Niemiecki system podatkowy. Podział kompetencji finansowej, podatkowej w Niemczech

Transkrypt

1 Niemiecki system podatkowy Podstawę niemieckiego systemu podatkowego polegającego na ustalaniu zobowiązania podatkowego, określaniu podmiotu i przedmiotu opodatkowania, wymiaru podatku oraz postępowania egzekucyjnego w sprawach o niewywiązywania się z wynikających obowiązków podatkowych oparty jest na jednolitych zasadach ustalonych w ustawie z dnia 16 marca 1976 roku ordynacja podatkowa. Poszczególne ustawy podatkowe regulują zasady powstania obowiązku podatkowego w poszczególnych podatkach. Kompetencje administracji podatkowej zostały podzielone w zależności od rodzaju podatku na urzędy skarbowe lub urzędy celne. Podział kompetencji finansowej, podatkowej w Niemczech W art. 20 ust. 1 Konstytucji Republiki Federalnej Niemiec zaznaczono, że Republika Federalna Niemiec jest państwem federalnym, demokratycznym i socjalnym. Stosownie do tego zapisu podzielone zostały uprawnienia ustawodawcze, w tym ustanawiania prawa podatkowego, pomiędzy federację a kraje. Dokładny podział kompetencji w sprawach finansowych zawarty został w art. 104a -109 Konstytucji. Stosownie do tych postanowień określono w art. 108 Konstytucji RFN podział kompetencji w zakresie administracji podatkowej w podziale na obszary prawa finansowego i podatkowego leżącego w gestii federacji i krajów związkowych. Konstytucja RFN rozróżnia następujące obszary ustanawiania prawa na: - uprawnienia pozostające wyłącznie w mocy federacji, - uprawnienia w zakresie tzw. ustaw konkurujących (dochody należą do federacji i krajów związkowych) - pozostające wyłącznie w kompetencji krajów związkowych. Stosownie do tak ustalonego podziału w art. 105 ust. 1 Konstytucji zawarto postanowienia, że w kompetencji federacji pozostają działania dotyczące cła i monopolu finansowego na napoje o wysokiej zawartości alkoholu. Kraje mogą również uczestniczyć w procesie tworzenia tych ustaw, jeżeli zostało do wyraźnie zaznaczone w ustawach wydanych przez federację zgodnie z postanowieniami art. 71 Konstytucji. 1

2 Ustawy podatkowe o charakterze tzw. konkurującym, w zakresie dochodów należących do federacji, landów i gmin, które uchwalane są w oparciu o wspólne ustalenia federacji z krajami związkowymi. Art. 105 ust. 2 Konstytucji daje jednakże prawo federacji do tworzenia prawa podatkowego w zakresie najważniejszych rodzajów podatków jak np. tworzenie ustaw podatkowych dotyczących wspólnych dochodów. W przypadku ustaw, których dochody w całości lub części należą do krajów związkowych lub gmin zgodnie z art. 105 ust. 3 Konstytucji wprowadzenie ich w życie wymaga zgody Bundesratu. W kompetencji ustawodawczej krajów związkowych zgodnie z art. 105 ust. 2a Konstytucji pozostają podatki, których dochody należy wyłącznie do krajów związkowych lub gmin, jednakże tak długo dopóki nie zostaną te podatki uregulowane ustawami federalnymi. Obecnie do takich podatków należy podatek kościelny, który uregulowany jest ustawami krajów związkowych. W przypadku podatków, których dochody należą w całości do gmin (np. podatek od gruntu) kompetencje w tym zakresie mogą zostać przekazane przez kraje na gminy. 2

3 Budowa i zadania organów podatkowych Struktura organizacyjna i kompetencja administracji podatkowo-finansowej określona została w ustawie z 30 sierpnia 1971 roku o administracji finansowej (Gesetz über die Finanzverwaltung) wraz z 6 ordynacji podatkowej. Zgodnie z tym podziałem administracja podatkowo-finansowa składa się z dwóch struktur administracji federalnej i i administracji podległej ministerstwom krajom związkowym. Do organów podległych administracji federalnej zaliczane są federalne urzędy, wydziały w izbach skarbowych podległe federalnemu ministerstwu finansów i urzędy celne. Pod nadzorem federalnych ministerstw krajów związkowych znajdują się centra rachunkowe, niektóre wydziały w izbach skarbowych i urzędy skarbowe. ADMINISTRACJA FINANSOWA federalna administracja finansowa administracja finansowa krajów związkowych federalny minister finansów minister finansów kraju go urzędy federalne np. federalny urząd finansowy centra rachunkowe izby skarbowe wydziały federalne wydziały krajów związkowych główne urzędy celne urzędy skarbowe rys. 2 budowa organów finansowych 3

