A C T A U N I V E R S I T A T I S Ł O D Z I - S NS I S FOLIA OECONOMICA 10,1981. W alter Klausmann* RODZAJE KOOPERACJI W ZAKRESIE WYTWARZANIA

Transkrypt

1 A C T A U N I V E R S I T A T I S Ł O D Z I - S NS I S FOLIA OECONOMICA 10,1981 W alter Klausmann* RODZAJE KOOPERACJI W ZAKRESIE WYTWARZANIA I. P rzed staw ien ie zagadnienia Od czasu, gdy w gospodarce dominuje zasada podziału pracy, poszczególne jednostk i gospodarcze, funkcjonując w oparciu o tę zasad ę, zdane są na ok reślo n ą w spółpracę lub in a c z e j - kooperację w szerszym znaczeniu. J e ś li ograniczymy nasze rozw alania do zakresu funkcji wytw arzania (p ro d u k c ji), szczególnie in te re s u ją c e są możliwości rozbudowania kooperacji odnoszącej się tylko do tego jednego wyodrębnionego zakresu funkcjonowania p rzedsiębiorstw a (tz w. koo p eracja jednego kręgu - E inkreis-k ooperation ). N iezależnie od tego, czy kooperacja go3podarczo-wytwórcza w szerszym znaczeniu odnosi się ty lk o do p rz e s trz e n i jednego państw a, czy do w ięk szej i l o ś c i państw, można wyodrębnić trz y zasad n icze typy w spółpracy: - k o op eracja pionowa (ty p A), - kooperacja pozioma ( ty p B), - kooperacja la te ra ln a (typ C). Pod pojęciem k o o p erac ji pionowej ( ty p A),, rozumie s ię w spółpracę z partneram i realizującym i w cześniejsze lub następne fa - zy danego cyklu produkcyjnego"1. N atom iast w spółpraca jed n o stek * Dyplomowany ekonomista, a sy ste n t U niw ersytetu Im, Ju stu sa L lebiga w G iessen (RFN). 1 H. v. K o r t z f 1 e i s с h, Die zw ischenbetriebliche K ooperation ln der F e rtig u n g sw irtsc h aft aus b e trie b s w irts c h a ftlic h e r S ich t, tin ;J Die B e trie b sw irtsc h a ftsle h re in der zweiten

2 Walter KląttŚD&nh gospodarczych tego samego szczebla produkcyjnego ( z reguły więc konkurentów) określana j e s t jako kooperacja pozioma (ty p B). Typ С (kooperacja l a t e r a l n a ), obejmuje w szelkie formy kooperacji występ u jąc e w określonych kombinacjach łą c z n ie z diagonalną formą k o o p eracji, w k tó re j przypadku zachodzą związki między n ie konkurencyjnymi względem s ie b ie jednostkami z różnych branż, oraz tzw. komplementarną formą kooperacji w ynikającą z dążenia do u zu p ełn ien ia programu produkcyjnego. Wo d n iesien iu do t e j formy A. 331te r słu sznie mówi o "kooperacji zorientow anej na grupy zapotrzebow ań"2. - W ramach tých naszkicowanych typów podstawowych możliwe są ró żn e sto p n ie in ten sy w n o ści zróżnicow ania i rozbudowania kooper a c j i w za cresie w ytw arzania. Należy przy tym zauważyć, że wraz z rosnącą intensyw nością w zrasta sto p ień wzajemnej zależności kooperantów, tz n. obniża się ic h sam odzielność. W konsekwencji te g o, ze wzglądu na lic z b ę kooperantów, można wyprowadzić n a s tę - pującą prawidłowość: wraz ze w zrastającą intensyw nością związków kooperacyjnych obniża s ię lic z b a p o te n cjaln y ch kooperantów. W d a lsz e j c zęśc i pracy w szystkie rodzaje kooperacji w zak re s ie wytwarzania zostan ą^ p rzedstawione w szeregu uporządkowanym w g.rosnącej intensyw ności związków, przy czym w k ilk u przypadkach a u to r sto su je skalę intensyw ności ro zw in iętą przez H. г ~ irtz fle i scha^. I I. R ozgraniczenie pojęć Zakres wytwarzania ( zakres p ro d u k cji) j e s t zakresem fu n k cji charakteryzującym każde przedsiębiorstw o przemysłowe i znajduje s ię we wzajemnym związku z zakresem zaopatrzenia i zbytu, tak że izolow ane rozp atryw anie tego tem atu n ie zawsze J e s t możliwe. V.wytwarzaniu (p ro d u k c ji) p rzeb ieg ają głównie d z ia ła n ia s k ie ro - in d u s tr ie lle n E volution, Festgabe fü r I'll e о dor Beste zum 75 Geb u r t»tag. Hrsg. G. v. K o r t z f 1 e i s c h, B erlin 19б9, а. 1бе. 2 А» S Ä 1 t о г, Grundzüge in d u s tr ie lle r K ooperationspolit i k, [in ;] W irtschaft und Wettbewerb 1966, s ^ K ó. r t z f 1 e i s c h, op. c i t., s. 172.

