Rynek usług TSL w Polsce w latach Wybrane aspekty ekonomiczne

Transkrypt

1 172 HANDEL WEWNĘTRZNY 2016;1(360): Artur Brtosik Politechnik Świętokrzysk Agnieszk Piotrowsk-Piątek Politechnik Świętokrzysk Urząd Sttystyczny w Kielcch Mrt Pomietlorz-Losk Akdemi Techniczno-Humnistyczn w Bielsku-Biłej Rynek usług TSL w Polsce w ltch Wybrne spekty ekonomiczne Streszczenie Trnsport, spedycj i logistyk (TSL) są uwżne z jeden z kluczowych rynków usługowych polskiej gospodrki. Celem rozwżń jest zprezentownie zmin n rynku TSL w ltch w zkresie wybrnych spektów ekonomicznych. W tym celu przeprowdzono nlizę litertury przedmiotu orz bdni typu desk reserch. Przedstwiono zkres i uwrunkowni rozwoju nlizownego rynku, tkże przenlizowno dne o: liczbie przedsiębiorstw, liczbie prcujących, przychodch ze sprzedży usług, kosztch włsnych sprzedży usług, nkłdch inwestycyjnych orz wyniku finnsowym brutto. W nlizch wykorzystno wskźniki dynmiki o stłej i zmiennej podstwie porównń orz sttystyczne podejście korelcyjne. W świetle zprezentownych wyników zobserwowno dynmiczne zminy n rynku TSL w Polsce w zkresie nlizownych zmiennych, które odzwierciedlją whni kondycji polskiej gospodrki okresy ożywieni i dekoniunktury gospodrczej. Artykuł m chrkter przeglądowo-bdwczy. Słow kluczowe: rynek TSL, ekonomiczn nliz rynku TSL, wyniki finnsowe przedsiębiorstw TSL. Kody JEL: D22, L80, L91, O10 Wstęp Trnsport, spedycj i logistyk (TSL) są uwżne z jeden z kluczowych rynków usługowych polskiej gospodrki. Globlizcj, rozwój technologii informcyjno-komunikcyjnych, kcesj Polski do struktur Unii Europejskiej są czynnikmi szczególnie sprzyjjącymi rozwojowi tego rynku w Polsce, zrówno w wymirze infrstrukturlnym (np. poprzez rozwój sieci drogowej), regulcyjnym (ułtwiony przepływ osób i towrów), jk też ekonomiczno-społecznym (m.in.: zminy w strukturze hndlu, zwiększjący się i corz brdziej zdywersyfikowny popyt konsumentów n tego typu usługi, zmienijące się wzorce konsumpcji). hndel_wew_ indd :16:14

2 A. BARTOSIK, A. PIOTROWSKA-PIĄTEK, M. POMIETLORZ-LOSKA 173 Celem rozwżń jest zprezentownie zmin n rynku usług TSL w Polsce w ltch w zkresie tkich zgdnień, jk: liczb przedsiębiorstw, liczb prcujących, przychody ze sprzedży usług, koszty włsne sprzednych usług, nkłdy inwestycyjne orz wynik finnsowy brutto. Dl relizcji sformułownego celu przeprowdzono nlizę litertury przedmiotu orz bdni typu desk reserch w których wykorzystno dne Głównego Urzędu Sttystycznego dotyczące przedsiębiorstw zlicznych do sekcji H Trnsport i gospodrk mgzynow 1 2. W nlizch wykorzystno wskźniki dynmiki o stłej i zmiennej podstwie porównń orz sttystyczne podejście korelcyjne. Dne zprezentowno w ujęciu tbelrycznym i grficznym. Artykuł skłd się z trzech części, poprzedzonych wstępem i zkończonych podsumowniem. W części teoretycznej przedstwiono zkres i uwrunkowni rozwoju nlizownego rynku. W części empirycznej przeprowdzono ntomist retrospektywną nlizę ksztłtowni się zmiennych wymienionych powyżej. Zkres i uwrunkowni rozwoju rynku TSL Anlizując zkres rynku TSL w Polsce, G. Szyszk wyróżni nstępujące grupy przedsiębiorstw świdczących tego typu usługi: trnsportu i spedycji kolejowej, trnsportu i spedycji drogowej, kurierskie, mgzynowe, trnsportu i spedycji kombinownej (Szyszk 2008, s. 25). Podny zkres przedmiotowy dziłlności przedsiębiorstw TSL nleżłoby jednk uzupełnić o usługi trnsportu rurociągowego, lotniczego orz dziłlności pocztowej. Autorzy rportu pt. Logistyk w Polsce do usług firm typu TSL zliczją usługi: przewozowe, spedycyjne, mgzynowe, celne, obsługi zoptrzeni producentów, cross-docking, konfekcjonowni, dystrybucji, zrządzni przewoźnikmi, dordztw logistycznego, optymlizcji potoków łdunkowych orz przesyłek kurierskich (Szyszk 2002, s. 86). J. Burnewicz określ rynek usług logistycznych jko sferę sektor logistyki, w której dokonuje się wymin (kty kupn i sprzedży) usług świdczonych profesjonlnie i zrobkowo przez wyspecjlizownych opertorów logistycznych i związne z nimi firmy wykonujące czynności stnowiące komplementrne elementy łńcuchów dostw (Burnewicz 2010, s. 25). Z kolei, według Polskiej Klsyfikcji Dziłlności Gospodrczej 2007, więc obowiązującej w Polsce klsyfikcji rodzjów dziłlności społeczno-gospodrczej, jkie występują w gospodrce nrodowej i któr zostł oprcown n podstwie Nce REv2, przedsiębiorstw TSL wchodzą w skłd sekcji H o nzwie Trnsport i gospodrk mgzynow. Sekcj t dzieli się n nstępujące dziły: trnsport lądowy i rurociągowy, trnsport wodny, 1 Z uwgi n to, że w PKD 2007 nie występuje sekcj Dziłlność usługow związn z trnsportem, spedycją i logistyką, w literturze przedmiotu przyjmuje się, że njbliższ tym usługom jest sekcj H; por.: Mńkowski (2012, s. 214); Gryko- Nikitin (2010, s. 42). 2 W trkcie nlizownego szeregu czsowego nstąpił zmin PKD, dltego też dne prezentowne dl lt dotyczą sekcji I Trnsport, gospodrk mgzynow i łączność (PKD 2004). hndel_wew_ indd :16:14

