Rak prostaty męska sprawa. Dr med. Piotr Machoy

Transkrypt

1 Rak prostaty męska sprawa Dr med. Piotr Machoy

2 Wstęp Rocznie w Europie ok. 10% zgonów u mężczyzn z powodu chorób nowotworowych spowodowanych jest przez raka prostaty Rak prostaty (RS) jest jednym z trzech najczęściej rozpoznawalnych raków u mężczyzn (po raku jelita grubego i raku płuc)

3 ANATOMIA Gruczoł krokowy (stercz, prostata) znajduje się pod pęcherzem moczowym, do przodu w stosunku do odbytnicy Przez stercz przebiega początkowy odcinek cewki moczowej U młodych mężczyzn prostata ma wielkość orzecha włoskiego i składa się z dwóch symetrycznych płatów

4 FIZJOLOGIA Stercz składa się z gruczołów wydzielających płyn, stanowiący 30% składu nasienia Płyn ten ma zdolność upłynniania nasienia Gruczoły umiejscowione są w zrębie (rusztowaniu) zbudowanym z włókien mięśniowych i tkanki łącznej

5 Czynniki ryzyka raka prostaty wiek pacjenta rasa mutacje genów nieprawidłowa dieta infekcje i przewlekłe stany zapalne ekspozycja na promieniowanie jonizujące narażenie na niektóre pierwiastki chemiczne i pestycydy predyspozycje dziedziczne

6 Rozpoznanie raka badanie per rectum badanie PSA biopsja stercza inne - Wynik biopsji stercza jest podstawą do wdrożenia leczenia

7 Co to jest rak prostaty? Niekontrolowany rozrost komórek wykazujących cechy złośliwości Największy wskaźnik zachorowalności odnotowano w Ameryce Północnej, Europie Północnej i Zachodniej oraz w Australii, a najniższy w Japonii, Azji Południowo-Wschodniej i Afryce Północnej W Polsce rak prostaty występuję u ok. 13 na 100 tysięcy mężczyzn W Europie stanowi 11% wszystkich nowotworów u mężczyzn

8 Objawy raka prostaty Początkowe objawy raka prostaty oraz łagodnego przerostu stercza są takie same Leczenie tych chorób jest jednak różne, dlatego im wcześniej postawimy właściwe rozpoznanie, tym szybciej będzie można wdrożyć odpowiednie leczenie

9 Zapobieganie rakowi prostaty aktywność fizyczna odpowiednia dieta

10 Co to jest PSA? Jest to proteina nasienna - swoisty antygen sterczowy produkowany zarówno przez komórki raka, jak i przez komórki nabłonkowe łagodnego przerostu stercza Wzrost stężenia PSA we krwi badanej na czczo może występować w przebiegu raka, w łagodnym przeroście prostaty lub przy zapaleniu stercza Dlatego PSA nie można uznać za typowy marker raka prostaty, jednak każde nieprawidłowości PSA niepokoją i wymagają dokładniejszych badań tzn. biopsji prostaty

11 Nieprawidłowe PSA Przy wartościach PSA pomiędzy 4-10 ng/ml ryzyko raka prostaty wynosi 25-35% Przy wartościach PSA przekraczających 10ng/ml ryzyko rośnie do 50-80%

12 Biopsja stercza Cienkoigłowa nie oceni otrzymanego materiału wg skali Gleason Gruboigłowa pod kontrolą TRUS + antybiotyk (osłonowo) Celowana tylko guza wyczuwalnego w badaniu per rectum Sekstantowa gdy nie wyczuwa się zmian w badaniu per rectum (po 4-5 wkłuć w każdy płat gruczołu)

13 Stopień zaawansowania choroby Oceniamy na podstawie badań: per rectum PSA scyntygrafii kośćca ew. inne (KT, MRI, RTG )

14 Podział kliniczny stopnia zaawansowania choroby choroba może być ograniczona do narządu może być uogólniona, gdy wystąpił rozsiew komórek nowotworowych (przerzuty) wyróżniamy również chorobę zaawansowaną miejscowo tzn. komórki nowotworowe znajdują się w sterczu i przekraczają jego torebkę włóknistą (jednak nie występują przerzuty)

