EWALUACJA WEWNĘTRZNA

Transkrypt

1 EWALUACJA WEWNĘTRZNA Problem badawczy: Rozpoznanie stopnia rozpowszechniania sprawstwa agresji elektronicznej. Zdiagnozowanie cech i charakterystyk rodzajów przemocy z wykorzystywaniem nowych technik komunikacji. Zbadanie stopnia wiktymizacji z powodu cyberbulligu oraz typu osób wiktymizowanych. Publiczna Szkoła Podstawowa im. chor. Jana Szymańskiego w Ryczywole rok szkolny 2017/2018 OPRACOWAŁ ZESPÓŁ: mgr Marianna Fusiek mgr Halina Najda mgr Marianna Wychocka mgr Magdalena Wnuk

2 CELE: 1. Zebranie informacji na temat działań szkoły służących: a) pozyskaniu informacji na temat bezpieczeństwa uczniów w sieci i typu zagrożeń związanych z cyberprzemocą, uzależnienia od komputera i gier komputerowych, b) zapobieganiu zjawiskom cyberbullingu wśród uczniów, c) systematycznemu dążeniu do zmniejszania się skali wiktymizacji. 2. Praktyczne zastosowanie działań profilaktycznych i technicznych zapobiegających rozpowszechnianiu sprawstwa agresji elektronicznej. 3. Opracowanie wniosków do działań prowadzących do wyeliminowania wśród społeczności szkolnej zachowań sprzyjających rozpowszechnianiu się zjawiska cyberprzemocy KRYTERIA SUKCESU: 1. Zjawiska agresji elektronicznej nie występują wśród uczniów naszej szkoły lub są to tylko pojedyncze, ale komunikowane zdarzenia. 2. Uczniowie rozumieją skutki prawne i dyscyplinarne cyberbullingu. 3. Skala wiktymizacji systematycznie maleje. 4. Uczniowie są wyposażeni w umiejętności wykorzystywania rozwiązań technicznych do ochrony własnej prywatności. 5. Wszystkie przypadki agresji w świecie online rozpatrywane są i analizowane w kontekście relacji rówieśniczych, a tym samym rozwiązywane szybko i skutecznie. 6. Szkoła wspiera działania profilaktyczne poprzez współpracę z instytucjami i organizacjami zajmującymi się profilaktyką z danego obszaru. Pytania kluczowe : 1. Czym jest cyberprzemoc? 2. Czy czujesz się bezpiecznie w sieci? 3. W jaki sposób strzec naszych osobistych informacji? 4. W jaki sposób należy się logować, by przeglądarki internetowe nie zapamiętywały naszych haseł? 2

3 5. Jakie niebezpieczeństwo wiążę się z rozsyłaniem wiadomości do użytkowników, którzy sobie tego nie życzą i jak jest traktowane przez prawo? 6. Dlaczego nie korzystamy ze stron podejrzanych np. oferujących nam łatwą i szybką wygrana czy stron pornograficznych? 7. Jakie są konsekwencje wysyłania i lub plików obraźliwych lub takich, do których nie posiadamy praw autorskich? 8. Dlaczego należy pamiętać, że korzystając np. z forum internetowego nie jesteśmy anonimowi? RAPORT Prezentowany raport jest rezultatem ewaluacji wewnętrznej przeprowadzonej w Publicznej Szkole Podstawowej im. chor. Jana Szymańskiego w Ryczywole w roku szkolnym 2017/ Podstawa prawna przeprowadzenia ewaluacji: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 października 2009 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz. U. z 2009 r. Nr 168 poz. 1324), oraz Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 maja 2013r. zmieniające rozporządzenie w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz. U. z 2013 r. poz. 560). W przeprowadzonej ewaluacji wewnętrznej zastosowano procedury i narzędzia badawcze opracowane przez Zespół ds. Ewaluacji w składzie: dyr. Marianna Fusiek, Halina Najda, Marianna Wychocka i Magdalena Wnuk. Zespół zapoznał się z przedmiotem ewaluacji, podstawami prawnymi i kryteriami przeprowadzania ewaluacji wewnętrznej. Opracowano plan i harmonogram ewaluacji w placówce, dobrano metody i próby badawcze, stworzono narzędzia badawcze. Obejmowały one ankiety skierowane do uczniów, rodziców (opiekunów prawnych), wywiad z Dyrektor szkoły i pedagog szkolną. Zróżnicowanie źródeł danych pozwoliło na zebranie wyników o dużej wiarygodności. Na podstawie zebranych danych sporządzono raport. W trakcie badań przeprowadzono: ankietowanie uczniów klas: III VII. Badaniem objęto 48 uczniów ankietowanie rodziców uczniów z klas I-VII. Badaniem objęto 43 rodziców (opiekunów prawnych). ankietowanie nauczycieli, wywiad z dyrektor Szkoły, Marianną Fusiek oraz z pedagog szkolną, Dominiką Tęczą, analizę dokumentów szkolnych (Szkolnego Programu Wychowawczo- Profilaktycznego, dzienników lekcyjnych). 3

4 Wyniki przeprowadzonej ewaluacji wewnętrznej przedstawiono Radzie Pedagogicznej podsumowującej rok szkolny 2017/ I. ANALIZA WYNIKÓW BADANIA ANKIETOWEGO DLA UCZNIÓW W badaniu ankietowym wzięło udział 48 uczniów z klas III VII. Ankieta zawierała 23 pytania. Pytanie 1. Ile godzin dziennie spędzasz przed komputerem? Mniej niż 1 godz 15 1godz. 7 2godz. 17 Więcej niż 3 godz 9 Ile godzin dziennie spędzasz przed komputerem? Zdjęcie 21 Numer telefonu 12 Adres zamieszkania 4 Adres Badanie pokazuje, że wszyscy ankietowani korzystają z komputera. 15 ankietowanych uczniów spędza przed komputerem mniej niż 1 godz. dziennie. 7 uczniów spędza dziennie przed komputerem 1 godz. 17 uczniów przyznaje, że spędza przed komputerem 2 godz. dziennie, a 9-ciu stwierdza, że korzysta z komputera ponad 3 godz. dziennie. Pytanie 2. W jakim celu korzystasz z komputera? Możesz wybrać 3 odpowiedzi Gry 38 Komunikatory i poczta elektroniczna 7 Odczytywanie wiadomości 7 Bez celu - Zdobycie wiedzy 18 4

