85-lecie Sekcji Dydaktycznej PTCH i 30-lecie Szkół Problemów Dydaktyki Chemii

Transkrypt

1 85-lecie Sekcji Dydaktycznej PTCH i 30-lecie Szkół Problemów Dydaktyki Chemii 10BStreszczenie Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, powstałe w 1919r. Polskie Towarzystwo Chemiczne uznało za jeden z priorytetów walkę o zreformowanie nauczania chemii, które zaborcy doprowadzili do katastrofalnego stanu. Do wypełnienia tych zadań powołano w 1924r. specjalną Sekcję Pedagogiczną, która w 1927r. zmieniła nazwę na Sekcja Dydaktyczna. Wspólnie z centralną Chemiczną Pracownią Dydaktyczną kierowaną przez Jana Harabaszewskiego, wcześniej pierwszego przewodniczącego Sekcji, analizowano propozycje nowych programów i podręczników chemii, stan przygotowania szkół, prowadzono liczne kursy dokształcające dla nauczających chemii (w większości niechemików) itp. W okresie II wojny światowej ( ) Sekcja Dydaktyczna poniosła duże straty osobowe (Załącznik 1). Po wojnie, w nowej sytuacji politycznej, Sekcja została reaktywowana dopiero w 1966r. Kontynuuje podobną jak poprzednio, nadal aktualną, działalność oraz wprowadza nowe formy, np. Szkoły Problemów Dydaktyki Chemii od 1979r. (Załącznik 2), Konferencje Dydaktyków Chemii (Załącznik 3), spotkania międzynarodowe i in. Przedstawiono różne działania Sekcji na tle sytuacji dydaktyki chemii w Polsce. 11BRozwinięcie tematu W 2009r. Sekcja Dydaktyczna PTCh świętuje podwójny jubileusz 85. rocznicę swego powstania (w 1924r.) oraz 30. rocznicę zorganizowania Szkół Problemów Dydaktyki Chemii (w 1979r.). Przypomnijmy historię obydwu wydarzeń. I. 2BOkres przedwojenny 12BGeneza i zadania Sekcji Dydaktycznej Utworzone w niepodległej Polsce, w 1919r. Polskie Towarzystwo Chemiczne uznało za jeden ze swych głównych celów zreformowanie nauczania chemii i podniesienie jej rangi jako samodzielnego przedmiotu nauczania, odpowiadającej znaczeniu chemii w nowoczesnym społeczeństwie. Stan oświaty chemicznej w szkołach państwowych, pozostawiony przez zaborców, był katastrofalny: zagadnienia chemiczne występowały marginalnie w ramach programu fizyki, bez wystawiania oceny końcowej z chemii, uczyli ich nie-chemicy, brakowało nowoczesnych programów, podręczników, szkolnych pracowni chemicznych itp. Podczas I Zjazdu PTCh, w Warszawie w 1923r., już obradowała robocza sekcja pedagogiczna, a następnie Zjazd uchwalił konieczność utworzenia stałej Sekcji Pedagogicznej, jako organu gromadzącego rzeczoznawców do współpracy z Ministerstwem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. 10. stycznia 1924r. to data jej oficjalnego powstania: Zarząd PTCh zatwierdził regulamin Sekcji Pedagogicznej, a jej nowowybranego przewodniczącego, Jana Harabaszewskiego, dokooptował do swego składu [1]. Wiceprzewodniczącym został Stanisław Pleśniewicz, a sekretarzem Tadeusz W. Jezierski. Następnymi przewodniczącymi Sekcji zostali: w latach Stanisław Pleśniewicz, w Zygmunt Szeller. W 1929r. przyjęto zmianę nazwy na Sekcja Dydaktyczna. Powstanie Sekcji wywołało zainteresowanie wielu pracowników

2 uczelni, którzy stawali się jej członkami. Dodajmy, że profesorowie akademiccy doceniali sprawy oświaty, gdyż niemal wszyscy mieli w swych życiorysach etap pracy w szkole. Do zadań Sekcji należało m.in. zdiagnozowanie stanu oświaty chemicznej i doprowadzenie do podniesienia jej znaczenia. Ze względu na przygotowywaną ogólnopolską reformę szkolnictwa skoncentrowano się na średnim szczeblu nauczania 4-letnim gimnazjum i 2-letnim liceum. Niestety, konstruktywne propozycje i alarmujące memoriały opracowywane przez Sekcję na wniosek PTCh nie znajdowały, jak to często bywa, pozytywnego oddźwięku w Ministerstwie. Ze względu na wagę zagadnienia sprawy te były wielokrotnie omawiane na Zjazdach i Walnych Zgromadzeniach PTCh [2]. Do walki o nowoczesny program chemii włączyło się środowisko akademickie, m.in. powołano specjalną Komisję PTCh d/s programu chemii w liceum, na której czele stanął prof. Józef Zawadzki z Politechniki Warszawskiej. 