3 wane na obróbkę lub przetw arzanie m ateriałów. Dodatkowo obejciujemy tym pojęciem także d z ia ła n ia w zakresie badań i rozwoju, ja k również w z a k re s ie gospodarki magazynowej. P rzy jęte za podstawę p o jęcie kooperacji obejmuje wszelką współpracę między co najm niej dwoma prawnie i gospodarczo samodzielnymi partneram i. Z reguły kooperacja taka n astęp u je w o- p arciu o dobrowolne porozum ienia, j e s t treściow o określona przezumowę, zlecen ie lub inne porozumienie i umożliwia p artn e- rom biorącym w n ie j u d ział lepsze urzeczyw istnienie swych celów. S iła, o sią g n ię ta przez jedność i współpracę kooperantów znajduje na ogół swój wyraz n ie tylko w ab so lu tn e j w ielkości połączonych potencjałów wykonawczych lub władzy, le c z o w iele b a r d z ie j w wywołaniu i wspólnym w ykorzystaniu pozytywnych e fe k- tów w spółdziałania (efektów pow iązania, w p o staci tzw. efek tu synerge ty с znego ). I I I. K ooperacja gosoodarczo-wytwórcza pierw szego eto p n ia 1. Wymiana doświadczeń 1 poglądów Całkowicie niezobow iązująca wymiana doświadczeń i poglądów uchodzi za n a jlu ź n ie js z ą formę każdej k o o p eracji. Wymiana doświadczeń i poglądów często więc n ie j e s t traktowana przez p a r t- nerów jako kooperacja świadoma. Ta forma kooperacji może być korzystna i sensowna przy w szystkich trzech typach podstawowych (А, В i C). Celem wymiany doświadczeń i poglądów j e s t w pierwszym r z ę - d zie akumulacja wiedzy i doświadczenia, Jak też umożliwienie i stw orzenie' kontaktów z innymi Jednostkami gospodarczymi. Tak na przykład negatywne doświadczenia jednego p a rtn e ra z określonym zespołem produkcyjnym mogłyby prowadzić do te g o, że inny p a r t- n e r odstąpi od zamiaru nabycia np. końkretnej maszyny przez co zap ob iegnie być może negatywnym doświadczeniom i tym samym n a j- prawdopodobniej u n ik n ie tak że zbędnych wydatków. Warunkiem powodzenia kooperacji w p o staci wymiany doświadczeń i poglądów J e s t is tn ie n ie określonego zaufania między u- c ź e s tn ik a m ip ie r w s z e przeszkody z tym związane w ystąpią przede

