System podatkowy w Polsce. ewolucja

Transkrypt

1 System podatkowy w Polsce ewolucja

2 Przesłanki łagodnej rewolucji podatkowej Archaiczny i nieadekwatny do dokonywanych przemian system podatkowy Sekowanie sektora prywatnego Pozorny brak opodatkowania dochodów ludności Przywrócenie samorządu terytorialnego Kryzys finansów publicznych

3 Zasady łagodnej rewolucji podatkowej Centralne władztwo podatkowe Koncentracja dochodów władz publicznych na kilku wiodących podatkach Ustalenie zasad repartycji pomiędzy państwo a samorząd Oparcie systemu głównie na podatkach pośrednich Wykorzystywanie nie tylko fiskalnych funkcji podatków Stopniowe uwzględnianie konieczności harmonizacji

4 wprowadzenie regulacji prawnych w zakresie 1991 rok Systemu podatków i opłat lokalnych, zastąpienie opłaty od lasów podatkiem leśnym 1992 rok Podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) 1993 rok Podatki obrotowe zastąpiono; podatkiem od towarów i usług, akcyzą, podatkiem od gier 2000 rok Podatku od czynności cywilnoprawnych 2007 rok Podatku tonażowego 2012 rok Podatek od wydobycia niektórych kopalin

5 Lata ustawy O zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników O doradztwie podatkowym ordynacja podatkowej (1998)

6 Dostosowanie polskiego systemu podatkowego do standardów UE - zmiany konstrukcji podatku od towarów i usług Akcyzy Podatku dochodowego od osób prawnych

7 Podatek tonażowy to najważniejszy instrument polityki transportowej państw członkowskich Unii Europejskiej wobec żeglugi morskiej (.) traktowany jako pomoc państwa dla żeglugi morskiej i fakt jego wprowadzenia wymaga notyfikacji w Komisji Europejskiej Z. Ofiarski, Prawo podatkowego, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2008, s. 545

8 Podatek tonażowy Stworzenie armatorom warunków umożliwiających odzyskanie zdolności konkurencyjnej na międzynarodowym rynku żeglugowym oraz powrót statków pod bandery narodowe państw UE Udział floty handlowej pod banderą państw członkowskich UE w ciągu 25 lat zmniejszył się z 32% do 14% Statki eksploatowane przez polskich armatorów zarejestrowane są w następujących państwach; Cypr, Wyspy Marshala, Malta, Panama, Liberia

9 Zmiany wycofanie z systemu Podatek od ponandnormatywnego wzrostu wynagrodzeń ( popiwek ) Podatek od sprzedaży akcji w obrocie publicznym Opłata wyrównawcza (też podatek, pomimo nazwy) Podatek importowy ( obowiązywał w latach ) Podatek od posiadania psów (obowiązywał w latach )

10 wielokrotne zmiany konstrukcji Podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) Podatku rolnego Podatku od spadków i darowizn oraz każdego z podatków jaki funkcjonował w systemie podatkowym

11 Skutki łagodnej rewolucji podatkowej Sukces władz publicznych brak napięć społecznych, ostrej reakcji ze strony społeczeństwa stąd łagodna rewolucja Brak silnego impulsu inflacyjnego po wprowadzeniu VAT

12 Podatki centralne 1. PIT 2. CIT 3. Podatek od towarów i usług 4. Podatek od gier 5. Akcyza 6. Podatek tonażowy 7. Podatek od wydobycia niektórych kopalin

13 Podatki lokalne Rolny Leśny Od nieruchomości Od spadków i darowizn Od środków transportu Od czynności cywilnoprawnych Od posiadania psów opłata od posiadania psów (2008 r) Karta podatkowa

14 Podatek dochodowy od osób fizycznych PIT (1992) - Opodatkowanie wg zasad ogólnych - Stawka podatkowa 19% Formy zryczałtowane (1998) - Karta podatkowa - Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych - Opodatkowanie osób duchownych

15 Udziały w podatkach Gminy PIT 35,72 % docelowo 39,74 % CIT 6,71 % Powiaty PIT 10,25% CIT 1,40% Województwa PIT 1,6% CIT 15,9% ( 14%)

16 Repartycja źródeł zasilania PIT Budżet państwa ,43% 51,21% Budżety JST 48,57% 48,79% CIT Budżet państwa 77,89% 77,14% Budżety JST 22,11% 22,86%

