średnia droga swobodna L
|
|
- Eleonora Kołodziej
- 9 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PĄD STAŁY. Na czym polega przepływ prądu elektrycznego. Natężenie prądu i opór; źródła oporu elektrycznego 3. Prawo Ohma; temperaturowa zależność oporu elektrycznego 4. Siła elektromotoryczna 5. Prawa Kirchoffa 6. Prąd zmienny: układ C
2 ŁADUNK W MATEALE Cząstki obdarzone ładunkiem mogą występować w pustej przestrzeni, ale mogą też znajdować się w materiale. W zależności od tego czy materiał pozwala na ruch ładunków dzielimy materiały na: -izolatory: ładunki nie mają możliwości ruchu (szkło, papier, ebonit, polietylen) -przewodniki: ładunki swobodnie mogą się poruszać (metale, polimery przewodzące) -półprzewodniki: ładunki się poruszają, ale ich ruch nie jest w pełni swobodny, a ich ilość zależy od temperatury materiału (krzem, german)
3 UCH ŁADUNKÓW W PZEWODNKU Prąd elektryczny to ruch ładunków pod wpływem przyłożonego pola elektrycznego. ŁADUNEK SWOBODNY: tylko siła zewnętrzna?? napięcie U E Na ładunki działa siła FqE, Jeśli E jest stałe, to i siła jest stała ; F qequ/d Ładunek porusza się ze stałym przyśpieszeniem Elektrony poruszają się swobodnie (pod działaniem pola) tak długo aż nie zostaną rozproszone na niedoskonałościach struktury. Między zderzeniami elektron jest rzeczywiście przyśpieszany i przebywa odległość L (średnia droga swobodna) w czasie τ (czas relaksacji). Po zderzeniu traci pamięć kierunku ruchu i przyśpieszanie rozpoczyna się na nowo. Średnia prędkość ładunków (prędkość unoszenia) jest stała średnia droga swobodna L
4 PĄD ELEKTYCZNY W PZEWODNKACH: PZEPŁYW ŁADUNKÓW NA KTÓE DZAŁA SŁA ELEKTYCZNA SŁA TŁUMĄCA SŁA ELEKTYCZNA Wynika z wytworzenia różnicy potencjałów na końcach przewodnika (dzięki podłączeniu do baterii) Zazwyczaj uważamy, że jest to jednorodne pole elektryczne:e U/d ŁADUNK SŁA TŁUMĄCA Zwykle są to elektrony Po średnim czasie ruchu τ (czas relaksacji) ładunki zderzają się z ułożonymi nieregularnie jonami (rozpraszanie ładunków na defektach, lub drganiach sieci krystalicznej: fononach) puste miejsca obce atomy drgania sieci: fonony zaburzenie doskonałego porządku tłumienie
5 NATĘŻENE PĄDU OPÓ natężenie Q Q NATĘŻENE PĄDU t napięcie U C ładunku przechodzi amper (A) w czasie s przez poprzeczny przekrój przewodnika UMOWA: Mimo, że prąd to zwykle przepływ elektronów, to jednak przyjęło się oznaczać kierunek prądu jako kierunek dodatnich ładunków OPÓ: U prąd o natężeniu A płynie om (Ω) przez przewód do którego przyłożono napięcie o wartości V PAWO OHMA: W stałej temperaturze opór przewodnika jest stały, tj. nie zależny od natężenia prądu i napięcia const (,U)
6 NATĘŻENE PĄDU: PZYKŁAD PZYKŁAD: Jaka jest średnia prędkość ładunków tworzących prąd o natężeniu A płynący w przewodzie miedzianym o przekroju mm? 9p - 7 związanych e - słabo związane e Cu: 9 protonów, masa atomowa 63.5 gęstość: 9g/cm 3 mol Cu63.5g obj. mola(63.5g/mol)/(9g/mol)7cm 3 /mol ilość el. przew. w molu: *6*0 3 el/mol ilość el. przew. w mm 3 : *6*0 3 /7000.7* 0 0 el/mm 3 ilość ładunku w mm 3 :.7* 0 0 el/mm 3 *.6*0-9 C/el7 Coulombów/mm 3 AC/s: prędkość uporządkowanego ruchu (prędkość unoszenia): /7 mm/s Prędkość unoszenia, to średni przyrost prędkości ładunków w czasie między zderzeniami w kierunku zewnętrznego pola elektrycznego
7 r u m t PAWO OHMA w przewodnikach metalicznych natężenie prądu jest proporcjonalne do U. U DOWÓD Ładunek między zderzeniami porusza się ze średnią prędkością u przebywając w czasie relaksacji τ t średnią drogę swobodną L. Prędkość u zostaje zmodyfikowana o wartość u V u (prędkość unoszenia) w wyniku działania zewnętrznego pola E r ee r r r ee u Vu t m prędkość unoszenia V u n-gęstość ładunków V u -prędkość unoszenia chwilowa prędkość elektronu u średnia droga swobodna L t u E Natężenie prądu: ilość ładunku przepływającego przez przekrój S przewodu: Q t V t nes t u V u nes ale: L t u t L u oraz r V u el mu E A stad: Vu nes el mu EneS Q V u t
8 PAWO OHMA Doszliśmy do tego, że: Vu nes el mu EneS Ale: napięcie UxE E odległość x, napięcie UxE elu mux nes ne LU mu S x ne L mu S x U U x S m e τn x S mu e Ln ρ x S / jest współczynnikiem kierunkowym (U) ρ-oporność właściwa U W przewodnikach metalicznych natężenie prądu jest proporcjonalne do U. U/