5 Dla przyjemności 17 Spędzanie wolnego czasu 24 Zawieranie znajomości - Dostęp do stron zakazanych 1 W jakim celu korzystasz z komputera? Dostęp do stron zakazanych Zawieranie znajomości Spędzanie wolnego czasu Dla przyjemności Zdobycie wiedzy Bez celu Odczytywanie wiadomości Komunikatory i poczta elektroniczna Gry Uczniowie wskazują iż priorytetem dla nich jest rozrywka (gry 38 uczniów, sposób na spędzanie wolnego czasu 24 uczniów, dla przyjemności 17). 3. Gdzie najczęściej korzystasz z Internetu? W domu 47 W szkole 1 U znajomego - Gdzie najczęściej korzystasz z Internetu? 1; 2% 0; 0% 47; 98% W domu W szkole U znajomego 5

6 Prawie wszyscy ankietowani najczęściej korzystają z internetu w domu, tylko jedna badana osoba korzysta najczęściej w szkole z internetu. 4. Czy możesz obyć się bez komputera i Internetu? Tak 33 Nie 10 Zdecydowanie nie 3 Bez odpowiedzi 1 Czy możesz obyć się bez komputera i Internetu? Tak Nie Zdecydowanie nie Brak odpowiedzi 33 respondentów twierdzi, że tak. Bez Internetu nie może obejść się 10 uczniów, 3 zdecydowanie nie, a 1 uczeń wstrzymał się od odpowiedzi na pytanie. 5. Czy rodzice interesują się sposobem spędzania przez Ciebie czasu przed komputerem? Tak 20 Nie 4 czasami 24 Bez odpowiedzi 1 6

7 Czy rodzice interesują się sposobem spędzania przez Ciebie czasu przed komputerem? 1; 2% 24; 49% 20; 41% 4; 8% Tak Nie czasami Bez odpowiedzi 20 badanych uczniów twierdzi, że rodzice interesują się, w jaki sposób spędzają czas przed komputerem, 24 uczniów twierdzi, że tylko czasami. Rodzice czterech badanych uczniów nie interesują się w ogóle ich sposobem spędzania czasu przed komputerem. 1 osoba nie udzieliła odpowiedzi. 6. Czy rodzice w jakikolwiek sposób limitują Ci czas spędzony przed komputerem? Tak 34 Nie 14 Czy rodzice w jakikolwiek sposób limitują Ci czas spędzony przed komputerem? 14; 29% 34; 71% Tak nie 34 ankietowanych udziela odpowiedzi TAK, a 14 nie ma limitowanego czasu, który spędza przed komputerem. 7. Czym dla Ciebie jest wirtualny świat Internetu? - możesz wybrać 2 odpowiedzi Ucieczką od codziennych problemów 13 Sposób na życie 5 Anonimową rzeczywistością 11 inne 38 7

8 Czym dla Ciebie jest wirtualny świat Internetu? 13 Ucieczką od codziennych problemów 5 Sposób na życie 11 Anonimową rzeczywistością 38 inne Dla 13 ankietowanych uczniów wirtualny świat Internetu stanowi ucieczkę od codziennych problemów. 5-ciu uważa, że jest sposobem na życie, a 11-stu anonimową rzeczywistością. 8. Czy słyszałeś/łaś lub czytałeś/łaś o zagrożeniach związanych z poznawaniem nowych osób przez Internet? Tak 33 Nie 9 Nie pamiętam 4 Czy słyszałeś/łaś lub czytałeś/łaś o zagrożeniach związanych z poznawaniem nowych osób przez Internet? 9; 19% 4; 9% 33; 72% Tak Nie Nie pamiętam 33 ankietowanych słyszało o zagrożeniach związanych z poznawaniem nowych osób przez Internet. Takiej wiedzy nie posiada 9 uczniów, a 4 nie pamięta o tego rodzaju zagrożeniach. 9. Czy zawierasz znajomości w Internecie? Tak 21 nie 27 8

9 Czy zawierasz znajomości w Internecie? 27; 56% 21; 44% Tak nie Na pytanie: Czy zawierasz znajomości w Internecie? 21 uczniów odpowiada Tak. Więcej niż połowa uczniów nie zawiera w Internecie znajomości. 10. Czy zdarzyło Ci się, będąc na czacie lub gdzieś indziej w Internecie, że ktoś wbrew Twojej woli próbował usilnie z Tobą rozmawiać? Nigdy 35 Tylko raz 5 Kilka razy 7 Wielokrotnie 1 Czy zdarzyło Ci się, będąc na czacie lub gdzieś indziej w Internecie, że ktoś wbrew Twojej woli próbował usilnie z Tobą rozmawiać? 5; 10% 7; 15% 1; 2% 35; 73% Nigdy Tylko raz Kilka razy Wielokrotnie Zdarzało się ankietowanym uczniom, że ktoś wbrew ich woli próbował z nimi usilnie rozmawiać poprzez Internet: tylko raz 5osób, kilka razy - 7, wielokrotnie osób twierdzi, że nigdy nie mieli do czynienia z taką sytuacją. 11. Czy zdarzyło Ci się spotkać z osobą poznaną przez Internet? 9

10 Tak, wiele razy 4 Tak, kilka razy 3 Tak, tylko raz 3 Nigdy 38 Czy zdarzyło Ci się spotkać z osobą poznaną przez Internet? 4; 9% 3; 6% 3; 6% 38; 79% Tak, wiele razy Tak, kilka razy Tak, tylko raz Nigdy Większość ankietowanych nigdy nie spotkała się z osobą poznaną przez Internet 38 uczniów. Pozostali uczniowie (10 ciu) przyznaje, że spotykali się z osobami poznanymi przez Internet. 12. Jakie prywatne informacje podawałeś przez Internet? - możesz wybrać 3 odpowiedzi Adres 14 Adres zamieszkania 4 Numer telefonu 12 Zdjęcie 21 Żadne z powyższych 19 Jakie prywatne informacje podawałeś przez Internet? Adres Adres zamieszkania Numer telefonu Zdjęcie Żadne z powyższych 10

11 Uczniowie podają przez Internet wiele informacji prywatnych, są to.: zdjęcia -21 uczniów, adres 14 uczniów, nr telefonu - 12, adres zamieszkania 4 uczniów, inne informacje Czy według Ciebie częste korzystanie z Internetu może mieć wpływ na ograniczanie realnych kontaktów międzyludzkich? Tak 29 Nie 16 Bez odpowiedzi 2 29 ankietowanych uczniów twierdzi, że częste korzystanie z Internetu może mieć wpływ na ograniczanie realnych kontaktów międzyludzkich. 16-stu uważa, że nie, a dwóch uczniów nie udzieliło odpowiedzi Czy według Ciebie częste korzystanie z Internetu może mieć wpływ na ograniczanie realnych kontaktów międzyludzkich? 16; 34% 2; 4% 29; 62%. tak nie bez odpowiedzi 14. Czy wiesz, w jaki sposób strzec swoich osobistych informacji w Internecie? Tak 42 nie 6 11