17 Struktura dochodów budżetu w % Podatkowe 88,9 88,4 90,1 89,2 Niepodatk. 9,8 10,9 9,3 10,3 Śr. z UE i inn. 1,3 0,7 0,6 0,5

18 dochody podatkowe budżetu państwa w relacji do PKB - generalnie zaobserwować można tendencję do zmniejszania się dochodów podatkowych budżetu państwa 1996 r 20,2% 1997r 19,6% 1998 r 19,3% 1999 r 17,3% 2000 r 16,5% 2001r 15,7% 2002 r. 16,5% 2003 r 16,6% 2004 r 15,3% 2005 r 16,9% 2006 r 17,2% 2007 r 17,5% 2008 r 17,2% 2009 r 15,9 % 2010r 15,7 % 2011r 16,3% 2012r 16,7%

19 Wydajność fiskalna podatków centralnych była zróżnicowania dominującą rolę przypisać należy podatkom pośrednim takim jak ; podatek od towarów i usług oraz akcyza ich udział w dochodach podatkowych budżetu państwa w latach przekraczał 70,0 % Świadczy to o tym, iż realizacja funkcji fiskalnej w polskim systemie podatkowym oparta została przede wszystkim na podatkach pośrednich Rozwiązanie takie ma zarówno swych zwolenników jak i zagorzałych przeciwników

20 Podatki bezpośrednie i pośrednie Lata bezpośrednie pośrednie ,4% 70,6% ,8% 74,2% ,3% 73,7% ,5% 73,5% ,0% 71,0% ,0% 70,0 % ,0% 72,0 % ,8 % 74,2 % ,8% 74,2 % ,9% 74,1 % ,0% 72,0%

21 Struktura dochodów podatkowych w % Lata PTU Akcyza CIT PIT pozostałe kopaliny ,6 25,4 10,4 19,0 0, ,4 27,2 9,6 16,2 0, ,3 25,3 10,1 15,7 0, ,3 24,1 11,1 16,1 0, ,7 23,7 11,9 17,1 0, ,4 23,0 12,4 17,6 0, ,3 25,0 11,4 16,6 0, ,5 25,0 9,8 16,0 0, ,9 23,7 10,3 15,5 0, ,0 23,6 10,1 15,2 0, ,3 24,2 11,1 16,1 0,5 0,8

22 Kierunki zmian systemu podatkowego Podatek katastralny Podatek dochodowy od osób fizycznych opodatkowanie dochodów rolników PIT liniowy czy progresywny? Harmonizacja podatków

23 Istota harmonizacji Harmonizacja to nie jest wyłącznie koordynacja, integracja, standaryzacja lub podobne koordynacja podatków, to termin wieloznaczny odnoszony do konsultacji między dwoma lub większością krajów, porozumienia dotyczące nakładania nowych podatków, ustalenia dotyczące rodzaju i rozmiarów obciążeń podatkowych Harmonizacja to kompromis między niskim stopniem koordynacji a idealnym poziomem standaryzacji (taki sam system podatkowy, bardzo podobne podstawy opodatkowania i stawki)

24 Źródła prawa harmonizacji przepisów podatkowych Źródłem prawa dla harmonizacji przepisów podatkowych są oczywiście źródła prawa unijnego (wspólnotowego) w tym akty założycielskie, załączniki do umów założycielskich, umowy modyfikujące lub uzupełniające rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zlecenia i opinie Dyrektywa wiąże adresata, do którego jest skierowana, odnośnie wyniku, jaki powinien być osiągnięty, pozostawia natomiast swobodę wyboru form i środków realizacji tego celu Rozporządzenie obowiązuje w całości i powinno być bezpośrednio wykonywane na terytorium wszystkich państw członkowskich. W przypadku kolizji z aktem prawa narodowym ma ono pierwszeństwo przed tym aktem