13BOSIĄGNIĘCIA SEKCJI DYDAKTYCZNEJ Kształcenie kadry nauczycielskiej Naglącą sprawą stało się dokształcanie nauczycieli uczących chemii, gdyż 2/3 stanowiły osoby bez przygotowania chemicznego - fizycy, biologowie i matematycy! PTCh początkowo organizowało dla nich kursy wakacyjne, które prowadzili m.in. profesorowie uczelni, następnie kontynuowała je z wielkim nakładem pracy ogólnopolska Chemiczna Pracownia Dydaktyczna, utworzona i kierowana przez J. Harabaszewskiego. Kwalifikowany nauczyciel szkoły średniej winien legitymować się dyplomem wyższej uczelni oraz ukończeniem przygotowania dydaktyczno-pedagogicznego. Celem zapewnienia swym absolwentom wymaganego przygotowania, uczelnie włączyły do programu studiów zajęcia z dydaktyk przedmiotowych, np. z dydaktyki chemii w Uniwersytecie Jagiellońskim, Poznańskim, Warszawskim (w 1926r.), Politechnice Lwowskiej. Nauczanie chemii w gimnazjum Wprowadzone w 1933r. zreformowane 4-letnie gimnazjum uzyskało, dzięki wysiłkowi Sekcji Dydaktycznej, kompleksowe przygotowanie w zakresie nauczania chemii dysponowało nowoczesnym programem, podręcznikami, obudową dydaktyczną, przygotowaną kadrą. Chemiczna Pracownia Dydaktyczna zorganizowała wystawę zestawów laboratoryjnych, modeli itp. środków niezbędnych do realizacji nowego programu, który zakładał nauczanie problemowe, samodzielną pracę uczniów, wykorzystanie doświadczeń do zdobywania nie tylko wiedzy chemicznej, ale i umiejętności intelektualnych. Analizę przygotowania do reformy, a następnie wyników jej realizacji przeprowadził, na podstawie badań ankietowych, Jan Harabaszewski. Niestety, mimo starań u władz oświatowych, nie udało się uzyskać w programie gimnazjum wyodrębnienia chemii, jako przedmiotu samodzielnego.

3 Nauczanie chemii w liceum Dla nowego, dwuletniego profilowanego liceum, w wyniku długotrwałych zabiegów uzyskano: wyodrębnienie chemii, jako samodzielnego przedmiotu, zatwierdzenie nowoczesnego programu, wprowadzającego m.in. elementy budowy materii, energetyki, kinetyki i równowagi chemicznej, wyrównanie liczby godzin chemii w liceum przyrodniczym do wymiaru i układu godzin w liceum matematyczno-fizycznym (185 godzin w czasie 2 lat, poprzednio wg odgórnych planów należało ten sam ogromny materiał opanować w liceum przyr. w ciągu 1 roku i tylko 140 godz.), w wymienionych typach liceum uznanie chemii za przedmiot maturalny, do wyboru, opracowanie kilku podręczników do liceum, których analizę przedstawił na posiedzeniu Sekcji prof. L. Szperl. Realizacji tych osiągnięć przeszkodził wybuch II wojny (okupant zlikwidował gimnazja i licea). Kształcenie akademickie PTCh i Sekcja Dydaktyczna podejmowały także kwestie dotyczące studiów akademickich, np. jakości zajęć uczelnianych, sposobu prowadzenia demonstracji wykładowych, rozbieżności między przygotowaniem maturzystów a wymaganiami uczelni, zorganizowania praktyk dla polskich studentów z zagranicy itp. Nadmieńmy, że w okresie 20-lecia międzywojennego nastąpił intensywny rozwój dydaktyk przedmiotowych, wprowadzono znane do dziś metody nauczania, jak nauczanie problemowe, plan daltoński, metodę projektów i in., wydano wiele publikacji i książek. W zakresie dydaktyki chemii ukazała się fundamentalna Metodyka chemii (1932r), a następnie Dydaktyka chemii (1936r.) Jana Harabaszewskiego, obejmująca teorię i praktykę nauczania chemii. Artykuły związane z kształceniem chemicznym zamieszczane były m. in. w czasopismach Przemysł Chemiczny, Fizyka i Chemia w Szkole i in. I. 3BCzas przerwy W latach wojny okupant zlikwidował organizacje naukowe, uczelnie i szkoły średnie. Członkowie Sekcji wykazali ofiarną postawę, biorąc udział w tajnym nauczaniu szkolnym i akademickim, niekiedy ukrywającym sie pod przykrywką szkół zawodowych, bądź w formie kompletów w mieszkaniach prywatnych itp. Np. Jan Harabaszewski pozostał wierny idei nauczania chemii przez eksperyment i mimo niebezpieczeństwa aresztowania przywoził odczynniki i drobny sprzęt do demonstracji doświadczeń podczas zajęć na kompletach. Niestety, w okresie okupacji wielu członków Sekcji Dydaktycznej straciło życie. (Załącznik 1).

