego ciała, poczucia równowagi, umiejętności pokonywania przeszkód. Ważną i niezbędną umiejętnością gwarantującą sukces szkolny jest zdolność skoordynowania wzroku z ruchem ciała (oko i ręka, oko i noga).

45 Rodzice starszego przedszkolaka idącego do szkoły muszą zadbać o to aby nie miało wady postawy ( garbienie się, pochylanie się na jedną stronę podczas rysowania, pisania, krzywe ustawienie łopatek, kręci się w ławce szukając dla siebie wygodnej pozycji). Siedzenie w szkolnej ławce przez czas dłuższy jest dla dziecka trudne do wytrzymania a nawet bolesne. Z powodu niewłaściwego odżywiania i braku ruchu coraz częściej spotykamy dzieci z nadwagą. Nie chcą przebierać się w kostium gimnastyczny, brać udziału w ćwiczeniach gimnastycznych, zawodach sportowych. Są mniej sprawne ruchowo od rówieśników i nie nadążają za nimi. Wszystko to niekorzystnie wpływa na ich samoocenę i motywację. Dlatego należy zadbać o prawidłowe odżywianie i zapobieganie nadmiernemu spożywaniu przez dzieci słodyczy. Niezwykle ważne jest przebywanie na powietrzu i organizowanie tam zabaw ruchowych, zawodów sportowych podczas których dzieci będą mogły wykazać się swoimi umiejętnościami.

46 UWAGI KOŃCOWE Obok omówionych już funkcji, nazywanych funkcjami percepcyjnomotorycznymi niezwykle istotne dla dobrego radzenia sobie przez dziecko w szkole jest także prawidłowe funkcjonowanie dwóch ważnych procesów poznawczych: uwagi (koncentracja uwagi, przerzutność, pojemność) oraz pamięci (pamięć trwała, pamięć bezpośrednia, wzrokowa, słuchowa, kinestetycznoruchowa).

47 UWAGI KOŃCOWE(c. d.) Nie bez znaczenia jest także prawidłowy rozwój osobowości dziecka, w tym m.in. takich cech jak: ciekawość poznawcza, wytrwałość, potrzeba odnoszenia sukcesów, śmiałość społeczna, umiejętność radzenia sobie z rozłąką z bliskimi, umiejętność radzenia sobie ze stresem, zaufanie do własnych możliwości, wyzbycie się egocentryzmu, itp. Należy też podkreślić, że wszelkie choroby somatyczne o przewlekłym przebiegu (np. tak powszechne u dzieci alergie) obniżają zdolności przystosowawcze poprzez wpływ bezpośredni (objawy choroby) i pośredni (skutki uboczne leczenia, absencja w szkole).

48 ADHD I CHOROBY Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku chorób układu nerwowego i zaburzeń psychicznych (np. MPD, epilepsja, ADHD). W przypadku dziecka chorego zawsze należy decyzję o rozpoczęciu nauki skonsultować z lekarzem dziecka.

49 Drodzy Rodzice, Przedstawiliśmy Państwu informacje dotyczące wymagań rozwojowych, jakie powinno spełniać dziecko rozpoczynające naukę w szkole. Państwo, jako rodzice, najlepiej znacie własne dziecko i najlepiej potraficie ocenić, czy jest ono w stanie sprostać wymaganiom szkolnym. Zachęcamy aby przy podejmowaniu decyzji, dziecko - jego możliwości, potrzeby i ograniczenia były brane pod uwagę jako priorytetowe. Pozwoli to trafnie ocenić sytuacje, podjąć właściwą decyzję i zapewnić Państwa dziecku sukces edukacyjny.

50 Szanowny Rodzicu Jeżeli chcesz poznać rozwój emocjonalny Twojego dziecka, Jeżeli zależy Tobie na pełnym i prawidłowym rozwoju Twojego dziecka, Jeżeli jeszcze nie wiesz co zrobić, Jeżeli masz jakiekolwiek wątpliwości Zadzwoń: Napisz: pppkonst@interia.pl POMOŻEMY!!!

51 W prezentacji wykorzystano materiały dotyczące edukacji dzieci 6 letnich, znajdujące się na stronie Internetowej Ośrodka Rozwoju Edukacji.

52 DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