ZARZDZANIE JAKOCI W PROCESIE REALIZACJI INWESTYCJI

Transkrypt

1 24/21 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2006, Rocznik 6, Nr 21(1/2) ARCHIVES OF FOUNDARY Year 2006, Volume 6, Nº 21 (1/2) PAN Katowice PL ISSN ZARZDZANIE JAKOCI W PROCESIE REALIZACJI INWESTYCJI M. RADO 1 Politechnika Krakowska, Instytut Materiałów i Konstrukcji Budowlanych, Katedra Budownictwa Ogólnego i Przemysłowego, ul. Warszawska 24, Kraków STRESZCZENIE W referacie omówiono problematyk zarzdzania jakoci w procesie realizacji obiektów budowlanych w celu zapewnienia wymaganej jakoci, terminowoci robót i zadowolenia klienta oraz uzyskania zaplanowanych wyników finansowych. Podano zasady planowania, sterowania oraz monitorowania realizacji inwestycji. Zwrócono równie uwag na moliwo wykorzystania technik komputerowych jako narzdzia umoliwiajcego kierownikowi kontraktu skuteczne monitorowanie i kontrol rzeczowo-finansow procesu inwestycyjnego. Key words: quality management, quality planning, quality assurance 1. WSTP System zarzdzania jakoci zgodny z norm PN ISO 9001:2001 [1] stosowany w firmach budowlanych róni si od systemów stosowanych w zakładach przemysłowych. Budownictwo charakteryzuje si znaczn dynamik działalnoci, zwizan z rónorodnoci realizowanych obiektów, zmiennoci zakresu i korektami wymaga w czasie realizacji robót. Te elementy powinny by uwzgldnione przy opracowywaniu i wdraaniu systemu. Niezalenie od systemu zarzdzania całej organizacji, wystpuje konieczno opracowywania indywidualnego systemu zarzdzania jakoci kontraktu, zapewniajcego realizacj inwestycji w terminie 1 dr in.

2 okrelonym umow z Zamawiajcym, spełnienie jego wymaga jakociowych oraz uzyskanie optymalnego wyniku finansowego. Jednym z najistotniejszych elementów pozwalajcych na efektywno takiego systemu jest właciwy proces planowania, jego wiarygodno i aktualno oraz konsekwentna realizacja [3, 4]. W referacie zaproponowano przykład zasad planowania, sterowania oraz monitorowania realizacji inwestycji. Podkrelono rol harmonogramów realizacji kontraktu jako narzdzia słucego nie tylko do kontroli terminowoci robót, ale równie do sterowania i monitorowania realizacji budowy, w tym czynnoci kontrolnych. 2. PROCESOWE ZARZDZANIE KONTRAKTEM Realizacja obiektu budowlanego moe by przykładem korzyci jakie wynikaj z wprowadzania podejcia procesowego i systemowego do zarzdzania. Na rysunku 1 pokazano podstawowe procesy zwizane z realizacj kontraktu oraz powizania pomidzy procesami. PLANOWANIE REALIZACJI KONTRAKTU Struktura organizacyjna kontraktu Plan zapewnienia jakoci Harmonogram kontraktu, zasoby Budet, Plan rzeczowofinansowy PROCES REALIZACJI KONTRAKTU Odbiór placu budowy Organizacja placu budowy Realizacja kontraktu Odbiory robót przez klienta ZAKUPY POMIARY I DOSKONALENIE Kwalifikacja dostawców Zakupy towarów i usług Ocena dostawców Monitorowanie i pomiary procesów Nadzorowanie niezgodnoci Audity wewntrzne Monitorowanie i pomiary usługi Działania korygujce i zapobiegawcze Badanie zadowolenia klienta Rys. 1. Schemat procesu realizacji kontraktu Fig. 1. The diagram of contract realization process 232