9 TEMPEATUOWA ZALEŻNOŚĆ OPOU METALE :Metal o doskonałej sieci krystalicznej przewodzi prąd bez oporu: każde odstępstwo od doskonałego ułożenia powoduje rozpraszanie elektronów: opór elektryczny. Źródła niedoskonałości struktury (czyli źródła oporu): drgania jonów (fonony) Czym wyższa T, tym większy jest opór: ρ ρ0 ( αt) nadprzewodnik domieszki, wakansje opór w niskich T nie schodzi do 0 T T PÓŁPZEWODNK Czym wyższa temperatura, tym więcej elektronów może uczestniczyć w przewodnictwie: opór maleje ze wzrostem temperatury T
10 SŁA ELEKTOMOTOYCZNA Umowne nośniki prądu: ładunki dodatnie płynące od potencjału wyższego do niższego. Aby w przewodniku utrzymać stały prąd zużyte ładunki muszą z powrotem trafić do wyższego potencjału. Trzeba więc wykonać pracę WUq nad ładunkiem q, a źródłem tej energii, jest albo energia chemiczna (akumulatory, baterie), albo energia mechaniczna (prądnice). U maszyna dźwigająca zużyte ładunki : źródło siły Urządzenie, które przenosi ładunki od elektromotorycznej V niższego do wyższego potencjału nazywa się źródłem siły elektromotorycznej, Siła elektromotoryczna (SEM) ε: napięcie na otwartym źródle i wyraża się w woltach konwencja: przewód ma opór 0 potencjał stopniowo maleje na oporniku potencjał rośnie skokowo w źródle SEM
11 BLANS ENEG W PZEPŁYWE PĄDU napięcie U - Średnia prędkość nośników prądu jest stała średnia energia elektronów jest stała Praca pola elektrycznego o napięciu U nad transportem ładunku Q wzdłuż przewodu W Q U Taka sama musi też być strata energii ładunku Q wzdłuż przewodu E Q U Moc źródła napięcia P W t Q t U U U
12 PAWO PAWA KCHOFFA W zamkniętym obwodzie ładunek dq przechodzi od potencjału wyższego (punkt A) do niższego (punkt B) wytracając energię dw uzyskaną od pola elektrycznego na oporze wewnętrznym źródła r na oporze użytecznym : dw dq*u dq*u U r U A - B ε Bateria, transportując ładunek dq z B do A przeciw polu wykonuje pracę dqε, która jest równa energii traconej przez ładunek: dq*u dq*u dq*ε, czyli: -ε U U 0 V A r B A ε Algebraiczna suma spadków napięć i sił elektromotorycznych w każdym zamkniętym obwodzie 0 PAWO ładunek jest zachowany: Algebraiczna suma natężeń prądów przepływających przez dowolny punkt równa jest 0
13 PAWA KCHOFFA: ZASTOSOWANE Obliczyć prądy płynące w każdej gałęzi układu elektrycznego. Narysować układ, zaznaczyć wszystkie oporniki (pamiętać, że SEM ma opór). Zaznaczyć kierunek prądu w każdej pętli (oczku sieci) i jego wartości. Zaznaczyć wszystkie wzrosty potencjału w obwodzie jakie napotyka się obchodząc dowolną pętlę obwodu; jeśli przechodzi się przez opornik zgodnie z kierunkiem prądu, to mamy spadek V, czyli odwróconą strzałkę V r -r r V r -r V - ε ε V - 3. Ostatnim etapem jest obejść każdą pętlę i napisać sumę wzrostów (lub spadków) potencjałów, przyrównując ją do zera ( prawo Kirchoffa): dla : E-r- 0 dla : E-r- 0, oraz uwzględniając zasadę zachowania ładunku ( prawo Kirchoffa) dla każdego węzła: 4. ozwiązanie otrzymanego układu równań E-r- 0 E-r- 0,
14 OZWĄZANE OBWODU: POŁĄCZENE SZEEGOWE ÓWNOLEGŁE OPOÓW równania obwodu: E-r- 0 E-r- 0, ε r ε r ε r ε r z ( ε r) ( ε r) ε r ( z r) r ε opory połączone równolegle z opory połączone szeregowo z r r r
15 ŹÓDŁA SŁY ELEKTOMOTOYCZNEJ: OGNWA PALWOWE (FC) Paliwo wodorowe jest doprowadzane do anody po jednej stronie FC, a tlen (np. z powietrza) do katody po drugiej Napięcie na jednym ogniwie wynosi ok. 0.7V. Większe napięcie uzyskuje się łącząc ogniwa w kaskady Gazowy wodór Powietrze (tlen) ZALETY: Ogniwo jest czyste: produkuje tylko wodę Katalizator platynowy na anodzie sprawia, że wodór rozpada się na dodatnie protony i ujemne elektrony Polimerowa membrana pełniąca rolę elektrolitu (PEM) pozwala na przejście do katody tylko ujemnych jonów (protonów). Ujemnie naładowane elektrony mogą się połączyć z protonami tylko po przejściu przez zewnętrzny obwód Na katodzie elektrony, dodatnie protony i atomy tlenu przechodzą do niższego stanu energetycznego jakim jest woda, którą usuwa się z ogniwa WADY: Kłopotliwe jest przechowywanie wodoru
16 Prąd Opornik - OBWÓD C: ANALZA Kondensator C -V C Q/C - Natężenie Ładunek Q Napięcie V - Źródło napięcia Czas t ε Czas t Czas t prawo Kirchoffa po zróżniczkowaniu po scałkowaniu Q( )εc ε--q/c0 d dq d 0 0 d dt C dt dt dt C C t ln const C t t t Q(t) dt 0 exp( )dt 0 C 0 0 ε/ 0 t exp( const) 0 exp( C (C)( exp( ε exp( t ) C t )) C t ) C
średnia droga swobodna L
PĄD STAŁY. Na czym polega przepływ prądu elektrycznego. Natężenie prądu i opór; źródła oporu elektrycznego 3. Prawo Ohma; temperaturowa zależność oporu elektrycznego 4. Siła elektromotoryczna 5. Prawa
Bardziej szczegółowoPRĄD STAŁY. Prąd elektryczny to uporządkowany ruch ładunków wewnątrz przewodnika pod wpływem przyłożonego pola elektrycznego.