4 Federalny Minister Finansów kieruje federalną administracją finansową, natomiast ministrowie finansów, względnie senatorzy finansów, poszczególnych krajów związkowych zarządzają krajową administracją finansową stosownie do 3 ustawy o administracji finansowej. Do zadań ministerstw należy organizacja administracji, sprawy personalne, kierownicze, sprawowanie kontroli i kierownictwo w obszarach działania, w takim zakresie, w jakim posiada kompetencje administracyjne. Do tych kompetencji należy prawo udzielania w poszczególnych przypadkach zaleceń stosowania prawa podatkowego na danym obszarze. Projekty poszczególnych ustaw wzgl. zmian w ustawach podatkowych opracowywane są z reguły w poszczególnych ministerstwach, a następnie za pośrednictwem rządu przedłożone w parlamencie. Co do przyjętej w RFN zasady Federalne Ministerstwo Finansów opracowuje projekty ustaw, które następnie na wspólnych posiedzeniach z ministrami poszczególnych krajów związkowych są omawiane i jako projekt rządowy wnoszone do parlamentu. Wprowadzenie jakiejkolwiek zmiany, w tym również wprowadzenie dyrektyw UE do przepisów krajowych, poprzedzone jest konsultacjami i uzyskaniem akceptacji przez ministerstwa krajów związkowych. Tak samo dotyczy to wprowadzenia w przepisach prawa podatkowego instytucji wykładni prawa. Federalne Ministerstwo Finansów dąży do wprowadzenia ustawowej interpretacji prawa podatkowego, które to nadzorowane będzie przez Federalny Urząd Skarbowy (Bundessteueramt), a który ma być wyłoniony ze struktur obecnego Federalnego Urzędu Finansowego i uruchomiony do 2005 roku. Zadania urzędów skarbowych i urzędów celnych Urzędy skarbowe w poszczególnych krajach związkowych zaliczane są do struktur podlegających administracji danego kraju go i na zlecenie federacji zarządzają i nadzorują podatki dochodowe i pośrednie, które w całości lub w części wpływają do kasy federacji. Urzędy skarbowe właściwe są także w sprawie ustalania, wymiaru i poboru podatków należących do dochodów krajów związkowych i gmin jak i podatków ustalanych prawem krajowym danego kraju go. Główne urzędy celne właściwe są do poboru podatków akcyzowych, wraz z podatkiem VAT od importu i ceł, jak i pozostałych danin obowiązujących w ramach wspólnej polityki UE. Dodatkowo urzędy celne odpowiedzialne są za nadzór obrotu towarów pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi i krajami trzecimi. Do dalszych zadań urzędów celnych należy wypełnianie dodatkowych zadań zlecanych, w tym egzekucja danin należących bezpośrednio do dochodów federacji lub 4

5 instytucji ubezpieczeń socjalnych dysponujących środkami federacji jak ubezpieczenia emerylatno-rentowe, chorobowe na wypadek bezrobocia, wypadkowe i składki do kas chorych, zwalczanie nielegalnego zatrudnienia i nadużyć w sferze usług, nadzór nad strefami połowów rybnych, tras przepływu statków jak i również kontrola jakościowa warzyw i owoców. Podział kompetencji i dochodów z poszczególnych wpływów podatkowych Rodzaj podatku Kompetencja ustawodawcza Wpływy z podatków** Kompetencja administrowaniazarządzania 1. podatek pobierany od osób federacja Federacja/kraje Kraje * posiadających ograniczony obowiązek podatkowy 2. daniny rolne UE/federacja UE federacja (Clo) 3. daniny eksportowe UE/federacja UE Federacja (clo) 4. akcyza na piwo Federacja Kraje federacja (cło) 5. akcyza na alkohole wysoko procentowe Federacja Federacja Federacja (cło) 6. podatek VAT od Importu Federacja Federacja/kraje Federacja (cło) 7. podatek dochodowy od osób Federacja Fedracje/kraje Kraje * fizycznych (z udziałem gmin) 8. podatek od spadków i darowizn Federacja Kraje Kraje 9. podatek VAT od ubezpieczeń przeciwpożarowych Federacja Kraje Kraje 10. podatek od sprzedaży napoi Kraje Gminy Gminy 11. podatek od prowadzenia Federacja Gminy Kraje / gminy działalności gospodarczej (z rozłożeniem na Federację i kraje ) 12. podatek gruntowy Federacja Gminy Kraje / gminy 13. podatek od nabycia gruntu Federacja Kraje Kraje 14. podatek od psów Kraje Gminy Gminy 15. podatek od polowań i rybołówstwa Kraje Powiaty/Gminy Powiaty/ gminy 16. akcyza na kawę Federacja Federacja Federacja (cło) 5