12 0; 0% 0; 0% Czy wiesz, w jaki sposób strzec swoich osobistych informacji w Internecie? 6; 13% 42; 87% Tak nie 42 ankietowanych uczniów odpowiedziało twierdząco. 6-ciu uczniów nie wie, w jaki sposób strzec swoich osobistych informacji w Internecie 15. Czy wiesz, w jaki sposób się logować, by przeglądarki internetowe nie zapamiętywały naszych haseł? Tak 35 nie 13 Czy wiesz, w jaki sposób się logować, by przeglądarki internetowe nie zapamiętywały naszych haseł? 13; 27% 35; 73% Tak nie Większość uczniów (35) wie, jak logować się, by przeglądarki internetowe nie zapamiętywały haseł logujących się użytkowników. 13 osób jednak nie posiada takiej wiedzy. 12

13 16. Czy wiesz, jaki wpływ na pracę komputera może mieć odbieranie podejrzanych maili od nieznanych adresatów? Tak 39 nie 9 Czy wiesz, jaki wpływ na pracę komputera może mieć odbieranie podejrzanych maili od nieznanych adresatów? 9; 19% 39; 81% Tak nie Na w/w pytanie odpowiedziało TAK 39 respondentów. 9-ciu jednak nie wie, jaki wpływ na pracę komputera może mieć odbieranie podejrzanych maili od nieznajomych. 17. Czy wiesz, jakie niebezpieczeństwo wiąże się z rozsyłaniem wiadomości do użytkowników, którzy sobie tego nie życzą i jak jest traktowane przez prawo? Tak 41 nie 7 Czy wiesz, jakie niebezpieczeństwo wiąże się z rozsyłaniem wiadomości do użytkowników, którzy sobie tego nie życzą i jak jest traktowane przez prawo? 7; 15% 41; 85% Tak Nie 13

14 W większości uczniowie (41 ) zdają sobie sprawę z konsekwencji prawnych wynikających z rozsyłania wiadomości do użytkowników, którzy sobie tego nie życzą. 7 uczniów nie wie o tego rodzaju niebezpieczeństwach. 18. Dlaczego nie korzystamy ze stron podejrzanych, np. oferujących nam łatwą i szybką wygraną? Bo możemy zainfekować nasz komputer 18 Bo ktoś może przejąć władzę nad naszym 12 komputerem Bo ktoś może wyłudzić nasze dane osobowe 28 Dlaczego nie korzystamy ze stron podejrzanych, np. oferujących nam łatwą i szybką wygraną? Bo możemy zainfekować nasz komputer Bo ktoś może przejąć władzę nad naszym komputerem Bo ktoś może wyłudzić nasze dane osobowe 18 ankietowanych uważa, że nie korzystamy ze stron podejrzanych ponieważ możemy zainfekować nasz komputer. 12 uczniów jest zdania, że ktoś może przejąć władzę nad naszym komputerem, a ponad połowa uczniów ( 28) twierdzi, że w ten sposób ktoś może wyłudzić nasze dane osobowe. 19. Konsekwencje wysyłania obraźliwych plików lub i to: Kara ograniczenia wolności 20 Kara pieniężna 27 Nie ma żadnych konsekwencji 6 14

15 Konsekwencje wysyłania obraźliwych plików lub i to: 6; 11% 27; 51% 20; 38% Kara ograniczenia wolności Nie ma żadnych konsekwencji Kara pieniężna Większość uczniów jest świadoma konsekwencji wysyłania obraźliwych plików lub i, 6-ciu uczniów uważa, że nie ma żadnych konsekwencji. 20. Czy korzystając z forum internetowego, jesteś anonimowy? Tak 14 nie 33 Bez odp. 1 Czy korzystając z forum internetowego, jesteś anonimowy? 1; 2% 14; 29% 33; 69% Na pytanie: Czy korzystając z forum internetowego jesteś anonimowy? 14 uczniów odpowiedziało TAK, 33 ma świadomość, że nie są anonimowi, a jeden uczeń nie udzielił odpowiedzi. 21. Czym, według Ciebie, jest cyberprzemoc? tak nie brak odpowiedzi 15

16 wyzywanie, straszenie, poniżanie kogoś w Internecie lub przy użyciu telefonu robienie komuś zdjęć lub rejestrowanie filmów bez jego zgody publikowanie w Internecie lub rozsyłanie telefonem zdjęć, filmów lub tekstów, które kogoś obrażają lub ośmieszają podszywane się pod kogoś w Sieci 1 Wszystkie odpowiedzi są poprawne 20 Czym, według Ciebie, jest cyberprzemoc? Wszystkie odpowiedzi są poprawne 20 podszywane się pod kogoś w Sieci 1 publikowanie w Internecie lub rozsyłanie telefonem zdjęć, filmów lub tekstów, które robienie komuś zdjęć lub rejestrowanie filmów bez jego zgody wyzywanie, straszenie, poniżanie kogoś w Internecie lub przy użyciu telefonu Wszyscy ankietowani uczniowie znają i rozumieją, czym jest zjawisko cyberprzemocy oraz z jakimi sytuacjami jest ono związane. 22. Czy zdarzyło Ci się stosować cyberprzemocy wobec innych osób? Tak 3 Nie 42 Czasami 3 16

17 Czy zdarzyło Ci się stosować cyberprzemocy wobec innych osób? 3; 6% 3; 6% 42; 88% Tak Nie Czasami Większość naszych uczniów (42) odpowiedziało, że nie zdarzyło im się stosować cyberprzemocy wobec innych osób. Jednak zjawisko to jest w naszej szkole widoczne bo 6 uczniów potwierdziło, że takie zachowania miały miejsce. Na pytanie, w jakiej formie stosowali przemoc odpowiedzieli: czat w Lolu, wyzywanie, straszenie pobiciem i dokonanie tego, obrażanie, obwinianie, krytykowanie, ocenianie na czacie w grze, obrażanie, znęcanie się psychiczne. 23. Czy ktoś stosował cyberprzemoc wobec Ciebie? Tak 6 Nie 40 czasami 2 Czy ktoś stosował cyberprzemoc wobec Ciebie? 2; 4% 6; 13% 40; 83% Tak Nie czasami Na powyższe pytanie większość uczniów zaprzeczyła (40), jednak 8 uczniów potwierdziło, że było ofiarami cyberprzemocy. Na pytanie, w jakiej formie użyto wobec nich przemocy, uczniowie odpowiedzieli: Straszenie, szantażowanie, w formie obraźliwej, czat w Lolu, 17