PĄD STAŁY Prąd elektryczny to uporządkowany ruch ładunków wewnątrz przewodnika pod wpływem przyłożonego pola elektrycznego. ŁADUNEK SWOBODNY byłby w stałym polu elektrycznym jednostajnie przyspieszany
Bardziej szczegółowoSTAŁY PRĄD ELEKTRYCZNY
STAŁY PRĄD ELEKTRYCZNY Natężenie prądu elektrycznego Wymuszenie w przewodniku różnicy potencjałów powoduje przepływ ładunków elektrycznych. Powszechnie przyjmuje się, że przepływający prąd ma taki sam
Bardziej szczegółowoPrąd elektryczny - przepływ ładunku
Prąd elektryczny - przepływ ładunku I Q t Natężenie prądu jest to ilość ładunku Q przepływającego przez dowolny przekrój przewodnika w ciągu jednostki czasu t. Dla prądu stałego natężenie prądu I jest
Bardziej szczegółowoCzym jest prąd elektryczny
Prąd elektryczny Ruch elektronów w przewodniku Wektor gęstości prądu Przewodność elektryczna Prawo Ohma Klasyczny model przewodnictwa w metalach Zależność przewodności/oporności od temperatury dla metali,
Bardziej szczegółowoWykład FIZYKA II. 2. Prąd elektryczny. Dr hab. inż. Władysław Artur Woźniak
Wykład FIZYKA II 2. Prąd elektryczny Dr hab. inż. Władysław Artur Woźniak Instytut Fizyki Politechniki Wrocławskiej http://www.if.pwr.wroc.pl/~wozniak/ UCH ŁADUNKÓW Elektrostatyka zajmowała się ładunkami
Bardziej szczegółowo1 K A T E D R A F I ZYKI S T O S O W AN E J
1 K A T E D R A F I ZYKI S T O S O W AN E J P R A C O W N I A P O D S T A W E L E K T R O T E C H N I K I I E L E K T R O N I K I Ćw. 1. Łączenie i pomiar oporu Wprowadzenie Prąd elektryczny Jeżeli w przewodniku
Bardziej szczegółowoizolatory: ładunki nie maja możliwości ruchu (szkło, papier, ebonit, polietylen)
Ładunki w materiale Cząstki obdarzone ładunkiem mogą występować w pustej przestrzeni, ale mogą też znajdować się w materiale. W zależności od tego czy materiał pozwala na ruch ładunków dzielimy materiały
Bardziej szczegółowoMateriały pomocnicze 10 do zajęć wyrównawczych z Fizyki dla Inżynierii i Gospodarki Wodnej
Materiały pomocnicze 10 do zajęć wyrównawczych z Fizyki dla Inżynierii i Gospodarki Wodnej 1. Siła Coulomba. F q q = k r 1 = 1 4πεε 0 q q r 1. Pole elektrostatyczne. To przestrzeń, w której na ładunek
Bardziej szczegółowoPrądem elektrycznym nazywamy uporządkowany ruch cząsteczek naładowanych.
Prąd elektryczny stały W poprzednim dziale (elektrostatyka) mówiliśmy o ładunkach umieszczonych na przewodnikach, ale na takich, które są odizolowane od otoczenia. W temacie o prądzie elektrycznym zajmiemy
Bardziej szczegółowoPrzepływ prądu przez przewodnik. jest opisane przez natężenie prądu. Przez przewodnik nie płynie prąd.
PRĄD ELEKTRYCZNY - Przez przewodnik nie płynie prąd. Przepływ prądu przez przewodnik E Gdy E = 0. Elektrony poruszają się (dzięki energii cieplnej) przypadkowo we wszystkich kierunkach. Elektrony swobodne
Bardziej szczegółowoPodstawy fizyki sezon 2 3. Prąd elektryczny
Podstawy fizyki sezon 2 3. Prąd elektryczny Agnieszka Obłąkowska-Mucha AGH, WFIiS, Katedra Oddziaływań i Detekcji Cząstek, D11, pok. 111 amucha@agh.edu.pl http://home.agh.edu.pl/~amucha Prąd elektryczny
Bardziej szczegółowoPodstawy fizyki sezon 2 3. Prąd elektryczny
Podstawy fizyki sezon 2 3. Prąd elektryczny Agnieszka Obłąkowska-Mucha AGH, WFIiS, Katedra Oddziaływań i Detekcji Cząstek, D11, pok. 111 amucha@agh.edu.pl http://home.agh.edu.pl/~amucha Prąd elektryczny
Bardziej szczegółowoPrąd elektryczny 1/37
Prąd elektryczny 1/37 Prąd elektryczny Prądem elektrycznym w przewodniku metalowym nazywamy uporządkowany ruch elektronów swobodnych pod wpływem sił pola elektrycznego. Prąd elektryczny może również płynąć
Bardziej szczegółowoDielektryki polaryzację dielektryka Dipole trwałe Dipole indukowane Polaryzacja kryształów jonowych
Dielektryki Dielektryk- ciało gazowe, ciekłe lub stałe niebędące przewodnikiem prądu elektrycznego (ładunki elektryczne wchodzące w skład każdego ciała są w dielektryku związane ze sobą) Jeżeli do dielektryka
Bardziej szczegółowoŁadunek elektryczny. Ładunek elektryczny jedna z własności cząstek elementarnych
Ładunek elektryczny Ładunek elektryczny jedna z własności cząstek elementarnych http://pl.wikipedia.org/wiki/%c5%81a dunek_elektryczny ładunki elektryczne o takich samych znakach się odpychają a o przeciwnych
Bardziej szczegółowoFIZYKA 2. Janusz Andrzejewski
FIZYKA 2 wykład 3 Janusz Andrzejewski Prąd elektryczny Prąd elektryczny to uporządkowany ruch swobodnych ładunków. Ruchowi chaotycznemu nie towarzyszy przepływ prądu. Strzałki szare - to nieuporządkowany(chaotyczny)
Bardziej szczegółowoFizyka 2 Wróbel Wojciech. w poprzednim odcinku
w poprzednim odcinku 1 Model przewodnictwa metali Elektrony przewodnictwa dla metalu tworzą tzw. gaz elektronowy Elektrony poruszają się chaotycznie (ruchy termiczne), ulegają zderzeniom z atomami sieci
Bardziej szczegółowoPodstawy elektrotechniki V1. Na potrzeby wykładu z Projektowania systemów pomiarowych
Podstawy elektrotechniki V1 Na potrzeby wykładu z Projektowania systemów pomiarowych 1 Elektrotechnika jest działem nauki zajmującym się podstawami teoretycznymi i zastosowaniami zjawisk fizycznych z dziedziny
Bardziej szczegółowoNatężenie prądu elektrycznego
Natężenie prądu elektrycznego Wymuszenie w przewodniku różnicy potencjałów powoduje przepływ ładunków elektrycznych. Powszechnie przyjmuje się, że przepływający prąd ma taki sam kierunek jak przepływ ładunków
Bardziej szczegółowoŹródła siły elektromotorycznej = pompy prądu
Źródła siły elektromotorycznej = pompy prądu komórki elektrochemiczne ogniwo Volty akumulator generatory elektryczne baterie I urządzenia termoelektryczne E I I Prądnica (dynamo) termopara fotoogniwa ogniwa
Bardziej szczegółowoELEKTRONIKA ELM001551W
ELEKTRONIKA ELM001551W Podstawy elektrotechniki i elektroniki Definicje prądu elektrycznego i wielkości go opisujących: natężenia, gęstości, napięcia. Zakres: Oznaczenia wielkości fizycznych i ich jednostek,
Bardziej szczegółowoFIZYKA 2. Janusz Andrzejewski
FIZYKA 2 wykład 3 Janusz Andrzejewski Prawo Coulomba a prawo Newtona Janusz Andrzejewski 2 Natężenie i potencjał pola elektrycznego A q A B q A D q A C q A q 0 D B C A E E E E r r r r 0 0 + + + + + + D
Bardziej szczegółowoQ t lub precyzyjniej w postaci różniczkowej. dq dt Jednostką natężenia prądu jest amper oznaczany przez A.