15 Ocena stopnia zaawansowania choroby w oparciu o skalę TNM T tumor = zaawansowanie miejscowe: PSA, per rectum, badanie hist-pat. N noduli dotyczy węzłów chłonnych regionalnych: KT M metastases przerzuty odległe: 85% do kości (złamania patologiczne), ponadto węzły chłonne nie regionalne (inne niż biodrowe), płuca, wątroba, mózg, skóra. Badania: scyntygrafia kośćca, rtg, fosfataza zasadowa

16 Ryzyko przerzutów Pewność występowania przerzutów (100%), gdy PSA > 100 ng/ml Zwiększone ryzyko przerzutów, gdy PSA > 20 ng/ml, Gleason > 7, naciekanie wzdłuż przestrzeni okołonerwowych (w badaniu hist-pat) Małe ryzyko przerzutów (mniej niż 10%), gdy PSA < 20 ng/ml), Gleason < 6 wówczas nie wykonuje się badań oceniających stan węzłów chłonnych regionalnych przed leczeniem

17 Ocena stopnia złośliwości wg Gleasona Jest to stopniowanie złośliwości (agresywności) w zakresie punktowym od 2 do 10 2 odpowiada najmniejszej, a 10 największej złośliwości Stopnie skali Gleasona ocenia anatomopatolog w badaniu mikroskopowym

18 Wybór leczenia Uzależniony jest od: wieku skali Gleasona stopnia zaawansowania TNM wartości PSA współistnienia chorób dodatkowych

19 Ocena ryzyka progresji choroby Stopień zaawansowania T (tumor( tumor) Wg oceny w skali Gleason ryzyko postępu choroby jest duże przy stopniach od 7 do 10 wówczas ryzyko zgonu jest rzędu 60-87% Wg oceny PSA sprzed leczenia, gdy wartość jest < 3 ng/ml pacjent ma szanse żyć dłużej niż 10 lat

20 Sposoby leczenia Leczenie odroczone tzw. baczna obserwacja (szczególny nadzór) Leczenie chirurgiczne prostatektomia radykalna szansą na całkowite wyleczenie Radioterapia w przypadkach raka ograniczonego do stercza lub zaawansowanego miejscowo, bez przerzutów Leczenie hormonalne w raku zaawansowanym miejscowo lub w przypadku uogólnienia choroby

21 Rodzaje radioterapii: Klasyczna Brachyterapia Mieszana

22 Sposoby leczenia hormonalnego Wytrzebienie chirurgiczne lub farmakologiczne (kastracja) Podawanie estrogenów Analogi hormonu uwalniającego hormon luteinizujący (LH-RH) Antyandrogeny

23 Rodzaje leczenia hormonalnego I rzutu: kastracja II rzutu: obniżenie poziomu krążących androgenów pochodzących z innych źródeł niż jądra Powyższe rodzaje leczenia mogą być stosowane jako leczenie samodzielne lub skojarzone

24 Leczenie skojarzone Rtg terapia + hormony Prostatektomia + hormony Chemioterapia

25 Możliwe powikłania po leczeniu operacyjnym Nietrzymanie moczu Zaburzenia erekcji Zwężenie szyi pęcherza Uszkodzenie odbytnicy Powikłania ogólne

26 Możliwe powikłania po radioterapii Oprócz wspomnianych poprzednio, może wystąpić: Szkoda tkankowa Częste oddawanie stolca Parcia naglące Krwiomocze wczesne i późne

27 Powikłania po leczeniu hormonalnym Spadek libido Impotencja Bolesność gruczołów sutkowych Uderzenia gorąca

28 Obserwacja pacjenta po leczeniu radykalnym Badanie PSA i per rectum po 3, 6 i 12 miesiącach od leczenia Po roku badania kontrolne powinno się wykonywać co 6 miesięcy przez 3 lata Po 3 latach kontrola co 1 rok

29 Wczesne wykrycie raka, to szansa całkowitego wyleczenia