3 Proces realizacji kontraktu, który jest procesem podstawowym, wspieraj procesy pomocnicze. Wystpuje cisłe powizanie pomidzy procesem realizacji kontraktu oraz procesami pomocniczymi i obejmuje ono zarówno wsparcie w realizacji zada, jak i przepływ informacji. Wszystkie komórki i jednostki organizacyjne pracuj dla potrzeb kontraktów. 3. PLAN ZAPEWNIENIA JAKOCI Podstawowym dokumentem, który okrela zasady funkcjonowania systemu zarzdzania w czasie realizacji obiektów budowlanych jest Plan zapewnienia jakoci. Przy opracowywaniu Planu zapewnienia jakoci naley korzysta z postanowie normy PN-ISO 10005:1998 [2]. Plan zapewnienia jakoci zawiera: struktur organizacyjn kontraktu wraz z zakresem zada i odpowiedzialnoci poszczególnych pracowników, harmonogram realizacji kontraktu wraz z zasobami (ludzie, sprzt, materiały), zasady zastosowania systemu zarzdzania jakoci przy realizacji inwestycji, plany kontroli i bada poszczególnych rodzajów robót, plan zagospodarowania placu budowy, projekt organizacji robót. Istotnym elementem Planu zapewnienia jakoci s Plany kontroli i bada. Przykładowy formularz takiego planu przedstawiono na rysunku 2. PLAN KONTROLI I BADA ROBOTY BETONOWE I ELBETOWE Lp Opis działa 1. MATERIAŁY Metody kontroli, kryteria ocen Czstotliwo kontroli Numer wydania 2/2005 Data wydania Metoda dokumentowania Dokumenty zwizane 2. KONTROLA JAKOCI ROBÓT 3. ODBIORY ROBÓT Opracował... (podpis i data) Zatwierdził... (podpis i data) Rys. 2. Przykład formularza Planu kontroli i bada Fig. 2. An example of inspection and testing plan 233

4 Plany kontroli i bada opracowywane s dla poszczególnych rodzajów robót objtych kontraktem i s dokumentem okrelajcym zasady monitorowania i pomiarów przedmiotu umowy z Zamawiajcym. Plany kontroli i bada powstaj w oparciu o wymagania umowy z Zamawiajcym, specyfikacji technicznych załczonych do kontraktu oraz przedmiotowych norm, przywołanych w specyfikacjach. 4. HARMONOGRAM REALIZACJI KONTRAKTU Efektywne zarzdzanie realizacj inwestycji budowlanych wymaga stosowania odpowiednich metod oraz narzdzi do planowania i monitorowania procesów. W przypadku realizacji inwestycji role te spełniaj harmonogramy realizacji kontraktu. Prawidłowo opracowane harmonogramy realizacji kontraktu mog stanowi nieocenione narzdzie planowania, sterowania i monitorowania przebiegiem realizacji kontraktu. Coraz powszechniej do opracowania harmonogramów stosowane s systemy komputerowe. Harmonogramy przestaj by kreskami wykresu Ganita, przechowywanego w szufladach kierownictwa, ale staj si narzdziem do zarzdzania realizacj inwestycji. Zastosowanie systemów komputerowych do tworzenia harmonogramów posiada szereg zalet: zachca do skutecznego planowania, zwraca uwag na obszary problemowe - pozwala ustali potencjalne zagroenia dotyczce terminowoci robót i zasobów oraz podj odpowiednie działania zapobiegawcze, ułatwia komunikowanie si wszystkich zainteresowanych, umoliwia wielokrotn aktualizacj harmonogramu. Harmonogram powinien uwzgldnia miejsce i czas przeznaczony na realizacj czynnoci kontrolnych, pomiarów i bada oraz punkty zatrzymania, zwizane z potwierdzeniem odbioru robót przez Zamawiajcego. W procesie opracowywania harmonogramu wane jest planowanie procesu realizacji inwestycji przy pomocy cieki krytycznej. Taki system planowania umoliwia skupienie si na zadaniach krytycznych, decydujcych o terminowej realizacji inwestycji oraz racjonalne wykorzystanie rezerw czasowych. Istotne jest uwzgldnienie w harmonogramie zasobów (ludzie, materiały, urzdzenia, wyposaenie, koszty), wynikajcych z analizy cieki krytycznej. Zasoby powinny by okrelane w oparciu o kosztorys, dokumentacj projektow oraz własne dowiadczenia i powinny dotyczy okrelonego zadania. Harmonogram realizacji kontraktu moe by równie wykorzystany do tworzenia budetu kontraktu oraz harmonogramu rzeczowo-finansowego oraz monitorowania kosztów realizacji inwestycji. Na rysunku 3 pokazano schemat tworzenia dokumentów planowania rzeczowo-finansowego realizacji inwestycji w oparciu o harmonogram realizacji kontraktu. 234