Prąd elektryczny Dotychczas zajmowaliśmy się zjawiskami związanymi z ładunkami spoczywającymi. Obecnie zajmiemy się zjawiskami zachodzącymi podczas uporządkowanego ruchu ładunków, który często nazywamy
Bardziej szczegółowoPowtórzenie wiadomości z klasy II. Przepływ prądu elektrycznego. Obliczenia.
Powtórzenie wiadomości z klasy II Przepływ prądu elektrycznego. Obliczenia. Prąd elektryczny 1. Prąd elektryczny uporządkowany (ukierunkowany) ruch cząstek obdarzonych ładunkiem elektrycznym, nazywanych
Bardziej szczegółowoPODSTAWY FIZYKI - WYKŁAD 7 PRZEWODNIKI OPÓR OBWODY Z PRADEM STAŁYM. Piotr Nieżurawski. Wydział Fizyki. Uniwersytet Warszawski
PODSTAWY FIZYKI - WYKŁAD 7 PRZEWODNIKI PRAD OPÓR OBWODY Z PRADEM STAŁYM Piotr Nieżurawski pniez@fuw.edu.pl Wydział Fizyki Uniwersytet Warszawski http://www.fuw.edu.pl/~pniez/bioinformatyka/ 1 Najważniejsze
Bardziej szczegółowoPole przepływowe prądu stałego
Podstawy elektromagnetyzmu Wykład 5 Pole przepływowe prądu stałego Czym jest prąd elektryczny? Prąd elektryczny: uporządkowany ruch ładunku. Prąd elektryczny w metalach Lity metalowy przewodnik zawiera
Bardziej szczegółowoObwód składający się z baterii (źródła siły elektromotorycznej ) oraz opornika. r opór wewnętrzny baterii R- opór opornika
Obwód składający się z baterii (źródła siły elektromotorycznej ) oraz opornika r opór wewnętrzny baterii - opór opornika V b V a V I V Ir Ir I 2 POŁĄCZENIE SZEEGOWE Taki sam prąd płynący przez oba oporniki
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE 31 MOSTEK WHEATSTONE A
1 Maria Nowotny-Różańska Zakład Fizyki, Uniwersytet Rolniczy do użytku wewnętrznego ĆWICZENIE 31 MOSTEK WHEATSTONE A Kraków, 2016 Spis Treści: I. CZĘŚĆ TEORETYCZNA... 2 ŁADUNEK ELEKTRYCZNY... 2 PRAWO COULOMBA...
Bardziej szczegółowoPodstawy Elektrotechniki i Elektroniki. Opracował: Mgr inż. Marek Staude
Podstawy Elektrotechniki i Elektroniki Opracował: Mgr inż. Marek Staude Część 1 Podstawowe prawa obwodów elektrycznych Prąd elektryczny definicja fizyczna Prąd elektryczny powstaje jako uporządkowany ruch
Bardziej szczegółowoWykład Pole elektryczne na powierzchniach granicznych 8.10 Gęstość energii pola elektrycznego
Wykład 7 8.9 Pole elektryczne na powierzchniach granicznych 8.0 Gęstość energii pola elektrycznego 9. Prąd elektryczny 9. Natężenie prądu, wektor gęstości prądu 9. Prawo zachowania ładunku 9.3 Model przewodnictwa
Bardziej szczegółowopobrano z serwisu Fizyka Dla Każdego - - zadania fizyka, wzory fizyka, matura fizyka
6. Prąd elektryczny zadania z arkusza I 6.7 6.1 6.8 6.9 6.2 6.3 6.10 6.4 6.5 6.11 Na zmieszczonym poniżej wykresie przedstawiono charakterystykę prądowo-napięciową żarówki. 600 500 400 I, ma 300 200 6.6
Bardziej szczegółowoPrąd elektryczny stały
Rozdział 3 Prąd elektryczny stały 3.1 Natężenie i gęstość prądu. Równanie ciągłości W poprzednich rozdziałach były rozpatrywane zjawiska związane z nieruchomymi ładunkami elektrycznymi. Omówimy obecnie
Bardziej szczegółowoStrumień pola elektrycznego
Powierzchnia Gaussa Właściwości : - jest to powierzchnia hipotetyczna matematyczna konstrukcja myślowa, - jest dowolną powierzchnią zamkniętą w praktyce powinna mieć kształt związany z symetrią pola, -
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ.. LABORATORIUM FIZYCZNE
W S E i Z W WASZAWE WYDZAŁ.. LABOATOUM FZYCZNE Ćwiczenie Nr 10 Temat: POMA OPOU METODĄ TECHNCZNĄ. PAWO OHMA Warszawa 2009 Prawo Ohma POMA OPOU METODĄ TECHNCZNĄ Uporządkowany ruch elektronów nazywa się
Bardziej szczegółowoR o z d z i a ł 9 PRĄD ELEKTRYCZNY
R o z d z i a ł 9 PRĄD ELEKTRYCZNY 9.1. Natężenie prądu elektrycznego Przez przepływ prądu elektrycznego rozumiemy ruch ładunków elektrycznych. Czynnikiem wywołującym ten ruch jest istnienie napięcia,
Bardziej szczegółowoAkademickie Centrum Czystej Energii. Ogniwo paliwowe
Ogniwo paliwowe 1. Zagadnienia elektroliza, prawo Faraday a, pierwiastki galwaniczne, ogniwo paliwowe 2. Opis Główną częścią ogniwa paliwowego PEM (Proton Exchange Membrane) jest membrana złożona z katody
Bardziej szczegółowoRozdział 2. Prąd elektryczny
Rozdział 2. Prąd elektryczny 2018 Spis treści Natężenie prądu elektrycznego Prawo Ohma Praca i moc prądu elektrycznego, straty cieplne Siła elektromotoryczna, prawo Ohma dla obwodu zamkniętego Prawa Kirchhoffa
Bardziej szczegółowoZaburzenia periodyczności sieci krystalicznej
Zaburzenia periodyczności sieci krystalicznej Defekty liniowe dyslokacja krawędziowa dyslokacja śrubowa dyslokacja mieszana Defekty punktowe obcy atom w węźle luka w sieci (defekt Schottky ego) obcy atom