18 wyzywanie, kłamanie, krytykowanie, obrażał, robił memy z moimi zdjęciami, mój został skradziony. Podsumowanie: 1. Zbyt duża liczba uczniów korzysta przez większość swojego czasu wolnego z komputerów, dlatego należy uświadomić ich o konieczności innego spędzania wolnego czasu. 2. Zdecydowana większość uczniów korzysta z Internetu w domu, co daje możliwość pełnej kontroli treści, do jakich mają dostęp, co należy zaakcentować podczas zebrań z rodzicami w roku szkolnym 2018/ Należy uzmysłowić rodzicom, aby kontrolowali w sposób mądry wykorzystywanie nowych technologii przez ich dzieci. 3. Należy przeprowadzić pedagogizację rodziców poprzez np. organizowanie szkoleń, spotkań informacyjnych dotyczących tematu bezpieczeństwa internetowego ich dzieci. 4. Niektórzy uczniowie spotykają się z osobami poznanymi przez Internet należy omówić zasady takich spotkań i zagrożeń z nich wynikających, np. podczas zajęć z wychowawcą, na zebraniach z rodzicami. 5. W szkole pojawiają się znikome przejawy agresji elektronicznej, dlatego należy pracować nad jej eliminacją poprzez rozmowy z uczniami oraz uwrażliwianiem rodziców na zagrożenia związane z cyberprzemocą., 6. W szkole należy w dalszym ciągu prowadzić działania informacyjno-edukacyjne zakresie bezpiecznego korzystania z cyberprzestrzeni poprzez np. przeprowadzenie pogadanek na temat korzystania z komputera i Internetu oraz zasad netykiety w ramach godzin z wychowawcą, spotkań z pedagogiem, psychologiem, policjantem. Rezultatem tych działań powinno być: Uświadomienie uczniom zagrożenia związanego z niewłaściwym wykorzystaniem Internetu Podniesienie poziomu bezpieczeństwa uczniów w obszarze cyberprzestrzeni Poznanie zasad postępowania w przypadkach cyberprzemocy Zrozumienie konsekwencji cyberprzemocy, dotykających jej ofiary Kształtowanie umiejętności oceniania własnego postępowania Zaprezentowanie uczniom konsekwencji grożących sprawcom cyberprzemocy. Uświadomienie uczniom, że nigdy nie są anonimowi i każde ich niewłaściwe zachowanie może nieść za sobą poważne konsekwencje prawne oraz emocjonalne dla osoby, której została wyrządzona przykrość. Analiza ankiety dla rodziców 18

19 BEZPIECZNE POSŁUGIWANIE SIĘ KOMPUTEREM I JEGO OPROGRAMOWANIEM W wypełnianiu ankiety wzięli udział rodzice obecni na zebraniu w dniu otwartym szkoły w I 2018 roku. Ankieta składała się z 8 pytań, w tym 7 zamkniętych i 1 otwarte. Na pytanie 1: Jak często Państwa dziecko korzysta z Internetu? 20 rodziców (46%) odpowiedziało codziennie, 17 (40%) - kilka razy w tygodniu, 3 (7%) - kilka razy w miesiącu oraz 3 rodziców (7%) rzadziej, co ilustruje wykres: Jak często Państwa dziecko korzysta z Internetu? 3; 7% 3; 7% 17; 40% 20; 46% codziennie kilka razy w tygodniu kilka razy w miesiącu rzadziej Z odpowiedzi rodziców wynika, że zdecydowana większość dzieci korzysta z Internetu codziennie lub kilka razy w tygodniu. Drugie pytanie brzmiało: Ile czasu dziennie Państwa syn/ córka poświęca surfowaniu po Internecie? Na pytanie to większość rodziców 22 (51%) odpowiedziało mniej niż godzinę, 18 osób (42%) 1-3 godzin, a 3 rodziców (7%) odpowiedziało 3-5 godzin. Nikt nie odpowiedział więcej niż 5 godzin. 19

20 Ile czasu dziennie Państwa syn/ córka poświęca surfowaniu po Internecie? 0; 0% 3; 7% mniej niż godzinę 18; 42% 22; 51% 1-3 godzin 3-5 godzin więcej niż 5 godzin Rodzice twierdzą, że ich dzieci korzystają z Internetu mniej niż godzinę lub 1-3 godzin. Na pytanie Czy interesują się Państwo sposobem spędzania przez dziecko czasu przed komputerem? zdecydowana większość rodziców 37- odpowiedziała tak, 1 osoba nie, a 5 osób czasami Czy interesują się Państwo sposobem spędzania przez dziecko czasu przed komputerem? tak nie czasami Rodzice w 86% wykazują duże zainteresowanie sposobem spędzania przez dziecko czasu przed komputerem, a tylko jedna osoba w ogóle się nie interesuje, co dziecko robi przy komputerze. Na pytanie: Gdzie najczęściej Państwa dziecko korzysta z Internetu? można podać 2 odpowiedzi udzielono 84% (41) odpowiedzi w domu i po 8% (4) w szkole i u znajomego. 20

21 Gdzie najczęściej Państwa dziecko korzysta z Internetu? 4; 8% 4; 8% 41; 84% w domu w szkole u znajomego Rodzice twierdzą, że ich dzieci najczęściej korzystają z Internetu w domu. Pytanie 5 brzmiało: W jakim celu według Państwa dziecko najczęściej wykorzystuje Internet? można podać 3 odpowiedzi. Na to pytanie rodzice udzielili następujących odpowiedzi: a) sprawdzanie konta - 2 odpowiedzi, b) przygotowanie się do lekcji 21, c) komunikacja (czaty, komunikatory itp.) 8 odpowiedzi, d) informacje, ciekawe wiadomości 17, e) zakupy 2, f) rozrywka (gry, muzyka itp.) 34. W jakim celu według Państwa dziecko najczęściej wykorzystuje Internet? sprawdzanie konta komunikacja (czaty, komunikatory itp.) zakupy przygotowanie się do lekcji informacje, ciekawe wiadomości rozrywka (gry, muzyka itp.) Z odpowiedzi rodziców wynika, że ich dzieci korzystają z Internetu głównie w celach rozrywkowych, ale także, by przygotować się do lekcji i wyszukać ciekawych informacji. Na pytanie 6.: Jakich zagrożeń, z którymi mogą się spotkać dzieci w Internecie, obawiają się Państwo najbardziej? można podać 3 odpowiedzi rodzice wybierali kolejno następujące odpowiedzi: 21