3 174 RYNEK USŁUG TSL W POLSCE W LATACH WYBRANE ASPEKTY... mgzynownie i dziłlność usługow wspomgjąc trnsport, dziłlność pocztow i kuriersk, trnsport lotniczy i obejmuje: dziłlność związną z przewozem osób lub towrów relizowną przez trnsport kolejowy, rurociągowy, drogowy, wodny lub lotniczy; dziłlność wspomgjącą przewozy świdczoną przez stcje, porty, dworce kolejowe, utobusowe itp., terminle w zkresie kontroli ruchu, obsługi psżerów, bgżu i łdunków; wynjem sprzętu trnsportowego z kierowcą lub złogą; dziłlność pocztową i kurierską. Przed prezentcją podstwowych uwrunkowń rozwoju nlizownego rynku w Polsce nleży zznczyć, że o ile usługi trnsportu i mgzynowni orz dziłlność pocztow były obecne w Polsce wcześniej, o tyle usługi logistyczne pojwiły się dopiero w końcu lt 80. XX wieku. Generlnie oceni się, że w tym włśnie okresie usługi logistyczne odnotowły w Europie swój rozwój (Dyczkowsk 2014, s. 14). W Polsce njwiększy rozwój rynku TSL nstąpił po wejściu do UE wrz ze zniesieniem brier związnych z przepływem ludzi i towrów, tkże bsorpcją środków z funduszy UE, któr zncząco wpłynęł n poprwę infrstruktury drogowej, zrówno w wymirze ilościowym, jk i jkościowym. Obecnie rynek usług logistycznych zwdzięcz swój rozwój corz częstszym decyzjom przedsiębiorstw o outsourcingu, podejmownym w poszukiwniu optymlizcji systemów zoptrzeni i dystrybucji. Źródeł wzrostu zpotrzebowni n usługi logistyczne ze strony przede wszystkim dużych producentów orz sieci hndlowych nleży uptrywć w (Grucki 2006, s. 213): złożoności technicznej łńcuchów dostw, której firmom produkcyjnym orz sieciom hndlowym corz trudniej sprostć; nowych wymgnich w zkresie obsługi zintegrownych łńcuchów logistycznych, które wymuszją zpotrzebownie n corz większe środki finnsowe, by utrzymć odpowiedni poziom usług; globlizcji dziłń firm produkcyjnych i sieci hndlowych orz konieczności ich koordyncji w skli świtowej. H. Brdulk (2005, s. 262) do podnych powyżej czynników determinujących rozwój nlizownego rynku dodje: stn i poziom szeroko rozuminej infrstruktury (drogowej, kolejowej, teleinformtycznej, prwnej); wskźniki mkroekonomiczne (m.in. tempo wzrostu PKB, stop bezroboci, inflcj); ogólnie rozuminą kulturę gospodrczą, w której mieszczą się tkie czynniki jk: przedsiębiorczość, wydjność prcy, poziom wyksztłceni kdry mendżerskiej. K. Grucki zwrc uwgę, że wszystkie źródł wzrostu zpotrzebowni n usługi logistyczne są ze sobą ściśle powiązne i wynikją bezpośrednio z dwóch cech chrkterystycznych dl współczesnego rynku usług logistycznych. Zlicz do nich wielopoziomowość funkcji i regionów dziłni przedsiębiorstw orz rozwiązń inżynierskich sprowdzjących hndel_wew_ indd :16:14