4 Po zakończeniu działań wojennych Polskie Towarzystwo Chemiczne wznowiło swoją działalność. Jednak Sekcja Dydaktyczna długi czas pozostawała w uśpieniu. Jakie przyczyny spowodowały tę nieoczekiwaną sytuację? Nowa powojenna rzeczywistość nie sprzyjała rozwojowi rodzimej dydaktyki. Powstała luka pokoleniowa, odeszli tacy luminarze dydaktyki chemii, jak J. Harabaszewski, S. Pleśniewicz, Z. Szeller, L. Szperl i inni (Załącznik 1). Ponadto nowe władze państwowe nie tolerowały reakcyjnych nauk burżuazyjnych. Za jedyny wzorzec uznano pedagogikę i dydaktykę radziecką. Dążono do wyeliminowania z pamięci osiągnięć polskich dydaktyków, np. zamiast wznowienia znakomitej Metodyki chemii Harabaszewskiego publikowano książki metodyczne tłumaczone z języka rosyjskiego, oparte na silnej podbudowie ideologicznej. Np. wg Metodyki nauczania chemii w szkole średniej Kiriuszkina [3]: Głównym celem szkoły jest przygotowanie budowniczych i członków społeczeństwa komunistycznego (s. 8), W treści kursu chemii powinien znaleźć miejsce materiał uwzględniający wychowanie antyreligijne (s. 9), nauczyciel zaznajamiając uczniów z teorią atomistyczno-cząsteczkową powinien więc zwracać szczególną uwagę na to, aby nie pozostawić jakiejś szczeliny, przez którą mógłby się wcisnąć idealizm (s. 11), Zasadnicze zadanie nauczyciela polega na tym, aby wychować uczniów odpornych na narkotyk religijny (s. 31) itd. Również w NRD podstawę poradników dla nauczycieli chemii stanowił marxismus-leninismus [4]. W zaistniałej sytuacji nie było szans na wznowienie publikacji naszych dydaktyków, a reaktywowanie Sekcji Dydaktycznej mogło wiązać się z koniecznością upowszechniania przez nią dydaktyki ideologicznej. Jednocześnie odczuwano brak istnienia tej Sekcji, powołanej wszak do wyrażania opinii środowiska o edukacji chemicznej i walki o jej właściwy kształt, co nadal było niezmiernie aktualne ze względu na liczne reformy oświatowe, brakowało również forum współpracy środowisk szkolnych i uczelnianych. Jednak w nowych warunkach Sekcja zamilkła na ponad 20 lat. I. 4BReaktywacja Sekcji Dydaktycznej Dzięki odwadze i zaangażowaniu grupy osób, na Zjeździe PTCh w Szczecinie w 1966r. przywrócono istnienie Sekcji Dydaktycznej. Oto kolejni przewodniczący Sekcji Dydaktycznej: prof. Antoni Zieliński z Politechniki Szczecińskiej, prof. Tadeusz Lipiec z Akademii Medycznej w Łodzi, prof. Stefan Weychert z Politechniki Warszawskiej, prof. Stanisław Wajda z Uniwersytetu Wrocławskiego, prof. Zbigniew Kęcki z Uniwersytetu Warszawskiego, prof. Zygmunt Kozłowski z Uniwersytetu Łódzkiego, prof. Andrzej Burewicz z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu,

5 dr Zofia Kluz z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, prof. Hanna Gulińska z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Wkrótce powstały oddziały Sekcji Dydaktycznej przy lokalnych oddziałach PTCh. Wielki wysiłek działaczy Sekcji skierowany został na zapewnienie właściwego poziomu nauczania chemii. Reformy oświatowe, czasem pośpiesznie wprowadzane bez zapewnienia nowych podręczników, podstawy programowe nie precyzyjnie określone dla różnych poziomów nauczania, brak korelacji międzyprzedmiotowej i inne mankamenty ciągłych zmian oświatowych zmuszają Sekcję do nieustannego monitorowania przebiegu edukacji chemicznej w Polsce. 30 lat Szkół Problemów Dydaktyki Chemii W 1979r. Sekcja podjęła nową formę działalności, której inicjatorem i organizatorem była dr Natalia Wanda Skinder i prof. Stanisław Wajda z Wrocławia odbywające się cyklicznie Szkoły Problemów Dydaktyki Chemii. Zadaniem Szkół stała się integracja środowisk dydaktyków chemii pracowników uczelni, ośrodków metodycznych i nauczycieli, wymiana poglądów dotyczących trudnych zagadnień w nauczaniu chemii, stanowiska Sekcji w sprawach polityki oświatowej i in. Pierwsze Szkoły, odbywające się wiosną w Karpaczu, poświęcone zostały podstawowym niełatwym zagadnieniom chemicznym, jak budowa materii, energetyka i kinetyka reakcji, procesy red-ox