4 w /r.tklk pray k o o p e ra c ji poziome j ( typ В), ponieważ prawdopodobnie, jak wskazuje doświadczenie, ujawniane z o s ta ją w stosunku óo Konkurentów a obecnych kooperantów pewne in fo rm acje wewnętrzne.. Największe niebezpieczeństw o t e j kooperacji polega jednak na tym, że może nieć m iejsce bezkrytyczne p rz e ję c ie doświadczeń 1 p o g l ą d ó w p a rtn e ra. Dlatego też drugim, jeszcze isto tn ie jsz y m warunkiem powodzenia winno być sumienne sprawdzenie pochodzących od kooperanta in fo rm acji pod kąteta ic h przydatności w tych sytu a c ja c h, w których miałyby być wykorzystywane.. 2. wspólne zb ieran io in fo rm acji Przy o b fito śc i isto tn y c h inform acji techniczno-ekonomicznych, z jaką konfrontowanych je s t d z is ia j w iele podmiotów gospodarow ania, korzystne j e s t wspólne gromadzenie i s e le k c ja inform acji o najnowszych zjaw iskach w d z ied zin ie technolo g iczn ej, ekonomiczn e j, so cjaln o -p erso n aln ej i ln. Stanowi to ro zszerzenie wymiany doświadczeń 1 poglądów. Warunkiem t e j formy współpracy j e s t tak samo ukierunkowane zapotrzebow anie na inform acje uczestniczących partnerów (n p. te j sa e j b ranży). Obok samego tylko gromadzenia in fo rm acji pożądane ;no.:e być ta k że choćby wstępne sortow anie danych. P rzykładowo n ie c h będą tu ty lk o wspomniane różnorodne zw iązki gospodarcze i wydane przez n ie wspólne in fo rm a c je. Celem kooperacji \ tego rodzaju j e s t z reguły uzyskanie wyż- 3Z*j,,akoścl in f o r m a c ji i Jednocześnie o b n iżen ie kosztów gromadzi ni in fo rm acji. ia ru n k i powodzenia są tu zasadniczo podobne ja k przy wymian i e poświadczeń i.poglądów. Porównanie mic^dzyząkładowe Z ipspodarozego punkty w idzenia porównanie wewnętrznej in - form acji za kt adó'w wymaga z reguły kooperacji poziomej (ty p B ) co najm niej dwóch zakładów vry twórczych. Ten rodzaj kooperacji może

5 być traktowany prawie Jako najin ten sy w n iejsza, n a jb a rd z ie j o t- w arta i n ajd o k ład n iej wymodelowana wymiana in fo rm acji i doświadtczeń. Zarówno porównanie kosztów lub procesów tech n o lo g ických, jak również a n a liz a ew entualnie stwierdzonych różn ic i odchyleń d o s ta rc z a ją jednak znów jedynie in fo rm acji, które tylko w pewnych warunkach mogą być pouczające i z k tó ry ch p raktyczne konsekwencje mogą być wprowadzone tylko przy Is tn ie n iu specyficznych p rzesłanek. Konieczny j e s t przy tym duży zakres wspólnych lu b podobnych cen ( z e względu na porównywalność d an y ch) i wzajem nej o tw a rto śc i Cze wzglądu na prawdziwość danych). V/ p rak ty c e porównania międzyzakładowe, k tó re z reg u ły wychodzą poza ramy czysto produkcyjnych zagadnie przeprowadzane są na ogół przez n e u tra ln ą trz e c ią strony, np. k o n tro le ra czy dorad cę gospodarczego, k tóry n ajp ierw u s ta la pewne w ska niki, porównuje Je i a n a liz u je w ystępujące odchylenia. Należy stw ie rd z ić, że w szystkie przedstaw ione tu rodzaje koo p e ra c ji pierwszego sto p n ia p o siad ają w o d n iesien iu do w łaściwego zakresu wytwarzania uzupełniające znaczenie, ponieważ zwykl e chodzi o. wzajemne stosunki o p arte na. bazie nie o b ję te j fo r- malnymi uregulow aniam i prawnymi. Wzajemne zobow iązanie pod w zględem ew entualnej wyraiany m aterialn ej w tym wypadku n ie w ystępuje. XV. K ooperacja gospodarczo-w ytw órcza dru gie go s to p n ia 1. 3to3unki handlowe sp e c ja ln ego rodzaju Do najczęstszy ch chyba rodzajów k ooperacji, k tó re bezpośrednio dotyczą zakresu w ytw arzania, nożna z a lic z y ć "normalny s to - sunek dostawca - o d b io rca, u k tó reg o podstaw pod względem prawnym le ż y uaoya pracy lub umowa o dostawy, wówczas gdy zapewniona J e s t pewna ciąg ło ść stosunków. Zasadniczo chodzi c ią g le o kooperację typu A. Przy zapewnieniu prawnej i gospodarczej samod z ie ln o śc i dostawców i odbiorców dałoby się wyobrazić np. n a s tę - pujący, is to tn y pod względem produkcyjno-gospodarczym, łańcuch kooperacyjny:

6 J O d b i o r c a s u r o w c a i Do s ta ''čí wstępnie prsetwo- I г г о п е л з v. a t e r i a i u i Odbiorca w stępnie przotwoj rzohego m a teria łu i Dostawca p ółproduktu Odbiorca półproduktu Dostawca wyrobu finalnego Zakład przem ysłu mate ria łó w podstawowych np. h u ta Zakład przetwórczy 1, np. walcownia Zakład przetw órczy 2, np. montaż Dostawcy poprzez kooperacją z odbiorcą zm niejszają swoje ( i w pewnym sensie powszechne) ryzyko rynkowe, zy sk ując z punktu w idzenjlą swego zbytu "względną pewność Poza ty щ ' '.dostawca może dalszy rozwój C(p por. o r rozdz. IV, p k t 2^ swoich produktów orientow ać na ży czen ie i zapotrzebow anie odbiorców. Wychodzi to jednocześnie na dobre odbiorcy, który może Rys. 1, Schemat k o o p erac ji typu A V - vyttfóroä w stęp nie przetw orzonych m ateriałów ; Z- - półproduktów wytwórca l.m deii*. a

7 s ię d z ię k i tomu w zu p e łn o ści koncentrować na swoim te c h n o!o ^ i- cznym odcinku p ra c y, n ie musząc samemu opánowyw&čj wstępnych e ta - pów.powstawania p ro d u k tu. Przy pionowym ro d /.a ju k o o p e ra c ji ( ty p A ), o g ra n ic z e n ie się do dostaw ze s tro n y jednego ty lk o p a rtn e ra mogłoby prow adzić do z w ię k s z o n e j-z a le ż n o ś c i. Z punktu w id ze n ia o d b io rc y h a rd z ie j sensowną okazuje się w ięc jednoczesna w spółpraca z w iększą lic z b ą konkurujących ze sobą dostawców. 2. Wspólne badania i ro zwój Wg M ellerow iс za, badania i rozwój obejmują badania podstawowe, badania stosowane, nowy ro z w ó j, doskonalenie wyrobu lub te ch n o lo g ii oraz fazę p ró b. Kooperacja w tym zak resie je s t do pom yślenia zarówno pionow o, Jak i (p rz e d e wszystkim pi'zy m niejszych jednostkach g o spodarczych) poziomo. Zakresu wytwarzania dotyczy ona głównie pośrednio. Celem tego ro d z a ju k o o p e ra c ji je s t w pierwszym rz ę d z ie podzijał kosztów i ryzyka. Poza tym d zięk i temu można osiągnąć le p sz e w yko rzysta n ie wysoko w yspecjalizow anego p e rso n e lu badawczego i d ro g ie j z reguiy a p a ra tu ry i in stru m e n tó w. Ponieważ zw rotnice k ie ru ją c e przedsiębiorstw o na to r sukcesu "Ustawione są już na e ta p ie badania i rozwoju, wobec tego, w gospodarce o p a rte j na konkurencji, pozioma kooperacja międzyzakładowa w d zied zin ie B + R będzie relatyw nie rzadka i o g ran i- czać się będzie przede wszystkim do długoterminowych, w ielkich przedsięw zięć o ogólnogospodarczym znaczeniu. Wspólne badania podstawowe wydają s ię dlatego w zupełności re a ln e. A zatejn przy poziomej kooperacji w zak resie B + R i s t n i e j ą wprawdzie zasadniczo podobne cele badań>- co w łaściw ie przemawia za w spółpracą - jednak w praktyce należy w zagadnieniu zasto so - wania bądź w ykorzystania wyników badań w idzieć c e n tra ln y p roblem hamujący k o o p erac ję. Mniej problem atyczna n ato m iast okazuje się pionowa kooperacja w zak resie В V R С p o r. rozdz. IV, p k t 1 ). A b stra h u ją c od wspólnych d z ia ła ń związanych z badaniami i rozw ojem, n a le ż y zw ró cić uwagę w związku z ko o p e ra cją na w spólne zastosow anie wyników badań i rozw oju - sprzedaż łu b kupno