22 a) uzależnienie od gier sieciowych 28 odpowiedzi, b) negatywne oddziaływanie na psychikę 25 odpowiedzi, c) pedofilia 20 odpowiedzi, d) pornografia 11 odpowiedzi, e) zubożenie kontaktów międzyludzkich - 11 odpowiedzi, f) oszustwa, wyłudzenia 10 odpowiedzi, g) propagowanie środków odurzających 4 odpowiedzi, h) inne (proszę podać jakie) 0 odpowiedzi. Jakich zagrożeń, z którymi mogą się spotkać dzieci w Internecie, obawiają się Państwo pornografia; 11 negatywne oddziaływanie na psychikę ; 25 propagowanie środków odurzających ; 4 inne; 0 najbardziej? pedofilia; 20 zubożenie kontaktów międzyludzkich oszustwa, wyłudzenia uzależnienie od gier sieciowych negatywne oddziaływanie na psychikę pedofilia zubożenie kontaktów międzyludzkich ; 11oszustwa, wyłudzenia ; 10 uzależnienie od gier sieciowych; 28 Rodzice najbardziej w Internecie obawiają się uzależnienia dzieci od gier sieciowych, negatywnego oddziaływania na psychikę dziecka oraz pedofilii. Na pytanie 7. Czym, według Państwa, jest cyberprzemoc? udzielono następujących odpowiedzi: a) wyzywanie, straszenie, poniżanie kogoś w Internecie lub przy użyciu telefonu 3 odpowiedzi, b) robienie komuś zdjęć lub rejestrowanie filmów bez jego zgody 4 odpowiedzi, c) publikowanie w Internecie lub rozsyłanie telefonem zdjęć, filmów lub tekstów, które kogoś obrażają lub ośmieszają 9 odpowiedzi, d) podszywane się pod kogoś w sieci 7 odpowiedzi, e) wszystkie odpowiedzi są poprawne 25 odpowiedzi. 22

23 Czym, według Państwa, jest cyberprzemoc? wszystkie odpowiedzi są poprawne 25 podszywane się pod kogoś w sieci 7 publikowanie w Internecie lub rozsyłanie telefonem zdjęć, filmów lub tekstów, 9 robienie komuś zdjęć lub rejestrowanie filmów bez jego zgody wyzywanie, straszenie, poniżanie kogoś w Internecie lub przy użyciu telefonu Tylko 25 osób (58%) zauważyło, że wszystkie z podanych odpowiedzi są poprawne. Ostatnie pytanie brzmiało: Czy zdarzyło się, że Państwa dziecko było ofiarą cyberprzemocy? Jeżeli tak, to w jaki sposób? Na pytanie to odpowiedziało negatywnie 32 osoby (74%), a 11 rodziców (26%) nie udzieliło odpowiedzi. Nikt na to pytanie nie odpowiedział pozytywnie. Czy zdarzyło się, że Państwa dziecko było ofiarą cyberprzemocy? 0; 0% 0; 0% 11; 26% 32; 74% nie tak brak odpowiedzi Rodzice twierdzą, że ich dzieci nie były ofiarami cyberprzemocy lub nie udzielają odpowiedzi na to pytanie. Podsumowanie: 1. Rodzice twierdzą, iż dzieci najczęściej korzystają z Internetu w domu. Robią to codziennie lub kilka razy w tygodniu. 2. Na surfowanie po Internecie przeznaczają od 1-3 godzin. 23

24 3. Rodzice wykazują duże zainteresowanie sposobem spędzania przez dziecko czasu przed komputerem. 4. Z opinii rodziców wynika, że ich dzieci korzystają z Internetu głównie w celach rozrywkowych, ale także, by przygotować się do lekcji i wyszukać ciekawych informacji. 5. Rodzice wymieniają różne zagrożenia, z którymi ich dzieci mogą się spotkać w Internecie. Najbardziej obawiają się uzależnienia od gier, negatywnego oddziaływania na psychikę oraz pedofilii. 25 osób (58%) zauważyło, że wszystkie z podanych odpowiedzi dotyczących zagrożeń są poprawne. 6. Rodzice twierdzą, że ich dzieci nie były ofiarami cyberprzemocy lub nie udzielają odpowiedzi na to pytanie. ANALIZA WYNIKÓW BADANIA ANKIETOWEGO DLA NAUCZYCIELI W badaniu ankietowym wzięło udział 11 nauczycieli. Ankieta składała się z 10 pytań. 1. Z których urządzeń nowych technologii korzystasz? telefon komórkowy - 11 komputer stacjonarny - 10 komputer przenośny - 9 tablet Na podane pytanie nauczyciele mogli udzielić kilku odpowiedzi. 2. Wszyscy badani przyznali, że korzystają z telefonu komórkowego- 100% 3. Zdecydowana większość używa komputera stacjonarnego 91% oraz komputera przenośnego Tablet w tej grupie jest najmniej popularny do jego używania przyznaje się 55% ankietowanych. 2. Ile przeciętnie godzin tygodniowo korzystasz z Internetu? 1-5 godz godz godz.- 2 powyżej 14 - godz Nikt z ankietowanych nie zaznaczył odpowiedzi nie korzystam, zatem badanie potwierdza, że wszyscy ankietowani korzystają z nowych technologii oraz Internetu % ankietowanych przyznaje, że średnio korzystają z Internetu od 6 do 10 godzin 24