4 A. BARTOSIK, A. PIOTROWSKA-PIĄTEK, M. POMIETLORZ-LOSKA 175 się do tego, że firmy logistyczne nie tylko zrządzją większą liczbą zkłdów czy też funkcji, le przede wszystkim mją możliwość kreowni procesów logistycznych wrz z klientmi (Grucki 2006, s ). Przesłnki rozwoju nlizownego rynku mją ztem chrkter zrówno mkro-, jk i mikroekonomiczny. Anliz zmin n rynku usług TSL w Polsce w ltch Anliz rynku TSL, jk zznczono we wstępie, zostł przeprowdzon poprzez nlizę dnych GUS odnoszących się do przedsiębiorstw z sekcji H obejmujących szereg czsowy W rtykule wykorzystno dne o: liczbie przedsiębiorstw, liczbie prcujących, przychodch ze sprzedży usług, kosztch włsnych sprzedży usług, nkłdch inwestycyjnych orz wyniku finnsowym brutto. Liczb przedsiębiorstw z sekcji Trnsport i gospodrk mgzynow n przełomie osttnich dziesięciu lt uległ zminom, które spowodowne były whnimi kondycji polskiej gospodrki. W nlizownym szeregu czsowym, jk widć n wykresie 1, obser- Wykres 1 Zminy liczby przedsiębiorstw sekcji Trnsport i gospodrk mgzynow w ltch Dl lt prezentowne dne dotyczą przedsiębiorstw z sekcji Trnsport, gospodrk mgzynow i łączność (PKD 2004). Źródło: oprcownie włsne n podstwie: GUS (2005, s. 58); GUS (2006, s. 58); GUS (2007, s.58); GUS (2008, s. 49); GUS (2009, s. 49); GUS (2010, s. 48); GUS (2011, s. 46); GUS (2012, s. 72); GUS (2013, s. 76); GUS (2014, s. 54). hndel_wew_ indd :16:14

5 176 RYNEK USŁUG TSL W POLSCE W LATACH WYBRANE ASPEKTY... wujemy dw okresy, w których liczb przedsiębiorstw w tej sekcji osiągł njwyższe wielkości, tj. lt orz , odpowidjące okresom korzystnej koniunktury w polskiej gospodrce. Znczące zmniejszenie liczby przedsiębiorstw w 2009 roku wynikło z kryzysu gospodrczego, który rozpoczął się n ogólnoświtowych rynkch bnkowych. Począwszy od 2012 roku ponownie obserwujemy zmniejszenie liczby przedsiębiorstw w nlizownej sekcji, co może oznczć kolejne spowolnienie w brnży. Nie nleży również zpominć o przeminch w strukturze rynku TSL. Jk podje A. Wojciechowski (2012, s. 1393), w osttnich ltch zuwżln jest koncentrcj n rynku usług logistycznych. Dl lepszego zobrzowni zmin w liczbie przedsiębiorstw sekcji H w nlizownym szeregu czsowym obliczono wskźniki dynmiki o stłej i zmiennej podstwie porównń. Njwyższą dynmikę wzrostu liczby przedsiębiorstw obserwujemy w roku 2010 w porównniu z rokiem 2009, ntomist njwyższy spdek w roku 2009 w porównniu z rokiem 2008 (por. tbel 1). Tbel 1 Wskźniki dynmiki zmin liczby przedsiębiorstw sekcji Trnsport i gospodrk mgzynow w ltch Wyszczególnienie Liczb przedsiębiorstw Indeks jednopodstwowy (2004 = 100) Indeks łńcuchowy (rok poprzedni = 100) , ,0 96, ,3 104, ,5 106, ,6 98, ,9 88, ,6 105, ,7 105, ,7 97, ,1 95,4 Dl lt prezentowne dne dotyczą przedsiębiorstw z sekcji Trnsport, gospodrk mgzynow i łączność (PKD 2004). Źródło: obliczeni włsne n podstwie dnych przedstwionych n wykresie 1. Ze zminmi liczby przedsiębiorstw wiąże się zmin liczby prcujących. Według rportu MnPower Group pt. Trendy HR w sektorze Trnsport Spedycj Logistyk (MnPower Group, 2013), większość firm TSL korzyst z elstycznych form ztrudnieni, stosuje ztrudnienie n podstwie prcy tymczsowej, umów cywilnoprwnych orz kontrktowych (jednoosobow dziłlność gospodrcz). Spowodowne jest to zrówno specyfiką brnży (np. sezony zwiększonego popytu n usługi), jk i stosownym przez firmy TSL modelu biznesowym oprtym n oszczędności kosztów. hndel_wew_ indd :16:15

6 A. BARTOSIK, A. PIOTROWSKA-PIĄTEK, M. POMIETLORZ-LOSKA 177 Wykres 2 Zminy liczby prcujących ogółem w sekcji Trnsport i gospodrk mgzynow w ltch Dl lt prezentowne dne dotyczą przedsiębiorstw z sekcji Trnsport, gospodrk mgzynow i łączność (PKD 2004). Źródło: jk w wykresie 1. Wykres 3 Udził prcujących w sekcji Trnsport i gospodrk mgzynow w rynku prcy w ltch Dl lt prezentowne dne dotyczą przedsiębiorstw z sekcji Trnsport, gospodrk mgzynow i łączność (PKD 2004). Źródło: jk w wykresie 1. hndel_wew_ indd :16:15