Bardziej szczegółowoE - siła elektromotoryczna źródła napięcia, R w. = 0 - rezystancja wewnętrzna
Wykład II UKŁAD ZASILANIA ZE ŹÓDŁEM NAPIĘCIA ŹÓDŁA PĄDU, ŹÓDŁA NAPIĘCIA SPAWNOŚĆ UKŁADU ZASILANIA ZE ŹÓDŁEM NAPIĘCIA DOPASOWANIE ODBIONIKA DO ŹÓDŁA PAWO OHMA I PAWA KICHHOFFA GENEATOY ENEGII ELEKTYCZNEJ
Bardziej szczegółowoPodstawy fizyki wykład 8
Podstawy fizyki wykład 8 Dr Piotr Sitarek Instytut Fizyki, Politechnika Wrocławska Ładunek elektryczny Grecy ok. 600 r p.n.e. odkryli, że bursztyn potarty o wełnę przyciąga inne (drobne) przedmioty. słowo
Bardziej szczegółowoWykład 1 Technologie na urządzenia mobilne. Wojciech Świtała
Wykład 1 Technologie na urządzenia mobilne Wojciech Świtała wojciech.switala@cs.put.poznan.pl http://www.cs.put.poznan.pl/~wswitala Sztuka Elektroniki - P. Horowitz, W.Hill Układy półprzewodnikowe U.Tietze,
Bardziej szczegółowoWykład Drgania elektromagnetyczne Wstęp Przypomnienie: masa M na sprężynie, bez oporów. Równanie ruchu
Wykład 7 7. Drgania elektromagnetyczne Wstęp Przypomnienie: masa M na sprężynie, bez oporów. Równanie ruchu M d x kx Rozwiązania x = Acost v = dx/ =-Asint a = d x/ = A cost przy warunku = (k/m) 1/. Obwód
Bardziej szczegółowoLaboratorium z Konwersji Energii. Ogniwo Paliwowe PEM
Laboratorium z Konwersji Energii Ogniwo Paliwowe PEM 1.0 WSTĘP Ogniwo paliwowe typu PEM (ang. PEM FC) Ogniwa paliwowe są urządzeniami elektro chemicznymi, stanowiącymi przełom w dziedzinie źródeł energii,
Bardziej szczegółowoWyznaczanie wielkości oporu elektrycznego różnymi metodami
Wyznaczanie wielkości oporu elektrycznego różnymi metodami Obowiązkowa znajomość zagadnień: Co to jest prąd elektryczny, napięcie i natężenie prądu? Co to jest opór elektryczny i od czego zależy? Prawo
Bardziej szczegółowoBadanie własności hallotronu, wyznaczenie stałej Halla (E2)
Badanie własności hallotronu, wyznaczenie stałej Halla (E2) 1. Wymagane zagadnienia - ruch ładunku w polu magnetycznym, siła Lorentza, pole elektryczne - omówić zjawisko Halla, wyprowadzić wzór na napięcie
Bardziej szczegółowoZespół Szkół Technicznych im. J. i J. Śniadeckich w Grudziądzu
Zespół Szkół Technicznych im. J. i J. Śniadeckich w Grudziądzu Laboratorium Elektryczne Montaż Maszyn i Urządzeń Elektrycznych Instrukcja Laboratoryjna: Badanie ogniwa galwanicznego. Opracował: mgr inż.
Bardziej szczegółowoPracownia fizyczna i elektroniczna. Wykład lutego Krzysztof Korona
Pracownia fizyczna i elektroniczna Wykład. Obwody prądu stałego i zmiennego 4 lutego 4 Krzysztof Korona Plan wykładu Wstęp. Prąd stały. Podstawowe pojęcia. Prawa Kirchhoffa. Prawo Ohma ().4 Przykłady prostych
Bardziej szczegółowoElektryczne własności ciał stałych
Elektryczne własności ciał stałych Izolatory (w temperaturze pokojowej) w praktyce - nie przewodzą prądu elektrycznego. Ich oporność jest b. duża. Np. diament ma oporność większą od miedzi 1024 razy Metale
Bardziej szczegółowoZad. 2 Jaka jest częstotliwość drgań fali elektromagnetycznej o długości λ = 300 m.
Segment B.XIV Prądy zmienne Przygotowała: dr Anna Zawadzka Zad. 1 Obwód drgający składa się z pojemności C = 4 nf oraz samoindukcji L = 90 µh. Jaki jest okres, częstotliwość, częstość kątowa drgań oraz
Bardziej szczegółowoWłaściwości kryształów
Właściwości kryształów Związek pomiędzy właściwościami, strukturą, defektami struktury i wiązaniami chemicznymi Skład i struktura Skład materiału wpływa na wszystko, ale głównie na: właściwości fizyczne
Bardziej szczegółowoCzłowiek najlepsza inwestycja FENIKS
Człowiek najlepsza inwestycja FENIKS - długofalowy program odbudowy, popularyzacji i wspomagania fizyki w szkołach w celu rozwijania podstawowych kompetencji naukowo-technicznych, matematycznych i informatycznych
Bardziej szczegółowoE1. OBWODY PRĄDU STAŁEGO WYZNACZANIE OPORU PRZEWODNIKÓW I SIŁY ELEKTROMOTORYCZNEJ ŹRÓDŁA
E1. OBWODY PRĄDU STŁEGO WYZNCZNIE OPORU PRZEWODNIKÓW I SIŁY ELEKTROMOTORYCZNEJ ŹRÓDŁ tekst opracowała: Bożena Janowska-Dmoch Prądem elektrycznym nazywamy uporządkowany ruch ładunków elektrycznych wywołany
Bardziej szczegółowoRóżne dziwne przewodniki
Różne dziwne przewodniki czyli trzy po trzy o mechanizmach przewodzenia prądu elektrycznego Przewodniki elektronowe Metale Metale (zwane również przewodnikami) charakteryzują się tym, że elektrony ich
Bardziej szczegółowoŚr 3 paźdz L5 T4: Prawo łączenia oporów elektrycznych. Praca prądu elektrycznego.
