NOWOTWORY NABŁONKOWE

Transkrypt

1 NOWOTWORY NABŁONKOWE

2 RAK SUTKA W 2010 r w Polsce rak sutka stanowił 22,4% ogółu zachorowań na nowotwory złośliwe u kobiet i 12,8% zgonów Od 1975 do 2005 trzykrotny wzrost zachorowalności Powolny spadek umieralności Szczyt zachorowań rŝ. NajwyŜsza umieralność > 70rŜ.

3 Czynniki genetyczne: rak sutka w rodzinie 5-10% dziedziczenie AD, BRCA1 i BRCA2 zespół Li-Fraumeni (p53) ataxia-teleangiectasia

4 płeć wiek choroba proliferacyjna sutka rak drugiego sutka, endometrium, jajnika wczesna I miesiączka, późna menopauza

5 CiąŜe - rola ochronna, ale pierwsza ciąŝa po 30 rŝ zwiększa ryzyko Karmienie piersią Otyłość (otyłe przed 40 rŝ.- ryzyko zmniejszone, po menopauzie- zwiększone) Doustne środki antykoncepcyjne i HTZ RóŜnice geograficzne Napromienianie (leczenie ziarnicy) Dieta (tłuszcz, alkohol- tak, kawa, papierosy- nie)

6 L : P = 110 : 100 obustronne - 4% kwadrant górny zewnętrzny - 50% część centralna - 20% pozostałe kwadranty po 10%

7 KLASYFIKACJA Raki in situ % - przewodowe DCIS - 80% - zrazikowe LCIS - 20%

8 Raki naciekające 70-85% - przewodowy NOS - 79% - zrazikowy - 10% - cewkowy/sitowaty - 6% -śluzowy - 2% - rdzeniasty - 2% - brodawkowaty - 1%

9 DCIS - wykrywalność wzrosła z 5% do 15-30% (mammografia) - szerzenie się wzdłuŝ przewodów - comedocarcinoma = high-grade - non-comedocarcinoma = low-grade (sitowaty, brodawkowaty)

10 LCIS - nie tworzy guza, nie zawiera zwapnień, mammograficznie niemy - często obustronny

11 Rak Pageta

12 RAKI ZRAZIKOWE NACIEKAJĄCE rozlany wzrost, bez tworzenia guza częściej obustronne i wieloogniskowe częściej niŝ inne typy raka sutka przerzutują do CSF, błon surowiczych, jajnika, macicy, szpiku brak ekspresji E-kadheryny

13 WSPÓLNE CECHY RAKÓW NACIEKAJĄCYCH naciekanie we wszystkich kierunkach skórka pomarańczowa, zaciąganie brodawki rak zapalny przerzuty do węzłów chłonnych (zaleŝnie do lokalizacji) przerzuty z krwią do płuc, kości, wątroby, nadnerczy, mózgu, opon

14 Stan węzłów chłonnych - najwaŝniejszy niezaleŝny czynnik prognostyczny Wielkość guza (ponad 98% chorych z rakiem poniŝej 1 cm przeŝywa 5 lat) Typ histologiczny Klasyfikacja Blooma-Richardsona Obecność receptorów hormonalnych

15 RAK PŁUCA lat (2% przed 40) palenie tytoniu (10-60 x większe ryzyko) - zmiany morfologiczne nabłonka oskrzeli napromienianie, uran, azbest, nikiel, chrom, arsen, beryl zanieczyszczenie powietrza (radon)

16 Czynniki genetyczne: c-myc, KRAS, EGFR, c-met, C-KIT, p53, RB1, p16, loci 3p - carcinoma microcellulare- c-kit, MYCN, MYCL, p53, 3p, RB, BCL-2 - carcinoma nonmicrocellulare- EGFR, KRAS, p53, p16 - polimorfizm cytochromu P-450 (gen CYP1A1) 25% raków u niepalących częściej kobiety, raki gruczołowe, mutacje EGFR, brak mutacji KRAS, mutacje p53 rzadsze i innego typu

17 Zmiany prekursorowe: 1. metaplazja płaskonabłonkowa - rak in situ rak płaskonabłonkowy inwazyjny 2. atypowy rozrost adenomatyczny rak oskrzelikowo-pęcherzykowy rak gruczołowy inwazyjny 3. rozlany idiopatyczny rozrost komórek neuroendokrynnych

18 Klasyfikacja: 1. raki drobnokomórkowe prawie zawsze w stadium rozsiewu, dobra początkowa reakcja na chemioterapię 2. raki niedrobnokomórkowe rzadziej w stadium rozsiewu, słaba reakcja na chemioterapię

19 Typ histologiczny raka M K adenocarcinoma 37% 47% carcinoma planoepitheliale carcinoma microcelulare carcinoma macrocellulare 32% 25% 14% 18% 18% 10%