i obejmowały prezentację współczesnych poglądów naukowych na dany temat, jego ujęcia metodyczne, wyniki badań nad realizacją tych zagadnień w szkole i uczelni; wykłady, plakaty itp. Po pewnym czasie sceneria wiosennych Szkół zmieniła się na podgórską zimowo-śnieżną. Potem powrócono do wiosennej aury, zapewniając urozmaicenia krajobrazowe Szkołę nad morzem, jeziorem itp. Obrady merytoryczne wzbogacano o część kulturalno-towarzyską, występy zespołów regionalnych, wycieczki i in. Materiały każdej Szkoły zostały opublikowane. Początkowo Szkoły odbywały się co 2 lata, potem w rytmie tym pojawiły się przerwy, spowodowane sytuacją polityczno-gospodarczą kraju. Wykaz kolejnych Szkół przedstawiono w załączniku 2. 14BKonferencje Dydaktyków Chemii Od 1986r. Sekcja przystąpiła do organizowania Konferencji Dydaktyków Chemii. Ukierunkowane są one na monitorowanie i analizowanie przebiegu edukacji chemicznej w kraju na wszystkich poziomach nauczania, stanu przygotowania nauczycieli, szkół itp. w celu wypracowania stanowiska Sekcji wobec aktualnych problemów i przekazania go władzom decyzyjnym. Niektóre Konferencje organizowano w połączeniu ze Szkołami, niektóre we współpracy z Centralnym Ośrodkiem Metodycznym Studiów Nauczycielskich w Krakowie. Spis Konferencji zawarto w załączniku 3.

6 15BSpotkania międzynarodowe i inne Sekcja Dydaktyczna partycypuje także w organizowaniu międzynarodowych spotkań naukowych, jak np.: VIII Sympozjum woprosow didaktiki chimii socialisticzeskich stran Strojenije i chimiczeskije reakcji, Wrocław IX Expert Seminar European Cooperation in Chemical Education, Jabłonna V European Conference on Research in Chemical Education, Lublin IX rd XI Symposium of International Organization for Science and Technology Education, Lublin VII International Conference Research in Didactics of Chemistry, Kraków 2006 i in. Sekcja uczestniczy w dorocznych Zjazdach PTCh, dysponując własnym programem obrad. Poszczególne ośrodki krajowe organizują ogólnopolskie lub międzynarodowe spotkania dydaktyczne, np. Ogólnopolskie Seminarium Dydaktyczne Elektrochemia w szkole, Łódź-Cesarka V.1984 i Konferencja Ochrona środowiska w nauczaniu i wychowaniu, Lublin 7-9.VI Ogólnopolskie Sympozjum Ochrona środowiska w nauczaniu szkolnym, Toruń 6-9.IX Konferencje poświęcone różnym zagadnieniom edukacji chemicznej, Gdańsk od 2004r.[5]. Międzynarodowe Sympozja w Opolu i in. 16BSytuacja dydaktyki chemii w Polsce Ożywienie działalności dydaktycznej stało sie możliwe m. in. dzięki utworzeniu w uczelniach Zakładów i Pracowni Dydaktyki Chemii. Pierwsza taka placówka w Polsce powstała już w 1954r. w WSP w Gdańsku, zorganizowana przez niespożytej energii doc. Zofię Matysikową [6], następna w UMCS w Lublinie przez również oddanego sprawom edukacji chemicznej dr. Lucjana Nędzyńskiego, po latach stopniowo pojawiały się dalsze. Niektóre uczelnie zostały zmuszone do utworzenia tych jednostek (z etatową obsadą, a nie wyłącznie z osobami prowadzącymi zajęcia zlecone) ze względu na powstające kierunki nauczycielskie i wymagania resortu. Zakłady te nawiązały współpracę ze sobą oraz z pokrewnymi ośrodkami, co m.in. przejawiało się w uczestniczeniu w ogółnopolskich badaniach w ramach tzw. Centralnego Programu Badawczego, Problemu węzłowego Modernizacja systemu oświaty w PRL, Resortowego Programu Badawczego III.30. Unowocześnianie procesu dydaktycznego model dydaktyk szczegółowych i in. Obecnie występują większe możliwości współpracy w zakresie międzynarodowym [7]. Zakłady Dydaktyki Chemii wyposażają studentów w wiedzę i umiejętności potrzebne nauczycielowi chemii, opracowano odpowiednie podręczniki na poziomie akademickim [8], [9]. Cieszy znaczny napływ studentów na zajęcia z dydaktyki chemii (są fakultatywne) oraz słuchaczy na studia podyplomowe dla nauczycieli. Poszczegółne Zakłady wykazują specjalizację w pewnych dziedzinach dydaktyki chemii, np. ZDCh w UAM w Poznaniu pełni wiodącą rolę w rozwijaniu zastosowania technik multimedialnych w nauczaniu chemii.