25 w tygodniu. 18% badanych używa Internetu od 1-5 godzin tygodniowo, 18% przeznacza od godzin tygodniowo, tylko 9 % stwierdza, że korzysta z Internetu powyżej 14 godzin tygodniowo. 3. Czy korzystasz z Internetu do komunikacji z uczniami? Tak- 9 Nie- 3 brak odpowiedzi % nauczycieli stwierdza, że wykorzystuje Internet do kontaktu z uczniami % badanych nie korzysta z takiego sposobu komunikacji z uczniami. Zarówno nauczyciele jak i uczniowie sporą część swojego czasu spędzają w Internecie. Warto, aby szkoła w większym stopniu zaczęła używać tego medium do kontaktu z uczniami. Dzięki tego łatwiej będzie im uświadomić, że to narzędzie stanowi również przyrząd do nauki. 4. Czy zdarzyło Ci się kiedykolwiek interweniować w sytuacji agresji elektronicznej, w której uczestniczyli Twoi uczniowie? tak - 5 nie % 55% 1. 45% pedagogów przyznaje, że podjęło się działań interwencyjnych z powodu agresji elektronicznej w szkole. 2. Należy założyć, że nie wszystkie incydenty zostały zaobserwowane przez nauczających. Konieczne jest przeanalizowanie wcześniejszych zdarzeń pod kątem: czy ofiara i sprawca powtarza się w historiach oraz jakie działania zostały podjęte względem dwóch stron zdarzenia. 5. Czy szkoła, w której pracujesz posiada procedury w zakresie radzenia sobie z przypadkami agresji elektronicznej z udziałem uczniów szkoły? tak 0 nie % nauczycieli przyznaje, że placówka nie posiada procedury działania w przypadku pojawienia się cyberprzemocy, 25

26 2. Szkoła powinna podjąć działania w zakresie utworzenia procedur radzenia sobie z przypadkami agresji elektronicznej z udziałem uczniów szkoły, ponieważ 5 nauczycieli interweniowało w sytuacji agresji elektronicznej. 6. Jak oceniasz agresję elektroniczną w porównaniu do agresji tradycyjnej? jej konsekwencje są takie same- 2 jej konsekwencje są bardziej poważne - 8 jej konsekwencje są mniej poważne- 0 nie potrafię określić Nauczyciele zostali zapytani co sądzą o szkodliwości agresji elektronicznej oraz tradycyjnej. 73 % badanych stwierdziło, że konsekwencje agresji elektronicznej są bardziej poważne % respondentów jest zdania, że konsekwencje agresji elektronicznej i tradycyjnej są takie same. 9% procent badanych wprost stwierdza, że nie potrafi tego określić. 7. Czy zdarzyło się, że uczniowie wykorzystali internet /telefon komórkowy/smartfon przeciwko Tobie? kilka razy raz - 0 nigdy - 4 nie wiem, nie pamiętam % pedagogów nigdy nie spotkała się z sytuacją, w której uczniowie wykorzystaliby Internet albo telefon komórkowy, przeciwko nim % przyznaje, że nie wiem czy taka sytuacja miała miejsce. 8. Ilu osobom z Rady Pedagogicznej zdarzyło się doświadczyć negatywnych działań ze strony uczniów realizowanych przy wykorzystaniu nowych technologii? nikomu - 0 nielicznym - 0 znaczącej liczbie osób - 0 nie wiem % wskazało odpowiedź nie wiem. 9. Czy masz poczucie, że kompetencje komputerowe Twoich uczniów przewyższają umiejętności niektórych nauczycieli w tym zakresie? zdecydowanie tak - 0 raczej tak

27 raczej nie - 1 zdecydowanie nie- 1 trudno powiedzieć % respondentów stwierdza, że kompetencje komputerowe uczniów zdecydowanie przewyższają umiejętności nauczycieli w tym zakresie % pedagogów uważa, że ich podopieczni raczej posiadają większą wiedzę komputerową niż oni sami. 3. 9% nauczycieli twierdzi, że uczniowie raczej nie posiadają większych umiejętności komputerowych niż nauczyciele. Taki sam procent badanych zaznaczyło odpowiedź trudno powiedzieć. 4. Jedynie 9% pedagogów twierdzi, że uczniowie zdecydowanie nie posiadają większej wiedzy komputerowej niż oni sami % ankietowanych nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie. Podsumowanie Zjawisko cyberprzemocy oraz potrzeba eliminowania go są cyklicznie wskazywane jako jeden z wymagań stawianych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w zakresie nadzoru pedagogicznego oraz strategicznych celów na kolejne lata szkolne. Z tego powodu konieczne jest, aby każdy nauczyciel i wychowawca wzmocnił swoje kompetencje na temat szerokorozumianej cybeprzemocy. Dodatkowo podczas spotkania z rodzicami uczniów niezbędne jest przeprowadzenie spotkania informacyjno -edukacyjnego o tej tematyce. Pamiętajmy, że to właśnie nauczyciele i rodzice są osobami, które mogą i powinny pomóc w sytuacji zaistnienia problemu. Warto, aby dowiedzieli się w jaki sposób rozmawiać o zagrożeniach płynących z użytkowania nowych mediów, jak rozpoznawać sygnały pojawienie się problemu oraz w jaki sposób reagować kiedy ich dziecko stanie się ofiarą, świadkiem bądź sprawcą przemocy elektronicznej. Niezbędne jest również zapoznanie uczniów placówki z omawianą tematyką, ponieważ analiza badania wskazuje na braki w ich wiedzy i świadomości. Uczniowie często traktują swoje czyny w sposób lekceważący, tzn. nie zdają sobie sprawy, że nawet najmniejszy żart wykonany za pośrednictwem Internetu czy SMS może doprowadzić do prawdziwej tragedii. Z tego powodu warto rozwijać spostrzeganie, odczuwanie, przeżywanie oraz mówienie o swoich emocjach. Konieczne są działania wychowawcze oraz uwrażliwienie podopiecznych na zjawisko poprzez rozwijanie zdolności do empatii z innymi ludźmi. Wymagane jest również budowanie i podtrzymywanie zaufania na 27