7 178 RYNEK USŁUG TSL W POLSCE W LATACH WYBRANE ASPEKTY... W związku z tym, iż w nlizownym szeregu czsowym, jk przedstwiono powyżej, mieliśmy do czynieni ze zncznymi zminmi liczby przedsiębiorstw, nleży się spodziewć, iż fkt będzie skutkowł zminmi w liczbie prcujących 3. Szczegółowe dne przedstwiono n wykresie 2. W celu określeni udziłu sekcji H w rynku prcy w Polsce, przedstwiono dl nlizownego szeregu czsowego procentowy udził liczby osób prcujących w tej sekcji w odniesieniu do ogólnej liczby osób prcujących w Polsce (por. wykres 3). Njwiększy spdek udziłu prcujących w nlizownej sekcji w rynku prcy znotowno w 2009 roku, co było wynikiem przede wszystkim dużego spdku liczby przedsiębiorstw. W celu lepszego zobrzowni zmin w liczbie prcujących w przedsiębiorstwch w nlizownej sekcji obliczono wskźniki dynmiki nstępnie zestwiono je ze wskźnikmi dynmiki zmin liczby przedsiębiorstw (por. tbel 2). Jk widć, istnieje wyrźny związek pomiędzy nlizownymi wielkościmi, co ozncz, że prwie we wszystkich ltch wrz ze wzrostem liczby przedsiębiorstw rosł liczb prcujących ogółem i n odwrót. Tbel 2 Wskźniki dynmiki zmin liczby przedsiębiorstw orz zmin liczby prcujących ogółem w sekcji Trnsport i gospodrk mgzynow w ltch Wyszczególnienie Liczb przedsiębiorstw Indeks jednopodstwowy (2004 = 100) Indeks łńcuchowy (rok poprzedni = 100) Liczb prcujących ogółem Indeks jednopodstwowy (2004 = 100) Indeks łńcuchowy (rok poprzedni = 100) , , ,0 96, ,1 98, ,3 104, ,0 104, ,5 106, ,0 104, ,6 98, ,0 104, ,9 88, ,0 85, ,6 105, ,0 101, ,7 105, ,0 101, ,7 97, ,0 99, ,2 95, ,0 99,1 Dl lt prezentowne dne dotyczą przedsiębiorstw z sekcji Trnsport, gospodrk mgzynow i łączność (PKD 2004). Źródło: obliczeni włsne n podstwie dnych przedstwionych n wykresch 1 i 2. Do nlizy relcji między liczbą przedsiębiorstw orz liczbą prcujących wykorzystno również sttystyczne podejście korelcyjne. N wykresie 4 zprezentowno rozrzut zmien- 3 Do prcujących zlicz się: osoby ztrudnione n podstwie stosunku prcy lub stosunku służbowego, prcodwców i prcujących n włsny rchunek łącznie z pomgjącymi członkmi ich rodzin, osoby wykonujące prcę nkłdczą, gentów, członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych. hndel_wew_ indd :16:15

8 A. BARTOSIK, A. PIOTROWSKA-PIĄTEK, M. POMIETLORZ-LOSKA 179 nych dl nlizownego szeregu czsowego. Jk widć, potwierdz się wniosek o istnieniu zleżności o chrkterze dodtnim. Współczynnik korelcji Person wyniósł 0,81, co ozncz brdzo dużą zleżność między zmiennymi. Wykres 4 Wykres rozrzutu między liczbą prcujących liczbą przedsiębiorstw w sekcji Trnsport i gospodrk mteriłow dl lt Dl lt prezentowne dne dotyczą przedsiębiorstw z sekcji Trnsport, gospodrk mgzynow i łączność (PKD 2004). Źródło: oprcownie włsne n podstwie dnych wykresów 1 i 2. O kondycji nlizownego rynku świdczą również zminy w zkresie przychodów ze sprzedży usług. Jk widć n wykresie 5, w ltch nlizown zmienn rosł (r/r) z wyjątkiem roku 2009, kiedy to przychody zmniejszyły się o prwie 14 mld złotych w porównniu do roku poprzedniego, co było skutkiem ogólnego złmni polskiej gospodrki podczs świtowego kryzysu gospodrczego (dl przypomnieni, w 2009 roku w brnży odnotowno duży spdek liczby przedsiębiorstw i liczby prcujących). N podstwie dnych zprezentownych n wykresie 5 obliczono dynmikę przychodów ze sprzedży, nstępnie zestwiono ją ze wskźnikmi dynmiki kosztów włsnych sprzednych usług (por. tbel 3). Przychody ze sprzedży usług obejmują wpływy z: przewozy łdunków, psżerów, bgżu i poczty orz wpływy z przełdunki, spedycję, skłdownie i mgzynownie łdunków orz inne usługi związne z obsługą trnsportu, tkże wpływy z dziłlności biur podróży, pilotów wycieczek, przewodników turystycznych. Jk widć, przychody w cłym nlizownym okresie wzrosły prwie dwukrotnie. Koszt włsny sprzednych produktów, towrów, mteriłów związny z podstwową dziłlnością opercyjną hndel_wew_ indd :16:16