20 Morfologia: - okolica wnęki (75% z oskrzeli I, II i III-rzędowych) - wzrost częstości guzów obwodowych - adenocarcinoma - rak in situ; rak inwazyjny; wzrost do światła oskrzela lub naciek miąŝszu wzdłuŝ oskrzeli; guzowata masa o dość ostrych granicach; martwice; jamy - naciek opłucnej, osierdzia

21 duŝa tendencja do przerzutowania (przerzut moŝe być pierwszym objawem choroby) węzły chłonne nadnercza w ponad 50% wątroba 30-50% mózg 20% kości 20%

22 Adenocarcinoma (mutacje KRAS, EGFR): najczęstszy typ raka u kobiet i niepalących guzy obwodowe, mniejsze rozmiary, róŝny stopień zróŝnicowania, produkcja śluzu, wolniejszy wzrost przerzuty drogą krwionośną Rak oskrzelikowo-pęcherzykowy: 1-9% raków oskrzela guzki lub obraz zapalenia płuc

23 Rak płaskonabłonkowy (p53, p16): M, palacze duŝe oskrzela, ale rośnie częstość raka obwodowej części płuca szerzy się miejscowo szybko, nieco później przerzutuje

24 Carcinoma microcellulare: rak owsianokomórkowy ziarnistości neurosekrecyjne, hormony peptydowe silny związek z paleniem (1% u niepalących) guzy centralne, agresywne

25 Carcinoma macrocellulare: prawdopodobnie nisko zróŝnicowane raki płaskonabłonkowe i gruczołowe Raki mieszane: 10% raków płuca

26 Inne zmiany morfologiczne: częściowe zamknięcie oskrzela - rozedma płuca całkowite zamknięcie - niedodma zapalenie płuc, oskrzeli ropnie płuca zespół Ŝyły głównej górnej pericarditis, pleuritis

27 Objawy: kaszel, utrata masy ciała, ból w klatce piersiowej, duszność zaburzenia połykania, guz Pancoasta - zespół Hornera Cytologia plwociny, BAC 15% raków niedrobnokomórkowych nadaje się do operacji (przeŝycie 48%) PrzeŜycie w rakach drobnokomórkowych do 1 roku (nieleczone tygodni)

28 Zespoły paranowotworowe: ACTH - zespół Cushinga (raki drobnokomórkowe) ADH hiponatremia (raki drobnokomórkowe) PTH, PTHrP, PGE - hiperkalcemia (raki płaskonabłonkowe) kalcytonina - hipokalcemia gonadotropiny - ginekomastia serotonina - zespół rakowiaka

29 zespół miasteniczny obwodowa neuropatia czuciowa acanthosis nigricans reakcja leukemiczna przerostowa płucna osteoartropatia

30 RAK PROSTATY PowyŜej 50 rŝ (1% poniŝej), częstość rośnie z wiekiem Rzadki w Azji (1-4/100000), najczęstszy w USA (50-60/ u białych, częściej u Afroamerykanów) Czynniki ryzyka - wiek, rasa, rodzina (2-5x), hormony, czynniki środowiskowe, dieta (tłuszcze) - androgeny, receptory, oporność na blokadę hormonalną

31 - czynniki genetyczne (1q24-25); mutacje p53 w rakach z przerzutami; utrata E-kadheryny, CD44 - germinalna mutacja BRCA2 20x wzrost ryzyka - epigenetyczne - hypermetylacja GSTP1, wyciszenie PTEN, RB, p16, MLH1, MSH2, APC

32 W 70% lokalizacja obwodowa (płat tylny) Inwazja miejscowa - naciekanie torebki, nerwów, pęcherzyków nasiennych, podstawy pęcherza Rozsiew krwiopochodny - kości, narządy wewnętrzne (rzadko) Kręgosłup lędźwiowy, proksymalna część kości udowej, miednica, kręgosłup piersiowy, Ŝebra Węzły chłonne

33 Adenocarcinoma PIN Grading (klasyfikacja Gleasona), Staging Badanie per rectum, USG, biopsja PSA (norma do 4 ng/ml) Kwaśna fosfataza prostatowa Leczenie chirurgiczne, radioterapia, hormonoterapia

34 NOWOTWORY JELITA GRUBEGO Gruczolak (adenoma) M=K, skłonność rodzinna, 40-50% po 60 rŝ - adenoma tubulare (najczęstsze) - adenoma villosum - adenoma mixtum Wielkość, stopień dysplazji, szypuła Objawy - krwawienie, autoamputacja