Śr 3 paźdz L5 T4: Prawo łączenia oporów elektrycznych. Praca prądu elektrycznego. K27 planowany termin 10 października (Uwaga: k27 tylko te pytania, które zostaną podczas lekcji pokazane i wyjaśnione.
Bardziej szczegółowoPracownia fizyczna i elektroniczna. Wykład marca Krzysztof Korona
Pracownia fizyczna i elektroniczna Wykład. Obwody prądu stałego i zmiennego 8 marca 0 Krzysztof Korona Plan wykładu Wstęp. Prąd stały. Podstawowe pojęcia. Prawa Kirchhoffa,. Prawo Ohma ().4 Przykłady prostych
Bardziej szczegółowoPRAWO OHMA DLA PRĄDU PRZEMIENNEGO
ĆWICZENIE 53 PRAWO OHMA DLA PRĄDU PRZEMIENNEGO Cel ćwiczenia: wyznaczenie wartości indukcyjności cewek i pojemności kondensatorów przy wykorzystaniu prawa Ohma dla prądu przemiennego; sprawdzenie prawa
Bardziej szczegółowoŁadunki puszczamy w ruch. Wykład 12
Ładunki puszczamy w ruch. Wykład 12 Prawa przepływu prądu stałego 12. 1. Podstawowe definicje dla prądu elektrycznego 12.2. Elektrony w ciałach stałych pasma energetyczne 12.3. Prawo Ohma 12.3.1.Opór elektryczny
Bardziej szczegółowoWykład Prąd elektryczny i pole magnetyczne. Prąd elektryczny Natężenie prądu elektrycznego Q I (4.1) t
Wykład 4 4. Prąd elektryczny i pole magnetyczne Prąd elektryczny Natężenie prądu elektrycznego Q (4.) t Jednostka: amper, A. Gęstość prądu elektrycznego j (4.) S W nieobecności zewnętrznego pola elektrycznego
Bardziej szczegółowoNadprzewodniki. W takich materiałach kiedy nastąpi przepływ prądu może on płynąć nawet bez przyłożonego napięcia przez długi czas! )Ba 2. Tl 0.2.
Nadprzewodniki Pewna klasa materiałów wykazuje prawie zerową oporność (R=0) poniżej pewnej temperatury zwanej temperaturą krytyczną T c Większość przewodników wykazuje nadprzewodnictwo dopiero w temperaturze
Bardziej szczegółowoII prawo Kirchhoffa Obwód RC Obwód RC Obwód RC
II prawo Kirchhoffa algebraiczna suma zmian potencjału napotykanych przy pełnym obejściu dowolnego oczka jest równa zeru klucz zwarty w punkcie a - ładowanie kondensatora równanie ładowania Fizyka ogólna
Bardziej szczegółowoElektryczność i Magnetyzm
Elektryczność i Magnetyzm Wykład: Piotr Kossacki Pokazy: Kacper Oreszczuk, Magda Grzeszczyk, Paweł Trautman Wykład ósmy 21 marca 2019 Z ostatniego wykładu Dywergencja pola, Twierdzenie Gaussa Prawo Gaussa
Bardziej szczegółowoGrupa: Zespół: wykonał: 1 Mariusz Kozakowski Data: 3/11/2013 111B. Podpis prowadzącego:
Sprawozdanie z laboratorium elektroniki w Zakładzie Systemów i Sieci Komputerowych Temat ćwiczenia: Pomiary podstawowych wielkości elektrycznych: prawa Ohma i Kirchhoffa Sprawozdanie Rok: Grupa: Zespół:
Bardziej szczegółowoFizyka dla Informatyki Stosowanej
Fizyka dla nformatyki Stosowanej Jacek Golak Semestr zimowy 06/07 Wykład nr Najważniejsze elementy ostatniego wykładu to Dipol elektryczny i jego potencjał elektryczny Polaryzacja i dielektryk w polu elektrycznym
Bardziej szczegółowoPrąd i opór elektryczny
Prąd i opór elektryczny Prąd elektryczny to przepływ ładunków elektrycznych Ilustracją jest rysunek przedstawiający strumieo ładunków płynących prostopadle do powierzchni A Natężenie prądu elektrycznego
Bardziej szczegółowoKRYTERIA OCEN Z FIZYKI DLA KLASY II GIMNAZJUM. ENERGIA I. NIEDOSTATECZNY - Uczeń nie opanował wiedzy i umiejętności niezbędnych w dalszej nauce.