7 Dla młodzieży szkolnej organizowane są konkursy wiedzy chemicznej, Zakłady Dydaktyk przygotowują atrakcyjne spotkania z uczniami, uczestniczą w Festiwalu Nauki itp. Duży prestiż posiada ogólnopolska Olimpiada Chemiczna działająca pod auspicjami PTCh, a w wynikach Międzynarodowych Olimpiad Chemicznych Polska zajmuje 1. miejsce wśród krajów Unii Europejskiej [10], co świadczy o dobrej pracy naszych nauczycieli. Pomoc nauczycielom niosą ośrodki metodyczne, czasopismo Chemia w Szkole, poprzednio w okresie swego istnienia także Instytuty: Kształcenia Nauczycieli i Programów Szkolnych i in. Jednak wiele istotnych kwestii przez szereg lat nie mogło znależć pozytywnego rozwiązania, np. sprawa uzyskiwania stopni naukowych z dydaktyki chemii. Panowała nieprzychylna atmosfera, gdyż większość nowej kadry akademickiej, w przeciwieństwie do przedwojennej, nie miała doświadczenia pedagogicznego i nie doceniała konieczności znajomości dydaktyki chemii oraz rozwijania tej dziedziny. Ponadto dydaktyka chemii ma charakter interdyscyplinarny, co powodowało niepokonywalne trudności formalne (np. przewód doktorski na Wydziale Chemii czy Pedagogiki, dobór promotora, liczba recenzentów, rodzaj egzaminów itp.). Udało się je przełamać dopiero doc. Z. Matysikowej, która od 1976r. wypromowała pierwszych doktorów w zakresie dydaktyki chemii (obecnie jest to możliwe i w innych ośrodkach). Jeszcze większe trudności piętrzyły się przy uzyskaniu habilitacji, pokonano je po raz pierwszy na UAM; poprzednio przewody habilitacyjne z dydaktyki chemii wiązały się z koniecznością prowadzenia ich w uczelniach zagranicznych. Sekcja Dydaktyczna występowała we wszystkich ważnych dla środowiska sprawach. Podejmowała także nowe zadania, np. przeprowadzenie konkursów na najlepszą pracę magisterską z dydaktyki chemii i in. W 1990r. Polskie Towarzystwo Chemiczne ustanowiło, dzięki inicjatywie i zaangażowaniu dr N. W. Skinder [2] Medal im. Jana Harabaszewskiego przyznawany za wybitne osiągnięcia naukowe w zakresie dydaktyki chemii, wybitną działalność z zakresu praktyki dydaktyki chemii, a także za prace popularyzatorskie i organizacyjne w tym zakresie (Lista osób uhonorowanych tym odznaczeniem w załączniku 4). W 2008r. na wniosek Sekcji Dydaktycznej, PTCh wprowadziło Wyróżnienie im. Zofii Matysikowej przyznawane nauczycielom chemii za wybitne osiągnięcia dydaktyczno-wychowawcze, popularyzację wiedzy chemicznej, rozwijanie innowacyjnych metod nauczania i uczenia się oraz aktywną działalność na rzecz edukacji chemicznej. Pierwsze dyplomy wręczył wyróżnionym nauczycielom Prezes PTCh na Zjeździe w Opolu w 2008r. [11] (Załącznik 5). Kandydaci do obu odznaczeń, wysuwani przez Sekcję, są zatwierdzani przez Zarząd Główny PTCh. Sekcja Dydaktyczna spełnia rolę spoiwa między różnymi ośrodkami dydaktyki chemii i reprezentuje interesy polskiej edukacji chemicznej. Działalność tę podjęła już 85 lat temu. Obecnie jest najdłużej istniejącą Sekcją w Polskim Towarzystwie Chemicznym. 0BAnna Galska-Krajewska 1BUniwersytet Warszawski, Wydział Chemii, Laboratorium Dydaktyki Chemii