9 180 RYNEK USŁUG TSL W POLSCE W LATACH WYBRANE ASPEKTY... Wykres 5 Przychody ze sprzedży usług przedsiębiorstw z sekcji Trnsport i gospodrk mgzynow w ltch (w mld PLN) Dl lt prezentowne dne dotyczą przedsiębiorstw z sekcji Trnsport, gospodrk mgzynow i łączność z wyłączeniem dziłu Poczt i telekomunikcj (PKD 2004); dl lt prezentowne dne nie obejmują przedsiębiorstw z dziłu Dziłność pocztow i kuriersk. Źródło: Oprcownie włsne n podstwie: GUS (2005c, s. 80); GUS (2006c, s. 80); GUS (2007c, s. 46); GUS (2008c, s. 45); GUS (2009c, s. 45); GUS (2010c, s. 45); GUS (2011c, s. 45); GUS (2012c, s. 79); GUS (2013c, s. 45); GUS (2014c, s. 47). obejmuje: wrtość sprzednych towrów i mteriłów orz koszty ogółem, pomniejszone o koszt wytworzeni świdczeń n włsne potrzeby jednostki i skorygowne o zminę stnu produktów. W nlizownym okresie, w związku ze wzrostem przychodów ze sprzedży, rosły również koszty włsne sprzednych usług. Niepokojący może być, widoczny w kilku osttnich ltch, szybszy wzrost kosztów w stosunku do przychodów ze sprzedży, co może świdczyć o pogrszjących się wynikch finnsowych w brnży (por. tbel 3). Istotnym wskźnikiem kondycji nlizownego sektor są również nkłdy inwestycyjne. Obejmują one nkłdy n środki trwłe orz pozostłe nkłdy, czyli nkłdy n tzw. pierwsze wyposżenie inwestycji orz inne koszty związne z relizcją inwestycji. Do przykłdowych inwestycji zliczją się nkłdy n: mszyny i urządzeni techniczne, środki trnsportowe, nrzędzi, przyrządy, ruchomości i wyposżenie orz budynki, budowle i grunty. N wykresie 6 zprezentowno wrtość nkłdów inwestycyjnych przedsiębiorstw nlizownej sekcji n tle nkłdów inwestycyjnych przedsiębiorstw ogółem w Polsce. Jk widć, stnowią one nieco pond 10% wszystkich nkłdów inwestycyjnych polskich przedsiębiorstw. W nlizownym okresie njniższe nkłdy przedsiębiorstw poniosły w 2009 roku i były one wówczs niższe o 6522,7 mln złotych w stosunku do 2008 roku. hndel_wew_ indd :16:16

10 A. BARTOSIK, A. PIOTROWSKA-PIĄTEK, M. POMIETLORZ-LOSKA 181 Tbel 3 Wskźniki dynmiki przychodów ze sprzedży usług orz dynmiki kosztów włsnych sprzednych usług przedsiębiorstw z sekcji Trnsport i gospodrk mgzynow w ltch Wyszczególnienie Przychody ze sprzedży usług (mld PLN) Indeks jednopodstwowy (2004 = 100) Indeks łńcuchowy (rok poprzedni = 100) Koszt włsny sprzednych usług (mld PLN) Indeks jednopodstwowy (2004 = 100) Indeks łńcuchowy (rok poprzedni = 100) ,7 100,0-76,3 100, ,8 106,1 106,1 83,7 100,0 109, ,0 118,3 111,5 87,4 104,4 104, ,5 138,0 116,7 101,3 121,0 115, ,3 161,6 117,1 118,4 141,5 116, ,5 145,2 89,8 109,9 131,3 92, ,9 149,2 102,8 114,3 136,6 104, ,7 159,7 107,0 128,5 153,5 112, ,3 193,9 121,4 146,7 175,3 114, ,1 196,1 101,1 157,2 187,8 107,2 Dl lt prezentowne dne dotyczą przedsiębiorstw z sekcji Trnsport, gospodrk mgzynow i łączność z wyłączeniem dziłu Poczt i telekomunikcj (PKD 2004); dl lt prezentowne dne nie obejmują przedsiębiorstw z dziłu Dziłność pocztow i kuriersk. Źródło: obliczeni włsne n podstwie: GUS (2005c, s. 80); GUS (2006, s. 80); GUS (2007c, s. 46); GUS (2008c, s. 45); GUS (2009c, s. 45); GUS (2010c, s. 45); GUS (2011c, s. 45); GUS (2012c, s. 79); GUS (2013c, s. 45; GUS (2014c, s. 47). Tbel 4 Wynik finnsowy brutto orz wskźniki dynmiki zmin wyniku finnsowego brutto w przedsiębiorstwch z sekcji Trnsport i gospodrk mgzynow w ltch Wyszczególnienie Wynik finnsowy brutto (mln PLN) Indeks jednopodstwowy (2004 = 100) Indeks łńcuchowy (rok poprzedni = 100) ,7 100, ,3 32,2 32, ,5 97,6 303, ,7 117,5 120, ,5 19,0 16, ,9 33,1 174, ,1 57,3 173, ,0 60,1 104, ,9 67,8 112, ,1 84,9 125,1 Dl lt prezentowne dne dotyczą przedsiębiorstw z sekcji Trnsport, gospodrk mgzynow i łączność z wyłączeniem dziłu Poczt i Telekomunikcj (PKD 2004); dl lt prezentowne dne nie obejmują przedsiębiorstw z dziłu Dziłlność pocztow i kuriersk ; w obydwu przypdkch dne dotyczą podmiotów o liczbie prcujących powyżej 49. Źródło: jk w tbeli 3. hndel_wew_ indd :16:16