35 Rodzinne zespoły rodzinna polipowatość (APC) zespół Gardnera zespół Turcota zespół Lyncha (HNPCC)

36 RAK JELITA GRUBEGO Wiek lat Czynniki ryzyka - dieta wysokokaloryczna, ubogoresztkowa, czerwone mięso, brak witamin i mikroelementów Lokalizacja - rectosigmoideum 55%, kątnica i wstępnica 22% W 99% pojedyncze

37 Anemia z niedoboru Ŝelaza Inwazja lokalna, przerzuty do węzłów, z krwią do wątroby, płuc, kości Klasyfikacja Astlera-Collera: A - 100% 5-letnie przeŝycie B1-67% B2-54% C1-43% C2-23%

38 RAK SZYJKI MACICY Czynniki ryzyka: liczne kontakty seksualne, partnerzy wysokiego ryzyka, liczba porodów, palenie, doustne środki antykoncepcyjne, skłonność rodzinna, infekcje HPV 16, 18, 31, 33

39 CIN, SIL Rak płaskonabłonkowy: lat, typ wzrostu, inwazja lokalna, przerzuty do węzłów, z krwią do wątroby, płuc, kości, szpiku kostnego Adenocarcinoma, carcinoma adenoplanoepitheliale, carcinoma clarocellulare- DES)

40 Cytologia (klasyfikacja Papanicolaou, system Bethesda) Objawy - krwawienia, ból, niewydolność nerek PrzeŜycia: I - rak ograniczony do szyjki % IV - przerzuty %

41 RAK TRZONU MACICY lat, otyłość, cukrzyca, nadciśnienie, niepłodność Estrogeny Objawy, typ wzrostu, przerzuty do węzłów, płuc, wątroby, kości PrzeŜycia od 90% (ograniczony do trzonu) do 20% (przerzuty)

42 RAK śołądka RóŜnice geograficzne, M:K=2:1 Czynniki środowiskowe (nitrozoaminy, dieta, potrawy wędzone, solone, brak świeŝych warzyw i owoców, palenie tytoniu) Helicobacter pylori, autoimmunizacyjne zapalenie błony śluzowej, stan po resekcji Ŝołądka, grupa krwi A, rak w rodzinie, HNPCC

43 Klasyfikacja Laurena: typ jelitowy (po 55 rŝ, częściej M, podobieństwo genetyczne do raka jelita grubego) typ rozlany (młodszy wiek, M=K) 50-60% część odźwiernikowa, 25% wpust Rak wczesny

44 Typ wzrostu i typ histologiczny (linitis plastica) Przerzuty- węzeł Virchowa, otrzewna, wątroba, płuca, kości, guzy Krukenberga Rak wczesny - przeŝycie 90-95% Rak zaawansowany - poniŝej 20%

45 RAKI SKÓRY Rak kolczystokomórkowy: skóra odsłonięta, częściej M, karcinogeny chemiczne, owrzodzenia, przetoki, blizny po oparzeniach, arsen rak in situ Rak podstawnokomórkowy: ulcus rodens

46 RAK NERKI 6-7 dekada, M:K=3(2):1 Czynniki ryzyka: palenie tytoniu, otyłość (kobiety), nadciśnienie, azbest, metale cięŝkie przewlekła niewydolność nerek, nabyta torbielowatość, sclerosis tuberosa Raki rodzinne (AD): zespół von Hippel-Lindau, rodzinny rak jasnokomórkowy, rodzinny rak brodawkowaty

47 Rak jasnokomórkowy: 70-80%, sporadyczny lub w zespole VHL, w 98% zaburzenia genu VHL Rak brodawkowaty: 10-15%, zaburzenia genu MET Rak z komórek chromofobnych: 5%, dobre rokowanie Rak z cewek zbiorczych (Belliniego) 1%

48 Obraz makroskopowy, objawy Zespoły paranowotworowe: policytemia, hyperkalcemia, nadciśnienie, zespół Cushinga, eozynofilia, reakcje białaczkowe, skrobiawica Przerzuty - płuca, kości, węzły, wątroba PrzeŜycie od 70% do 20%

49 RAK WĄTROBY 2-5/ w Europie, Ameryce, Australii 36/ w Korei, Tajwanie, pd-wschodnich Chinach, Mozambiku M > K Infekcja HBV, HCV Przewlekły alkoholizm NASH Aflatoksyny Hemochromatoza, glikogenozy, niedobór α-1-at

50 Populacja o wysokiej zachorowalności rak rŝ, marskość w 50% Populacja o niskiej zachorowalności rak > 60 rŝ, marskość w 75-90% Pojedynczy guz, mnogie guzy, postać rozlana Inwazja naczyń, przerzuty do węzłów chłonnych, płuc Poziom AFP; USG; CT; biopsja wątroby Zgony do 2 lat - kacheksja, krwawienie z guza lub Ŝylaków przełyku, niewydolność wątroby