8 17BBibliografia 1. Galska-Krajewska A., Działalność Sekcji Dydaktycznej PTCh w latach Chemia w Szkole, 31, 2 (1985), Galska-Krajewska A., Piosik R., Skinder N. W., Soczewka J., Twórca polskiej dydaktyki chemii Jan Harabaszewski i jego czasy. Wyd. UW, Warszawa (w druku) 3. Kiriuszkin D., Metodyka nauczania chemii w szkole średniej (tłum. z j. ros.). PZWS, Warszawa Keune H., Grundriss der allgemeinen Methodik des Chemieunterrichts. VEB Deutscher Verlag der Wissenschaften, Berlin Sawicka J., Konferencje Oddziału Gdańskiego PTCh i Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku w latach Orbital, 5-6 (2007), Piosik R., Kowalik E., Zofia Matysikowa dydaktyk chemik.w: Gulińska H. (red.), Nowe wyzwania dydaktyki chemii. Poznań 2008, s Gulińska H., Janiuk R. M., Maciejowska I., Obszary badań w zakresie dydaktyki chemii. Wiad. Chem., 61, 9-10 (2007), Galska-Krajewska A., Pazdro K., Dydaktyka chemii. PWN, Warszawa Burewicz A., Gulińska H. (red.), Dydaktyka chemii. Wyd. Nauk. UAM, Poznań Szelągowska W., Analiza wyników Międzynarodowych Olimpiad Chemicznych. W: Gulińska H. (red.), Nowe wyzwania dydaktyki chemii. Poznań 2008, s Gulińska H., Wyróżnienia im. Zofii Matysikowej dla nauczycieli chemii z gimnazjów wręczone na Zjeździe w Opolu w roku Orbital, 5-6 (2008), s. 247

9 18BZałącznik 1. Członkowie Sekcji Dydaktycznej zmarli w okresie wojny Karol Drewski, docent w Politechnice Warszawskiej, autor pierwszego w Polsce podręcznika analizy potencjometrycznej, interesował się dydaktyką chemii za granicą. Na zebraniach Sekcji omawiał programy nauczania chemii w szkołach Niemiec i Czechosłowacji, prowadzenie zajęć wg systemu daltońskiego i in. Zginął w Katyniu w 1940r. Jan Harabaszewski, pierwszy przewodniczący Sekcji, autor podstawowych dzieł z dydaktyki chemii, wykładowca akademicki i nauczyciel, reformator nauczania chemii w Polsce, inspektor ministerialny. Organizator centralnej Chemicznej Pracowni Dydaktycznej przy Muzeum Oświaty, z poświęceniem prowadził w wielu miastach kursy dokształcające dla nauczycieli, a w czasie okupacji tajne nauczanie. Zmarł 23 marca 1943r. [2]. Tadeusz Wacław Jezierski, docent w Zakładzie Chemii Organicznej PW, sekretarz Sekcji. Omawiał programy amerykańskie, dążył do zapewnienia wysokiego poziomu studiów chemicznych, gdyż młodzież należy wdrażać do solidnej i odpowiedzialnej pracy ; w czasie okupacji uczestniczył w tajnym nauczaniu. Po powstaniu warszawskim w 1944r. wywieziony do obozu w Oranienburgu, zaginął bez wieści. Stanisław Pleśniewicz, docent w Zakładzie Chemii Fizycznej PW, drugi przewodniczący Sekcji ( ), wykładowca dydaktyki chemii w Uniwersytecie Warszawskim (do 1939r.), nauczyciel w nowym prestiżowym Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie, w czasie okupacji prowadził tajne nauczanie. Autor podręczników chemii do liceum, podkreślał ogólnokształcącą rolę eksperymentu w nauczaniu chemii, opracował nowe ćwiczenia itp. Zmarł 13 lipca 1943r. Jerzy Stalony-Dobrzański, profesor chemii nieorganicznej PW, nauczyciel fizyki w Gimnazjum im. Ks. Józefa Poniatowskiego w Warszawie, dostosowywał trudne doświadczenia chemiczne do warunków szkolnych; znany z nowatorskich osiągnięć w zakresie chemicznej obróbki fotografii artystycznej. W wyniku obrażeń odniesionych podczas bombardowania we wrześniu 1939r. zmarł 27 grudnia tegoż roku. Zygmunt Szeller, pracował w Zakładzie Chemii SGGW, potem w Gimnazjum im. Mikołaja Reja w Warszawie. Trzeci przewodniczący Sekcji ( ), zajmował się zreformowanymi programami chemii, opracowaniem podręczników oraz nowych doświadczeń chemicznych; w czasie okupacji uczestniczył w tajnym nauczaniu. Zginął w