25 Traktat w sprawie Unii Europejskiej zawiera zapis że zakazane są wszelkie ograniczenia przepływu kapitału oraz wszelkie ograniczenia płatności między Państwami Członkowskimi oraz między Państwami Członkowskimi a krajami trzecimi. Postanowienia te jednak nie naruszają prawa Państw Członkowskich w dwóch kwestiach dotyczących przepisów prawa podatkowego, mianowicie; stosowania odpowiednich przepisów ich prawa podatkowego, rozróżniającego podatników ze względu na ich sytuację wynikająca z miejsca zamieszkania lub miejsca zainwestowania kapitału, podejmowania wszelkich niezbędnych środków zapobiegających naruszenie krajowych ustaw i przepisów, w szczególności w sferze podatkowej i nadzoru nad instytucjami finansowymi oraz ustanawiania procedur zgłaszania przepływu kapitałów dla celów administracyjnych lub informacji statystycznej, lub podejmowania środków niezbędnych dla utrzymania porządku i bezpieczeństwa publicznego

26 Państwa Członkowskie zobowiązane zostały do tego, że nie będą nakładały na produkty pochodzące z innych państw członkowskich jakichkolwiek bezpośrednich lub pośrednich podatków wewnętrznych, wyższych niż te, które nie są nakładane na bezpośrednio lub pośrednio na produkty krajowe wprowadzały żadnych opłat wewnętrznych, mających na celu pośrednią ochronę innych produktów. Regulacje dotyczące obciążeń, które wynikających z eksportu i importu jeżeli produkty będą eksportowane do innego Państwa Członkowskiego, ewentualny zwrot opłat wewnętrznych nie może być wyższy niż suma nałożonych na nie opłat wewnętrznych pośrednich lub bezpośrednich, nie występuje zwrot lub zwolnienie przy eksporcie do innych Państw Członkowskich obciążeń innych niż podatek obrotowy, akcyzy i inne formy podatków pośrednich, w przypadku importu z innych Państw Członkowskich nie mogą być nakładane opłaty wyrównawcze bez uprzednio udzielonej zgody Rady, udzielonej kwalifikowaną większością głosów na wniosek Komisji.

27 Zasady prac nad harmonizacja przepisów podatkowych w krajach UE Teoretycznie harmonizacja dotyczyć powinna wszystkich podatków a zatem całego systemu podatkowego krajów należących do Unii tak jednak nie jest Ujednoliceniu w zakresie norm prawnych podlegają tylko te elementy, które mają wpływ na funkcjonowanie jednolitego rynku Wpływ poszczególnych podatków na funkcjonowanie jednolitego rynku jest ze względu na ich konstrukcje bardzo zróżnicowany w konsekwencji zróżnicowany jest stopień zaawansowania prac nad harmonizacja podatków w odniesieniu do podatków pośrednich jest dużo większy niż bezpośrednich

28 harmonizacja podatków bezpośrednich Jest brana pod uwagę tylko w takim zakresie, jakim odmienne uregulowania w podatkach dochodowych mogą ograniczyć swobodę w przepływie strumieni dochodów ( dywidendy, odsetki, opłaty licencyjne) oraz kapitałów pomiędzy państwami Wspólnoty występuje znaczne zaawansowanie prac w zakresie niektórych zasad konstrukcji podatków dochodowych od osób prawnych bardzo słabe zaawansowanie prac w zakresie podatków dochodowych od osób fizycznych oraz podatków majątkowych.

29 Uregulowania prawne dotyczące harmonizacji budowa wspólnego rynku bez barier w zakresie swobodnego przepływu dóbr, usług, kapitałów i osób zapobieganie podwójnemu opodatkowaniu zapobieganie ucieczce przed podatkiem Formy zakazy administracyjne kontrola harmonizacja przepisów prawa podatkowego Głosowanie w sprawie harmonizacji jednomyślność wszystkich państw członkowskich każde państwo ma swoiste prawo veta

30 Wspólny rynek usuwanie barier zniesienie ceł ( art. 23 Traktatu) zakaz stosowania danin ekwiwalentnych do ceł ( podatki, parapodatki) ( art. 23) zakaz dyskryminacji podatkowej towarów pochodzących z innych państw członkowskich ( art. 90 ust.1 Traktatu) zakaz protekcjonizmu ( art. 90 ust.2) zakaz dotowania towarów przeznaczonych na rynki innych państw członkowskich ( art.91) zakaz dyskryminacji pracowników państw członkowskich ( art. 39)

31 Uregulowania prawne naruszają suwerenność w zakresie stanowienia prawa podatkowego wyznaczając granice władztwa podatkowego Kwestie podatkowe są jednak w wyłącznej kompetencji krajów członkowskich Stąd wymóg jednomyślności przy podejmowaniu przez Rade decyzji w sprawach podatkowych

