Biblioterapia - bajki, które leczą

Transkrypt

1 Literka.pl Biblioterapia - bajki, które leczą Data dodania: :19:41 Autor: Joanna Karkowska, Małgorzata Zimmerman -Noszczyk Trudności dnia codziennego, choroby, stresy powodują, że ludzi potrzebujących wsparcia psychicznego jest coraz więcej. Dotyczy to także młodzieży szkolnej, która nie radzi sobie z codziennymi problemami. Sposobem walki z trudami życia wykorzystywanym z coraz większym powodzeniem staje się biblioterapia. BIBLIOTERAPIA W MIEJSKIEJ BIBLIOTECE PUBLICZNEJ i ZESPOLE SZKÓŁ SPECJALNYCH w SIEMIANOWICACH ŚL. Trudności dnia codziennego, choroby, stresy powodują, że ludzi potrzebujących wsparcia psychicznego jest coraz więcej. Dotyczy to także młodzieży szkolnej, która nie radzi sobie z codziennymi problemami. Sposobem walki z trudami życia wykorzystywanym z coraz większym powodzeniem staje się biblioterapia. Pojęcie biblioterapii wywodzi się od dwóch wyrazów greckich: biblion co oznacza książkę i therapo leczę. Po raz pierwszy termin ten użyto w 1916 r. Jest to dziedzina wciąż mało znana w Polsce i mało doceniana, chociaż coraz częściej zaczyna się pojawiać w pedagogice specjalnej. Ma ona pomagać w procesie rozwoju dzieci i młodzieży, przyczyniać się do integracji osób niepełnosprawnych, nieprzystosowanych społecznie, z zaburzonym zachowaniem. Leczenie książką kojarzono do niedawna głównie z bibliotekami funkcjonującymi w szpitalach, sanatoriach czy prewentoriach, których zadaniem było pomaganie pacjentom w przetrwaniu i przezwyciężaniu choroby. Księgozbiór takich bibliotek był w porozumieniu z lekarzami odpowiednio dobierany i udostępniany przez specjalnie przygotowanych pracowników. W biblioterapii wykorzystuje się terapeutyczne wartości literatury, śledząc losy bohaterów utworów literackich będących w sytuacjach zbliżonych do sytuacji osób uczestniczących w warsztatach, można wpłynąć na zmianę zachowań, sposobu myślenia, można doprowadzić do twórczego i aktywnego działania oraz pomóc we właściwym funkcjonowaniu w rodzinie, szkole, wśród rówieśników. Książki wykorzystywane w procesie biblioterapeutycznym pełnią różne funkcje. Danuta Gostyńska, autorka wielu publikacji z dziedziny biblioterapii wymienia:

2 materiały uspokajające, do których zalicza się książki przygodowe, tak zwane młodzieżowe, baśnie, fantasy, literaturę humorystyczną, materiały pobudzające, książki o tematyce awanturniczo-przygodowej, wojenne, podróżnicze, popularnonaukowe, materiały refleksyjne czyli powieści obyczajowe, biograficzne, książki zawierające wątek romansowy, psychologiczne i socjologiczne. Celem stosowania książki w terapii jest poza tym rozwój osobowości, pomoc w rozwiązywaniu trudnych sytuacji. Pedagogiczny aspekt biblioterapii koncentruje się wokół roli książki jako metody leczenia opartego o proces edukacyjny, który ma pomóc w radzeniu sobie z trudną sytuacją. Pożądane zmiany mają wystąpić w zachowaniu, uczuciach i wierzeniach. Oddziaływanie książki polega na zmianie sposobu widzenia swojej sytuacji, siebie, pogłębianiu samoświadomości. Biblioterapia jest szczególnie polecana osobom chorym przebywającym w szpitalu, a w szczególności dziecku, narażonemu na szereg lęków i frustracji. Ważna rola przypada lekturze w pomocy osobom niepełnosprawnym, kiedy budzi w nich nadzieję na pokonanie trudności, zmienia tok myślenia o swojej chorobie oraz ukierunkowuje na działanie. Biblioterapię stosuje się w przypadku współuzależnienia, niedostosowania społecznego, takich zaburzeń rozwojowych jak dysleksja czy dysgrafia, zaburzeń nerwicowych. Jest metodą psychoterapeutyczną, która ma za zadanie wzmocnić i wzbogacić zasoby pacjenta, by lepiej radził sobie z trudnościami. Biblioterapia jest częścią biblioterapii pedagogicznej i jedną z form pracy z młodzieżą. Do jej podstawowych celów i zadań należy: poznawanie siebie, otaczającej rzeczywistości, poznawanie świata i zrozumienie go (dawanie młodym ludziom możliwości zastanowienia się nad sobą), podawanie wzorców i nadawanie znaczenia (brak autorytetów, wzrost agresji, zagubienie młodych ludzi), wzmocnienie poczucia własnej wartości (akceptacja siebie), wzmocnienie motywacji do uczenia się, pomoc w uaktywnianiu się. W zajęciach z dziećmi niepełnosprawnymi takim celem może być: akceptacja własnej niesprawności akceptacja siebie, podjęcie akcji kompensacyjnej, akceptacja przez rodziców czy kolegów dziecka upośledzonego. Nauczyciele i bibliotekarze mogą prowadzić biblioterapię dla osób zdrowych,