powstaniu warszawskim 31 sierpnia 1944r. Ludwik Szperl, profesor chemii organicznej i rektor PW, uczył wcześniej w szkole prywatnej. Pierwszy wykładowca dydaktyki chemii w UW, przewodniczący Komisji oceny podręczników szkolnych przy MWRiOP, wykładowca na kursach dokształcających dla nauczycieli chemii itp. Warunki okupacyjne przyczyniły się do jego zgonu 29 kwietnia 1944r. 19BZałącznik 2. Wykaz Szkół Problemów Dydaktyki Chemii I II Wiosenna Szkoła Problemów Dydaktyki Chemii Struktura materii, Karpacz V.1979 Wiosenna Szkoła Problemów Dydaktyki Chemii Energetyka reakcji chemicznych, Karpacz V.1981

10 III Wiosenna Szkoła Problemów Dydaktyki Chemii Kinetyka i kataliza, Karpacz V.1983 IV Wiosenna Szkoła Problemów Dydaktyki Chemii Procesy redox, Karpacz V BV 6BVI Wiosenna Szkoła Problemów Dydaktyki Chemii Ochrona środowiska w nauczaniu chemii, Karpacz-Bierutowice V.1987 Wiosenna Szkoła Problemów Dydaktyki Chemii Chemia w życiu codziennym, Karpacz-Bierutowice V BVII Szkoła Problemów Dydaktyki Chemii Ekologiczne znaczenie powietrza, Borowice XII BVIII Szkoła Problemów Dydaktyki Chemii Ekologiczne znaczenie wody, Borowice 6-10.XII BIX Szkoła Problemów Dydaktyki Chemii Ekologiczne znaczenie gleby, Gdańsk-Sobieszewo 5-9.VI.1995 X Szkoła Problemów Dydaktyki Chemii Chemia a żywność, Poznań-Kiekrz 6-10.VI.1997 XI Szkoła Problemów Dydaktyki Chemii Polska chemia w Unii Europejskiej, Poznań-Kiekrz 4-8.VI.1999 XII Szkoła Problemów Dydaktyki Chemii Różne oblicza chemii u progu XXI wieku, Sucha Beskidzka 4-7.VI.2003 XIII Szkoła Problemów Dydaktyki Chemii Nauczanie chemii w dobie reformy edukacji, Sucha Beskidzka 7-10.VI.2006 XIV Szkoła Problemów Dydaktyki Chemii Chemia bliżej życia, Boszkowo 4-7.VI.2009 XV Szkoła Problemów Dydaktyki Chemii Chemia bliżej szkoły, Będlewo 1-3.VI BZałącznik 3. Wykaz Konferencji Dydaktyków Chemii I Konferencja Ogólnopolska Dydaktyków Chemii Optymalizacja nauczania przedmiotu dydaktyka chemii, Kraków 1986 II Ogólnopolska Konferencja Naukowa Dydaktyków Chemii Treści, metody i środki stosowane w realizacji ćwiczeń z dydaktyki chemii, Kraków X.1988 III Ogólnopolskie Seminarium Dydaktyki Chemii Korelacja merytoryczna dydaktyki chemii z pedagogiką i psychologią, Kraków XI.1990 IV Konferencja Dydaktyków Chemii Koncepcja nauczania chemii w nowym systemie polskiego szkolnictwa, Kraków III.1992 V Konferencja Dydaktyków Chemii połączona z IX Szkołą Problemów Dydaktyki Chemii Ekologiczne znaczenie gleby, Gdańsk-Sobieszewo VI.1995 VI Konferencja Dydaktyków Chemii połączona z X Szkołą Problemów Dydaktyki Chemii Chemia a żywność, Poznań-Kiekrz VI.1997 VII Konferencja Dydaktyków Chemii połączona z XI Szkołą Problemów Dydaktyki Chemii Polska chemia w Unii Europejskiej, Poznań-Kiekrz VI.1999 VIII Konferencja Dydaktyków Chemii O przyrodzie przy okrągłym stole, Kraków VI.2000 IX Konferencja Dydaktyków Chemii Nowe wyzwania dydaktyki chemii, Ciążeń IV.2008

