NOWOTWORY NABŁONKOWE

Transkrypt

1 NOWOTWORY NABŁONKOWE

2 RAK SUTKA W 2002 r w Polsce rak sutka stanowił 21,3% ogółu zachorowań na nowotwory złośliwe i 12,9% zgonów nowych zachorowań i 4825 zgonów

3 Czynniki genetyczne: rak sutka w rodzinie, BRCA1 + BRCA2 ogółem w 3-8% wszystkich raków sutka i w 40% rodzinnych zespół Li-Fraumeni (p53): AD ataxia-teleangiectasia (gen ATM); AR Zesp Cowden a (mutacje PTEN) : AD

4 Rak sutka: czynniki ryzyka Płeć (90% u kobiet) Wiek po menopauzie wzrost częstości nieco wolniejszy choroba proliferacyjna sutka zwł. Hyperplasia atypica Raki: drugiego sutka, endometrium, jajnika wczesna I miesiączka, późna menopauza

5 Rak sutka: czynniki ryzyka c.d. Ciąże - rola ochronna (raczej tylko donoszone), ale- pierwsza ciąża po 30 rż - zwiększone ryzyko Karmienie piersią im dłuższe tym lepiej Otyłość (otyłe przed 40- ryzyko zmniejszone, po menopauzie- ryzyko zwiększone) Doustne środki antykoncepcyjne i HTZ zwiększaja ryzyko

6 Rak sutka: czynniki ryzyka c.d. różnice geograficzne (W USA i Europie wieksze ryzyko niż w Azji) napromienianie (leczenie ziarnicy) dieta (tłuszcz, alkohol- tak, kawa, papierosy- nie)

7 Rak sutka - lokalizacja L : P = 110 : 100 obustronne - 4% kwadrant górny zewnętrzny - 50% część centralna - 20% pozostałe kwadranty po 10%

8 KLASYFIKACJA Raki in situ % - przewodowe DCIS - 80% - zrazikowe LCIS - 20%

9 KLASYFIKACJA Raki naciekające 70-85% - przewodowy NOS - 79% - zrazikowy - 10% - cewkowy/sitowaty - 6% - śluzowy - 2% - rdzeniasty - 2% - brodawkowaty - 1%

10 DCIS - wykrywalność wzrosła z 5% do 15-30% (mammografia) - szerzenie się wzdłuż przewodów - comedocarcinoma- high-grade - non-comedocarcinoma- low-grade (sitowaty, brodawkowaty)

11

12

13

14 LCIS - nie tworzy guza, nie zawiera zwapnień, mammograficznie niemy - często obustronny

15

16 Rak Pageta - w 50-60% badalny guz w sutku

17

18

19

20 RAKI ZRAZIKOWE NACIEKAJĄCE - rozlany wzrost, bez tworzenia guza - częściej obustronne i wieloogniskowe - częściej niż inne typy raka przerzutują do CSF (opony), błon surowiczych, jajnika, macicy, szpiku brak ekspresji E-kadheryny

21

22 Rak śluzowy/galaretowaty

23 CECHY RAKÓW NACIEKAJĄCYCH Naciekanie we wszystkich kierunkach skórka pomarańczowa, zaciąganie brodawki rak zapalny przerzuty do węzłów chłonnych (zależnie do lokalizacji) przerzuty z krwią do płuc, kości, wątroby, nadnerczy, mózgu, opon

24 Rak sutka: czynniki prognostyczne i predykcyjne Stan zaawansowania : TNM (T1 <= 2 cm) Stan węzłów chłonnych - najważniejszy niezależny czynnik prognostyczny Wielkość guza (ponad 98% chorych z rakiem poniżej 1 cm przeżywa 5 lat) Typ histologicznyzielniczego Lepsze rokowanie dla r.: rdzeniastego, cewkowego, galaretowatego, brodawkowatego, wy Klasyfikacja Blooma-Richardsona (dla IDS) Cewki,polimorfizm,mitozy (po 1-3) w sumie 3-9 I 3-5, II 6-7, III 8-9

25 Rak sutka: czynniki predykcyjne Status ekspresji HER2 ER PR

26 RAK PŁUCA lat (2% przed 40) palenie tytoniu (10-20 x większe ryzyko) - zmiany morfologiczne nabłonka oskrzeli napromienianie, uran, azbest, nikiel, chrom, arsen, beryl zanieczyszczenie powietrza (radon) blizny płuca (adenocarcinoma)

27 10-20 mutacji genetycznych c-myc w ca microcellulare K- ras w adenocarcinoma Rb, p53