11 182 RYNEK USŁUG TSL W POLSCE W LATACH WYBRANE ASPEKTY... Wykres 6 Nkłdy inwestycyjne przedsiębiorstw sekcji Trnsport i gospodrk mgzynow n tle nkłdów inwestycyjnych przedsiębiorstw ogółem w ltch (mln PLN) Dl lt prezentowne dne dotyczą przedsiębiorstw z sekcji Trnsport, gospodrk mgzynow i łączność z wyłączeniem dziłu Poczt i Telekomunikcj (PKD 2004); dl lt prezentowne dne nie obejmują przedsiębiorstw z dziłu Dziłlność pocztow i kuriersk ; dne dl podmiotów, w których liczb prcujących przekrcz 9 osób. Źródło: oprcownie włsne n podstwie: GUS (2005b, s. 645); GUS (2006b, s. 643); GUS (2007b, s. 661); GUS (2008b, s. 697); GUS (2009b, s. 581); GUS (2010b, s. 589); GUS (2010b, s. 589); GUS (2011b, s. 604); GUS (2012b, s. 628); GUS (2013b, s. 622); GUS (2014b, s. 618). Jednym z podstwowych mierników ekonomicznej oceny dziłlności przedsiębiorstw jest wynik finnsowy. W oceninym okresie przenlizowno ztem wynik finnsowy brutto przedsiębiorstw opisywnej sekcji (por. tbel 4). Wynik finnsowy brutto (zysk lub strt) stnowi różnicę między przychodmi netto osiągniętymi ze sprzedży produktów, towrów i mteriłów kosztmi poniesionymi n ich uzysknie, skorygowną o sldo zysków i strt ndzwyczjnych. Njlepsze wyniki przedsiębiorstw osiągnęły w ltch Był to okres, w którym przychody ze sprzedży rosły w szybszym tempie niż koszty uzyskni przychodów (por. tbel 3). Njgorszy wynik finnsowy brutto przedsiębiorstw osiągnęły w 2008 roku, co spowodowne było szybszym wzrostem kosztów uzyskni przychodów z cłoksztłtu dziłlności, niż przychodów z cłoksztłtu dziłlności, w tym pogorszeniem się wyniku n opercjch finnsowych. Wysokie wskźniki dynmiki o zmiennej podstwie w kolejnych ltch były spowodowne przez brdzo niską wrtość bzową w 2008 roku. Podsumownie W świetle zprezentownych wyników bdni typu desk reserch w nlizownym szeregu czsowym obserwujemy dynmiczne zminy n rynku usług TSL w Polsce w zkresie hndel_wew_ indd :16:16