3 borykających się jedynie z codziennymi problemami i normatywnymi zadaniami rozwojowymi. Jest to tzw. biblioterapia wychowawcza, nie mniej ważna od klinicznej, odgrywa bowiem znaczącą rolę w profilaktyce wielu problemów społecznych, psychologicznych i zdrowotnych. Biblioterapia: pokazuje, że czytelnik nie jest pierwszym, ani jedynym człowiekiem, który ma problem, pozwala czytelnikowi dostrzec, że istnieje więcej niż jedno rozwiązanie jego problemu, pomaga zrozumieć motywy postępowania ludzi, nie wyłączając jego samego, uwikłanych w szczególne sytuacje, pomaga dostrzec wartość zawartą w ludzkim doświadczeniu, pokazuje czytelnikowi, co jest niezbędne dla rozwiązania jego problemu, zachęca go do realistycznego spojrzenia na swoją sytuację, może spowodować poprawę nastroju, obniżyć niepokój i napięcie emocjonalne, odwrócić uwagę od traumatycznych sytuacji. Biblioterapię najmłodszych, dokonywaną przy pomocy baśni, propaguje Maria Molicka psycholog, propagatorka bajek terapeutycznych i autorka wielu utworów tego typu. Właściwy proces biblioterapeutyczny, podobnie jak psychoterapia, dzieli się na cztery fazy. Są to: identyfikacja (czytelnik identyfikuje się z postaciami z książki), katharsis (czytelnik doznaje ulgi, odreagowuje napięcie psychiczne), wgląd (poprzez przepracowanie problemu czytelnik uzyskuje nań nowe spojrzenie), wprowadzanie opartych na wglądzie zmian w zachowaniu. Taką właśnie biblioterapię wychowawczą dla dzieci organizuje od września 2009 roku Miejska Biblioteka Publiczna w Siemianowicach Śląskich filia nr 10, Zespół Szkół Integracyjnych wspólnie z Zespołem Szkół Specjalnych w Siemianowicach Śląskich, jest to kontynuacja zajęć, która była realizowana w roku szkolnym 2007/2008. Organizatorami tych zajęć są: Małgorzata Zimmerman Noszczyk- bibliotekarka, posiadająca I i II stopień specjalizacji z biblioterapii, Sabina Powrosło kierownik filii nr 10 oraz Joanna Karkowska realizująca program arteterapii. Spotkania w których bierze udział średnio 12 osób, odbywają się 2 razy w miesiącu. Do tej pory omówiono problem tolerancji, agresji, przyjaźni, wrażliwości na czyjąś krzywdę. Przebieg zajęć: 1. powitanie uczestników,

4 2. głośne czytanie bajek terapeutycznych, 3. omówienie problemu razem z uczniami ( przy wykorzystaniu metod aktywizujących, np.: karteczki, ankiety, itp.), 4. wspólne wyciąganie wniosków, 5. warsztaty plastyczne 6. pożegnanie uczestników, 7. wystawa prac. Propagujemy jeden z modeli bajkoterapii opracowany przez Ewelinę Konieczną, autorki książki Biblioterapia w praktyce, która proponuje realizację biblioterapii wychowawczej poprzez grupowe zajęcia dla dzieci i młodzieży oparte na realizacji scenariusza skoncentrowanego wokół krótkiego tekstu fabularnego. Główne cele tak rozumianej biblioterapii to: rewalidacyjny skierowany do osób o obniżonej sprawności intelektualnej, resocjalizacyjny skierowany do osób nieprzystosowanych społecznie, profilaktyczny skoncentrowany wokół zapobiegania tworzeniu się problemów emocjonalnych, ogólnorozwojowy nastawiony na realizowanie potrzeb i zadań związanych z danym wiekiem rozwojowym. Osoby uczestniczące w takich zajęciach dzięki identyfikacji z bohaterem utworu literackiego lub sytuacją mają szansę przepracowania problemów, z którymi się borykają, refleksji nad samym sobą, a w konsekwencji doznania katharsis. Autorka opracowania udziela korzystającym z niego nauczycielom kilku rad, które warto tu przytoczyć: Na wstępie uczestnicy spotkania powinni zostać poinformowani o charakterze zajęć. Prowadzący nie odczytuje tytułu opowiadania, gdyż jest on często sugestywny i może popsuć efekt zaskoczenia. W tekście pojawiają się niekiedy takie epitety jak głupia Jolka itp. Jeżeli prowadzący uzna je za niestosowne, może je pominąć. Może się też zdarzyć tak, że prowadzący nie będzie pomijał takich epitetów ze względu na przekaz (ukazanie emocji, skali konfliktu itp.). Dlatego też, jeżeli w grupie znajduje się uczestnik o takim samym imieniu jak bohater obdarzony epitetem, można po prostu zmienić imię bohatera. Wtedy nikt się nie poczuje urażony. Kiedy zaobserwujemy, zwłaszcza na zajęciach dydaktycznych, że prezentowany tekst wzbudził u danego ucznia nadmierne emocje, warto poprosić go na zakończenie o chwilę rozmowy. Mówimy wtedy, że taki scenariusz okazał się dla niego diagnostyczny i może być początkiem indywidualnej z nim pracy czy terapii. Jeżeli wiemy, że jakiś problem jest świeży lub u jednego z uczniów nadal wzbudza silne emocje (śmierć bliskiej osoby, aborcja) to rezygnujemy z przedstawienia scenariusza, który omawia dany temat. Odwrotna sytuacja ma miejsce w grupach wsparcia, gdzie dąży się do przepracowania silnych i negatywnych emocji. Należy pamiętać, że na pytania prowadzącego odpowiadają tylko ochotnicy! Nie należy

5 nikogo wyciągać do odpowiedzi. Polecamy realizację takich zajęć w każdej bibliotece, ponieważ daje ona znakomite rezultaty. Dane autora: mgr Joanna Karkowska nauczyciel mgr Małgorzata Zimmerman-Noszczyk bibliotekarz Literka.pl Literka.pl