8 lic e n c ji i know-how, zyskujące d z iś coraz b a rd z ie j na ' znaczeni 'У 3. Wspólne porozumienia o xiormalizac j i i ty p iz a c ji CJranica m iędzy n o rm a liz a c ją tz n. ujednoliceniem poszczególnych czyści składowych w yrobu ( i n p u t ) a ty p iz a c ją, przy k tó re j dąży się do sprowadzenia różnorodności wytwarzania produktów końcowych ( o u t p u t ) do k ilk u wzorów podstawowych, n ie zawsze daje s ię jasno w ytyczyć. Kooperacja w zak resie norm alizacji i ty p iz a c ji ma na celu o- sią g n ię c ie obniżki kosztów w ynikającej z masowości lub w ielkoserjrjności p ro d u k cji, k tó ra pozwala na ograniczenie liczb y ro - dzajów produktów, a le za to na znaczne zw iększenie w ie lk o śc i s e - r i i. Obok samej r e g r e s ji kosztów uzyskanej w wyniku zw iększenia' s e r i i oraz eyehtualnego skrócenia czasów przebiegu, przy przejściu do b a rd z ie j ra c jo n a ln e j metody wytwarzania, dąży się szczególnie do daleko idącego wyeliminowania bądź obniżenia kosztów związanych ze zmianą i urozmaiceniem asortym entu, ja k te ż do związanego z tym o b n iż en ia łiosztów magazynowania. Głównym problemem poziomej kooperacji n ie w ie lk ie j lic z b y p artnerów w zak re sie norm alizacji i ty p iz a c ji programu produkcji j s s t fa k t, że zindywidualizowane życzenia klientów z reguły n ie mogą być zaspokojone, wskutek czego k lie n c i przechodzą na p rodukty konkurencyjne. Zapobiec temu mogłaby ty lk o całk o w icie konsekwentna kooperacja pozioma rzeczyw iście w szystkich oferentów, co jednak w warunkach gospodarki rynkowej bezwarunkowo musi być odrzucone. Ta forma k o o p erac ji może być efektywna ty lk o wówczas, gdy - J e s t orientowana równocześnie poziomo 1 pionowo, ; tp znaczy, gdy ro d zaj' " o czy szczan ia programu" ( n p. red u k cja różnoro d n o ści typów) J e s t p rzez oferentów uzgodniona z głównymi odb io rc a m i, Takie uzgodnienie J e s t możliwe pod warunkiem, że obn iż k a kosztów u produoentów p rz y n ie s ie co h ajran iej częściowo korz y śc i także odbiorcom w p o sta c i odpowiednio obniżonej ceny.

9 V. P rodukcyjno-gospodarcza kooperacja trz e c ie g o s to p n ia 1. Wspólne w y ko rz y sta n ie pote n c ja łu Jako n a jis to tn ie js z e c z y n n ik i p o te n c ja ln e w z a k re s ie wytwarz a n i«należy tra kto w a ć s iłę roboczą i urządze nia p ro d u kcyjn e. J e ś li abstrahujem y od s i ł y ro b o c z e j, z In te re s u ją c e j nas p ro b le - m atyki k o o p e ra c ji p o zo s ta je w pierwszym rz ą d z ie sprawa wspólnego w y k o rzysta n ia posiadanych maszyn i urządzeń. Z n a jd u je ono. wyraz w tym, że joden p a rtn e r u d o stę p n ia o d p ła tn ie drugiem u prawo korz y s ta n ia z posiadanycłi urządzeń. Ta form a k o o p e ra c ji słu ży opty m a liz a c ji w y k o rzysta n ia mocy pro d u kcyjn ych. Warunkiem j e j zastosow ania Je st w każdym ra z ie to, że odnośne u rzą d ze n ia n ie mogą być w p e łn i w ykorzystane przez ty lk o Jednego p a rtn e ra (w ła ś - c ic ie la ). I s t n ie je w ięc pewna nadwyżka( re z e rw a ) mocy produkc y jn e j lu b - in a c z e j mówiąc - n ie p e łn e w ykorzysta li!e ("o b ło ż e - n ie " ) urządzeń p ro d u kcyjn ych. Je.śll n iepełne wy ko rzy s ta n i e odnosi s ię do jednego ty lk o specjalnego zespołu urządzeń, to mogą w praktyce wystąpić wszys tk ie typy kooperacji (poziom a, pionowa i la te r a ln a ). J e ś li w p rzed się b io rstw ie ma m iejsce niepełne w yko rzysta n ie w szystkich urząd zeń, wchodzi w grę ty lk o k o op eracja pozioma. K ooperacja t e - go rodzaju je s t zasadniczo celowa n ie ty lk o ex p o st, tz n. przy istn ieją cy m Już niepełnym w ykorzystaniu urządzeń, le c z przede w szystkim takže ex a n te. Oznacza to, że wprowadza s ię tu koopera c ję, aby dopiero dzięki n ie j móc zyskać możliwość z a in sta lo - wania np. wspólnie w ielkiego urządzenia, b a rd z ie j efektywnego tech n icznie 1 pozwalającego pracować przy korzystniejszych koszta c h jednostkowych, W przypadku d ążen ia do optymalnego W ykorzystania mocy p rodukcyjnej problematyczne J e s t c ią g le u s ta le n ie, kiedy maszyna j e s t gospodarczo optym alnie wykorzystywana. Należałoby dążyć tu do uzyskania w długim o k re s ie czasu możliwości s t a ł e j najwyższ e j wydajności (w przeciw ieństw ie do uzyskiwania tylko krótkoterminowo realizow anych technicznych najwyższych w y d ajn o ści). Opisany tu rodzaj kooperacji wymaga już naprawdę wysokiego sto p n ia zaufania, ponieważ partneťzy znajdą 3ię z konieczności w pewnym stosunku wzajemnej za leżn o ści.