5 Dokumentacja projektowa, oferta, kosztorys HARMONOGRAM REALIZACJI KONTRAKTU Harmonogram zakupów, zatrudnienia, pracy sprztu Budet, harmonogram rzeczowo-finansowy Rys. 3. Tworzenie dokumentów planowania kontraktu Fig. 3. Forming of contract planning documents 5. ZAKUPY TOWARÓW I USŁUG Identyfikacja towarów i usług, niezbdnych do realizacji kontraktu jest dokonywana w oparciu o kosztorys, harmonogram realizacji kontraktu, wymagania dokumentacji projektowej oraz specyfikacji technicznej, stanowicej załcznik do umowy z Zamawiajcym. Zakupy towarów i usług majcych istotny wpływ na jako i wynik finansowy kontraktu powinny by dokonywane wyłcznie u kwalifikowanych dostawców. Zapytania ofertowe powinny by wysyłane do potencjalnych dostawców/podwykonawców przez kierownika kontraktu i powinny zawiera szczegółowe informacje techniczne, jednoznacznie okrelajce wymagania dotyczce przedmiotu dostawy/usługi. Wybór dostawców powinien by dokonywany z zastosowaniem tabeli porównawczej ofert, w oparciu o nastpujce kryteria: moliwoci spełnienia przez dostawc wymaga jakociowych i terminowych, proponowan przez dostawc cen, dotychczasowe dowiadczenia dotyczce współpracy z dostawc. Dostawy towarów powinny by sprawdzane w zakresie zgodnoci rodzajowej, ilociowej oraz jakociowej z wymaganiami zamówienia/umowy. 6. MONITOROWANIE I POMIARY PROCESÓW Monitorowanie procesu realizacji kontraktu powinno si odbywa poprzez biecy nadzór nad stosowaniem zasad ustalonych w dokumentach planowania kontraktu. Monitorowanie powinno by prowadzone przez kierownika budowy, kierowników robót, majstrów oraz specjalistów branowych. Monitorowanie procesu realizacji kontraktu obejmuje midzy innymi: stosowanie materiałów ustalonych w dokumentacji i specyfikacji technicznej, przestrzeganie ustalonych technologii robót, przestrzeganie zgodnoci robót z harmonogramem, 235

6 wykonywanie czynnoci kontrolnych, pomiarów i bada w czasie i miejscu okrelonym w harmonogramie oraz Planach kontroli i bada, sprawdzenie dokumentowania realizacji robót oraz czynnoci kontrolnych, pomiarów i bada. Badanie procesu realizacji kontraktu powinno ustali, czy zostały osignite cele okrelone przez dokumentacj projektow oraz specyfikacj techniczn. Istotnym narzdziem w monitorowaniu procesów s harmonogramy realizacji kontraktu. Kierownik budowy wyznacza tygodniowe zadania wykonawcom robót poprzez przekazanie wycinka harmonogramu robót wraz z zasobami niezbdnymi do realizacji zada. ledzenie postpu robót i zgodnoci z harmonogramem jest prowadzone poprzez wprowadzanie do harmonogramu danych z tygodniowych raportów sporzdzanych przez wykonawców robót, okrelajcych stopie realizacji robót oraz iloci pracowników i sprztu zatrudnionych w raportowanym okresie. W czasie ledzenia harmonogramu, kierownik budowy zwraca szczególn uwag na punkty krytyczne procesów. Ocena działa zwizanych z punktami krytycznymi powinna by dokumentowana. 7. MONITOROWANIE I POMIARY ROBÓT Monitorowanie i pomiary robót powinny by realizowane w oparciu o Plany kontroli i bada. Kierownictwo kontraktu przekazuje Plany kontroli i bada wszystkim wykonawcom robót oraz podwykonawcom. Poszczególne operacje Planu kontroli i bada powinny by kontrolowane przez pracownika odpowiedzialnego za jako okrelonego zakresu robót i dokumentowane w Kartach Kontrolnych. W przypadku stwierdzenia niezgodnoci z wymaganiami naley sporzdza Protokoły niezgodnoci z wymaganiami. Pozytywna ocena wszystkich operacji powinna by dokumentowana w protokole odbioru robót, który jest akceptowany przez Zamawiajcego i stanowi podstaw do wystawienia faktury. Do realizacji obiektów budowlanych powinny by stosowane materiały, które posiadaj: certyfikat na znak bezpieczestwa, deklaracj zgodnoci lub certyfikat zgodnoci z polsk norm lub aprobat techniczn (dla wyrobów, dla których nie ustanowiono PN). Materiały, które nie spełniaj powyszych wymaga nie mog by zastosowane do wykonawstwa robót. 8. NADZÓR NAD WYROBEM NIEZGODNYM Z WYMAGANIAMI W przypadku stwierdzenia niezgodnoci dostaw towarów (materiałów, konstrukcji, urzdze, wyposaenia) kierownik budowy sporzdza dokumenty reklamacyjne, które s przekazywane dostawcy. Dostawa, w której stwierdzono niezgodno z wymaganiami, powinna by oznakowywana i zabezpieczana przed 236