12 A. BARTOSIK, A. PIOTROWSKA-PIĄTEK, M. POMIETLORZ-LOSKA 183 liczby przedsiębiorstw, liczby prcujących, przychodów ze sprzedży usług, kosztów włsnych sprzedży orz wyniku finnsowego brutto. Zminy te odzwierciedlją whni kondycji polskiej gospodrki okresy ożywieni i dekoniunktury gospodrczej. Wrto zwrócić uwgę, że w nlizownym okresie wrtość przychodów ze sprzedży usług podwoił się, co w zestwieniu ze spdkiem ogólnej liczby przedsiębiorstw w tych ltch orz spdkiem liczby prcujących, nleży ocenić pozytywnie. Świdczy to o zwiększjącym się popycie n tego typu usługi i ekspnsji rynkowej brnży. Pmiętć jednk nleży o rosnących kosztch włsnych sprzednych usług, co z kolei m wpływ n poziom wyniku finnsowego. Wydje się, że obecnie njwiększe wyzwni dl nlizownego rynku są spowodowne corz brdziej zróżnicownymi oczekiwnimi klientów (w szczególności instytucjonlnych) orz potrzebą zwiększni efektywności ekonomicznej w prowdzonej dziłlności. Pierwszy z wymienionych czynników m związek z czterem zsdniczymi trendmi chrkterystycznymi dl dziłlności opercyjnej współczesnych przedsiębiorstw (Grucki 2006, s. 214): przejści od trnskcji do procesu i sieci, stosowni plikcji technologii informtycznych, przejści z fzy dziłlności regionlnej do dziłlności sieciowej, zminy strtegii prowdzeni dziłlności opercyjnej z wypychni n wyciągnie. Nleży zuwżyć, że wyżej wymienione czynniki, z jednej strony, kreują rozwój rynku TSL są ztem sznsą n pozysknie nowych klientów, zrówno w wymirze ekspnsji geogrficznej, jk i rynkowej. Z drugiej strony, czynniki te stnowią dl nlizownych firm istotne wyzwnie. Jk ujmuje to D. Rucińsk (2014, s. 15), nbywcy usług TSL jednozncznie formułują postulty względem opertorów oczekując zindywidulizownych, elstycznych ofert poprtych wysokimi stndrdmi świdczonych usług. Z tymi czynnikmi związn jest również konieczność zwiększni ekonomicznej efektywności w brnży. Firmy TSL, opierjąc swoją dziłlność n outosourcingu, sme w celu optymlizcji kosztów corz częściej korzystją z outsourcingu w obszrze funkcji kdrowych i finnsowo-księgowych. Bibliogrfi Blik P. (2001), Logistyk, PWE, Wrszw. Burnewicz J. (2010), Logistyk międzynrodow w globlnej gospodrce, (w:) Gołembsk E. (red.), Logistyk międzynrodow w gospodrce świtowej, Wydwnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznniu, Poznń. Brdulk H. (2005), Rynek usług trnsportowych, spedycyjnych i logistycznych w Polsce, (w:) Rydzykowski W., Wojewódzk-Król K. (red.), Trnsport, Wydwnictwo Nukowe PWN, Wrszw. Dyczkowsk J. (2014), Mrketing usług logistycznych, Difin, Wrszw. GUS (2005), Dziłlność przedsiębiorstw niefinnsowych w 2004 r., ZWS, Wrszw. GUS (2005b), Rocznik sttystyczny województw, ZWS, Wrszw. GUS (2005c), Trnsport wyniki dziłlności w 2004 r., ZWS, Wrszw. GUS (2006), Dziłlność przedsiębiorstw niefinnsowych w 2005 r., ZWS, Wrszw. GUS (2006b), Rocznik sttystyczny województw, ZWS, Wrszw. hndel_wew_ indd :16:17

13 184 RYNEK USŁUG TSL W POLSCE W LATACH WYBRANE ASPEKTY... GUS (2006c), Trnsport wyniki dziłlności w 2005 r., ZWS, Wrszw. GUS (2007), Dziłlność przedsiębiorstw niefinnsowych w 2006 r., ZWS, Wrszw. GUS (2007b), Rocznik sttystyczny województw, ZWS, Wrszw. GUS (2007c), Trnsport wyniki dziłlności w 2006 r., ZWS, Wrszw. GUS (2008), Dziłlność przedsiębiorstw niefinnsowych w 2007 r., ZWS, Wrszw. GUS (2008b), Rocznik sttystyczny województw, ZWS, Wrszw. GUS (2008c), Trnsport wyniki dziłlności w 2007 r., ZWS, Wrszw. GUS (2009), Dziłlność przedsiębiorstw niefinnsowych w 2008r., ZWS, Wrszw. GUS (2009b), Rocznik sttystyczny województw, ZWS, Wrszw. GUS (2009c), Trnsport wyniki dziłlności w 2008 r., ZWS, Wrszw. GUS (2010), Dziłlność przedsiębiorstw niefinnsowych w 2009 r., ZWS, Wrszw. GUS (2010b), Rocznik sttystyczny województw, ZWS, Wrszw. GUS (2010c), Trnsport wyniki dziłlności w 2009 r., ZWS, Wrszw. GUS (2011), Dziłlność przedsiębiorstw niefinnsowych w 2010 r., ZWS, Wrszw. GUS (2011b), Rocznik sttystyczny województw, ZWS, Wrszw. GUS (2011c), Trnsport wyniki dziłlności w 2010 r., ZWS, Wrszw. GUS (2012), Dziłlność przedsiębiorstw niefinnsowych w 2011 r., ZWS, Wrszw. GUS (2012b), Rocznik sttystyczny województw, ZWS, Wrszw. GUS (2012c), Trnsport wyniki dziłlności w 2011 r., ZWS, Wrszw. GUS (2013), Dziłlność przedsiębiorstw niefinnsowych w 2012r., ZWS, Wrszw. GUS (2013b), Rocznik sttystyczny województw, ZWS, Wrszw. GUS (2013c), Trnsport wyniki dziłlności w 2012 r., ZWS, Wrszw. GUS (2014), Dziłlność przedsiębiorstw niefinnsowych w 2013 r., ZWS, Wrszw. GUS (2014b), Rocznik sttystyczny województw, ZWS, Wrszw. GUS (2014c), Trnsport wyniki dziłlności w 2013 r., ZWS, Wrszw. Grucki K. (2006), Rynek usług logistycznych, (w:) Ciesielski M. (red.), Logistyk w biznesie, PWE, Wrszw. Gryko-Nikitin A. (2010), Polski rynek usług TSL w świetle dnych sttystycznych, Ekonomi i Zrządznie, nr 4. MnPower Group (2013), Trendy HR w sektorze Trnsport Spedycj Logistyk, HR_w_sektorze_TSL_rport_MnpowerGroup.pdf [dostęp: ]. Mńkowski C. (2012), Polski rynek usług logistycznych wobec kryzysu gospodrczego w Unii Europejskiej, Prce i Mteriły Instytutu Hndlu Zgrnicznego Uniwersytetu Gdńskiego, nr 31/2. Rucińsk D. (2014), Strtegiczne spekty ksztłtowni polskiego rynku usług trnsportowo-spedycyjno-logistycznych (TSL), [dostęp: ]. Szyszk G. (red.) (2002), Logistyk w Polsce, Instytut Logistyki i Mgzynowni, Poznń. Szyszk G. (2008), Logistyk w Polsce w ltch , (w:) Logistics 2008, Nowe wyzwni - nowe rozwiązni, Instytut Logistyki i Mgzynowni, Poznń. Wojciechowski A. (2012), Rynek usług logistycznych w Polsce nliz, perspektywy rozwoju, Logistyk, nr 4. hndel_wew_ indd :16:17