KRYTERIA OCEN Z FIZYKI DLA KLASY II GIMNAZJUM ENERGIA - Uczeń nie opanował wiedzy i umiejętności niezbędnych w dalszej nauce. - Wie, kiedy jest wykonywana praca mechaniczna. - Wie, że każde urządzenie
Bardziej szczegółowoBadanie transformatora
Ćwiczenie 14 Badanie transformatora 14.1. Zasada ćwiczenia Transformator składa się z dwóch uzwojeń, umieszczonych na wspólnym metalowym rdzeniu. Do jednego uzwojenia (pierwotnego) przykłada się zmienne
Bardziej szczegółowoKONKURS FIZYCZNY CZĘŚĆ 3. Opracowanie Agnieszka Janusz-Szczytyńska
KONKURS FIZYCZNY CZĘŚĆ 3 Opracowanie Agnieszka Janusz-Szczytyńska ZAGADNIENIA DO KONKURSU ETAP II Kolorem czerwonym zaznaczone są zagadnienia wykraczające poza program nauczania, na zielono zagadnienia,
Bardziej szczegółowoŁadunki elektryczne. q = ne. Zasada zachowania ładunku. Ładunek jest cechąciała i nie można go wydzielićz materii. Ładunki jednoimienne odpychają się
Ładunki elektryczne Ładunki jednoimienne odpychają się Ładunki różnoimienne przyciągają się q = ne n - liczba naturalna e = 1,60 10-19 C ładunek elementarny Ładunek jest cechąciała i nie można go wydzielićz
Bardziej szczegółowoŁadunki puszczamy w ruch. Wykład 12
Ładunki puszczamy w ruch. Wykład 12 Prawa przepływu prądu stałego 12. 1. Podstawowe definicje dla prądu elektrycznego 12.2. Elektrony w ciałach stałych pasma energetyczne 12.3. Prawo Ohma 12.3.1.Opór elektryczny
Bardziej szczegółowoSegment B.XIII Prąd elektryczny Przygotowała: mgr Bogna Pazderska
Segment B.XIII Prąd elektryczny Przygotowała: mgr Bogna Pazderska Zad. 1 Wyznacz natężenie prądu I 5, wiedząc że I 1 = 1 A, I 2 = 3 A, I 3 = 5 A, I 4 = 4 A. Odp.: Źrd.: I 5 = 5 A Wasiak, Fizyka od A do
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE 62 WYZNACZANIE WSPÓŁCZYNNIKA TEMPERATUROWEGO OPORU. METODA MOSTKOWA.
ĆWCZENE 62 WYZNACZANE WSPÓŁCZYNNKA TEMPEATUOWEGO OPOU. METODA MOSTKOWA. Wprowadzenie Uporządkowany ruch ładunków nazywamy prądem elektrycznym. Warunkiem koniecznym przepływu prądu jest obecność nośników
Bardziej szczegółowoPODSTAWOWE WIADOMOŚCI O PRĄDZIE ELEKTRYCZNYM
PODSTAWOWE WADOMOŚC O PĄDZE ELEKTYCZNYM. Co to jest prąd elektryczny? Prąd elektryczny polega na uporządkowanym ruchu nośników ładunku elektrycznego. Nie należy jednak sobie wyobrażać, że gdy płynie w
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ OPORU ELEKTRYCZNEGO 57 METALU I PÓŁPRZEWODNIKA OD TEMPERATURY
ZALEŻNOŚĆ OPORU ELEKTRYCZNEGO 57 METALU I PÓŁPRZEWODNIKA OD TEMPERATURY I.. Prąd elektryczny Dla dużej grupy przewodników prądu elektrycznego (metale, półprzewodniki i inne) spełnione jest prawo Ohma,
Bardziej szczegółowoBadanie transformatora
Ćwiczenie 14 Badanie transformatora 14.1. Zasada ćwiczenia Transformator składa się z dwóch uzwojeń, umieszczonych na wspólnym metalowym rdzeniu. Do jednego uzwojenia (pierwotnego) przykłada się zmienne
Bardziej szczegółowoObwody prądu stałego. Materiały dydaktyczne dla kierunku Technik Optyk (W12)Kwalifikacyjnego kursu zawodowego.
Obwody prądu stałego Materiały dydaktyczne dla kierunku Technik Optyk (W12)Kwalifikacyjnego kursu zawodowego. Podstawowe prawa elektrotechniki w zastosowaniu do obwodów elektrycznych: Obwód elektryczny
Bardziej szczegółowoE wektor natęŝenia pola, a dr element obwodu, którego zwrot określa przyjęty kierunek obchodzenia danego oczka.
Lista 9. do kursu Fizyka; rok. ak. 2012/13 sem. letni W. InŜ. Środ.; kierunek InŜ. Środowiska Tabele wzorów matematycznych (http://www.if.pwr.wroc.pl/~wsalejda/mat-wzory.pdf) i fizycznych (http://www.if.pwr.wroc.pl/~wsalejda/wzf1.pdf;
Bardziej szczegółowoCzłowiek najlepsza inwestycja
Człowiek najlepsza inwestycja Fizyka ćwiczenia F6 - Prąd stały, pole magnetyczne magnesów i prądów stałych Prowadzący: dr Edmund Paweł Golis Instytut Fizyki Konsultacje stałe dla projektu; od Pn. do Pt.
Bardziej szczegółowoWyznaczanie krzywej ładowania kondensatora
Ćwiczenie E10 Wyznaczanie krzywej ładowania kondensatora E10.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zbadanie przebiegu procesu ładowania kondensatora oraz wyznaczenie stałej czasowej szeregowego układu.