11 21BZałącznik 4. Odznaczeni Medalem im. Jana Harabaszewskiego [2] 1990 r. mgr Kazimierz Chmielewski, WSP i LO, Łódź, 1991 r. prof.dr hab. Andrzej Bielański, UJ, Kraków, 1992 r. doc.. dr Zofia Matysikowa, Ugd, Gdańsk, 1994 r. mgr Anna Banaszkiewicz, LO, Radom 1994 r. dr Stanisław Banaszkiewicz, WSI i LO, Radom 1994 r. mgr Stanisław Górzyński, LO, Lublin 1994 r. Karol Król, LO, Łódź 1994 r. mgr Teofil Lawgmin, LO, Zamość 1996 r. dr Natalia Wanda Skinder, IKN, Wrocław 1996 r. dr Józef Markowski, WSP, Częstochowa 1997 r. dr Anna Galska-Krajewska, UW, Warszawa 1997 r. dr Stefan Sękowski, UJ, Kraków 1998 r. prof. dr hab. Zbigniew Kęcki, UW, Warszawa 1999 r. dr Maria Pietruszewska, UMK, Toruń 2000 r. dr Zofia Niraz, WSP, Siedlce 2001 r. prof. dr hab. Andrzej Burewicz, UAM, Poznań 2002 r. prof. dr hab. Romuald Piosik, UGd, Gdańsk 2003 r. dr Magdalena Konieczna, WSP, Opole 2004 r. mgr Ewa Gojdź-Czupry, XI LO, Wrocław 2004 r. prof. dr hab. Zofia Stasicka, UJ, Kraków 2005 r. dr Józef Soczewka, Warszawa 2006 r. mgr Irena Grabczak, IKN i LO, Kraków 2007 r. dr Zofia Kluz, UJ, Kraków 2008 r. dr Krystyna Skrok, UMCS, Lublin 2009 r. dr Elżbieta Kowalik, UGd, Gdańsk 2010 r. prof. dr hab. Jan Cipera, UK, Praga 2011 r. mgr Wanda Szelągowska, UW, Warszawa 2012 r. prof. dr hab. Jan Rajmund Paśko, UP, Kraków 22BZałącznik 5. Nauczyciele gimnazjalni, którzy otrzymali Wyróżnienie im. Zofii Matysikowej, w 2008 r. (w nawiasie nazwa Oddziału PTCh) [11]: 1. mgr Anna Drynda (opolski) 2. dr Romuald Hassa (katowicki) 3. mgr Anna Kandia (krakowski) 4. mgr Maria Korzeniowska (rzeszowski) 5. mgr Włodzimierz Kuśmierczuk (lubelski) 6. mgr Piotr Malecha (gdański) 7. mgr inż. Krystyna Piosik (wrocławski) 8. mgr Halina Szczepaniec (szczeciński) 9. mgr Hanna Wojciechowska (wielkopolski) 10. mgr Barbara Zawadzka (warszawski) 23BZałącznik 6. Nauczyciele ponadgimnazjalni, którzy otrzymali Wyróżnienie im. Zofii Matysikowej, w 2009 r. (w nawiasie nazwa Oddziału PTCh) [11]: 1. mgr Jan Antoniak (łódzki) 2. mgr Witold Anusiak (toruński)

12 3. mgr Elżbieta Bytniewska-Rozwód (lubelski) 4. mgr Elżbieta Kaczmarek (gdański) 5. mgr Ilona Kocel (wrocławski) 6. mgr Krzysztof Kuśmierczyk (warszawski) 7. dr Maria Małecka (poznański) 8. mgr Maria Mistygacz (krakowski) 9. mgr Joanna Tymejczyk (szczeciński) 10. mgr Grażyna Żak (katowicki) 24BZałącznik 7. Nauczyciele gimnazjalni, którzy otrzymali Wyróżnienie im. Zofii Matysikowej, w 2010r. (w nawiasie nazwa Oddziału PTCh) [11]: 1. mgr Lucyna Wasik (łódzki) 2. mgr Maria Bigos (toruński) 3. mgr Iwona Stefanek (lubelski) 4. mgr Halina Cybula (gdański) 5. mgr Stanisława Dudek (wrocławski) 6. mgr Stanisław Piech (warszawski) 7. mgr Renata Mikołajczyk (poznański) 8. dr Ewa Odrowąż (krakowski) 9. mgr Dorota Lewandowska (krakowski) 10. mgr Grażyna Gaj (szczeciński) 25BZałącznik 8. Nauczyciele ponadgimnazjalni, którzy otrzymali Wyróżnienie im. Zofii Matysikowej, w 2011r. (w nawiasie nazwa Oddziału PTCh) [11]: 1. mgr Jadwiga Berecka (lubelski) 2. mgr Wiesława Cejner Mania (gdański) 3. mgr Małgorzata Chmurska (warszawski) 4. mgr Agata Elbanowska (poznański) 5. mgr Małgorzata Knap (krakowski) 6. mgr Anna Kuliga (krakowski) 7. mgr Mariola Madeya (toruński) 8. mgr Zenon Mielczarek (wrocławski) 9. mgr Kazimiera Pisulińska (rzeszowski) 10. mgr inż. Małgorzata Kępińska-Żerko (szczeciński) 26BZałącznik 9. Nauczyciele gimnazjalni, którzy otrzymali Wyróżnienie im. Zofii Matysikowej, w 2012r. (w nawiasie nazwa Oddziału PTCh) [11]: 1. mgr Aleksandra Reder (lubelski) 2. mgr Kinga Rutkowska (gdański) 3. mgr Luiza Bendyk (warszawski) 4. mgr Ewa Gryczman (poznański) 5. mgr Lidia Wasyłyszyn (krakowski) 6. mgr Izabela Popławska (białostocki) 7. mgr Irena Górnicka (łódzki) 8. mgr Bogusława Jaz (wrocławski) 9. mgr Renata Gwóźdź (kielecki) 10. mgr Jadwiga Skrobacka (szczeciński)