32 Wspólny rynek usuwanie barier zakazane są wszelkie ograniczenia przepływu kapitału oraz wszelkie ograniczenia płatności między Państwami Członkowskimi [13] cła eksportowe i importowe albo daniny o charakterze ekwiwalentnym Dyrektywa wiąże adresata, do którego jest skierowana, odnośnie wyniku, jaki powinien być osiągnięty, pozostawia natomiast swobodę wyboru form i środków realizacji tego celu Rozporządzenie obowiązuje w całości powinno być bezpośrednio wykonywane na terytorium wszystkich państw członkowskich W przypadku kolizji z aktem prawa narodowym ma ono pierwszeństwo przed tym aktem

33 PIT jest w każdym kraju ważnym narzędziem polityki społecznej nie wywiera bezpośredniego wpływu na przemieszczanie się przez granice towarów, usług i kapitałów wywołuje stosunkowo słabe skutki w zakresie funkcjonowania rynku wewnętrznego Orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości dotyczące unikania podwójnego opodatkowania Respektowanie Europejskiej Karty Socjalnej Nie podlega harmonizacji

34 PIT w Traktacie Rzymskim nie występuje expressis verbis nakaz harmonizacji podatków bezpośrednich, w tym w szczególności podatku dochodowego od osób fizycznych. Generalnie zatem brak jest przepisów dotyczących harmonizacji podatków dochodowych od osób fizycznych oraz podatków majątkowych. Jedyną regulację prawna w tym zakresie stanowi Orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości dotyczące unikania podwójnego opodatkowania.

35 PIT implikacje dla Polski Ratyfikacja Europejskiej Karty Socjalnej zawartej w protokole z Maastricht. Respektowanie Europejskiej Karty Socjalnej konieczność zagwarantowania różnym grupom społecznym określonego poziomu świadczeń społecznych w konsekwencji wzrost wydatków na cele związane z polityką społeczną a zatem konieczność wzrostu wpływów budżetowych zmianę zasad konstrukcji PIT- zróżnicowanie stawek, minimum egzystencji wolne od podatku, ulgi i zwolnienia uwzględniające sytuację osobista podatnika w Karcie nie zawarto nakazu dostosowawczego, brak jest zatem wytycznych co do kierunku realizacji powyżej wymienionych zadań.

36 Problem harmonizacji w zakresie opodatkowania przedsiębiorstw W myśl zasad przyjętych w Traktacie wytyczne dla systemu opodatkowania przedsiębiorstw mają charakter ogólny. Dotyczą one przede wszystkim tych problemów, które wynikać mogą z funkcjonowania korporacji prowadzących działalność na obszarze kilku państw oraz swobody przepływu kapitału w tym przede wszystkim; dywidend, odsetek, opłat licencyjnych. Istotne znaczenie dla przebiegu harmonizacji przepisów podatkowych miały raporty, których zadaniem było wskazanie kierunku i zakresu niezbędnych zmian przy reorganizacji systemu opodatkowania przedsiębiorstw. Były to dwa raporty sporządzone w dosyć odległym przekroju czasowym, mianowicie Raport Komisji Neumarka z 1962 roku oraz Komisji Rudinga., który opublikowany został w czerwcu 1992.

37 W Raporcie Komisji Neumarka zwrócono uwagę na to, że podatki bezpośrednie,, którym podlegają przedsiębiorstwa mogą być przez nie przerzucane na koszty i ceny (...). Jednakże dwa elementy mogą osłabić ten proces. Mianowicie podatki dochodowe tworzą obciążenia globalne i dlatego też można przypuszczać, że te niedogodności na stopniu międzynarodowym zostaną zniwelowane przez kurs wymiany. Z drugiej strony, jest równie ważnym widzieć czy i w jakim stopniu różnice w obciążeniach fiskalnych są kompensowane poprzez różnice w subwencjach rządowych dla przedsiębiorstw wskazywano, że istnieje potrzeba; usunięcia dyskryminujących i zakłócających konkurencję narodowych systemów podatkowych, w celu pobudzenia inwestycji transgranicznych, ustalenia minimalnego poziomu jednolitości rozwiązań w zakresie opodatkowania osób prawnych w tym; głównie podstawy opodatkowania zapewnienia maksymalnej przejrzystości jakichkolwiek ulg inwestycyjnych wprowadzanych przez państwa członkowskie