28 linii młody człowiek osoba dorosła (tj. nauczyciel, wychowawca, rodzic). Każdy uczeń musi być świadomy, że niezależnie od tego jaki problem go trapi, ma prawo zgłosić się z nim po wsparcie, a pomoc taką zawsze otrzyma. Wywiad z Dyrektorem Szkoły W ramach ewaluacji przeprowadzony został w maju 2018 r. wywiad z Panią Dyrektor naszej szkoły, Marianną Fusiek 1. Czy zgadza się Pani ze stwierdzeniem Zjawisko cyberprzemocy jako zagrożenie dla uczniów w szkole XXI wieku. Korzystanie z przestrzeni wirtualnej w szkole odbywa się pod kontrolą nauczycieli, komputery posiadają odpowiednie zabezpieczenia. Swobodny dostęp dzieci i młodzieży do smartfonów, tabletów, możliwość grania w gry online, korzystanie z serwisów społecznościowych, komunikatorów może stwarzać poważne zagrożenie. Problem ten jednak może dotyczyć nie tylko środowiska szkolnego. Częściej jednak jest to efekt niekontrolowanej działalności w wirtualnej przestrzeni dziecka w domu. Dzieje się tak ze względu na brak świadomości rodziców dotyczącej zagrożeń ich dzieci wynikającej z korzystania z Internetu bez żadnych ograniczeń. Wirtualna obecność na portalu społecznościowym i wysyłanie SMS-ów, a nie bezpośrednia rozmowa, stało się dominującym sposobem komunikowania się z przyjaciółmi. Nic dziwnego, że przemoc również przeniosła się do Internetu. Do cyberprzemocy może dojść wszędzie tam, gdzie znajduje się telefon komórkowy lub komputer w szkole lub poza nią. O ile tradycyjnemu dokuczaniu przygląda się zwykle grupka kilku gapiów, to zachowania przemocowe w Internecie mogą dotrzeć do całej klasy, szkoły czy osiedla w tempie kilku kliknięć w klawiaturę. Zjawisko cyberprzemocy może stanowić zagrożenie dla młodego człowieka w XXI wieku. Jest to problem nie tylko szkolny, ale globalny. 2.Czy otrzymywała pani zgłoszenia na temat stosowania cyberprzemocy od uczniów naszej szkoły w ciągu ostatniego roku.? Jeśli tak, proszę powiedzieć, czego dokładnie one dotyczyły. Uczniowie nie zgłaszali przypadków cyberprzemocy na terenie szkoły. Jednak wychowawcy klas zdiagnozowali przypadki cyberprzemocy dokonanej na forach społecznościowych przez uczniów wobec swoich szkolnych koleżanek. Były to efekty niekontrolowanej domowej działalności uczniów w przestrzeni wirtualnej. 28

29 3. Na jaką pomoc i wsparcie mógłby liczyć uczeń doświadczający cyberprzemocy oraz jego rodzic? Wsparcie psychologiczno-pedagogiczne. Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa dla ofiary przemocy. W razie potrzeby nawiązanie współpracy z poradnią psychologiczno pedagogiczną i innymi instytucjami i innymi służbami. 4. Jakie działania można podjąć w szkole w celu uwrażliwiania uczniów na problem cyberprzemocy? Permanentna edukacja uczniów pod kątem zjawiska cyberprzemocy oraz uwrażliwienie ich na specyfikę problemu przez wszystkich nauczycieli. Uświadomienie karalnego charakteru tego typu działalności. Zajęcia dla dzieci w poradni psychologiczno-pedagogicznej z zakresu cyberprzemocy. Edukacja rodziców pod kątem zagrożeń cyberprzemocą. WYWIAD Z PEDAGOGIEM SZKOLNYM Zgodnie z planem ewaluacji wewnętrznej przeprowadzony został wywiad z pedagogiem szkolnym (maj 2018 r.). Zadane zostało 6 pytań, a odpowiedzi pedagoga szkolnego zostały przedstawione poniżej. 1. Jakie osoby najczęściej padają ofiarą cyberprzemocy? Czy można stworzyć profil cyberofiary? Ofiara cyberprzemocy to najczęściej, ale nie zawsze ta sama osoba co ofiara zaczepek i napaści w szkole. To zazwyczaj dziecko, które unika kontaktów, z niskim poczuciem wartości, więc w pewien sposób bezbronne. Dzieci mają trudność z zauważeniem, jak krzywdząca dla innych może być ich aktywność w świecie wirtualnym. Tym samym należy pamiętać, jak ważna jest rola opiekunów i nauczycieli w radzeniu sobie z przejawami cyberprzemocy wśród młodych ludzi. Najczęściej spotykane formy przemocy w szkole to agresja słowna, znęcanie się fizyczne i demonstrowanie pogardy wobec młodszych uczniów. Osoby prześladowane i poniżane często unikają zajęć i opuszczają lekcje w oczekiwaniu, że agresorzy znajdą sobie nową ofiarę. Powszechna staje się dekoncentracja i rozproszenie uwagi, zmniejsza się też aktywność umysłowa uczniów. Destrukcyjne skutki cyberprzemocy obserwuje się zarówno w relacjach 29

30 rówieśniczych młodych ludzi, jak i w kontaktach z rodzicami, opiekunami, nauczycielami. Młodzi ludzie są coraz bardziej skłonni do stosowania agresji i przemocy, nie oburza ich ona. Cyberprzemoc staje się przyczyną szkolnych podziałów i wykluczeń. Taka atmosfera przekłada się naturalnie na warunki i efekty nauczania. Zastraszanie i szykanowanie pojedynczych uczniów skutkuje obniżeniem ich pewności i utratą wiary we własne możliwości, co z kolei przekłada się na spadek motywacji do nauki. 2. Co skłania młodzież do stosowania przemocy w Internecie? Anonimowość oraz wzrastająca niezależność od norm społecznych, którą zapewnia komunikacja za pośrednictwem Internetu, może wyzwalać zachowania agresywne, skłaniać do otwartego manifestowania czy też wręcz propagowania postaw społecznie szkodliwych. Powszechnie panuje opinia, że w sieci poziom agresji jest wyższy niż poza nią, a ludzie bez przerwy wyzywają się i kłócą. Badania na temat komunikacji w Internecie ujawniły, iż dużo w niej wyzwisk, przekleństw i obelg - dużo więcej niż w grupach spotykających się twarzą w twarz. Podstawowe formy tego zjawiska to nękanie, straszenie, szantażowanie z użyciem Sieci, publikowanie lub rozsyłanie ośmieszających, kompromitujących informacji, zdjęć, filmów z użyciem Sieci oraz podszywanie się w Sieci pod kogoś wbrew jego woli. 3. Czy spotykała się pani z przejawami przemocy elektronicznej w pracy pedagoga (zgłoszenia od dyrekcji szkoły, rodziców, nauczycieli, wychowawców) w przeciągu ostatniego roku? Jeśli tak, proszę powiedzieć, czego dokładnie one dotyczyły. Nie spotkałam się z cyberprzemocą w szkole, natomiast z rozmów z dziećmi wynika, że zbyt długo spędzają czas z telefonem czy przy komputerze, zbyt biernie wykorzystują swój wolny czas. 4. Czy otrzymywała pani zgłoszenia na temat stosowania cyberprzemocy od uczniów naszej szkoły w przeciągu ostatniego roku? Jeśli tak, proszę powiedzieć, czego dokładnie one dotyczyły. Takie przypadki nie były zgłaszane, jednakże trzeba dzieci uwrażliwić jak mają postępować w takich przypadkach, uświadomić jakie działania są niewłaściwe. 30