Bardziej szczegółowoLekcja 5. Temat: Prawo Ohma dla części i całego obwodu
Lekcja 5. Temat: Prawo Ohma dla części i całego obwodu Prąd płynący w gałęzi obwodu jest wprost proporcjonalny do przyłożonej siły elektromotorycznej E, a odwrotnie proporcjonalne do rezystancji R umieszczonej
Bardziej szczegółowoSiła elektromotoryczna
Wykład 5 Siła elektromotoryczna Urządzenie, które wykonuje pracę nad nośnikami ładunku ale różnica potencjałów między jego końcami pozostaje stała, nazywa się źródłem siły elektromotorycznej. Energia zamieniana
Bardziej szczegółowoPracownia Automatyki i Elektrotechniki Katedry Tworzyw Drzewnych Ćwiczenie 1. Połączenia szeregowe oraz równoległe elementów RC
Pracownia Automatyki i Elektrotechniki Katedry Tworzyw Drzewnych Ćwiczenie ĆWICZENIE Połączenia szeregowe oraz równoległe elementów C. CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest praktyczno-analityczna ocena wartości
Bardziej szczegółowoWykład 8 ELEKTROMAGNETYZM
Wykład 8 ELEKTROMAGNETYZM Równania Maxwella dive = ρ εε 0 prawo Gaussa dla pola elektrycznego divb = 0 rote = db dt prawo Gaussa dla pola magnetycznego prawo indukcji Faradaya rotb = μμ 0 j + εε 0 μμ 0
Bardziej szczegółowoPodstawy fizyki sezon 2 7. Układy elektryczne RLC
Podstawy fizyki sezon 2 7. Układy elektryczne RLC Agnieszka Obłąkowska-Mucha AGH, WFIiS, Katedra Oddziaływań i Detekcji Cząstek, D11, pok. 111 amucha@agh.edu.pl http://home.agh.edu.pl/~amucha Układ RC
Bardziej szczegółowoPodstawy Elektroniki i Elektrotechniki
Podstawy Elektroniki i Elektrotechniki Sławomir Mamica mamica@amu.edu.pl Obwody prądu elektrycznego http://main5.amu.edu.pl/~zfp/sm/home.html Plan. Krótko o elektryczności Ładunek elektryczny Pole elektryczne
Bardziej szczegółowoIndukcja elektromagnetyczna. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Indukcja elektromagnetyczna Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Strumień indukcji magnetycznej Analogicznie do strumienia pola elektrycznego można
Bardziej szczegółowoMATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO
Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO www.prototo.pl
Bardziej szczegółowo2 K A T E D R A F I ZYKI S T O S O W AN E J
2 K A T E D R A F I ZYKI S T O S O W AN E J P R A C O W N I A P O D S T A W E L E K T R O T E C H N I K I I E L E K T R O N I K I Ćw. 2. Łączenie i pomiar pojemności i indukcyjności Wprowadzenie Pojemność
Bardziej szczegółowoCzego można się nauczyć z prostego modelu szyny magnetycznej
Czego można się nauczyć z prostego modelu szyny magnetycznej 1) Hamowanie magnetyczne I B F L m v L Poprzeczka o masie m może się przesuwać swobodnie po dwóch równoległych szynach, odległych o L od siebie.
Bardziej szczegółowoPrąd elektryczny. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Prąd elektryczny Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Elektryczna energia potencjalna i potencjał Elektryczna energia potencjalna jest związana z rozmieszczeniem
Bardziej szczegółowoFizyka. Klasa II Gimnazjum. Pytania egzaminacyjne. 1. Ładunkiem ujemnym jest obdarzony: a) kation, b) proton, c) neutron, d) elektron.
Fizyka Klasa II Gimnazjum Pytania egzaminacyjne 2017 1. Ładunkiem ujemnym jest obdarzony: a) kation, b) proton, c) neutron, d) elektron. 2. Naelektryzowany balonik zbliżono do strugi wody; w konsekwencji:
Bardziej szczegółowoznak minus wynika z faktu, że wektor F jest zwrócony
Wykład 6 : Pole grawitacyjne. Pole elektrostatyczne. Prąd elektryczny Pole grawitacyjne Każde dwa ciała o masach m 1 i m 2 przyciągają się wzajemnie siłą grawitacji wprost proporcjonalną do iloczynu mas,
Bardziej szczegółowoWykład 14: Indukcja cz.2.
Wykład 14: Indukcja cz.. Dr inż. Zbigniew Szklarski Katedra Elektroniki, paw. -1, pok.31 szkla@agh.edu.pl http://layer.uci.agh.edu.pl/z.szklarski/ 10.05.017 Wydział Informatyki, Elektroniki i 1 Przykład
Bardziej szczegółowoBadanie wyników nauczania z fizyki w klasie 3 gimnazjum.
Badanie wyników nauczania z fizyki w klasie 3 gimnazjum. Wersja A Opracowała: mrg Teresa Ostropolska-Kurcek 1. Laskę ebonitową pocieramy o sukno, w wyniku, czego laska i sukno elektryzują się różnoimienne
Bardziej szczegółowoWyciskamy z cytryny... prąd elektryczny. Wpisany przez Administrator środa, 04 lipca :26 -
Jak nazwa działu wskazuje będę tu umieszczał różne rozwiązania umożliwiające pozyskiwanie energii elektrycznej z niekonwencjonalnych źródeł. Zaczniemy od eksperymentu, który każdy może wykonać sobie w
Bardziej szczegółowoPrąd elektryczny U R I =
Prąd elektryczny porządkowany ruch ładunków elektrycznych (nośnków prądu). Do scharakteryzowana welkośc prądu służy natężene prądu określające welkość ładunku przepływającego przez poprzeczny przekrój
Bardziej szczegółowoMAGNETYZM. PRĄD PRZEMIENNY
Włodzimierz Wolczyński 47 POWTÓRKA 9 MAGNETYZM. PRĄD PRZEMIENNY Zadanie 1 W dwóch przewodnikach prostoliniowych nieskończenie długich umieszczonych w próżni, oddalonych od siebie o r = cm, płynie prąd.
Bardziej szczegółowoTest 4. 1. (4 p.) 2. (1 p.) Wskaż obwód, który umożliwi wyznaczenie mocy żarówki. A. B. C. D. 3. (1 p.) str. 1
Test 4 1. (4 p.) Na lekcji fizyki uczniowie (w grupach) wyznaczali opór elektryczny opornika. Połączyli szeregowo zasilacz, amperomierz i opornik. Następnie do opornika dołączyli równolegle woltomierz.
Bardziej szczegółowo46 POWTÓRKA 8 PRĄD STAŁY. Włodzimierz Wolczyński. Zadanie 1. Oblicz i wpisz do tabeli R 2 = 2 Ω R 4 = 2 Ω R 3 = 6 Ω. E r = 1 Ω U [V] I [A] P [W]
Włodzimierz Wolczyński 46 POWTÓRKA 8 PRĄD STAŁY Zadanie 1 Oblicz i wpisz do tabeli R 1 = 4 Ω RR 22 = = 22 Ω I 2 = 1,5 A R 4 = 2 Ω R 3 = 6 Ω R 1 = 4 Ω R 2 = 2 Ω R 3 = 6 Ω R 4 = 2 Ω r = 1 Ω SEM ogniwa wynosi
Bardziej szczegółowoELEKTROTECHNIKA I ELEKTRONIKA
UNIERSYTET TECHNOLOGICZNO-PRZYRODNICZY BYDGOSZCZY YDZIAŁ INŻYNIERII MECHANICZNEJ INSTYTUT EKSPLOATACJI MASZYN I TRANSPORTU ZAKŁAD STEROANIA ELEKTROTECHNIKA I ELEKTRONIKA ĆICZENIE: E3 BADANIE ŁAŚCIOŚCI
Bardziej szczegółowo