14 A. BARTOSIK, A. PIOTROWSKA-PIĄTEK, M. POMIETLORZ-LOSKA 185 The TFFL Service Mrket in Polnd in The Selected Economic Aspects Summry Trnsport, freight forwrding, nd logistics (TFFL) re considered s one of the key service mrkets of the Polish economy. An im of considertions is to present the chnges in the TFFL mrket in the yers s regrds the selected economic spects. For this purpose, there ws crried out n nlysis of the subject literture s well s desk reserch. The uthors presented the scope nd determinnts of development of the mrket in question s well s nlysed the dt on the number of enterprises, the number of employees, service sles revenues, costs of services sold, investment outly, nd gross finncil result. In the nlyses, there were used the dynmics indictors with the fixed nd vrible bse of comprisons s well s the sttisticl correltion pproch. In the light of the presented results, there were observed dynmic chnges in the TFFL mrket in Polnd s regrds the nlysed vribles which reflect fluctutions of the Polish economy s condition the period of economic recovery nd slump. The rticle is of the overview nd reserch nture. Key words: TFFL mrket, economic nlysis of the TFFL mrket, finncil performnce of TFFL enterprises. JEL codes: D22, L80, L91, O10 Рынок транспортно-экспедиционных и логистических услуг в Польше в гг. Избранные экономические аспекты Резюме Транспорт, транспортная экспедциция и логистика считаются одним из основных рынков услуг польской экономики. Цель рассуждений представить изменения на этом рынке в период гг. в отношении избранных экономических аспектов. Для этого провели анализ литературы по предмету и кабинетные исследования. Представили диапазон и обусловленности развития анализируемого рынка, а также провели анализ данных насчёт числа предприятий, числа занятых, доходов от продажи услуг, удельных издержек продажи услуг, инвестиций и финансового результата брутто. В анализах использовали показатели динамики с постоянной и переменной основой сопоставлений, а также статистический корреляционный подход. В свете представленных результатов отметили динамичные изменения на рынке транспортно-экспедиционных и логистических услуг в Польше в отношении анализируемых переменных, которые отражают колебания состояния польской экономики периода экономического оживления и спада. Статья имеет обзорно-исследовательский характер. Ключевые слова: рынок транспортно-экспедиционных и логистических услуг, экономический анализ рынка транспортно-экспедиционных и логистичеhndel_wew_ indd :16:17

15 186 RYNEK USŁUG TSL W POLSCE W LATACH WYBRANE ASPEKTY... ских услуг, финансовые результаты транспортно-экспедиционных и логистических предприятий. Коды JEL: D22, L80, L91, O10 Artykuł ndesłny do redkcji we wrześniu 2015 roku All rights reserved Afilicje: dr hb. inż. Artur Brtosik, prof. PŚK Politechnik Świętokrzysk Wydził Zrządzni i Modelowni Komputerowego Ktedr Inżynierii Produkcji ul. Tysiącleci Pństw Polskiego Kielce tel.: e-mil: rtur.brtosik@tu.kielce.pl dr Agnieszk Piotrowsk-Piątek Politechnik Świętokrzysk Adres do korespondencji: Urząd Sttystyczny w Kielcch ul. Zygmunt Wróblewskiego Kielce tel.: e-mil:.piotrowskpitek@gmil.com mgr inż. Mrt Pomietlorz-Losk Akdemi Techniczno-Humnistyczn w Bielsku-Biłej Wydził Budowy Mszyn i Informtyki Ktedr Inżynierii Produkcji ul. Willow Bilsko-Bił tel.: e-mil: dzwbm@th.bielsko.pl hndel_wew_ indd :16:17