10 J e ś li jednak kooperanci osiągną zgodność co do problematyki ro z lic z a n ia kosztów i będą trzymać się planu w ykorzystania (któ* ry już w cześniej musi zostać tro sk liw ie uzgodniony), to wtedy n ic n ie s to i na przeszkodzie określonemu sukcesowi (w formie o- g ran iczen ia lub wyeliminowania kosztów przestojów i kosztów n i- skiego w ykorzystania) tego rodzaju kooperacji. 2. WspóJLna s p e c ja liz a c ja S pecjalizac.ja j e s t w łaściw ie aupełriie naturalnym efektem ка«' żdego podziału p racy. S p e c ja liz a c ja polegająca na wytwarzaniu ty lk o jednego produktu ( przedm iotowa) lub w ogóle jednego tylko d z ia ła n ia ( technologiczna lub fu n k cjo n aln a) oznacza jednakże bardzo niew ielką elastyczność przy ewentualnych zmianach popytu* Dlatego t«?ż kooperacja nastaw iona na sp e c ja liz a c ję związana J e s t z dużynj ryzykiem i może funkcjonować tylko na b azie b a r- dzo głębokiego zaufania między partn eram i. "Dąży s ię do uregulowanego przem ieszczenia produktów rynkowych czy te ż usług lub fu n k cji wewnątrzzakładowych w ceiu k o n cen tracji w m iejscu n a j- b a r d z ie j korzystnym pod względem technicznym lu b kosztów wytwarz a n ia " -'1. Przy tym rodzaju kooperacji partn erzy rezygnują z duż e j częśc i swej pierw otnej sam odzielności gospodarczej. Mimo wysokiego ryzyka tego rodzaju k o o p eracji, cechuje się ona dużą intensyw nością, ze względu na J e j duże k o rzy ści. K ooperacja w z ak re sie s p e c ja liz a c ji produkcji ma w pewnym sen sie m iejsce Już przy każdej norm alnej kooperacji pionowej Cpor. rozd z. IV, pkt 1 ). B ardziej in te re s u ją c a j e s t Jednak pozioma kooperacja dotycząca s p e c ja liz a c ji. Dochodzi ona do skutku, J e ś l i ' konkurenci d z ie lą między sobą swój wspólny program produktów pod względem wytwórczo-technicznyra, n astęp n ie wymien ia ją między sobą wyprodukowane zgodnie ze s p e c ja liz a c ją rodzaje produktów. W te n sposób wszyscy u trzy m ują w stosunkach zew nętrznych swój dotychczasowy s ta tu s. Natom iast Kooperacja dotycząca s p e c ja liz a c ji fu n k c ji.(z a sa d - niczo rzadki przypadek) między konkurentami n ie j e s t bardzo ko- ^ Ibidem, s. 130.