31 Najczęściej dzieci podszywają się pod kogoś innego. Udając kolegę, piszą blogi ośmieszające go, wpisują też głupie komentarze na temat innych. Plagą jest wrzucanie do sieci filmików i zdjęć robionych kolegom ze szkoły. 5. Z jakimi serwisami internetowymi lub organizacjami, które udzielają pomocy w sytuacjach zetknięcia się z cyberprzemocą warto zaznajomić uczniów naszej szkoły? W ramach kampanii Dziecko w Sieci został powołany projekt pod adresem a także bezpłatny numer telefonu Pomoc uzyskają najmłodsi jak i dorośli (rodzice oraz profesjonaliści) Jakie działania można podjąć w szkole w celu uwrażliwiania uczniów na problem cyberprzemocy? Ujawnienie zjawiska cyberprzemocy wymaga podjęcia w szkole konkretnych działań interwencyjnych. Aby interwencja była skuteczna, warto zadbać o następujące sprawy: wprowadzić działania profilaktyczne w szkole, uświadamiające całej społeczności szkolnej (uczniom, rodzicom, nauczycielom i innym pracownikom szkoły) zasady korzystania i zagrożenia płynące z użytkowania różnych technologii komunikacyjnych; podejmować interwencję w każdym przypadku ujawnienia lub podejrzenia cyberprzemocy. W razie potrzeby można opracować procedury postępowania w takich przypadkach. Wnioski po rozmowie z pedagogiem: - w związku z powiązaniami cyberprzemocy z agresją rówieśniczą należy monitorować zachowania uczniów na terenie szkoły i reagować w przypadku pojawienia się niepożądanych zachowań - należy uwrażliwić uczniów, jak mają postępować w przypadku cyberprzemocy, uświadomić jakie działania są niewłaściwe - należy wskazywać uczniom zalety aktywnego spędzania czasu - należy obserwować zachowania uczniów na terenie szkoły w celu określenia potencjalnych sprawców i ofiar cyberprzemocy, 31

32 -należy podejmować efektywne działania profilaktyczne w celu uwrażliwiania uczniów na problem cyberprzemocy - w przypadku wystąpienia zjawiska cyberprzemocy należy podjąć efektywne działania mające na celu rozwiązanie zaistniałego problemu opracować procedury postępowania. Analiza dokumentów Analizie poddany został szkolny program wychowawczo-profilaktyczny oraz dzienniki lekcyjne. Jednym z zadań uwzględnionych w programie profilaktyczno-wychowawczym było: Zapobieganie zagrożeniom prawidłowego rozwoju dzieci i młodzieży. Jako formę realizacji tego zadania przyjęto: Zajęcia wśród uczniów dotyczące bezpieczeństwa w sieci i zapobiegania cyberprzemocy. Analizując ww. dokumenty stwierdza się, że wszyscy nauczyciele w bieżącym roku zadbali o zapoznanie uczniów z tematami dotyczącym bezpiecznego posługiwania się komputerem i bezpieczeństwem w sieci. Zapisy tematów lekcji wychowawczych, informatyki, zajęć komputerowych i innych przedmiotów dotyczyły między innymi: BHP w pracy z komputerem. Komunikacja w sieci. Netykieta zasady dobrego wychowania w Internecie. Internet zalety i wady. Agresja elektroniczna. Jestem bezpieczny w sieci. Cyberprzemoc jak się przed nią ustrzec? Bądź wrażliwy na problemy drugiej osoby? Organizacja zajęć oraz prawidłowe zarządzanie czasem. Gry komputerowe. Komputer pomoc czy zagrożenia? Bezpieczeństwo w sieci. Jak bezpiecznie korzystać z Internetu? Wady i zalety korzystania z Internetu.. Burza mózgów kiedy nie wolno ujawniać swoich danych osobowych w sieci, np. adresu, numeru telefonu. Zakaz kontaktu z nieznajomymi w sieci. Omówienie edukacyjnego znaczenia Internetu, przydatności wykorzystania stron przeznaczonych dla dzieci. Zabawy polskich dzieci umiejętność organizacji dobrej i bezpiecznej zabawy. Na ratunek sytuacje zagrażające bezpieczeństwu dzieci. Sposoby komunikowania się i wymiany informacji za pomocą Internetu - Zagrożenia i ostrzeżenia, Bezpieczeństwo w Internecie. Uruchomienie przeglądarki internetowej i otwieranie stron o podanym adresie. Rakietą w kosmos. Ćwiczenie umiejętności korzystania z wyszukiwarki internetowej. Netykieta. Bezpieczna wyprawa. Samodzielne opracowanie dokumentu graficznego i tekstowego na podany temat. Utrwalenie umiejętności pracy z poznanymi programami: WordPad, Paint i przeglądarką internetową. Poznanie zasad obowiązujących wszystkich użytkowników Internetu. Szukać każdy może. O wyszukiwaniu informacji w Internecie i korzystaniu z nich. Nie daj się wciągnąć w sieć. O bezpieczeństwie w Internecie. W sieci. Wstęp do Internetu i inne. 32

33 Podczas wielu lekcji informatyki, zajęć komputerowych i innych uczniowie zapoznawani są na bieżąco z zasadami netykiety oraz zagrożeniami związanymi z korzystaniem z Internetu. Przed zadawaniem pracy domowej czy prezentacji, podczas której uczniowie muszą korzystać z Internetu, nauczyciele przypominali zasady bezpiecznego korzystania z sieci, zwracali uwagę na prawa autorskie i cyberprzemoc. Przy okazji realizacji różnych tematów z wykorzystaniem Internetu uwrażliwiano uczniów na właściwe korzystanie z przestrzeni wirtualnej. W bieżącym roku wszyscy nauczyciele uczestniczyli w ramach WDN w szkoleniu na temat cyberprzemocy prowadzonym przez p. Magdalenę Wnuk oraz w szkoleniach zewnętrznych. Wnioski końcowe do realizacji w roku szkolnym 2018/2019: 1. Współpraca z instytucjami wspierającymi Szkołę w zakresie bezpieczeństwa w sieci 2. Pedagogizacja rodziców dotycząca zagrożeń dzieci w Internecie 3. Podejmowanie tematyki dotyczącej bezpiecznego korzystania z komputera i Internetu na wszystkich lekcjach i zajęciach pozalekcyjnych 33