28

29 Klasyfikacja: - carcinoma planoepitheliale 25-40% - adenocarcinoma 25-40% - carcinoma microcellulare 20-25% - carcinoma macrocellulare 10-15% - typy mieszane

30

31

32

33

34

35

36 - carcinoma microcellulare - dobra reakcja na chemioterapię - carcinoma non-microcellulare - słaba reakcja na chemioterapię

37 - okolica wnęki - guzy obwodowe - adenocarcinoma - zmiana in situ - 1 cm 2 brodawkowate uniesienie - wzrost do światła lub naciek miąższu wzdłuż oskrzeli lub guzowata masa o dość ostrych granicach - martwice - jamy - opłucna - osierdzie - węzły chłonne

38 - duża tendencja do przerzutowania, często przerzut jest pierwszym objawem choroby (guz mózgu!) - nadnercza w ponad 50% - wątroba 30-50% - mózg 20% - kości 20%

39 Rak płaskonabłonkowy: - M, palacze - duże oskrzela - szerzy się miejscowo szybko, nieco później przerzutuje

40 Adenocarcinoma: - M=K - guzy obwodowe, mniejsze rozmiary, różny stopień zróżnicowania, produkcja śluzu, wolniejszy wzrost - przerzuty drogą krwionośną (mózg)

41 Carcinoma microcellulare: - owsianokomórkowy, wrzecionowatokomórkowy, typ pośredni - ziarnistości neurosekrecyjne, hormony peptydowe - silny związek z paleniem - guzy centralne, agresywne

42 - częściowe zamknięcie oskrzelarozedma - całkowite zamknięcie- niedodma - zapalenie płuc, oskrzeli - ropnie płuca - zespół żyły głównej górnej - pericarditis, pleuritis

43 - kaszel, utrata wagi, ból w klatce piersiowej, duszność - zaburzenia połykania, zespół Hornera - cytologia plwociny, bac - ogólne przeżycie 5-letnie - 9%

44 Zespoły paranowotworowe: - ACTH- zespół Cushinga - ADH (SIADH) hyponatremia - PTH, PTHrP, PGE- hyperkalcemia - kalcytonina- hypokalcemia - gonadotropiny- ginekomastia - serotonina- zespół rakowiaka

45 RAK PROSTATY - powyżej 50 rż (1% poniżej), częstość rośnie z wiekiem - rzadki w Azji, najczęstszy u rasy czarnej - czynniki ryzyka? (wiek, rasa, rodzina, hormony, czynniki środowiskowe, dieta) - androgeny, receptory

46 - czynniki genetyczne - 70%- obwodowy (płat tylny) - lokalna inwazja- pęcherzyki nasienne, podstawa pęcherza - rozsiew z krwią- kości, narządy wewnętrzne - kręgosłup lędźwiowy, piersiowy, udo, miednica, żebra

47 - węzły chłonne, inwazja torebki, nerwy - adenocarcinoma, PIN - grading (klasyfikacja Gleasona) - staging (np. Whitomore a : A-D)

48 - badanie per rectum, USG, biopsja - PSA (norma do 4 ng/ml) - kwaśna fosfataza prostatowa - leczenie chirurgiczne, radioterapia, hormonoterapia

49

50

51

52

53 NOWOTWORY JELITA GRUBEGO Gruczolaki (adenoma) M=K, skłonność rodzinna, 40-50% po 60 rż - adenoma tubulare (najczęstsze) - adenoma villosum - adenoma mixtum wielkość, stopień dysplazji, szypuła

54 C.D. - objawy- krwawienie, autoamputacja, rak - rodzinne zespoły = rodzinna polipowatość (FAP, APC) = zespół Gardnera (+szkliwiak, kostniak, włókniak) = zespół Turcota (gbl, medulloblastoma) = zespół Lyncha (HNPCC)

55

56

57 RAK JELITA GRUBEGO lat - dieta - dużo kalorii, ubogoresztkowa, czerwone mięso, brak witamin i mikroelementów - rectosigmoideum 55%, kątnica i wstępnica 22% - 99% pojedyncze

58 - anemia z niedoboru żelaza! - inwazja lokalna, przerzuty do węzłów, z krwią do wątroby, płuc, kości - klasyfikacja Astlera-Collera A - 100% 5-letnie przeżycie B1-67% B2-54% C1-43% C2-23%

59

60

61

62

63 RAK SZYJKI MACICY Czynniki ryzyka: liczne kontakty seksualne, partnerzy wysokiego ryzyka, ilość porodów, palenie, doustne środki antykoncepcyjne, skłonność rodzinna, infekcje - HPV 16, 18, 31, 33 - Herpesvirus