11 rz y stn a, ponieważ przy Jej stosowaniu powstaje ra c z e j pionowa zależność między partneram i. 3. W ydzielenie części procesu produkcyjnego lub urządzeń produkcyjnych i stw o rzen ie wspólnego zakładu produkcyjnego Podobne c e le i korzyści, jak przy wspólnym wykorzystywaniu urządzeń, jak również przy naszkicowanej powyżej s p e c ja liz a c ji mogą być realizow ane w jeszcze in tensyw niejszej form ie, gdy jedn o stk i gospodarcze kooperujące poziomo ( ty p B ) w ydzielają częś c i swojego d o tychczas rów nolegle p rzeb ieg ająceg o procesu p rod u k c ji o raz urządzeń produkcyjnych i wnoszą je do wspólnego zakładu wytwórczego. Taki wspólny zakład może uzyskać osobowość prawną w Jednej z w ielu różnych form, np. Jako wspólnota pracy (typowa spółka przejściow a, k tó ra po zrealizow aniu swych zadań może zostać rozw iązana) sp ó łd z ie ln ia, spółka osobowa lub kap i- tałow a. J e ś li tego rodzaju s p ó łk a -filia utworzona j e s t wspólnie przez dwie sp ó łk i-m atk i z różnych państw, to chodzi o tzw. j o i n t ventu re s. Obok zasadniczych trudności koordynowania - podstawowymi problémami okazują się ( z praktycznych przyczyn produkcyjnych) zagadnienia tra n sp o rtu c z ę śc i, półproduktów i t p. między poszczególnymi zakładami kooperującym i, wspólnym zakładem i ew entualn ie stro n ą trz e c ią ( odbiorcam i). Poza tym należy rozwiązać zagadnienia k a lk u la c ji i ro z lic z a n ia kosztów, podziału zysku, jak również problemy prawne p rz e d się b io rstw ( np. problem rep rezento - wania na zewnątrz w stosunku do strony tr z e c ie j ). ' / I. Podsumowanie Powyżej przedstaw ione zo stały różne możliwości kooperacji z& "względu na zakres w ytwarzania, w kolejn o ści według sto p n ia ic h intensyw ności, tz n. rosnącego sto p n ią powiązania i zależności partnerów. Konieczne było przy tym p rz y ję c ie pewnego ' stopnia a b s tr a k c ji, ponieważ ocena.poszczególnych sto p n i intensyw ności

12 7'-' Walter К.1аизтапп związków kooperacyjn ych, a wieje i oparte na te j ocenie uszeregowanie ro d z a j«-w k o o p e ra c ji według ich intensyw ności, zazwyczaj n ie ną ard w p e łn i obiektyw ne, ani doskonałe. Dokonana z o s ta ła jednak próba wypracowania i zaprezentowania celów i specyficznych zakresów problemów z ależn ie od rodzaju k o o p eracji. Nie zo stały jednak przy tym Uwzględnione ogólnogospodarcze, prawne, o rg an izato raitle lub psychologiczne aspekty kooperacji produkcyjno-gospodarczej. Dla właściwego przygotowania i podjęcia prawidłowych decyz j l n t. problemów kooperacji, ewentualnego naw iązania kooperacji i w reszcie rozwoju kooperacji "należy w szystkie te czynniki do- '.ładnie zbadać. W alter Klausmann KOOPERATIONSFORMEN' IM BEREICH DER PRODUKTION Ausgehend vor den d ie w esteuropäische In d u s trie kennzeichnenden V e rh ä ltn is s e n a n a ly s ie r t der V erfasser des A rtik e ls Коopera t i onsvérbir.dunger., d ie zwischen den re c h tlic h und Ökonom is c h a c lb s tä n d ije u Unternehmen A u ftre te n. Als ordnendes K rité - riu V.ur3eh d ie 'K o m p a k th e it (die In te n s itä t) der Bindungen und 4 * ibh R a u ig k e it» a rte n angenommen. Die diesbezüglichen Erwägungen v e ra n la s s e n den A u to r dazu, ei'n K la s s ifik a tiorsflsystem vorzuschl'ágén, in deo d r e i grundlegende K lassen (Stufen) unterschieden w erden, in d ie s ic h d ie bekannten Kooperationsformen einordnen l.ąaseń. Der A rtik e l b ie te t w eiterhin eine C h a ra k te ristik d ie se r Formen, b e h a n d e lt d ie sie b aus deren Anwendung ergebenden Folgen ynd z e ig t s u f diesem V/ege d ie Wirkung von Mechanismen au f,'w elche avltf d ie Anwendung e in z e ln e r Arten der K ocneratlonsverbindungar. ln d er P ra x is einen einschränkenden E influß ausüben. \