6 17. podatek dochodowy od Federacja Federacja/Kraje Kraje * kapitałow 18. podatek kościelny Kraje Kościół Kraje /Kościoły 19. podatek dochodowy od spólek Federacja Federacja/Kraje Kraje * (osób prawnych) 20. podatek od pojazdów Federacja Kraje Kraje 21.podatek od wynagrodzeń Federacja Federacja/Kraje (z udziałem gmin) Kraje * 22. daniny związane z gwarantowanymi odbiorami ilości mleka UE/Federacja UE Federacja (cło) 23. akcyza na oleje mineralne Federacja Federacja Federacja (cło) 24.podatek od gier i zakładów wzajemnych 25. podatek od pozwolenia na prowadzenie działalności gastronomicznej Federacja Kraje Kraje Kraje Powiaty/ Gminy Powiaty/Gminy 26. akcyza na wina musujące Federacja Federacja Federacja (cło) 27. dodatek solidarnościowy Federacja Federacja Kraje * 28. daniny z kasyn gry Federacja/krajen Kraje Kraje 29. akcyza na energię elektyczna Federacja Federacja Federacja (cło) 30. akcyza na tytoń Federacja Federacja Federacja (cło) 31. podatek od towarów i usług Federacja Federacja/Kraje Kraje * 32. podatek od przedsięwzięć rozrywkowych Kraje Gminy Gminy 33. podatek VAT od ubezpieczeń Federacja Federacja Kraje * 34. cła UE/ Federacja UE Federacja (cło) 35. daniny produkcyjne z tytulu cukru 36. opłata miejscowa czasowego zamieszkania 37. akzcyza na wyroby pośrednie alkoholowe UE/ Federacja UE Federacja (cło) Kraje Gminy Gminy Federacja Federacja Federacja * na zlecenie Federacji **gminy/ związki gmin mogą na podstawie ustaw poszczególnych krajów związkowych uczesatniczyć w podziale dochodów stanowiących dochody krajów związkowych (Art. 106 Abs. 7 S. 2 Konstytucji RFN). 6

7 Przychody z podatków według rodzajów podatku za lata 1970, 1980, 1990, 2000 und 2002 w mln. Rodzaj podatku ) ) ) 1. podatek od wynagrodzeń , , , , ,8 2. należny podatek dochodowy od osób fizycznych 2) 8.181, , , , ,7 3. nie pobrane kwoty podatku od dochodu 2) 1.033, , , , ,6 4. podatek od odsetek , ,9 5. podatek dochodowy od osób prawnych (spółek) 2) 4.456, , , , ,1 6. podatki obrotowe , , , , ,1 Z tego podatek obrotowy (VAT) , , , , ,8 Podatek obrotowy od importu 5.795, , , , ,3 Kwota łączna podatków wspólnotowych , , , , ,2 7. podatek VAT od ubezpieczeń 315,4 909, , , ,5 8. akcyza na tytoń 3.342, , , , ,0 9. akcyza na kawę 540,6 755, , ,8 1090,7 10. podatek akcyzowy od alkoholi wysokoprocentowych 1.139, , , , ,1 11. podatek akcyzowy od win musujących 118,5 274,0 498,4 477,5 420,2 12. podatek akcyzowy od wyrobów alkoholowych pośrednich ,2 30,2 13. podatek akcyzowy od olei mineralnych 5.885, , , , ,5 14. podatek akcyzowy od energii elektrycznej , ,5 15. daniny uzupelniające/dodatek solidarnościowy 484,7 19,7 0, , ,3 16. ryczałtowe daniny importowe ,8 4,9 17. pozostałe podatki federalne 713,1 559, ,8 40,2 1,7 Podatki federalne łącznie , , , , ,7 18. podatek od majątku 1.470, , ,1 433,2 238,8 19. podatek od spadku 267,0 519, , , ,7 20. podatek od nabycia gruntu 538, , , , ,7 21. podatek od pojazdów 1.958, , , , ,9 22. podatek od zakładów losowych i gier wzajemnych 289,5 655, , , ,4 7

8 23. podatek VAT od ubezpieczenia przeciwpożarowego 49,0 123,8 199,8 288,3 305,8 24. podatek akcyzowy na piwo 600,6 645,4 722,5 843,5 811,5 25. pozostałe podatki krajów związkowych ,9 - - Przychody z podatków krajów związkowych łącznie 4.872, , , , ,9 26. podatek od prowadzenia działalności gospodarczej 5.484, , , , ,3 27. podatek gruntowy A 228,0 216,4 225,3 332,8 345,2 28. podatek gruntowy B 1.143, , , , ,8 29. pozostałe podatki gminne 859,1 648,6 425,6 623,8 622,7 Przychody podatków gminnych łącznie 8.016, , , , ,8 30. cła 1.467, , , , ,2 Przychody podatkowe łącznie , , , , ,8 Łącznie z opłatami wyrówniań obciązeniowych w 808,6 34, wysokości Stosunek wpływów podatkowych do nominalnego 22,8 24,8 22,7 23,0 21,0 PKB 3) 1 łaczny obszar RFN po 3.paźdźiernika po odjęciu zwrotów podatkowych dokonanych przez Bundesamt für Finanzen 3 przychody podatkowe łącznie w % w stosunku do nominalnego Produktu Krajowego Brutto I.E.Cech 8