64 C.D. CIN (cervical intraepithelial neoplasia)!-iii, SIL (squamous intraepithelial lesion) LSIL- HSIL (obejmuje CIN II i CIN III) Rak płaskonabłonkowy lat, typ wzrostu (jedno i dwufazowy), inwazja lokalna, przerzuty do węzłów, z krwią do wątroby, płuc, kości, szpiku kostnego Inne raki: adenocarcinoma, adenoplanoepitheliale, clarocellulare ( Diethylstibestrol - DES)

65 C.D. Cytologia (V-stopniowa klasyfikacja Papanicolaou, system Bethesda) Objawy- krwawienia, ból, niewydolność nerek Przeżycia: I - rak ograniczony do szyjki % IV - przerzuty %

66

67

68

69

70 RAK TRZONU MACICY lat, otyłość, cukrzyca, nadciśnienie, niepłodność estrogeny! Objawy, typ wzrostu, przerzuty do węzłów, płuc, wątroby, kości przeżycia od 90% (ograniczony do trzonu) do 20% (przerzuty)

71 Raki trzonu macicy Rak endometrioidalny (typowy rak endometiurm) Rak surowiczy (rzadszy 10%) (Adenocarcinoma papillare serosum = typ 2 raka endometrium), nie związany z wysokim poziomem estrogenów p53, brak ekspresji receptora estrogenowego agresywny, źle rokuje mimo leczenia

72

73 RAK ŻOŁĄDKA Różnice geograficzne, M:K=2:1 czynniki środowiskowe (nitrozoaminy, dieta, potrawy wędzone, solone, brak świeżych warzyw i owoców, palenie) Helicobacter pylori, autoimmun. gastritis, stan po resekcji żołądka, grupa krwi A, rak w rodzinie, HNPCC

74 Klasyfikacja Laurena: - typ jelitowy (po 55 rż, częściej M, podobieństwo genetyczne do raka j. gr.) - typ rozlany (młodszy wiek, M=K) 50-60% część odźwiernikowa 25% wpust rak wczesny (jeśli nie ma naciekania mięsniówki właściwej)

75 Typ wzrostu i typ histologiczny - linitis plastica Przerzuty- węzeł Virchowa, otrzewna, wątroba, płuca, kości, guz Krukenberga Objawy niecharakterystyczne Rak wczesny- przeżycie 90-95% Rak zaawansowany - poniżej 15%

76

77

78 RAKI SKÓRY Rak kolczystokomórkowy: - skóra odsłonięta, M częściej, karcinogeny chemiczne (PWA), terapia PUVA, REPUVA (retinoidy + psoralen+uva) w łuszczycy) owrzodzenia, przetoki, blizny po oparzeniach, arsen - rak in situ (ch. Bowena) Rak podstawnokomórkowy: - ulcus rodens

79

80

81

82

83

84

85

86 RAK NERKI 6-7 dekada, M:K=3(2):1 palenie tytoniu, otyłość (kobiety), nadciśnienie, azbest, metale ciężkie przewlekła niewydolność nerek, nabyta torbielowatość, sclerosis tuberosa rodzinne- von Hippel-Lindau, rodzinny rak jasnokomórkowy i brodawkowaty

87 C.D. Rak jasnokomórkowy: %, sporadyczny lub w zespole VHL, w 98% zmiany genu VHL, rokowanie zależy od st.złośliwości jądrowej wg Fuhrmana Rak brodawkowaty: %, zaburzenia genu MET i PRCC (papillary renal cell carcinoma), nieco lepsze rokowanie niż ca.claro. Rak z komórek chromofobowych: - 5%, dobre rokowanie

88 C.D. Obraz makroskopowy, objawy Zespoły paranowotworowe: - policytemia, hyperkalcemia, nadciśnienie, zespół Cushinga, eozynofilia, reakcje białaczkowe, skrobiawica Przerzuty: płuca, kości, węzły, wątroba Przeżycie od 70% do 20%

89

90

91

92

93

94 RAK WĄTROBY 2-5/ w Europie, Ameryce, Australii 36/ w Korei, Tajwanie, pdwschodnich Chinach, Mozambiku M > K, 3x częściej rasa czarna Infekcja HBV- rak pomiędzy 20 i 40 rż Marskość (HCV, alkohol)- rak po 60 rż

95 C.D. Aflatoksyny, hemochromatoza Pojedynczy guz, mnogie guzy, postać rozlana Inwazja naczyń, węzły chłonne, płuca AFP w 60-75%, USG, CT Przeżycie 10 miesięcy- kachexia, krwawienie, niewydolność wątroby

96

97

98