7 zastosowaniem do czasu zakoczenia działa reklamacyjnych i podjcia decyzji o dalszym postpowaniu z dostaw. Wszyscy pracownicy wykonujcy działania majce wpływ na zapewnienie jakoci powinni dokonywa oceny jakoci wykonanych robót i zgłasza niezgodnoci bezporednim przełoonym. W przypadku, gdy wyeliminowanie niezgodnoci moe by dokonane w oparciu o standardowe zasady usuwania niezgodnoci, niezgodno powinna by eliminowana pod nadzorem nadzoru produkcyjnego. Niezgodnoci, które nie mog by wyeliminowane standardowymi metodami oraz stwierdzone przez upowanionego przedstawiciela Zamawiajcego, kierownika budowy lub specjalist branowego, powinny by dokumentowane, a elementy robót, w których stwierdzono niezgodnoci, oznakowywane oraz zabezpieczane przed dalszym etapem robót do czasu usunicia niezgodnoci, chyba e wykonywanie dalszych robót nie stwarza zagroenia dla zdrowia i ycia lub nie powoduje strat materialnych. Kierownik budowy powinien dokona analizy przyczyn powstawania niezgodnoci oraz oceny skutków oddziaływania niezgodnoci. W oparciu o wyniki analizy naley podejmowa działania korygujce i zapobiegawcze. 9. DZIAŁANIA KORYGUJCE I ZAPOBIEGAWCZE Przed opracowaniem programu działa korygujcych i zapobiegawczych dokonywana jest analiza przyczyn powstawania niezgodnoci, wielkoci oddziaływania na procesy, jako realizacji robót oraz system zarzdzania jakoci. Działania korygujce i zapobiegawcze s realizowane przez kierownictwo kontraktu. Po zakoczeniu działa korygujcych i zapobiegawczych przeprowadzana jest ocena skutecznoci tych działa. W przypadku niedostatecznej skutecznoci działa, dokonywana jest ponowna analiza przyczyn powstania niezgodnoci oraz podejmowane kolejne działania korygujce i zapobiegawcze. Szczegółowe zasady planowania i realizacji działa korygujcych i zapobiegawczych powinna okrela procedura systemu zarzdzania jakoci. 10. AUDITY KONTRAKTÓW Plan auditów kontraktu jest ustalany przez Pełnomocnika ds. zarzdzania jakoci. Ilo i zakres auditu zale od rodzaju, wielkoci i stopnia trudnoci kontraktu. Audity kontraktów powinny by przeprowadzane przez audytorów wewntrznych. Działania korygujce i zapobiegawcze wynikajce z auditów kontraktów powinny by planowane i realizowane zgodnie z procedur systemu zarzdzania jakoci. Skuteczno działa korygujcych i zapobiegawczych powinna by sprawdzana w czasie auditu kontrolnego lub kolejnego planowego auditu kontraktu. 237

8 11. WNIOSKI Proces planowania jest istotnym czynnikiem, który decyduje o terminowej realizacji inwestycji, spełnieniu wymaga jakociowych Zamawiajcego oraz uzyskaniu odpowiednich efektów ekonomicznych. Proces ten powinien obejmowa wszystkie działania zwizane z zarzdzaniem jakoci, w tym sterowanie, monitorowanie i pomiary procesów oraz realizacji robót, a take działania korygujce i zapobiegawcze. Przy planowaniu realizacji inwestycji, jak równie działa zwizanych z zarzdzaniem jakoci, naley stosowa systemy komputerowe, które pozwalaj na efektywne planowanie oraz ułatwiaj sterowanie i monitorowanie procesów. Zapewnienie jakoci robót powinno opiera si o Plany kontroli i bada, a działania zwizane z jakoci powinny by dokumentowane w Kartach kontrolnych. LITERATURA [1] PN-EN ISO 9001:2001: Systemy zarzdzania jakoci. Wymagania. [2] PN-ISO 10005:1998: Zarzdzanie jakoci. Wytyczne dotyczce planów jakoci. [3] M. Rado: Quality Planning in the Process of Building Object Realisation. II International Scientific Conference Quality and Reliability in Building Industry, Levoca [4] J. Wójcik, K. Sołtyski: Zarzdzanie i controling przedsiwzi inwestycyjnych. Zarzdzanie jakoci. FORUM BUDOWLANE 9/2000. SUMMARY QUALITY MANAGEMENT IN THE PROCESS OF INVESTMENT REALIZATION The problems connected with quality management in the process of building objects in order to attain requirement quality, execution with a fixed time limit, customer satisfaction and obtainment of planned financial effects are described in the paper. Rules of planning, control and monitoring of investment realization are also presented. Special attention has been paid to use computer techniques as an instrument for efficient monitoring and control of investment process. Recenzował: prof. Edward Guzik. 238